Functieafdeling
PEG-katheter verzorging
Patiënteninformatie over
PEG-katheter verzorging
Wij verzoeken u deze brochure zorgvuldig te lezen en de aanwijzingen nauwkeurig op te volgen.
3
Inhoudsopgave Patiënteninformatie over���������������������������������������������������������3 PEG-katheter verzorging���������������������������������������������������������3 1. Algemeen��������������������������������������������������������������������������������5 2. Het verzorgen van de PEG-katheter��������������������������������6 3. Vervangen/verwijderen van een PEG-katheter����������������9 4. Vaak voorkomende problemen���������������������������������������� 10 5. Contactgegevens bij vragen en/of problemen�������������� 13
4
1. Algemeen Deze folder beschrijft de verzorging van een PEG-katheter en de eventueel voorkomende problemen. De informatie in deze folder is gericht aan de persoon die een PEG-katheter heeft. De folder is ook zeer informatief voor naasten, verzorgenden, verpleegkundigen en artsen, die betrokken zijn bij de zorg van patiënten die een PEG-katheter nodig hebben. Met name indien de betreffende zelf niet in staat is de inhoud van deze folder te begrijpen of de beschreven handeling niet ten uitvoer kan brengen.
5
2. Het verzorgen van de PEG-katheter Onderstaande informatie is ook van toepassing op een PEG-J en PEJ katheter. Zonodig staat er voor dit type katheters aanvullende informatie vermeld. • Was uw handen voor de verzorging altijd met water en (desinfecterende) zeep. • Bewaar accessoires (zoals spuiten, gaasjes etc.) op een schone en droge plaats. • Gebruik dagelijks een nieuwe toedieningssysteem of spuit (tenzij toeleveringsbedrijf anders voorschrijft).
Dag één tot en met dag zeven Verzorging van de huid De eerste vier dagen moet het metalinegaas dagelijks vervangen worden: • Verwijder het metalinegaas. • Controleer de huid en insteekopening van de katheter op roodheid, harde plekken, tekenen van infectie, irritatie, zwelling en afscheiding. • Maak de huid rond de insteekopening schoon met steriele gazen nat gemaakt met NaCl 0,9% (geen jodium/zeep gebruiken!) en zorg ervoor dat het fixatieplaatje hierbij zo min mogelijk beweegt. • Laat de huid goed aan de lucht drogen. • Plaats het metalinegaas met de grijze zijde tegen de huid rondom de insteekplaats en let er hierbij op dat het gaas niet aan de insteekopening vast gaat zitten. 6
Na vier dagen mag u het gaas om de dag vervangen, tenzij de insteekopening van de katheter nog veel vocht verliest. Tijdens deze eerste zeven dagen mag u de katheter niet draaien en dompelen. Tevens mag u niet baden en/of douchen. Doorspuiten De PEG-katheter moet dagelijks doorgespoten worden met lauw water. De frequentie van doorspuiten is verschillend. • Bij toediening van sondevoeding in porties: Spuit de katheter voor en na het toedienen van sondevoe- ding/medicatie door met 25 ml lauw water. •
Bij continuvoeding: Spuit de katheter minimaal drie keer per dag door met 25 ml lauw water. Spuit de katheter ook steeds door na het verwisselen van de voeding en voor/na het toedienen van medicatie.
• Ook als de katheter tijdelijk niet gebruikt wordt, moet de katheter minimaal één keer per dag worden doorgespoten.
Verzorging vanaf dag zeven • Controleer de huid en insteekopening van de katheter op roodheid, harde plekken, irritatie, zwelling en afscheiding. • Maak de huid rond de insteekopening schoon met een gaasje met lauw water (geen zeep gebruiken!). • Laat de huid goed aan de lucht drogen.
7
• Draai dagelijks de PEG-katheter. • Dompel de PEG-katheter één keer per week. • Spuit de PEG-katheter dagelijks door Door te dompelen en te draaien wordt voorkomen dat het interne fixatieplaatje vastgroeit in de maagwand (burried bumper syndroom). Draaien • de PEG-katheter 360 graden om zijn as draaien, zowel links- als rechtsom. Let op: Een PEG-J katheter mag in tegenstelling tot de PEG-katheter nooit gedraaid worden! Dompelen • Externe fixatieplaatje enkele centimeters van de huid los zetten. • Neem de PEG katheter tussen duim en wijsvinger. • Duw de PEG katheter 2 tot 3 cm naar binnen en beweeg deze een aantal keer op en neer door het fistelkanaal. • Breng vervolgens het katheter weer omhoog en zet het externe fixatieplaatje op een halve cm van de huid vast (dus niet strakzetten). Doorspuiten De PEG-katheter moet dagelijks doorgespoten worden met lauw water. De frequentie van doorspuiten is verschillend.
8
• Bij toediening van sondevoeding in porties: Spuit de katheter voor en na het toedienen van sondevoe- ding/medicatie door met 25 ml lauw water. •
Bij continuvoeding: Spuit de katheter minimaal drie keer per dag door met 25 ml lauw water. Spuit de katheter ook steeds door na het verwisselen van de voeding en voor/na het toedienen van medicatie.
• Ook als de katheter tijdelijk niet gebruikt wordt, moet de katheter minimaal één keer per dag worden doorgespoten. Let op: Bij gebruik van hechtingen deze laten doorsnijden door een arts of verpleegkundige na tien dagen. De hechtingen kunnen niet naar buiten worden getrokken en zullen via de natuurlijke weg het lichaam verlaten.
3. Vervangen/verwijderen van een PEG-katheter Vervangen van een PEG-katheter De levensduur van de PEG-katheter is afhankelijk van de fabrikant en het soort materiaal. De katheters die in het St Jansdal geplaatst zijn, moeten in principe na twaalf maanden vervangen worden. Na deze twaalf maanden kan een gastrostomie-voedingssonde worden ingebracht. Deze heeft een ballonnetje aan de binnenkant om uitvallen te voorkomen en moet elke zes maanden verwisseld worden. 9
Verwijderen van een PEG-katheter De PEG-katheter kan meestal verwijderd worden door uitwendig aan de katheter te trekken. Dit moet gedaan worden door een bevoegd persoon. Er is vrij veel kracht nodig en steun van de buik om de katheter eruit te trekken. Dit is kortdurend pijnlijk. Na de verwijdering groeit het kanaaltje vanzelf dicht, als er geen nieuwe katheter wordt geplaatst. Het kan ook zijn dat de PEG-katheter verwijderd wordt onder een roesje (zie folder PEG-katheter plaatsing). Als dit het geval is, wordt u voor een dagdeel opgenomen worden via de afdeling dagopname.
4. Vaak voorkomende problemen PEG katheter valt eruit Door het interne fixatieplaatje in de maag is de kans klein dat de PEG-katheter eruit valt. Gebeurt dat toch, dan moet u snel handelen om te voorkomen dat de opening dichtgroeit. Dit kan al binnen enkele uren gebeuren. Dek de wond af met een gaasje en neem direct contact op met uw huisarts. In noodsituaties kan een blaaskatheter tijdelijk uitkomst brengen als deze wordt ingebracht door een bevoegd persoon.
Huidproblemen • Roodheid / geïrriteerde huid. • Lichte ontstekingen rondom de PEG-katheter komen regelmatig voor. Wees alert op langdurige infecties en op uitbreiding van ontstekingen naar diepere huidlagen 10
of buikvlies. Symptomen: (hevige) buikpijn, misselijkheid, braken en koorts. (zeer zeldzaam) • Een schimmelinfectie herkent u aan niet begrensde roodheid.
Granulatieweefsel (wild vlees) Wild vlees is overtollig weefsel en in principe niet gevaarlijk tenzij het pijnlijk is, bloederig of pus bevat. Soms wordt het ‘normale’ slijmvliesvorming aangezien voor wild vlees. Het weefsel kan eenvoudig behandeld worden door het aanstippen ervan met zilvernitraat.
Verstopping van de PEG-katheter Wat te doen bij een verstopping? • Kneed het uitwendige deel van de katheter, zonder de slang te knikken. Doe dit ook bij een dreigende verstopping van de PEG-katheter. Bij een dreigende verstopping merkt u dat de sondevoeding of het doorspuiten van water moeilijker gaat. • Spuit de verstopte katheter door met lucht en gebruik hiervoor een klein spuitje (10 ml). • Helpt dit niet, spoel dan de katheter door met lauwwarm water zonder kracht uit te oefenen. Bij teveel druk kan de katheter scheuren. • Blijft de PEG-katheter verstopt, plaats dan een nieuwe katheter. Belangrijk: • Gebruik geen kracht bij het doorspoelen van de PEG-katheter. 11
• Spuit de katheter nooit door met koolzuurhoudende dranken. Hierdoor vlokken eiwitten in voeding uit in plaats van op te lossen. • Knik de slang niet, kneden kan wel. • Gebruik nooit een scherp voorwerp om de katheter toegankelijk te maken.
Lekkage (vocht of pus) Lekkage ontstaat meestal als de PEG-katheter te los zit, of na langere duur. Zet het externe fixatieplaatje iets strakker. Een PEG-katheter kan ook een ballon bevatten. Bij lekkage met een ballonkatheter, controleer dan of er nog voldoende water in zit.
Diarree of misselijkheid Het kan voorkomen dat u last krijgt van misselijkheid of diarree. Dit kan een gevolg zijn van: • Medicijnen • Onhygiënisch handelen • Een te snelle toediening van voeding • Een te grote hoeveelheid voeding in één keer • Toediening van te koude sondevoeding Overleg met uw diëtist, thuiszorg of (huis)arts wat u het beste kunt doen.
12
5. Contactgegevens bij vragen en/of problemen Bij vragen of problemen kunt u contact opnemen met het ziekenhuis. U kunt bellen met Erica Ruiter (voedingsverpleegkundige). Telefoonnummer: (0341)463492
13
14
Uitgave: Patiëntencommunicatie Harderwijk, juli 2013
CAZ FA 51.07.13
Ziekenhuis St Jansdal Wethouder Jansenlaan 90 3844 DG Harderwijk Postbus 138 3840 AC Harderwijk Telefoon (0341) 463911 www.stjansdal.nl
