fx-9860GII Korte instructies voor de CASIO fx-9860GII (en fx-9860G met OS 2.0)
Nieuwe mogelijkheden met OS 2.0 Upgrade naar OS 2.0 Nieuwe mogelijkheden met fx-9860GII Tips Programma's e-Activity's (ook met veel tekst) Backup. CASIO2 map. FA-124 installeren en gebruiken (voor contact GR met de computer)
nieuwe mogelijkheden met OS 2.0 kansrekening de hypergeometrische kansverdeling ("trekken zonder terugleggen"), ook cumulatief en invers (terugrekenen vanuit gegeven kans) Ook bij andere kansverdelingen, zoals de binomiale, is terugrekenen mogelijk Alle kansverdelingen zijn nu oproepbaar in andere menu's, en kunnen dus gebruikt worden in o.a. vergelijkingen, tabellen en grafieken. Bij de normale verdeling (NCD) is het mogelijk om een plaatje bij het antwoord te krijgen.
Casio fx-9860GII Korte Instructies fx-9860GII. www.casio-educatie.nl
1
fx-9860GII statistiek Het is nu ook mogelijk om cirkeldiagrammen en samengestelde staafdiagrammen (op basis van max. 3 lijsten) te maken x Bij regressie is nu ook te kiezen voor een exponentiële formule van de vorm a b . Bij het berekenen van gemiddelde e.d. is de notatie voor standaardafwijking is gewijzigd: σx (was xσn) De geschatte standaardafwijking in de populatie op basis van een steekproef wordt nu weergegeven met sx (was xσn-1)
grafieken 2
Het is nu ook mogelijk een formule van de vorm X=[iets met Y] te geven, dus bijv X=Y ; ook 2 ongelijkheden als X
vergelijkingen Via EQUA Polynomial zijn nu ook vergelijkingen van de 4e t/m 6e graad op te lossen Het berekenen van een nieuwe oplossing (bijv. met andere grenzen) met de Solver gaat eenvoudiger. Naast Solver bestaat er nu ook SolveN, die meerdere oplossingen bepaalt. Deze kan (bijv in het rekenmenu) worden aangeroepen worden via OPTN- CALC (F4) SolvN(F5). Bijv 4 SolvN(X =81 geeft {-3,3} als oplossing(sverzameling). SolvN(sinx=cosx,x) geeft alle (benaderde) antwoorden van -14.9225651 t/m 13.35176878. Je kunt ook een linker- en rechtergrens opgeven. Bijvoorbeeld 0 en 2π: SolvN(sinx=cosx,x,0,2π)
overige GGD(Grootste Gemeenschappelijke Deler) en KGV ( Kleinste Gemeenschappelijke Veelvoud) van (2 t/m 5) getallen kan worden berekend: OPTN F6 NUM F6 LCM geeft het KGV en OPTN F6 NUM F6 GCD de GGD De rest bij een deling kan direct worden berekend, wat handig is bij modulo-rekenen: OPTN F6 NUM F6 MOD Het is mogelijk allerlei eenheden om te rekenen, bijv. een week in seconden, knopen in m/s etc. etc. Er is nu de keuze uit diverse soorten willekeurige getallen , o.a. RanInt(1,6) geeft een heel getal uit de reeks 1,2,3,4,5,6 RanNorm(10,180) geeft een waarde uit een verzameling getallen die normaal verdeel is met sd 10 en gemiddelde 180 Er is een herstelmogelijkheid (Undo) : ALPHA DEL . Je kunt daar één toetsaanslag mee opheffen
Upgrade naar OS 2.0 (alleen fx-9860G) Na upgrade heeft de CASIO 9860 een flink aantal extra mogelijkheden, met name op het gebied van statistiek en kansrekening. Het is verstandig om eerst het communicatie programma (FA-124) op je computer te installeren, en pas daarna het upgradeprogramma. Eerst sla je alles op uit het gewone geheugen (Main Memory). 1. MENU MEMORY 2. Backup (F4) 3. Save (F1)
Casio fx-9860GII Korte Instructies fx-9860GII. www.casio-educatie.nl
2
fx-9860GII
4. (ROOT is goed) dus EXE 5. Exit MENU LINK Zet via CABL (F4) de verbinding op USB (F1) Wake (F5) op ON (F1) GR mag nu uit. Start het programma fx-9860G OS Ver 2.0 Update.exe Volg de instructies. Sluit als dat gevraagd wordt de GR (die gaat dan vanzelf aan) aan op de computer met je USB-kabel. Als het gevraagd wordt, laat je eerst de Wizard werken, die je GR aansluit op de computer. Daarna wordt het nieuwe Operating System op de GR gezet. Er wordt gewaarschuwd dat het geheugen leeg gemaakt wordt, maar dat is niet het Storage Memory (Waar de CASIOmap staat en je spelletjes enzo) Is het klaar, zet dan de Backup terug door: 1. MENU MEMORY 2. Backup (F4) 3. Load (F2) 4. (ROOT is goed) dus EXE 5. (Overwrite OK? is goed), dus Yes (F1) Exit MENU
Extra mogelijkheden fx-9860GII De fx-9860GII heeft alle mogelijkheden van OS2.0 en ook nog de de volgende:
formules Het is nu in alle menu's mogelijk formules net zo in te typen als je ze schrijft. De machine staat ook standaard in de Math-mode. Dit betekent o.a. dat je breuken en wortels kunt invoeren zonder haakjes te gebruiken.
exact/benaderd Uitkomsten van berekeningen en oplossingen van vergelijkingen worden soms exact weergegeven. Zo geeft SolveN(cos X=-1,X) alle oplossingen (exact) van -9π t/m 9π. Maar SolveN(cos 2X=-1,X) geeft (tussen -4,5π en 4,5π) een paar oplossingen benaderd, en andere exact. 2
Het oplossen van een vergelijking als x −x−1=0 via EQUA-Polynomial (ABC-formule) geeft exacte antwoorden, maar oplossen van de zelfde vergelijking via EQUA-Solver levert alleen benaderingen op. Bij vergelijkingen van derde graad en hoger levert ook EQUA-Polynomial zelden exacte antwoorden op. Wortels worden automatisch vereenvoudigd: bijv. √20 wordt 2√5.
achtergrondverlichting Er is de mogelijkheid om met SHIFT OPTN het scherm te verlichten, wat de (af)leesbaarbaarheid kan bevorderen. De GII kan uitgeprobeerd worden op de PC met behulp van de manager voor de 9860GII
Tips Enkele tips voor het werken met de Casio fx-9860GII (en OS2.0) Bij het werken op de Grafische rekenmachine ligt niet alles voor de hand. En de gebruiksaanwijzing is ook nogal groot. Ook staat niet alles er in. Misschien heb je wat aan onderstaande tips.
Casio fx-9860GII Korte Instructies fx-9860GII. www.casio-educatie.nl
3
fx-9860GII TIP A Zorg dat je GR werkt met "natural display", zodat je berekeningen en formules net zo kunt intypen als je ze schrijft. Dat voortkomt een boel gedoe met haakjes, en onduidelijkheden over de volgorde. Ook de uitvoer oogt prettiger, en is soms (met name bij de GII) exact, in plaats van benaderd. Bij de GII staat deze instelling standaard aan, anders kun je hem aanzetten door in RUN-menu te kiezen voor SETUP ( SHIFT MENU). Bij Input/Output (eerste regel) kun je kiezen voor Linear of Math. Deze laatste zorgt voor de gewenste invoer en uitvoer
TIP B Kies bij SETUP (SHIFT MENU) bij Display (bijna de laatste regel) voor Norm2 (F3) Dit geeft wat langer gewone decimale getallen. Dus 3 ÷ 1000 wordt 0.003 i.p.v. 3.E-03
TIP C [OS2] Bij de 9860G met OS2 werkt de Natural Dysplay niet in MENU GRAPH, TABLE of RECUR Wel kun je in MENU RUN een functie intypen in Natural Display, maar zonder EXE. Dan SHIFT CLIP(8) en CPY-L(F1) Open MENU GRAPH of TABLE of RECUR en zet de cursor achter een =teken. Nu PASTE (SHIFT 9) Met VARS, RECR(F2), FORM kun je ook a(n), a(n+1) en a(n+2) in een formule krijgen. De n zit daar helaas niet tussen. Er zit niets anders op dan X te nemen en die later in MENU RECUR te vervangen door n.
TIP D Vanaf 2009 (HAVO) en 2010 (VWO) mogen geen formulekaarten meer gebruikt worden op het Centraal Examen, maar het blijft (voorlopig) toegestaan om aanwijzingen (en bijv. formules) op te slaan in je GR. In de voorschriften staat uitdrukelijk dat de GR niet gereset hoeft te worden. De e-Activity's (e-ACT) bieden daartoe veel mogelijkheden. Ze kunnen ook makkelijk worden uitgewisseld tussen 2 rekemachines (of tusen computer en GR).
TIP E Je kunt in het RUN-menu gebruik maken van waarden en formules die je elders, bijv in het GRAPH=menu gebruikt hebt en uitkomsten die elders zijn berekend X (en ALPHA +) en Y( ALPHA −) bevatten de coördinaten van het laatst berekende punt uit menu GRAPH, of de laatst gesleteerde uitkomst uit het menu TABLE (tenzij in X en/of Y later iets is opgeslagen) De resulaten van een kansberekening (met een kansverdeling) zijn op te roepen via VARS F3 (STAT) F6(RSLT) F3(DIST) en dan bijv . F1(p). Je kunt Y1 etc ( via VARS GRAPH) oproepen, dat is bijv handig bij het berekenen van integralen
TIP F Wanneer je (bijv in een formule) de X nodig hebt, kun je gebruik maken van de toets onder de ALPHA maar ook van X (ALPHA +) Maar de Y (ALPHA +) mag niet verward worden met de Y bij Y1 enz. Deze laatste is bereikbaar via VARS, en ook beschikbaar waanner je in het GRAPH -menu (of het TABLE-menu) een formule intypt. De (meeste rechtse) X kan alleen gebruik worden in formules die beginnen met X= ( of X< etc), en moet niet verward worden met de eerder genoemde X.
TIP G Wanneer je niet meer weet hoe je een bepaalde mogelijkheid kunt bereiken via menu's kun je gebruik maken van de CATALOG (SHIFT 4) Je krijgt dan een (lange) lijst met alle mogelijke termen. Je kunt snel door de lijst springen door te letten op de letters boven de toetsen. Door bijv. op toets 6 te drukken (zonder ALPHA !) spring je direct naar de woorden die met een R beginnen. Je kunt ook met F6 (CTGY) je beperken tot een bepaalde categorie, bijv. Calculation.
Casio fx-9860GII Korte Instructies fx-9860GII. www.casio-educatie.nl
4
fx-9860GII TIP H De verschillende menu's zijn ook bereikbaar met een cijfer of letter. Dat staat ook op je schermpje GRAPH is bijv. bereikbaar met 5, EQUA met A en LINK met E. Dat kan soms handig zijn als je snel wilt wisselen tussen menu's.
TIP W (waarschuwing) Verbind je GR nooit via de usb-kabel met een computer voordat daar de juiste software op geïnstalleerd is (FA-124). Als je daarna alsnog de software wilt installeren en gebruiken krijg je problemen. Dus eerst software installeren, dan pas verbinding maken.
Programma's De volgende programma's zijn beschikbaar via BACKUP (onderdeel van CASIOMAP)
'NORMSOLV (code N) 18 - 4- 2007 Omdat NORMV MS op de fx-9860 niet meer met ISCT werkt en TRACE niet nauwkeurig is, heb ik dit programma gemaakt. Voordeel is dat alle berekeningen direct worden uitgevoerd, dus komt het antwoord direct in geheugen x, bruikbaar in MENU RUN. Als mu of sigma gevraagd wordt, moet of de linkergrens min oneindig, of de rechtergrens plus oneindig zijn. Maar dat is in examenopgaven altijd zo. Het programma vraagt links, rechts, mu, sigma en kans. Vul op een plek x in, bij de rest getallen.
DOBBELST (code D) niet van S.Biesheuvel Dit programma geeft grafisch weer hoevaak er met twee dobbelstenen een bepaalde som wordt gegooid. Verschijnt er boven de 1, een uitkomst die toch nooit voorkomt, een punt, dan is het totaal aantal gooien bereikt. De grafiek blijft nu nog een tijdje staan. Mooi is te zien hoe bij grote aantallen de kans op 7 veel groter is dan de kans op 2 of op 3. De random-verdeling gaat dan ook op de echte kansverdeling lijken.
GRAFIEK (code G) 8 - 3 - 2006 Dit programma geeft de vergelijking van een rechte lijn door twee punten (exact, als dat kan) of een exponentiele vergelijking, zowel met gewone groeifactor als met e-macht. Dit gaat eenvoudiger dan nu al kan met regressie. Mijn leerlingen konden niet onthouden hoe dat moet en hoe je de grafiek bij Y1 opslaat. Dit programma slaat steeds de vergelijking op bij Y6 en Y7 De rechte lijn is goed bruikbaar bij interpoleren, extrapoleren, 50% zoeken in een klasse enz. Een vergelijking van een raaklijn kan ook, met alle beperkingen die d/dx altijd al heeft. Raaklijnen in randpunten kunnen gewoon niet.
R RESPON (code R) versie april 2003 Dit hoort bij de Praktische Opdracht Randomized Response zoals die staat in een aantal Moderne Wiskunde boeken. Je geeft een percentage op (b.v. 40), een aantal mensen (60, 600 of 6000, deze laatste duurt ruim 2,5 minuut) en het programma geeft mensen random met 40% een ja antwoord. Ook wordt via de dobbelsteen een R.Resp. antwoord gegeven. Zo is te vergelijken of de groep veel afwijkt van de opgegeven 40% en of R.Resp. weer veel afwijkt van die twee. Er is de mogelijkheid om tussenstanden niet in beeld te krijgen. Anders zou 6000 mensen ongeveer drie keer zo lang duren. Ook is er de mogelijkheid om, als de GR uit is gegaan, de eindresultaten weer op te roepen. De geheugens moeten dan natuurlijk nog niet gewijzigd zijn.
RIEMANN. (code R) komt uit de sofrware bibliotheek van de CFX-9850 Benadert een integraal d.m.v. de Riemann som
WORTEL (code W) 19 - 2 - 2006 Herleid 4 soorten wortel-opgaven Als voorbeeld: wortel(8) : wortel(6) wordt twee derde wortel(3) Dit programma is overbodig op de 9869GII, dus alleen zinnig op de 9860G met OS2
Casio fx-9860GII Korte Instructies fx-9860GII. www.casio-educatie.nl
5
fx-9860GII e-Activity's (ook die met veel tekst) Een e-Activity is een stuk tekst met een aantal instellingen voor de GR. Door de cursor op een regel te zetten en EXE in te drukken wordt een menu geopend met daarin een aantal vooraf gedane zaken ( berekeningen in RUN of grafieken in GRAPH of listen in STAT of een stuk tekst) Er kan naar gekeken worden, maar er kunnen ook dingen in veranderd worden of toegevoegd. Het is leuk om deze nieuwe mogelijkheid eens uit te proberen via de rondleiding, genaamd RONDL.g1e De e-Activity's RONDL is gemaakt om te laten zien wat een e_Activity allemaal kan. TRANSF is gemaakt voor klas 4HAVO of 4VWO als die begint met translaties en vermenigvuldigingen van grafieken. Als een klein filmpje wordt een grafiek in 5 stappen verschoven of vermenigvuldigd.
Hoe zet je een e-Activity op de GR : Zelf een e-Activity maken met veel tekst is handiger op de computer. • Installeer de emulator Een emulator is een GR op je computer. Je kunt nu echter je toetsenbord gebruiken. • Kies MENU 3 • NEW(F2) • Verzin een naam • Nu kun je de tekst intypen. Je krijgt alleen hoofdletters en dat leest niet prettig. Rechterklik op de emulator en zet Caps Lock uit. Nu kun je via het toetsenbord gewoon kleine letters en hoofdletters typen. • Je kunt er ook voor kiezen om alles eerst in WORD (of een andere tekstverwerker) te tupen daarna naar de emulator te kopiëren. Probeer het maar eens, als volgt : Open WORD typ een stuk tekst. Selecteer een paar regels en klik op kopieren. Zet de muiscursor op het scherm van de emulator en klik rechts en dan paste (links klikken) Selecteer je teveel, dan wordt er niets op de emulator gezet. Het stukje tekst staat nu achter elkaar. Loop er met de emulatorcursor maar eens overheen. Lopen doe je met pijltoets op computertoetsenbord (ingedrukt houden gaat met sprongen) of met steeds een klik op de emulator pijltoets (muis op monitor). | Een nieuwe regel in WORD wordt met ← P op de emulator aangegeven. Deze tekens moet je steeds weghalen (met backspace) Verder moet je voor de leesbaarheid steeds je zin afbreken via Enter (comp.toetsenbord) of EXE op de emulator. Ben je klaar met je tekst, dan doe je EXIT, en sla je de e-Activity op, hij staat nu in de storage memory van je emulator Kies nu MENU MEMORY(helemaal onderaan) storage memory (F2 ) Zoek je e-Activity op. Sel (F1) Copy (F2) SDCard (2, let op: niet F2), en zet je e-Activity ergens op je computer, daarna kun je hem op je GR zetten. Als je veel formules (zoals ABC-formule) wilt wilt gebruiken, kun je misschen beter een e-Activity op je GR openen en op je GR typen. Je hebt de beschikking over allerlei speciale tekens ( via F4: CHAR), inclusief het het griekse alfabet en wiskundige symbolen. Met STRP (F2) kun je onderdelen toevoegen, bijvoorbeeld nadere uitleg via NOTES. Daarmee kun je een onderverdeling maken in paragrafen.Je moet een nieuw onderdeel een naam geven, en met EXE openen. Via SHIFT → (pijl boven de AC/on knop) kom je weer terug bij je e-Activity.
Backup Backup is de mogelijkheid om op te slaan, wat er op de GR staat in RUN, LIST, GRAPH, enz. Ook matrices en alle aanwezige programma's gaan mee. Alleen de e-Activity's niet. Je kunt er ook nieuwe gegevens en programma's mee op je GR zetten. Zet je een backup op de GR, dan wordt dit toegevoegd. Reeds aanwezige programma's, bijvoorbeeld, blijven staan. Om toegang tot de nieuw gegevens en programma's te hebben moet je je nog wel via de Memory Manager de data laden met F2 F4.
Casio fx-9860GII Korte Instructies fx-9860GII. www.casio-educatie.nl
6
fx-9860GII In BACKUP.g2m (onderdeel van de CASIOMAP2 ) zitten de volgende programma's :
DOBBELST (twee dobbelstenen gooien, resultaat in een grafiek) GRAFIEK ( lineaire of exponentiele lijn door twee punten, benadering raaklijn) KLAS~IND (maakt een klassenindeling van lijst1) NORMSOLV (makkelijker werken met de normale verdeling) R RESPON (bij de PO randomized response van Moderne Wiskunde) RIEMANN (voor berekeningen van Riemnann sommen, zat vroeger in de library) WORTEL (herleid een aantal mogelijke wortelopgaven - voor O.S. 2.0, overbodig voor 9860 II)
Uitleg bij deze programma's staan bij programma's
CASIO2 MAP De CASIOMAP 2 kan als zipbestand gedownload worden, en moet daarna worden uitgepakt.
http://www.casio-educatie.nl/files/tips_teachers/CASIO2.zip De map bevat: een backup-bestand met programma's een paar e-Activity 's De e-Activity's en de backup zijn niet te openen. Ze zijn alleen te gebruiken op de GR (of emulator). De CASIOMAP is via de 3-pinskabel in zijn geheel naar een andere GR door te sturen, of met behulp van het programma FA-124 van een computer naar een GR.
FA-124 installeren en gebruiken Dit is nodig bij het contact tussen de Grafische Rekenmachine (GR) en de computer (met windows) Met OS2 (of de 9860GII) heb je versie 2 van dit programma nodig.. Het staat op de CD_ROM bij de fx-9860GII. Zo nodig is dit programma op te halen via http://www.casioeducatie.nl/files/downloads/FA-124.Ver.2.00.zip (vervolgens uitpakken in installeren). 1. Installeer het programma FA-124 2. Open FA-124 (dubbelklikken op het icoontje) 3. Zorg dat de rekenmachine in MENU, LINK ingesteld staat op: Cable Type :USB Wakeup :On Capture :(maakt niet uit) 4. Zet je GR uit 5. Verbind nu de GR via de USB-kabel met je computer. 6. Kies op je GR voor F1 (Connection Mode:DataTransf) 7. (De eerste keer dat je de GR aansluit moet je de New found hardware Wizard laten werken.) 8. Klik op het meest linkse icoontje in het linker deel van het scherm om de verbinding tussen PC en GR tot stand te laten komen. (op het computerscherm zie je dat allerlei gegevens worden doorgestuurd). Alles wat je nu naar het linker deel van het scherm sleept komt dan (ongemerkt) op je echte GR terecht In de CASIO-2 map staat een aantal programma's en e-Activity's. Deze map kun je vrij eenvoudig op je GR zetten. Het zipbestand met deze map moet wel uitgepakt zijn.
Casio fx-9860GII Korte Instructies fx-9860GII. www.casio-educatie.nl
7
fx-9860GII 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9.
Klik in het rechterdeel van het scherm op het meest rechtse icoon, een papier met potlood. Klik rechts op Default Klik op Create New Folder Noem de folder CASIO~2 en bevestig Klik rechts op CASIO~2 Klik op Import fx-9860 file Zoek de CASIO-2 map, die gedownload (en uitgepakt) is, en open hem Kies onderaan, bij bestandstypen voor ALL Files (*.*) Selecteer alles uit deze map, dus klik links op de eerste file, druk op de shiftknop en tegelijk op de cursor naar beneden. Zo selecteer je alle files. Druk dan op Openen. 10. Klik links op CASIO~2 en sleep (linkermuisknop ingedrukt houden en muis verplaatsen) de map naar links, dus naar het fx-9860 schermgedeelte, naar User 1. Je kunt ook direct toegang krijgen tot het hoofgeheugen (Main Memory) met daarin o.a. de programma's. Je moet dan klikken op het icoon met de GR erop, die staat links van het icoon met potlood en papier. Je kunt dan direct o.a. programma's en e-Activity's van je computer naar je GR overzetten ( en omgekeerd) Verbreek de verbinding met de GR via het meest links icoontje in het linker scherm (onder Calculator). Sluit het programma FA-124 op de computer. Wil de de BACKUP uit de CASIO map op je GR gebruiken: 1. 2. 3. 4. 5.
Kies op je GR voor MENU MEMORY Kies F4: Backup Kies F2: Load Backup Data Zet de cursorbalk op CASIO~2 Druk op EXE
Je rekenmachine bevat nu handige instellingen en een aantal programma's Je kunt dat controleren via het menu PRGM. Staan daar nieuwe programma's, dan is het installeren van de Backup gelukt. De E-activity's kun je bekijken in het menu e-ACT. Wil je de CASIO~2 map steeds bovenaan in het geheugen hebben, kies dan MENU MEMORY, F2 (Storage Memory) Zet de cursorbalk op CASIO~2 en kies F5 (RN-F) en F1 ( ` wordt ingvoegd voor de naam) en EXE. Je map heet nu `CASIO~2
Met dank aan Gerard Koolstra en Simon Biesheuvel (docenten wiskunde)
Casio fx-9860GII Korte Instructies fx-9860GII. www.casio-educatie.nl
8