Friesland Bank Fondsen

Jaarverslag 2007

Friesland Bank Fondsen Friesland Bank Aandelen Fonds N.V. Friesland Bank EuroRente Fonds N.V.

F riesland B ank A andelen F onds N.V.

(beleggingsmaatschappij met veranderlijk kapitaal)

F riesland B ank E uro R ente F onds N.V.

(beleggingsmaatschappij met veranderlijk kapitaal)

Raad van Commissarissen A. Vlaskamp, voorzitter Mr J. Ritchi (tot 1 februari 2007) Drs R. Verdam (vanaf 23 april 2007)

Statutair adres p/a Friesland Bank N.V. Beursplein 1 8911 BE Leeuwarden Telefoon: 058 – 299 4499 Telefax: 058 – 299 4572 Website: www.frieslandbank.nl

Directie Kempen Capital Management N.V. Drs P.A.M. Gerla Drs H.Th. Luttenberg RBA Drs F.G.A. Mahieu RBA (vanaf 2 april 2007) Ph.P.E.M. Mol RBA (tot 1 oktober 2007)

Adres Directie Beethovenstraat 300 1077 WZ Amsterdam Postbus 75666 1070 AR Amsterdam Telefoon: 020-348 8910 (Kempen Capital Management N.V.) 020-348 8000 (Kempen & Co N.V.) Telefax: 020-348 8750 Website: www.kempen.nl; www.kcm.nl E-mail: [email protected]

Depotbank, betaalkantoor en fund agent Kempen & Co N.V. en/of Kempen Custody Services N.V. Beethovenstraat 300 1077 WZ Amsterdam Accountant Deloitte Accountants B.V. Orlyplein 50 1043 DP Amsterdam

Datum van oprichting Friesland Bank Aandelen Fonds N.V.: 7 januari 1999 Friesland Bank EuroRente Fonds N.V.: 3 januari 2000

Jaarverslag 2007

Friesland Bank Fondsen

Inschrijvingsnummer KvK Amsterdam Friesland Bank Aandelen Fonds N.V.: 01083488 Friesland Bank EuroRente Fonds N.V.: 01087152

Fonds

Fondscode

ISIN

Reuters

Bloomberg

Friesland Bank Aandelen Fonds N.V.

28595

NL0000285955

FLANa.AS

FAF NA

Friesland Bank EuroRente Fonds N.V.

28605

NL0000286052

FBEU.AS

FRAEURF NA

Beheerder van Friesland Bank Aandelen Fonds N.V. en Friesland Bank EuroRente Fonds N.V. is Kempen Capital Management N.V. (‘KCM’). KCM is beheerder van diverse beleggingsinstellingen. KCM is in die hoedanigheid in het bezit van een vergunning op basis van artikel 2:65 van de Wet op het financieel toezicht (‘Wft’) en staat als zodanig onder toezicht van de Stichting Autoriteit Financiële Markten te Amsterdam (‘AFM’). Daarnaast is KCM een vermogensbeheerder. In die hoedanigheid heeft KCM een vergunning op basis van artikel 2:96 van de Wft en staat als zodanig onder toezicht van de AFM. KCM is een 100%-dochteronderneming van Kempen & Co N.V. (‘KCO’). KCO is een 100%-dochteronderneming van F. van Lanschot Bankiers N.V. (‘FvL’). FvL en KCO staan als bank onder toezicht van De Nederlandsche Bank N.V. (‘DNB’) en zijn in het bezit van een vergunning op grond van artikel 2:11 van de Wft en zijn tevens als effecteninstelling geregistreerd bij de AFM. Het prospectus en de (half)jaarverslagen van de in deze publicatie genoemde beleggingsinstellingen zijn kosteloos verkrijgbaar bij KCM en Friesland Bank N.V. alsmede op www.kcm.nl en www.frieslandbank.nl. Voor de in deze publicatie genoemde beleggingsinstellingen is een financiële bijsluiter opgesteld met informatie over het product, de kosten en de risico’s. Vraag erom en lees hem voordat u het product koopt. De waarde van uw belegging kan fluctueren. In het verleden behaalde resultaten bieden geen garantie voor de toekomst. De behaalde resultaten van elke belegging worden beïnvloed door gemaakte (transactie)kosten. Beleggen bij wie en in welke vorm dan ook brengt financiële risico’s met zich mee. De meeste beleggingsinstellingen zijn bedoeld voor belegging op middellange tot lange termijn. Door te beleggen in een beleggingsinstelling kunt u vermogenswinst behalen, maar het is ook mogelijk dat u verlies lijdt. Deze publicatie bevat een beschrijving op hoofdlijnen van genoemde beleggingsinstellingen. De hierin opgenomen informatie is bedoeld om een goede indruk te geven, maar biedt onvoldoende basis voor een eventuele beleggingsbeslissing. Potentiële beleggers wordt geadviseerd om het prospectus en de financiële bijsluiter te lezen en een beleggingsadviseur te raadplegen alvorens een beleggingsbeslissing te nemen. KCM beschouwt de inhoud van deze publicatie als betrouwbaar. Echter, in geval van enige discrepantie tussen de inhoud van deze publicatie en het prospectus, prevaleert het prospectus.

Inhoudsopgave

Profielen

5

Algemeen

7

Macro-economische omgeving Vooruitzichten

Friesland Bank Aandelen Fonds

7 7

9

Kerncijfers

10

Pre-advies van de Raad van Commissarissen

11

Directieverslag

12

Resultaat Ontwikkelingen op de aandelenmarkt Beleggingsbeleid Vooruitzichten Rendement- en risicoanalyse Overige informatie

12 13 14 16 16 19

Beleggingen en liquiditeiten

21

Jaarrekening

26

Balans Winst- en verliesrekening Kasstroomoverzicht Toelichting op de balans, de winst- en verliesrekening en het kasstroomoverzicht

Overige gegevens Aanvullende informatie met betrekking tot het Fonds Accountantsverklaring

26 27 28 29

36 36 37

Kerncijfers

40

Pre-advies van de Raad van Commissarissen

41


39

Jaarverslag 2007

Friesland Bank EuroRente Fonds

Directieverslag Resultaat Ontwikkelingen op de kapitaalmarkt Beleggingsbeleid Vooruitzichten Rendement- en risicoanalyse Overige informatie

50

Jaarrekening

53

Overige gegevens


Aanvullende informatie met betrekking tot het Fonds Accountantsverklaring

Jaarverslag 2007

42 43 44 45 46 49

Beleggingen en liquiditeiten

Balans Winst- en verliesrekening Kasstroomoverzicht Toelichting op de balans, de winst- en verliesrekening en het kasstroomoverzicht

42

53 54 55 56

63 63 64

Profielen

F riesland B ank A andelen F onds N.V. Soort belegging Friesland Bank Aandelen Fonds N.V. (‘FAF’) is een beleggingsinstelling die beleggers de mogelijkheid biedt om te investeren in een actieve en professioneel beheerde aandelenportefeuille van wereldwijd beursgenoteerde grote internationale ondernemingen. De vijf grootste beleggingen per 31 december 2007 Diamond Offshore Drilling

2,0%

(Verenigde Staten) Terna (Italië)

1,6%

Total (Frankrijk)

1,6%

Portugal Telecom (Portugal)

1,5%

Prosafe (Noorwegen)

1,5%

Doelstelling FAF heeft als doelstelling om op lange termijn een structureel beter rendement, in de vorm van koerswinsten en dividenden, te realiseren dan de benchmark, de MSCI World Index (op herbeleggingsbasis). De MSCI World Index is een aandelenindex die ultimo 2007 bestond uit 1.950 ondernemingen. De aandelen van deze ondernemingen zijn genoteerd aan beurzen van landen met ontwikkelde economieën. Dit zijn de Verenigde Staten, Canada, alle landen van West-Europa, Japan, Hongkong, Singapore, Australië en Nieuw-Zeeland. Het belang dat elke regio inneemt in de index kan wijzigen door koersen valuta-ontwikkelingen. Noord-Amerika had ultimo 2007 een gewicht van 52%, Europa van 33% en het Verre Oosten van 15%.

2

Kerncijfers per 31 december 2007 Omvang 1

: € 52,1 miljoen

Beurskoers 2

: € 24,79

Intrinsieke waarde 1

: € 24,83

Laatst uitgekeerde dividend

: € 0,80 (mei 2007)

Voor winstbestemming. De vermelde beurskoers betreft de handelsprijs gepubliceerd op 2 januari 2008. Deze prijs is gebaseerd op de intrinsieke waarde van 31 december 2007.


1

Verhandelbaarheid FAF is een aan Euronext Amsterdam genoteerd beleggingsfonds. Het fonds is een (semi-)open-end beleggingsinstelling, dat wil zeggen dat bij het beleggingsfonds een doorlopende uitgifte en inkoop van aandelen plaatsvindt, behoudens bijzondere omstandigheden als in het prospectus van het fonds omschreven. Deze uitgifte en inname geschieden uitsluitend via Kempen & Co N.V., waarmee een contractuele verbintenis is aangegaan als agent ter beurze in de aandelen van het fonds. Orders in het fonds worden slechts één keer per dag verwerkt, waarbij uitsluitend het fonds zelf als tegenpartij optreedt. Orders die op een beursdag vóór 16.00 uur worden opgegeven, worden de volgende beursdag uitgevoerd. De transactieprijs waartegen de orders worden verhandeld is gebaseerd op de intrinsieke waarde plus of minus een vergoeding van 0,20% voor transactiekosten en marktimpact.

Jaarverslag 2007

Juridische en fiscale aspecten FAF is een beleggingsmaatschappij met veranderlijk kapitaal. Het fonds heeft de status van fiscale beleggingsinstelling. Als zodanig is het fonds onderworpen aan het nul-tarief van de vennootschapsbelasting mits aan bepaalde voorwaarden wordt voldaan. Eén van die voorwaarden houdt in dat de vennootschap de voor uitdeling beschikbare fiscale winst binnen acht maanden na afloop van het boekjaar moet uitkeren aan aandeelhouders (uitdelingsverplichting). De uitkering wordt als dividend beschikbaar gesteld. Dividenden uitgekeerd door het fonds zijn onderworpen aan dividendbelasting. Op grond van deze belasting zal het fonds terzake van de aan de aandeelhouders uit te keren dividenden 15% dividendbelasting inhouden. Onder het huidige

belastingstelsel is deze ingehouden dividendbelasting voor de Nederlandse particuliere belegger volledig te verrekenen en is over het ontvangen dividend geen inkomstenbelasting verschuldigd. Daarentegen worden de inkomsten uit beleggingen fictief gesteld op 4% van de waarde van het gemiddeld belegd vermogen in het fonds. Het fictieve rendement wordt belast in box III tegen een tarief van 30%. De waarde van het fonds is voor particuliere beleggers derhalve onderhevig aan een jaarlijkse vermogensrendementsheffing van 1,2%.

Profielen

F riesland B ank E uro R ente F onds N.V. Soort belegging Friesland Bank EuroRente Fonds N.V. (‘FEF’) is een beleggingsinstelling die beleggers de mogelijkheid biedt te investeren in een actieve en professioneel beheerde vastrentende waardenportefeuille. FEF belegt in obligaties die luiden in Euro of in de nationale valuta van de EMUlanden zoals die voor de invoering van de euro golden. Een deel van de obligatieportefeuille kan worden belegd in (onderhandse) leningen uitgegeven door de Noordelijke provincies en gemeentes van Nederland en lokale ondernemingen aldaar gevestigd. De vijf grootste beleggingen per 31 december 2007 3,25% Duitsland 2004-2015 6,9% 5,00% Frankrijk 2001-2012 5,5% 3,75% Duitsland 2006-2017 5,5% 4,50% Duitsland 2003-2013 5,4% 3,00% Frankrijk 2004-2015 4,5%

Jaarverslag 2007


Doelstelling FEF heeft als doelstelling om door middel van een actief durationbeleid en debiteurenkeuze op lange termijn een structureel beter rendement, in de vorm van koerswinsten en rente-inkomsten, te realiseren dan de benchmark. De benchmark is samengesteld op basis van 75% van de Merrill Lynch EMU Direct Governments AAA Rated Index op herbeleggingsbasis (all maturities)(EG10) en 25% van de Merrill Lynch EMU Corporate Index op herbeleggingsbasis (all maturities)(ER00). Deze benchmark bestaat uit obligatieleningen uitgegeven door EMU lidstaten uit de hoogste kredietwaardigheidscategorie, respectievelijk euroleningen uitgegeven door debiteuren met een hoge kredietwaardigheid (zogenaamde investment grade debiteuren).

Juridische en fiscale aspecten FEF is een beleggingsmaatschappij met veranderlijk kapitaal. Het fonds heeft de status van fiscale beleggingsinstelling. Als zodanig is het fonds onderworpen aan het nul-tarief van de vennootschapsbelasting mits aan bepaalde voorwaarden wordt voldaan. Eén van die voorwaarden houdt in dat de vennootschap de voor uitdeling beschikbare fiscale winst binnen acht maanden na afloop van het boekjaar moet uitkeren aan aandeelhouders (uitdelingsverplichting). De uitkering wordt als dividend beschikbaar

3 4

gesteld. Dividenden uitgekeerd door het fonds zijn onderworpen aan dividendbelasting. Op grond van deze belasting zal het fonds terzake van de aan de aandeelhouders uit te keren dividenden 15% dividendbelasting inhouden. Onder het huidige belastingstelsel is deze ingehouden dividendbelasting voor de Nederlandse particuliere belegger volledig te verrekenen en is over het ontvangen dividend geen inkomstenbelasting verschuldigd. Daarentegen worden de inkomsten uit beleggingen fictief gesteld op 4% van de waarde van het gemiddeld belegd vermogen in het fonds. Het fictieve rendement wordt belast in box III tegen een tarief van 30%. De waarde van het fonds is voor particuliere beleggers derhalve onderhevig aan een jaarlijkse vermogensrendementsheffing van 1,2%. Verhandelbaarheid FEF is een aan Euronext Amsterdam genoteerd beleggingsfonds. Het fonds is een (semi-)open-end beleggingsinstelling, dat wil zeggen dat bij het beleggingsfonds een doorlopende uitgifte en inkoop van aandelen plaatsvindt, behoudens bijzondere omstandigheden als in het prospectus van het fonds omschreven. Deze uitgifte en inname geschieden uitsluitend via Kempen & Co N.V., waarmee een contractuele verbintenis is aangegaan als agent ter beurze in de aandelen van het fonds. Orders in het fonds worden slechts één keer per dag verwerkt, waarbij uitsluitend het fonds zelf als tegenpartij optreedt. Orders die op een beursdag vóór 16.00 uur worden opgegeven, worden de volgende beursdag uitgevoerd. De transactieprijs waartegen de orders worden verhandeld is gebaseerd op de intrinsieke waarde plus of minus een vergoeding van 0,05% voor transactiekosten en marktimpact. Kerncijfers per 31 december 2007 Omvang 3

: € 116,8 miljoen

Beurskoers 4

: € 25,53

Intrinsieke waarde 3

: € 25,48

Laatst uitgekeerde dividend

: € 1,02 (mei 2007)

Voor winstbestemming. De vermelde beurskoers betreft de handelsprijs gepubliceerd op 2 januari 2008. Deze prijs is gebaseerd op de intrinsieke waarde van 31 december 2007.

Algemeen

M acro - economische

omgeving

Verwachting economische groei 4

Het jaar 2007 werd gekenmerkt door een economische groeivertraging in de Verenigde Staten enerzijds en herstel in Europa anderzijds. Tegelijkertijd presteerden de meeste Aziatische landen erg goed, en kwam er in Japan een einde aan een lange periode van deflatie. De aandelenbeurzen profiteerden gedurende het jaar van de sterke mondiale conjunctuur hoewel naarmate het jaar vorderde de zorgen met betrekking tot de economische ontwikkelingen in Amerika wel toenamen. Slecht nieuws over de huizenmarkt daar leidde in februari voor de eerste keer tot een beurscorrectie waarna hernieuwd optimisme de Dow Jones alsnog naar een nieuw hoogtepunt stuwde. In augustus sloeg die stemming echter om en verloren de beurzen wereldwijd meer dan 10% van hun waarde. Vanaf dat moment was de omvang van de recessie in de Amerikaanse huizenmarkt en de invloed daarvan op zowel de reële economie als financiële instellingen hét thema dat de financiële markten bezig hield. Eén gevolg hiervan was dat banken elkaar niet meer vertrouwden omdat ze niet wisten wie hoeveel verlies had geleden. Hierdoor liep de complete gelden kredietmarkt vast, hetgeen op zijn beurt leidde tot veel volatiliteit op de aandelen- en obligatiemarkt. Deze kredietcrisis zorgde voor een omslag in het monetaire beleid van centrale banken wereldwijd. De Federal Reserve (‘Fed’), het stelsel van Amerikaanse centrale banken, verlaagde in september, oktober en november de rente met respectievelijk 0,5%, 0,25% en 0,25% tot 4,25%. De Europese Centrale Bank (‘ECB’) besloot net als de Bank of Japan impliciet aangekondigde renteverhogingen in de ijskast te zetten.

2007

2008

%

4

3

3

2

2

1

1

0

0 Nederland

EMU-13

Verenigde Staten

Nederland

EMU-13

Verenigde Staten

taxatie juni 2007 taxatie december 2007 Bron: Consensus Forecasts

Kapitaalmarktrente 6

%

2007

2008

%

6

5

5

4

4

3

3

2

2

1

1

0

0 EMU-13

Verenigde Staten

Japan

EMU-13

Verenigde Staten

Japan

Verwachte rentestand 12 maanden terug Rentestand december 2007 Verwachte rentestand over 12 maanden

Valutakoersen Euro/US$; Euro/Yen 185

1,51

175

1,45

165

1,39

155

1,33

145

1,27

135

1,21

125

1,15 2005 Euro/Yen

2006

2007

Euro/US$

Vooruitzichten


Nu de recessie op de Amerikaanse huizenmarkt voortduurt en de kredietmarkt nog steeds onder zware druk staat, rijst de vraag of we niet serieus rekening moeten gaan houden met een recessie in de Verenigde Staten. De kwestie spitst zich toe op de vraag of de bovengenoemde problemen de boventoon zullen voeren of dat de Fed door middel van een stimulatief monetair beleid de economie overeind weet te houden. De kans op een recessie in de Verenigde Staten is zeer groot, nu ook de arbeidsmarktcijfers een duidelijke verslechtering laten zien. De consumptie, die in 2007 nog redelijk op peil bleef, zal daardoor in 2008 een flinke tik krijgen. Ook de hoge olieprijs helpt in dit verband niet. Tegenover deze negatieve factoren staan de nog steeds groeiende netto export en waarschijnlijk extra stimulerende renteverla-

Jaarverslag 2007

Dit alles heeft de financiële markten weliswaar op het puntje van hun stoel gezet, maar heeft fundamenteel weinig veranderd aan de onderliggende economische trend in de belangrijkste economische regio’s. De Amerikaanse economie groeide benedengemiddeld terwijl Europa redelijk tot goed presteerde en Japan zichzelf probeerde te ontworstelen aan de deflatoire druk van de afgelopen jaren. Voor Europa is daarbij belangrijk dat bij zowel producenten als consumenten het sentiment positief was en dat het goed in staat bleek te profiteren van de groei in Azië. Voor Japan geldt dat hoewel de ondernemingen er goed voor stonden ze huiverig bleken te zijn om te investeren, en de consument het ook rustig aandeed.

%

Algemeen

gingen van de Fed. Per saldo betekent de deleveraging van de huizen- en kredietmarkt dat de economische groei in de Verenigde Staten de komende jaren aanzienlijk beneden het gemiddelde zal liggen. Voor de consument zal dit voelen als een recessie.

Jaarverslag 2007


Voor Europa verwachten we dat de ECB een afwachtende houding aan zal nemen en zowel de economische groei als de inflatie scherp in de gaten zal houden. De dure euro is daarbij erg interessant omdat die tegelijkertijd de economische groei (beperkt) kan tegenwerken terwijl de inflatie wordt gedrukt. Daarmee zou de euro ruimte kunnen scheppen voor een meer stimulatief beleid. Renteverlagingen van de ECB verwachten wij in de loop van 2008. We verwachten dat de groei in Europa in 2008 duidelijk lager zal liggen dan in 2007. Hetzelfde geldt voor de wereldwijde economische groei en daarmee de winstgroei. Hierdoor leven aandelenmarkten tussen hoop en vrees. Hoewel aandelenmarkten in Europa en Azië een aantrekkelijke risicopremie bieden, zullen tegenvallende winstcijfers voorlopig de overhand hebben. De dalende koersen bieden interessante koopmogelijkheden in de eerste helft van 2008. Europese obligaties zijn in onze optiek normaal gewaardeerd. De rente op 10-jaars staatsobligaties is ongeveer 4%. Onze waarderingsrange is 3-5%. De vraag is natuurlijk naar welke kant de weegschaal zal doorslaan. De stijgende inflatie zou de kapitaalmarkttarieven naar hogere niveaus kunnen tillen, terwijl de haperende economische groei juist het tegendeel zou kunnen bewerkstelligen. Wij verwachten op basis van dit laatste een verdere daling van de kapitaalmarktrente.

Friesland Bank Aandelen Fonds N.V.

Jaarverslag 2007

Kerncijfers

2007

2006

2005

2004

2003

Beurskoers per aandeel (ultimo) (€)

24,79)1

26,55

23,88

19,45

19,25

Uitgekeerd dividend per aandeel (€)

0,80

0,24

0,20

0,20

0,24

Totaal beleggingsresultaat op basis

(3.5))2

12,3

23,2

2,1

8,6

52.083

54.421

52.104

47.049

48.520

2.097.326

2.037.651

2.161.151

2.399.308

2.527.808

24,83

26,71

24,11

19,61

19,19

van beurskoers (%) Eigen vermogen (voor winstbestemming, ultimo) (x € 1.000) Aantal uitstaande aandelen (ultimo) Intrinsieke waarde per aandeel (voor winstbestemming, ultimo) (€) Dividend per aandeel over het boekjaar (€)

0,90)3

0,80

0,24

0,20

0,20

Totaal beleggingsresultaat

(4.3))2

11,9

24,1

3,2

7,3

6.527

11.106

2.143

3.799

614

549

582

440

5.913

10.557

1.561

3.359

op basis van intrinsieke waarde (%) Som der bedrijfsopbrengsten (x € 1.000) Som der bedrijfslasten (x € 1.000)

(2.012) 699

Resultaat (x € 1.000)

(2.711)

Total Expense Ratio

2007

2006

2005

2004

2003

Total Expense Ratio inclusief kosten vreemd vermogen (%)

1,24

1,25

1,23

1,25

1,02

Total Expense Ratio exclusief kosten vreemd vermogen (%)

1,24

1,22

1,23

1,25

1,02

Total Expense Ratio ten gunste van bestuur en gelieerde partijen (%)

1,14

1,12

1,13

1,14

0,87

85

212

49

41

74

Jaarverslag 2007


Omloopsnelheid van de beleggingen (%)

1 2

3

10

De vermelde beurskoers betreft de handelsprijs gepubliceerd op 2 januari 2008. Deze prijs is gebaseerd op de intrinsieke waarde van 31 december 2007. Bij de berekening van het beleggingsresultaat is uitgegaan van de herbelegging van het dividend gebaseerd op de intrinsieke waarde c.q. beurskoers op de ultimo van de maand, waarin het aandeel ex-dividend is gegaan. Dit in tegenstelling tot de voorgaande jaren waarbij de herbelegging gebaseerd was op de intrinsieke waarde op ultimo voorgaand boekjaar. Dit betreft het dividendvoorstel op basis van het aantal uitstaande aandelen per 31 december 2007. Echter, afhankelijk van het aantal uitstaande aandelen op de ex-datum kan het dividend per aandeel worden aangepast.

Pre-advies

van de

Raad

Hierbij bieden wij u aan de jaarrekening van FAF over het boekjaar 2007, alsmede het verslag van de Directie. In het verslag van de Directie worden de algemene ontwikkelingen met betrekking tot het fonds besproken, evenals de behaalde resultaten, de marktontwikkelingen, het beleggingsbeleid, de vooruitzichten voor het jaar 2008 en is een rendementen risicoanalyse opgenomen. Op basis van het aantal uitstaande aandelen ultimo boekjaar wordt voorgesteld aan aandeelhouders een dividend van € 0,90 per gewoon aandeel in contanten ter beschikking te stellen. Wij kunnen ons verenigen met dit voorstel van de Directie.

van

C o mm i s s a r i s s e n

Tenslotte brengen wij dank uit aan de Directie en de medewerkers van Kempen Capital Management N.V. voor de wijze waarop zij ook het afgelopen boekjaar hun taken hebben uitgevoerd.

Leeuwarden, 2 april 2008 Raad van Commissarissen A. Vlaskamp, voorzitter R. Verdam

De door de Directie opgemaakte jaarrekening 2007 is gecontroleerd door Deloitte Accountants B.V. De accountant heeft een goedkeurende verklaring afgegeven bij de jaarrekening, die op pagina 37 van dit verslag is opgenomen. Na bespreking van de jaarrekening en kennisneming van de verklaring van de accountant bevelen wij u aan deze jaarrekening zoals gepresenteerd vast te stellen.


Wegens het aanvaarden van een dienstbetrekking buiten Friesland Bank N.V. is per 1 februari 2007 de heer J. Ritchi teruggetreden als commissaris van het fonds. In de Algemene Vergadering van Aandeelhouders van 23 april 2007 werd de heer R. Verdam benoemd als lid van de Raad. Dit jaar is de heer A. Vlaskamp volgens rooster aftredend. De heer Vlaskamp is voor herbenoeming beschikbaar.

Jaarverslag 2007

In de verslagperiode vergaderde de Raad diverse malen met de Directie. Speciale aandacht is uitgegaan naar de gevolgen voor het fonds naar aanleiding van de overname van Kempen & Co N.V. door F. van Lanschot Bankiers N.V. (effectief per 2 januari 2007) en de personele veranderingen binnen de Directie. De Raad heeft kennisgenomen van het aftreden van de heer Ph.P.E.M. Mol en de benoeming van de heer F.G.A. Mahieu in de Directie. Naast de algemene gang van zaken bij de vennootschap werd meer in het bijzonder gesproken over het gevoerde beleggingsbeleid, de performance, de marktconformiteit van tarieven en transparantie van kosten, de verslaglegging, de (administratieve) organisatie en de ontwikkelingen in weten regelgeving. In dit kader is bijzondere aandacht besteed aan de invoering van de Wet op het financieel toezicht en de wijziging van het handelssysteem voor open-end beleggingsinstellingen op Euronext Amsterdam en de consequenties hiervan voor het fonds. Daarnaast waren de management letter van de externe accountant en het toezicht van de Autoriteit Financiële Markten onderwerp van aandacht.

11

Directieverslag

Hierbij brengen wij verslag uit over het boekjaar 2007 van FAF, dat de periode omvat van 1 januari 2007 tot en met 31 december 2007. In dit Directieverslag komen de resultaten van het fonds aan bod waarna de marktontwikkelingen en het beleggingsbeleid uitgebreid worden toegelicht. Na een beknopte vooruitblik op 2008 volgt informatie over de rendementen risicoanalyse en andere relevante onderwerpen. In de verslagperiode is veel aandacht uitgegaan naar gewijzigde weten regelgeving. Met ingang van 1 januari 2007 is een aantal wetten dat van toepassing was op beleggingsinstellingen – waarvan de voornaamste de Wet toezicht beleggingsinstellingen – en overige toezichtwetten die gelden voor financiële markten en het toezicht daarop, samengebracht in één wet: de Wet op het financieel toezicht (Wft). Ook is een wijziging in het handelssysteem voor open- end beleggingsinstellingen ingevoerd. Met ingang van 26 februari 2007 vindt de handel in aandelen van het fonds plaats conform het nieuwe handelssysteem van Euronext Amsterdam. Als gevolg hiervan heeft er een wijziging plaatsgevonden in de frequentie en het proces van de uitgifte en inkoop van de aandelen en is de open afslag die verschuldigd is bij transacties in aandelen veranderd. Daarnaast is de rol van de liquidity provider komen te vervallen en treedt Kempen & Co N.V. op als fund agent die namens het fonds orders accepteert of weigert.

Jaarverslag 2007


Per 2 januari 2007 zijn alle aandelen van Kempen & Co N.V., de enig aandeelhouder in Kempen Capital Management N.V., de Directie van het fonds, overgenomen door F. van Lanschot Bankiers N.V. Per 2 april 2007 is de heer F.G.A. Mahieu benoemd tot directeur van Kempen Capital Management N.V. De heer Mahieu was voorheen directeur Research & Vermogensbeheer Institutioneel bij F. van Lanschot Bankiers N.V. Op 1 oktober 2007 is de heer Ph.P.E.M. Mol teruggetreden uit de Directie van Kempen Capital Management N.V.

W ijzigingen

1

september

De wens bestond deze vergoedingen samen te voegen, te vereenvoudigen en meer marktconform te maken. De Directie heeft daarom besloten de directievergoeding voor FAF per 1 september 2007 vast te stellen op 1,0% per jaar (op maandbasis 0,0833%). De vermogensbeheervergoeding is per dezelfde datum komen te vervallen. Alle voornoemde wijzigingen hebben er toe geleid dat het prospectus van het fonds volledig is geactualiseerd.

R esultaat Rekening houdend met het in de verslagperiode uitgekeerde dividend, bedroeg het rendement van FAF op basis van de intrinsieke waarde -4,3%. Deze berekening is conform de methodiek van de benchmark, waarbij het dividend wordt herbelegd op het moment van exdividend gaan van het aandeel. Op basis van de beurskoers bedroeg het rendement -3,5%. De benchmark waartegen het resultaat wordt afgezet de MSCI World Index (op herbeleggingsbasis) - toonde over dezelfde periode een daling van 3,5%. De underperformance ten opzichte van de benchmark bedroeg hiermee 0,8% (outperformance beurskoers 0,0%).

2007

Verruiming van het beleggingsuniversum De beperking diende in acht te worden genomen dat het totale belang van de ondernemingen die niet zijn opgenomen in de MSCI World Index niet meer dan 20% van de totale activa mocht bedragen. Als gevolg van de geformuleerde doelstelling om op lange termijn een structureel beter totaalrendement, in de vorm van koerswinsten en dividenden, te kunnen realiseren dan de MSCI World Index, is deze beperking komen te vervallen.

4

12

per

Kosten en vergoedingen Directievergoeding en vermogensbeheervergoeding FAF kende een directievergoeding van 0,50% (op jaarbasis) over het fondsvermogen, maandelijks te berekenen op de eerste dag van elke maand en betaalbaar te stellen op de laatste dag van elke maand. Daarnaast bracht de Directie FAF een vermogensbeheervergoeding in rekening van ten hoogste 0,30% (op jaarbasis) berekend over het fondsvermogen, te betalen aan het eind van iedere maand; deze vergoeding bedroeg op jaarbasis evenwel tenminste € 250.000.

31-12-2007

31-12-2006

Beurskoers

€ 24,79 4

€ 26,55

Intrinsieke waarde

€ 24,83

€ 26,71

(voor winstbestemming) Eigen vermogen

€ 52,1 miljoen

€ 54,4 miljoen

Aantal uitstaande

2.097.326

2.037.651

aandelen Uitgekeerd dividend per € 0,80

€ 0,24

aandeel

(mei 2006)

(mei 2007)

De vermelde beurskoers betreft de handelsprijs gepubliceerd op 2 januari 2008. Deze prijs is gebaseerd op de intrinsieke waarde van 31 december 2007.

Directieverslag

Beurskoers FAF 01/01/2007 - 31/12/2007 30

30

28

28

26

26

24

24

22

22

20

20 JAN

FEB

MRT APR

MEI

JUN

JUL

AUG

SEP

OKT NOV DEC

Gemiddelde jaarlijkse performance op basis van intrinsieke waarde 12

%

%

12

10

10

8

8

6

6

4

4

2

2

0

0 3 jaar FAF

sinds start MSCI World Index

Op basis van het aantal uitstaande aandelen per 31 december 2007 wordt voorgesteld een contant dividend van € 0,90 per gewoon aandeel (2006: € 0,80) ter beschikking te stellen. Echter, afhankelijk van het aantal uitstaande aandelen op de ex-datum kan het dividend per aandeel worden aangepast.

O ntwikkelingen

op de

aandelenmarkt

FAF richt zich op kwaliteitsbedrijven met een aantrekkelijk dividendrendement. De investment managers zijn ervan overtuigd dat deze focus op lange termijn een beter totaalrendement met een lager risico oplevert. Het dividendrendement wordt ook gebruikt om een consistent en gedisciplineerd aan- en verkoopbeleid te realiseren. Een aandeel dient bij aankoop een dividendrendement van minimaal 3,3% te hebben. De aankoopbeslissing wordt daarnaast gebaseerd op een fundamentele analyse van de onderneming. De strategie volgt een strikte verkoopdiscipline. Wanneer het dividendrendement beneden de 3% daalt, wordt het aandeel verkocht. Daarnaast worden ieder kwartaal alle aandelen herwogen. Dit betekent dat winst wordt genomen op aandelen die het afgelopen kwartaal een sterke performance hebben laten zien. De opbrengsten worden herbelegd in aandelen die zijn achtergebleven, mits de fundamentele beleggingspropositie nog intact is. De kwartaalherweging is een simpele, maar zeer effectieve methodiek die ervoor zorgt dat er laag wordt gekocht en hoog verkocht.


In 2007 had de bovenstaande beleggingsfilosofie helaas te kampen met tegenwind en bracht het niet de gewenste resultaten. Aandelen met hoge dividendrendementen bleken duidelijk uit de gratie bij beleggers. De onrust binnen de financiële sector die traditioneel veel dividend uitkeert, hielp hier niet bij. Beleggers besteedden weinig aandacht aan de waardering van ondernemingen en kochten vooral aandelen waarvan de koersen al waren gestegen. De waardering waarop de aandelen van deze ondernemingen werden verhandeld was duidelijk van minder belang. In deze omgeving is het voor FAF moeilijk de algemene markt te verslaan. FAF deed het uiteindelijk iets slechter

Jaarverslag 2007

In 2007 liet de aandelenmarkt duidelijk twee gezichten zien die bijna precies samenvielen met de twee jaarhelften. Gedurende de eerste helft van het jaar hield de jubelstemming uit 2006 stand, hier kon zelfs de eerste tekenen van de kredietcrisis geen verandering in brengen. De private equity industrie draaide op volle toeren en er ging bijna geen dag voorbij zonder een nieuwe overnameaankondiging van een beursgenoteerd onderneming. Ook bleef de mondiale economie hard doorgroeien, aangejaagd door de opkomende landen. Dit had tevens zijn weerslag op de grondstoffen- en energiemarkten die record na record aantikten. Halverwege juli sloeg de stemming langzaam maar zeker compleet om. De problemen op de Amerikaanse hypothekenmarkt bleken toch groter dan initieel aangenomen. Veel Amerikanen die in 2006 en begin

2007 een huis hadden gekocht met een zogenaamde ‘sub-prime’ hypotheek – een hypotheek voor mensen met een slechte betalingshistorie – bleken niet meer in staat de hypotheeklasten op te brengen en moesten geforceerd hun huis verkopen. Dit leidde tot duidelijke prijsdalingen van het onroerend goed, hetgeen direct tot verliezen leidde voor de verstrekkers van deze hypotheken. Verschillende grote investeringsbanken bleken voor tientallen miljarden dollars aan dit soort hypotheken in hun boeken hebben staan. Het gevolg was een situatie waarin krediet voor iedereen minder makkelijk verkrijgbaar werd en in prijs steeg. Dit is negatief voor de stemming op aandelenmarkten en de economische activiteit. Een duidelijke daling van de koersen op aandelenmarkten was het gevolg. Uiteindelijk liet de MSCI World Index over heel 2007 een daling zien van ongeveer 3,5%.

13

Directieverslag

dan de MSCI World Index en liet een totaalrendement zien van -4,3%. Sinds FAF wordt beheerd volgens de dividendfilosofie blijven de resultaten echter duidelijk positief met een totaalrendement van 9,1% voor FAF versus 5,3% voor de MSCI World Index. Het rendement viel tegen. Op de korte termijn kan het marktsentiment duidelijk een grote impact op de koersen hebben, maar het korte termijn rendement zegt weinig over het lange termijn succes van de strategie. Gezien de focus op dividendrendement is het veel belangrijker te kijken naar de groei in de onderliggende dividendgeneratie van de portefeuille. De slotportefeuille van 2006 had over 2006 per aandeel bruto aan dividenden bijna € 1,16 binnengehaald. De slotportefeuille van 2007 liet een bruto dividend bedrag van € 1,30 zien. Een stijging van 12,5%. De ondernemingen in de MSCI World Index lieten over dezelfde periode een stijging in hun dividend zien van 7,1%. Bovendien was de dividendstijging van FAF van een duidelijk hogere basis. Het slot 2006 bruto dividendrendement van FAF bedroeg 4,5% en het slot 2007 bruto dividendrendement bedroeg maar liefst 5,3%. Een zeer groot verschil in vergelijking met de MSCI World Index die begon met een dividendrendement van 2,1% en eindigde met een schamel dividendrendement van 2,3%. FAF liet dus een sterkere dividendstijging van een duidelijk hogere basis zien dan de markt als geheel. Mocht FAF dit verschil in dividendstijging vast weten te houden over de komende jaren dan is het onze vaste overtuiging dat de portefeuille hiervoor beloond gaat worden met duidelijk hogere koersrendementen dan de algemene markt. Wij blijven dan ook onverminderd positief over het lange termijn succes van de dividend strategie. Aandelenmarkten Nederland, VS en Japan

Jaarverslag 2007


180

14

€

€

180

170

170

160

160

150

150

140

140

130

130

120

120

110

110

100

100

90

90 2004 AEX Nikkei 225

2005

2006

2007

Dow Jones Nasdaq

B eleggingsbeleid Top -3

belangen

Diamond Offshore Drilling is één van de grootse boorbedrijven naar olie en gas ter wereld. Het bedrijf heeft 31 boorplatforms die in diep tot zeer diep water kunnen boren. Daarnaast bezit het nog 13 platforms die

voor minder diep water kunnen worden gebruikt. Diamond verhuurt deze platforms aan olie- en gasbedrijven over de hele wereld. Kenmerkend voor de markt van het bedrijf is, dat de verhuurbedragen (per dag) de laatste 2 jaar enorm omhoog zijn gegaan. Voor platforms die in het diepste water kunnen boren gaat het om stijgingen van meer dan 100% de afgelopen 2 jaar. Daarnaast neemt ook de lengte van de contracten toe. Recent (december 2007) sloot het bedrijf nog voor US$ 2,3 miljard aan contracten met het Braziliaanse Petrobras, waarvan enkele lopen tot 2015. Door de sterke winststijgingen de komende jaren is de waardering op basis van deze winsten aantrekkelijk. Daarnaast heeft Diamond Offshore in oktober 2007 bekend gemaakt op kwartaalbasis een speciaal dividend te gaan betalen. De verwachting is dat dit kan oplopen tot meer dan US$ 5 te betalen in 2008 en wellicht zelfs US$ 9 in 2009. Dit betekent op de huidige koers een dividendrendement van 3,7% respectievelijk 6,6% Terna is het Italiaanse elektriciteitstransmissiebedrijf. Het is volledig gereguleerd, dat wil zeggen dat omzet en winst afhangen van tarieven die door een reguleerder worden bepaald voor periodes van 4 jaar. Onlangs (december 2007) zijn de tarieven voor de volgende periode (2008-2011) gepubliceerd die beter waren dan analisten hadden verwacht. Dit is vooral van belang voor het omvangrijke investeringsprogramma van € 2,7 miljard dat loopt tot en met 2011. De gereguleerde vergoeding die het bedrijf hierover krijgt zorgt ervoor dat het bedrijf zijn winst kan laten groeien de komende jaren. Het bedrijf bezit ook netwerken in Brazilië. Terna is met een koers/winst verhouding van 20 voor 2008 wel relatief duur binnen de nutsbedrijvengroep. Echter, met een dividendrendement van 5% (2008) en zekerheid over tarieven tot en met 2011 is een premie begrijpelijk. Total is één van de grootste geïntegreerde olie bedrijven ter wereld (‘major’). Total is ook één van de weinige grote oliebedrijven die naar verwachting de komende jaren in staat is de olieproductie te laten groeien. Hier staan echter wel enorme investeringsbedragen tegenover die deze (geringe) groei moeten realiseren. Dit is het grote probleem voor de gehele olie-industrie. Het aandeel handelt rond 10 keer de winst de komende jaren, op een korting ten opzichte van BP en Exxon, terwijl de groei hoger zal zijn. Daarnaast bezit het een aantrekkelijk dividendbeleid.

P ortefeuillebeleid In februari werd de kwartaalherweging van de portefeuille uitgevoerd. In totaal werden 12 ondernemingen uit de portefeuille verwijderd. Bij zeven daarvan was het dividendrendement tot tegen de 3% gezakt (Danske

Directieverslag

Bank, Autostrada Torino-Milano, General Growth Properties, Chevron, Genuine Parts, Singapore Exchanges en Standard Bank). Eén onderneming is overgenomen (Edgars Stores) en de overige vier werden verkocht daar we aantrekkelijkere beleggingsmogelijkheden vonden (Saras, Washington Mutual, Spectra Energy en Singapore Post). In totaal zijn dertien nieuwe ondernemingen opgenomen in de portefeuille. Een kleine greep uit de nieuwelingen: Fortum, een Fins nutsbedrijf, Idearc, een Amerikaanse uitgever van Gouden Gidsen en JD Group, een Zuid-Afrikaanse winkelketen. Gedurende de maand maart werd afscheid genomen van Boehler Uddeholm. De aandelenkoers was vanwege overnamespeculatie met 29% gestegen. Dit resulteerde in een dividendrendement beneden onze ondergrens van 3%. Begin april werd afscheid genomen van het Amerikaanse nutsbedrijf Public Service Enterprise Group. Het aandeel, dat tijdens de kwartaalherweging in februari aan de portefeuille werd toegevoegd, werd na een sterke rally verkocht omdat het dividendrendement beneden de ondergrens van 3% terecht was gekomen. De opbrengsten werden herbelegd in Consolidated Edison. Een defensief gereguleerd Amerikaans nutsbedrijf met een dividendrendement van 4,5%. Er werd ook afscheid genomen van Deutsche Telekom. De aandelenkoers van Deutsche Telekom was in april behoorlijk hersteld terwijl het competitieve landschap voor Deutsche Telekom uiterst moeizaam blijft. Daarnaast heeft het telecommunicatiebedrijf te maken met machtige vakbonden die het doorvoeren van significante kostenbesparingen moeilijk maken. De positie in ABN Amro werd na de enorme rally als gevolg van de overnamestrijd gehalveerd. Het dividendrendement was nog maar 3,2%. Kraft, de voedingsmiddelenonderneming die door Altria werd afgesplitst, werd geheel verkocht.

De laatste kwartaalrebalance van het jaar werd in november doorgevoerd. In de energiesector werd het Canadese Precision Drilling ingeruild voor Diamond Offshore Drilling. Diamond Offshore heeft duidelijk betere groeivooruitzichten en een betere voorspelbaarheid van de winst dan Precision Drilling. In de financiële sector werd afscheid genomen van iStar Financial. iStar verstrekt leningen in de vastgoedsector maar is zelf afhankelijk voor haar financiering van de internationale kapitaalmarkt die op dit moment dicht zit. Dit kan tot financieringsproblemen leiden. Ook de Amerikaanse bank Wachovia werd verkocht naar aanleiding van de kredietcrisis. Developers Diversified (verwachte daling van commercieel vastgoed) en Idearc (intensivering van competitie tussen Gouden Gids aanbieders onderling en het internet) werden eveneens verkocht. Grupo Modello, de grootste brouwer van Mexico met merken zoals onder meer Corona en Barloworld, een goed geleid Zuid-Afrikaans conglomeraat, werden nieuw in de portefeuille opgenomen.


In december werd tenslotte afscheid genomen van Citigroup en de opbrengst geherinvesteerd in de Canadese telefoonmaatschappij Telus Corp. Er bestaat een gerede kans dat Citigroup haar dividend duidelijk moet verlagen naar aanleiding van al aangekondigde afschrijvingen op de kredietportefeuille. Daarnaast verwachten wij meer afschrijvingen die het sentiment verder negatief kunnen beïnvloeden. Naast de dividendverlaging is een kapitaalsverhoging die de belangen van de huidige aandeelhouders verder verwatert zeker niet uit te sluiten. Telus is daarentegen een aantrekkelijk gewaardeerde, defensieve telefoonmaatschappij met een groeiend dividend.

Jaarverslag 2007

De kwartaalherweging over het tweede kwartaal werd begin juli uitgevoerd. Dit resulteerde in de verkoop van 14 bestaande posities en de toevoeging van 15 nieuwe ondernemingen. ABN Amro, Cimpor en Petrochina werden verkocht omdat het dividendrendement de 3%ondergrens was genaderd. De Deense verzekeraar Trygvesta werd verkocht omdat de onderneming een minder aantrekkelijk dividendbeleid aankondigde. Een Franse verzekeraar van crediteuren risico’s, Euler Hermes, werd als vervanger in FAF opgenomen. De onderneming bevindt zich in een aantrekkelijke nichemarkt waarin het als marktleider een sterke positie heeft. Mediaset werd verkocht omdat de dividendvooruitzichten steeds verder verslechterden. Portugal Telecom werd opgenomen vanwege het riante dividendbeleid de komende jaren. Swisscom werd eveneens aan de portefeuille toegevoegd. Het Zwitserse telecommunicatiebedrijf was fors afgestraft na de overname van het Italiaanse Fastweb. Dit bood een

goed instapmoment. In de Amerikaanse bankensector werd National City ingeruild voor Wachovia. Beide aandelen bieden een vergelijkbaar dividendrendement, maar de laatstgenoemde bank heeft een substantieel lager risicoprofiel. De Britse huizenbouwer Taylor Woodrow werd ingeruild voor concurrent Persimmon. Persimmon heeft een hoger dividendrendement, geen activiteiten in de Amerikaanse huizenmarkt en een veel beter trackrecord. Verder werden de Noord-Amerikaanse nutsbedrijven Transcanada en AGL Resources, verkocht. De energiesector biedt investeringsmogelijkheden met een hoger dividendrendement en betere groeivooruitzichten. FAF heeft een belang in de Canadese energie income trusts, Canadian Oil Sands en ARC Energy Trust genomen. In de Opkomende markten werd het Braziliaanse staalbedrijf CSN, na een sterke rally, verkocht. Het Koreaanse Kookmin Bank werd toegevoegd nadat de bank eerder dit jaar het dividend fors had verhoogd.

15

Directieverslag

Jaarverslag 2007


Vooruitzichten

16

De vooruitzichten voor FAF zijn op de middellange termijn positief. De portefeuille heeft in 2007 een mooie stijging van 12,5% in de onderliggende dividendgeneratie weten te bewerkstelligen. Daarnaast zorgen de dalende aandelenbeurzen ertoe dat er veel interessante en aantrekkelijk gewaardeerde ondernemingen ons universum binnen komen. Dit biedt goede mogelijkheden om de kwaliteit van de onderliggende dividendgeneratie van de strategie verder te verbeteren. Op de middellange termijn (1 à 2 jaar) verwachten wij dan ook een positief resultaat voor onze strategie. Mochten de koersen op aandelenmarkten verder dalen dan zorgen beleggingen in defensieve sectoren zoals nutsbedrijven, energie, telecommunicatie en dagelijkse consumentengoederen voor bescherming. Dit zal waarschijnlijk resulteren in outperformance ten opzichte van de wereldwijde aandelenmarkt. In een zijwaartse beurs zal aandelenselectie en de consistente , gedisciplineerde strategie waarde toevoegen aan de portefeuille. In dit scenario zal dividendrendement een groot deel van het totale rendement uitmaken. Dit zal waarschijnlijk resulteren in een positief totaalrendement en outperformance van de wereldwijde aandelenmarkt. Vooral wanneer de aandelenbeurzen sterk stijgen, zal het moeilijk zijn de wereldwijde aandelenbeurzen te verslaan. Als de sterke stijging breed gedragen is, zullen beleggingen in financiële waarden en meer cyclische sectoren zoals industriële ondernemingen, cyclische consumentengoederen en basismaterialen waarschijnlijk ook een hoog rendement laten zien. Een aandelenrally gedreven door ‘groei’-aandelen (vooral informatietechnologie- en farmacieaandelen) en/of Japanse aandelen zal waarschijnlijk de meest moeilijke omgeving zijn voor de strategie. In dit scenario verwachten we overigens wel een positief absoluut rendement. Uit het verleden is bovendien gebleken dat in periodes van forse rentestijgingen de kans bestaat dat de strategie onder druk komt te staan. Dit leidde er in eerste instantie vaak toe dat de strategie achterbleef bij de wereldwijde aandelenmarkten. Toen de rentevrees echter wegebde was de strategie altijd in staat terrein terug te winnen. Ongeacht welk scenario, het fonds zal altijd blijven zoeken naar landen, sectoren en individuele aandelen die in onze ogen (tijdelijk) ondergewaardeerd zijn, om zo te profiteren van de aantrekkelijke dividendrendementen en koerspotentieel.

R endement -

en risicoanalyse

De Directie van FAF onderscheidt twee soorten risico’s. Verreweg het belangrijkste risico is het absolute risico.

Dit primaire risico betreft de mate waarin het rendement van het marktsegment waar het fonds zich op richt daalt. De statistieken van de index illustreren dit. Het tweede type risico is het relatieve risico. Dit vloeit voort uit de afwijkingen in de samenstelling van de portefeuille ten opzichte van die van de index. Hieronder volgt een toelichting van beide risico’s. Het absolute risico is toe te lichten aan de hand van de statistieken van de index. Voor de berekening van de benchmark wordt dezelfde methodiek gehanteerd. De ontwikkeling van de benchmark is bekend vanaf 1 juli 2002. Op basis van alle maandresultaten sinds die datum is tabel 1 op pagina 18 samengesteld. Bij dit soort statistieken is vaak de periode die men beschouwt van essentieel belang voor het beeld dat ontstaat. Hier is ter voorkoming van ‘selectie achteraf’ gekozen voor de maximale periode waarover gegevens beschikbaar zijn. Vanuit het oogpunt van neerwaarts risico zijn met name de onderste drie gegevens in de tabel illustratief. De slechtste maand in de periode van juli 2002 tot en met december 2007 was september 2002 met een daling van 11,8%. Beschouwt men ook perioden die zich uitstrekken over meer aaneengesloten maanden met een negatief resultaat (de zogenaamde maximum drawdown), dan blijkt dat de zwaarste cumulatieve daling 25,1% bedroeg (juli 2002 tot maart 2003). De statistieken geven bovendien aan dat de index ongeveer in vijf van de twaalf maanden een negatief resultaat vertoonde. Het rekenkundige gemiddelde maandresultaat bedroeg 0,3%. Het samengesteld gemiddeld jaarresultaat sinds de start van de index bedraagt 3,1% per jaar. De fluctuatiegraad (standaarddeviatie) van de resultaten is een conventionele indicator voor risico. Betere maatstaven voor risico zijn de genoemde maximum drawdown en de semi-standaarddeviatie, ofwel de fluctuatiegraad van alleen de negatieve rendementen. Om het behaalde maandresultaat gerelateerd aan het gelopen risico in één cijfer weer te geven, kan de adjusted Sharpe-ratio worden bepaald. De adjusted Sharpe-ratio geeft aan wat het gemiddelde resultaat boven de risicovrije rente (de 1-maands EURIBOR) is per eenheid risico (weergegeven als de semi-standaarddeviatie). Het tweede type, relatieve, risico vloeit voort uit de doelstelling van het fonds. FAF heeft als doelstelling een structureel betere performance te realiseren dan haar benchmark (bij voorkeur in dalende markten). Het fonds tracht dit te doen door de aandelenselectie af te laten wijken van de indexsamenstelling. Het extra resultaat dat

Directieverslag

hierdoor ontstaat, kan men analyseren door het verschil tussen de maandresultaten van het fonds en die van de index te bezien. Gegeven de genoemde doelstelling van FAF moet het resultaat van de index inclusief de brutodividenden worden afgetrokken van het fondsresultaat. Dit wordt in de grafieken op de volgende pagina weergegeven voor de verslagperiode. Overigens is het indexresultaat bruto in tegenstelling tot het FAFresultaat. Dit betekent dat er bij de berekening van het indexresultaat geen aftrek van kosten heeft plaatsgevonden terwijl dit bij het FAF-resultaat wel het geval is. Totaal beleggingsresultaat FAF 01/01/2007 - 31/12/2007 6

%

%

6

4

4

2

2

0

0

-2

-2

-4

-4

-6

-6

-8

-8 JAN

geval is.

FEB

MRT APR

MEI

JUN

JUL

AUG

SEP

OKT NOV DEC

Extra beleggingsresultaat FAF per maand ten opzichte van de benchmark 01/01/2007 - 31/12/2007 5

Een maatstaf die weergeeft in hoeverre de fondsresultaten fluctueren ten opzichte van de resultaten van de benchmark is de ‘tracking error’. Deze wordt gemeten als de standaarddeviatie van de extra maandresultaten. De ‘informatieratio’ relateert de extra maandresultaten aan het risico dat is geïntroduceerd om dit extra resultaat te behalen. De ratio wordt berekend als het gemiddeld extra maandresultaat gedeeld door de ‘tracking error’. Hoe hoger de ratio, des te beter het behaalde rendement per eenheid risico. De aandeelhouder die minder affiniteit heeft met deze conventionele statistische indicatoren kan zich wellicht beter oriënteren op het behaalde gemiddelde extra resultaat van 0,04% per maand, het beste en het laagste maandresultaat van respectievelijk 2,2% en -1,3%, en de frequentie waarmee maanden van outperformance voorkwamen. Uit het laatste gegeven in de tabel, de deelperiode met het laagste extra resultaat, blijkt dat de zwaarste gecumuleerde achterstand in die deelperiode opliep tot -4,0%. De frequentie van maanden met een positief extra resultaat was 54,5%.

%

%

5

4

4

3

3

2

2

1

1

0

0

-1

-1

-2

-2

-3

-3

-4

-4

-5

-5 JAN

FEB

MRT APR

MEI

JUN

JUL

AUG

SEP

OKT NOV DEC

R isicoprofiel

Prijsrisico Het prijsrisico of koersrisico is het risico voor FAF dat kan fluctueren op grond van de keuzes die mogelijk zijn op basis van het beleggingsbeleid en de marktontwikkelingen (veranderingen in marktprijzen, marktrente en valutawisselkoersen). FAF is verplicht om te beleggen conform het voorgeschreven beleggingsbeleid en kan daardoor niet altijd inspelen op ontwikkelingen in de markt. Het risico


Doel van FAF is het beleggen van vermogen teneinde de aandeelhouders in de opbrengst te doen delen en wel op zodanige wijze dat de risico’s worden gespreid. Dit impliceert dat naast het innemen van rechtstreekse posities gebruik gemaakt kan worden van afgeleide instrumenten, zoals opties, futures, (valuta)termijncontracten en dergelijke. Doordat FAF gebruik maakt van (afgeleide) financiele producten is sprake van verschillende financiele risico’s, waarvan de belangrijkste risico’s hieronder worden uiteengezet.

Jaarverslag 2007

Uit de bovenstaande grafieken blijkt dat FAF in 2007 in vijf van de afgelopen twaalf maanden van het boekjaar een positief extra resultaat heeft behaald. Dit heeft echter wel geleid tot een slechter resultaat dan de benchmark: het rendement van FAF op basis van de intrinsieke waarde per aandeel was in het boekjaar -4,3% en dat van de benchmark was -3,5%. Een analyse van het extra resultaat en risico wordt weergegeven in het ‘statistische’ overzicht in tabel 2 op pagina 18. De beschouwde periode omvat 66 maanden vanaf de oprichting van FAF. Het feit dat het gemiddelde extra resultaat positief is, geeft aan dat FAF (waarvan de performance wordt beïnvloed door fondskosten zoals beheervergoeding) er sinds haar start in is geslaagd om na aftrek van alle fondskosten een beter resultaat te behalen dan de benchmark, die geen rekening houdt met kosten.

Tabel 3 op pagina 18 laat de resultaten van een weer andere vergelijking zien van het fonds met de benchmark. De performancecijfers in deze tabel zijn zonder aftrek van beheer- en bewaarkosten en dividendbelasting berekend. Deze berekeningswijze wordt door Kempen Capital Management N.V. gebruikt voor alle beheerde belangen met als doel performancecijfers te presenteren die in overeenstemming zijn met de Global Investment Performance Standards (GIPS). In de volgende paragraaf wordt GIPS nader omschreven.

17

Directieverslag

Tabel 1 MSCI World Index 01-07-2002 tot en met 31-12-2007 Gemiddeld maandresultaat

0,3%

Fluctuatiegraad van de maandresultaten

3,6%

Sharpe ratio (maandgemiddelde) Beste maandresultaat

(op jaarbasis: 3,1%)

0,03 7,1%

(okt ‘02)

Slechtste maandresultaat

-11,8%

(sep ‘02)

Frequentie maanden met negatief resultaat

37,9%

Deelperiode met slechtste resultaat

-25,1%

(jul ‘02 tot mrt ‘03)

Tabel 2 FAF 01-07-2002 tot en met 31-12-2007 Gemiddeld extra maandresultaat (ER) Fluctuatiegraad ER (“Tracking Error”,TE) Informatie Ratio (ER/TE) zekerheidswaarde IR

0,04


0,7%


0,06

(op jaarbasis: 0,20)

36,6%

Beste extra maandresultaat

2,2%

(mrt ‘07)

Slechtste extra maandresultaat

-1,3%

(jun ‘07)

Frequentie maanden met positief ER

54,5%

Deelperiode met slechtste ER

-4,0%

(mei ‘07 tot nov ‘07)

Gemiddeld extra maandresultaat (ER)

0,1%


Fluctuatiegraad R (“Tracking Error”,TE)

0,7%


0,19


Tabel 3 FAF 01-07-2002 tot en met 31-12-2007 op basis van GIPS cijfers

Informatie Ratio (ER/TE)

Jaarverslag 2007


zekerheidswaarde IR

18

88,3%


2,2%

(mrt ‘07)


-1,2%

(jun ‘07)


57,6%


-3,7%

(jun ‘07 tot nov ‘07)

Directieverslag

van een algehele crisis op een of meerdere markten door politieke, monetaire dan wel andere risico’s is moeilijk in te perken anders dan door spreiding in de beleggingen over verschillende sectoren en individuele aandelen. De gevoeligheid voor marktveranderingen kan toenemen indien belegd wordt met geleend geld (leverage). De mogelijkheid met geleend geld te beleggen is beperkt. Valutarisico’s kunnen worden afgedekt. Of dit voor FAF wordt gedaan is in het prospectus vermeld. Liquiditeitsrisico Het liquiditeitsrisico of verhandelbaarheidsrisico is het risico dat FAF loopt als het niet de mogelijkheid heeft om aan de benodigde financiële middelen te komen om aan de verplichtingen uit hoofde van financiële instrumenten te voldoen. De mate van verhandelbaarheid van de effecten waarin belegd wordt, is van invloed op de hoogte van de feitelijke aan- en verkoopkoersen. Dit kan er toe leiden dat de effecten niet of slechts tegen een substantieel lagere prijs dan de toegekende waardering verkocht kunnen worden. Ter beperking van dit risico wordt in het algemeen belegd in beursgenoteerde effecten en wordt bij beleggingsbeslissingen onder meer de omzet op de beurs van de betreffende effecten meegewogen en de omvang van het vrij verhandelbare aandelenkapitaal (‘free float’). Deze hoge mate van verhandelbaarheid vormt tevens de basis voor het tijdig realiseren van de uitkering bij inkoop van eigen aandelen door FAF.

informatie

GIPS-Compliance Vermogensbeheerders rapporteren hun historische performancecijfers in toenemende mate conform GIPS, de wereldwijde standaard voor de presentatie van historische performance. Met behulp van GIPS kunnen de performancecijfers van verschillende vermogensbeheerders beter worden vergeleken. GIPS zorgt ervoor dat de performancecijfers transparant, consistent en volledig zijn. Kempen Capital Management N.V. rapporteert al enige jaren asset management gerealiseerde performances conform GIPS. Jaarlijks verifieert de externe accountant of Kempen Capital Management N.V. GIPScompliant is. De volgende grafiek laat zien op welke manier de resultaten van FAF zich ontwikkelen op basis van intrinsieke waarde en op herbeleggingsbasis zonder aftrek van beheer- en bewaarkosten en dividendbelasting. Rendement FAF volgens GIPS-methodiek (geïndexeerd) 150

150

125

125

100

100

75

75

50

50 2002

2003

GIPS-methodiek

I nterne

2004

2005

2006

2007

Intrinsieke waarde + dividend

controle en vergunning

De Directie heeft de administratieve organisatie en het interne controlesysteem op schrift gesteld, de


Kasstroomrisico Kasstroomrisico is het risico dat toekomstige kasstromen verbonden aan een monetair financieel instrument in omvang zullen fluctueren. Indien er bijvoorbeeld sprake is van een schuldinstrument met een variabele rente dan resulteren dergelijke fluctuaties in een verandering van de effectieve rentevoet van het financiele instrument, veelal zonder een overeenkomstige verandering in de bijbehorende reële waarde. Slechts een beperkt deel van de portefeuille zal mogelijk in dergelijke instrumenten worden belegd, waardoor dit risico voor FAF beperkt is.

O verige

Jaarverslag 2007

Kredietrisico Het kredietrisico of debiteurenrisico is het risico dat de ene partij van een financieel instrument niet aan haar verplichtingen zal voldoen, waardoor de andere partij een financieel verlies te verwerken krijgt. Een verslechtering van de kredietwaardigheid van sectoren en/of individuele debiteuren kan leiden tot waardeverliezen. Teneinde deze risico’s zoveel mogelijk te beperken worden strenge eisen gesteld aan de samenstelling van de portefeuille in termen van kwaliteit, risico en rendement en wordt in beginsel in effecten belegd die aan een (internationale) officiële beurs zijn genoteerd of op een gereguleerde markt worden verhandeld.

Beheersing van de risico’s De Compliance Officer van Kempen Capital Management N.V. ziet toe op de naleving van de beleggingsrestricties. Deze beleggingsrestricties zijn een gedetailleerde en concrete uitwerking van de in het prospectus genoemde restricties aan het beleggingsbeleid. Ingeval van een mogelijke afwijking van deze beleggingsrichtlijnen, bespreekt de Compliance Officer deze met de portfoliomanager. Indien nodig rapporteert de Compliance Officer de afwijking aan de Directie en worden correctieve maatregelen getroffen. De Directie bewaakt tevens het voldoen aan weten regelgeving, alsmede beursvoorschriften.

19

Directieverslag

zogenaamde AO/IB. De Directie is van mening dat deze AO/IB voldoet aan de eisen zoals bedoeld in artikel 121 van het Besluit gedragstoezicht financiële ondernemingen en de Wet op het financieel toezicht en dat de administratieve organisatie en het interne controlesysteem in werking zijn en voldoen aan de beschrijving zoals deze uiteengezet is in de AO/IB. Vanaf 3 november 2006 is Kempen Capital Management N.V. in het bezit van vergunningen op basis van de artikelen 2:65 en 2:96 van de Wet op het financieel toezicht (‘Wft’) en staat als zodanig onder toezicht van de Stichting Autoriteit Financiële Markten te Amsterdam (‘AFM’). Kempen Capital Management N.V. is een 100%dochteronderneming van Kempen & Co N.V. Sinds begin januari 2007 is Kempen & Co N.V. een 100%dochteronderneming van F. van Lanschot Bankiers N.V.

S tembeleid In de verslagperiode heeft FAF niet actief deelgenomen aan of actief haar stem uitgebracht op aandeelhoudersvergaderingen van ondernemingen waarin het een aandeel houdt, op eigen gezag of gezamenlijk met andere fondsen die door de Directie beheerd worden. Voor meer informatie over het stembeleid en voor een selectie van best practise defenities, verwijzen wij naar de website www.kcm.nl.

Amsterdam, 2 april 2008

Jaarverslag 2007


Directie Kempen Capital Management N.V.

20

Beleggingen

Land/Onderneming

Aandelen Verenigde Staten Diamond Offshore Drilling Compass Minerals Southern Company AT&T Fidelity National Financial Nstar Duke Energy Consolidated Edison Altria Group US Bancorp Energy Transfer Partners Verizon Communications Enterprise Products Partners Mercury General Corporation Commerce Group Pfizer Bank of America Alliance Resource BB&T Dow Chemical American Capital Stratagies Sunstone Hotel Investors Southern Copper Citigroup Developers Diversified AGL Resources Chevron Texaco General Growth Properties Genuine Parts Istar Financial Washington Mutual Com National City Corporation

Marktwaarde

Gewicht in de portefeuille per 31-12-2006 %

12.871 1.039 637 607 597 597 587 584 581 579 573 568 557 552 552 549 539 525 521 516 504 469 408 230 -

24,7 2,0 1,2 1,2 1,1 1,1 1,1 1,1 1,1 1,1 1,1 1,1 1,1 1,1 1,1 1,1 1,0 1,0 1,0 1,0 1,0 0,9 0,8 0,4 -

27,5 0,9 1,0 1,0 0,9 1,0 1,5 1,0 1,0 1,0 0,9 1,0 0,9 1,4 1,0 1,0 0,9 1,0 0,5 1,6 1,1 1,0 1,0 1,0 1,0 1,0 1,0 0,9

6.564 586 578 559 550 532 509 502 492 473 453 403 403 263 261 -

12,6 1,1 1,1 1,1 1,1 1,0 1,0 1,0 0,9 0,9 0,8 0,8 0,8 0,5 0,5 -

10,2 1,0 1,0 0,9 1,1 1,0 1,1 1,0 1,0 0,9 1,2


per 31-12-2007 x € 1.000


Jaarverslag 2007

Verenigd Koninkrijk British American Tobacco Severn Trent Glaxo SmithKline National Grid Vodafone Group Premier Foods Aviva Yell Persimmon Tomkins Barclays Royal Bank of Scotland HSBC Holdings Trinity Mirror Taylor Woodrow

en liquiditeiten

21

Beleggingen

en liquiditeiten

Land/Onderneming

per 31-12-2007 x € 1.000



Italië Terna Eni Unicredito Italiano Intesa San Paolo ENEL Fondiaria-Sia Mediaset Autostrada Torino-Milano Saras

3.752 845 736 584 553 539 495 -

7,2 1,6 1,4 1,2 1,1 1,0 0,9 -

9,1 1,5 1,5 1,0 1,1 1,0 1,0 1,0 0,5 0,5

Frankrijk Total Vivendi Universal BNP Paribas Euler Hermes S.A. Société Générale Pagesjaunes Groupe

3.569 824 587 579 534 534 511

6,8 1,6 1,1 1,1 1,0 1,0 1,0

3,5 1,0 1,0 1,0 0,5

Canada Canadian Oil Sands Trust Units ARC Energy Trust Units Telus Corporation Riocan Real Estate National Bank of Canada Bank of Nova Scotia Biovail TransCanada Corporation Precision Drilling Trust

3.560 665 645 524 520 507 505 194 -

6,8 1,3 1,2 1,0 1,0 1,0 1,0 0,3 -

3,8 1,0 0,9 1,0 0,9

Australië Billabong International Santos Stockland Trust Australia & New Zealand Bank Suncorp-Metway

2.524 540 530 497 496 461

4,8 1,0 1,0 1,0 0,9 0,9

6,0 1,1 0,9 1,6 1,4 1,0

Nederland Unilever Royal Dutch Shell Wereldhave ABN Amro Holding ING

1.708 589 581 538 -

3,3 1,2 1,1 1,0 -

5,0 1,0 0,9 1,1 1,0 1,0

Zweden Svenska Handelsbanken Teliasonera SKF AB Lindex AB

1.617 578 531 508 -

3,1 1,1 1,0 1,0 -

3,1 1,6 1,0 0,5

Jaarverslag 2007


Aandelen

22

Marktwaarde

Beleggingen

Land/Onderneming

Nieuw-Zeeland Telecom Corporation of New Zealand Fletcher Building Sky City Entertainment Group

1.566 586 526 454

3,0 1,1 1,0 0,9

2,2 1,2 1,0

Noorwegen Prosafe Statoil DNB Nor Ekornes

2.283 768 760 511 244

4,4 1,5 1,4 1,0 0,5

3,0 0,9 1,0 1,1

Zuid-Afrika Barloworld JD Group African Bank Investments Telkom Freeworld Coating Edgars Consd Stores Standard Bank Group

1.246 429 318 253 204 42 -

2,4 0,8 0,6 0,5 0,4 0,1 -

2,1 0,5 0,5 1,1

Ierland Allied Irish Banks Independent News & Media

1.202 605 597

2,3 1,2 1,1

2,1 1,0 1,1

Singapore United Overseas Bank Suntec Real Estate Investment Trust Singapore Exchange Singapore Post

1.128 567 561 -

2,2 1,1 1,1 -

4,9 1,1 1,2 1,1 1,5

Finland Fortum Sampo

1.043 558 485

2,0 1,1 0,9

1,0 1,0

Bermuda Cheung Kong Infrastructure Tsakos Energy Navigation

874 580 294

1,7 1,1 0,6

1,0 1,0 -

Duitsland RWE Bijou Brigitte Modi Access

824 557 267

1,6 1,1 0,5

2,0 1,0 -

Portugal Portugal Telecom Cimpor-Cimentos De Portugal PT Multimedia SGPS

785 785 -

1,5 1,5 -

1,1 1,1 -

Taiwan Taiwan Semiconductor Manufactoring Siliconware Precision Industries Company

783 540 243

1,5 1,0 0,5

1,6 1,1 0,5



Jaarverslag 2007

per 31-12-2007 x € 1.000


Aandelen

Marktwaarde

en liquiditeiten

23

Beleggingen

en liquiditeiten

Land/Onderneming

per 31-12-2007 x € 1.000


China Anhui Expressway Petrocchina

675 675 -

1,3 1,3 -

1,0 1,2

Zwitserland Swisscom

587 587

1,1 1,1

-

Mexico Grupo Modelo

571 571

1,1 1,1

-

Korea Kookmin Bank

552 552

1,1 1,1

-

Griekenland OPAP

543 543

1,0 1,0

1,0 1,0

Spanje Telefonica

535 535

1,0 1,0

1,0 1,0

Denemarken Danske Bank Trygvesta

-

-

2,1 1,0 1,1

Brazilië Companhia Siderurgica Nacional Tele Norte Leste Participacoes

-

-

1,8 0,9 0,9

Oostenrijk Boehler-Uddeholm

-

-

1,1 1,1

België Fortis

-

-

1,0 1,0

51.362

98,5

99,4

779

1,5

0,6

52.141

100,0

100,0

Jaarverslag 2007


Aandelen

24

Totaal aandelen Liquiditeiten Liquiditeiten Totaal beleggingen en liquiditeiten

Marktwaarde

Gewicht in de portefeuille per 31-12-2006 % 2,2

Beleggingen

Geografische verdeling FAF per 31 december 2007 Overig 16%

Sectorverdeling FAF per 31 december 2007 Industr. Goederen & Diensten 4%

Noorwegen 4% Overig 26%

Zuid-Afrika 2% Ierland 2%

en liquiditeiten

Banken 16%

Verenigde Staten 26%

Frankrijk 7% Financiele Dienstverlening 6%

Nederland 3% Australië 5% Nieuw Zeeland 3% Italië 7% Canada 7%

Zweden 3% Singapore 2% Verenigd Koninkrijk 13%

Bovenstaande afbeelding geeft de geografische verdeling weer van de totale beleggingsportefeuille van FAF per 31 december 2007.

Olie & Gas 15%

Media 6% Verzekeringen 7%

Nutsbedrijven 11% Telecommunicatie 9%

Bovenstaande afbeelding geeft de sectorverdeling weer van de totale beleggingsportefeuille van FAF per 31 december 2007.

Jaarverslag 2007 Friesland Bank Aandelen Fonds

25

Jaarrekening

B alans

vóór winstbestemming Referentie

31-12-2007 x € 1.000

31-12-2006 x € 1.000

51.361

53.752

520

411

779

303

52.660

54.466

10.487 44.307 (2.711)

10.188 60.246 (21.926) 5.913

52.083

54.421

496 81

45

577

45

52.660

54.466

Activa Beleggingen Aandelen

I

Vorderingen Overige vorderingen en overlopende activa Liquiditeiten Bank

II

Passiva Eigen vermogen Geplaatst kapitaal Agioreserve Algemene reserve Onverdeeld resultaat

Jaarverslag 2007


Kortlopende schulden Af te wikkelen effectentransacties Overige schulden en overlopende passiva

26

III

Jaarrekening

W inst -

en verliesrekening

Referentie

2007 x € 1.000

2006 x € 1.000

2.840 30 30

2.149 25 -

2.900

2.174

2.209 (7.121)

2.206 2.147

(4.912)

4.353

(2.012)

6.527

Opbrengsten uit beleggingen Dividenden Interest op liquiditeiten Overige opbrengsten

Waardeveranderingen Gerealiseerde koersverschillen Ongerealiseerde koersverschillen

Som der bedrijfsopbrengsten

Kosten Interest op liquiditeiten Som der bedrijfslasten Resultaat

IV

699 -

600 14

699

614

(2.711)

5.913

Jaarverslag 2007 Friesland Bank Fondsen

27

Jaarrekening

K asstroomoverzicht 2007 x € 1.000

2006 x € 1.000

Kasstroom uit beleggingsactiviteiten Resultaat Aanpassing voor gerealiseerde en ongerealiseerde koersverschillen Aankopen van beleggingen Verkopen van beleggingen Mutatie in af te wikkelen effectentransacties Mutatie overige vorderingen en overlopende activa Mutatie overige schulden en overlopende passiva

(2.711) 4.912 (36.389) 33.868 496 (109) 36 103

5.913 (4.353) (55.226) 57.267 (3) 13 3.611

Kasstroom uit financieringsactiviteiten Ontvangen bij (her)uitgifte eigen aandelen Betaald bij inname eigen aandelen Uitgekeerd dividend

10.926 (8.695) (1.858)

Jaarverslag 2007


373

28

(3.101) (495) (3.596)

Toename (afname) liquiditeiten

476

15

Liquiditeiten begin boekjaar Liquiditeiten einde boekjaar

303 779

288 303

Mutatie liquiditeiten

476

15

Jaarrekening

Toelichting

op de balans , de winst - en verliesrekening en het kasstroomoverzicht A lgemeen Friesland Bank Aandelen Fonds N.V. (het ‘Fonds’) is opgericht op 7 januari 1999 en is statutair gevestigd in Leeuwarden. De statuten zijn laatstelijk gewijzigd op 23 juni 2003. Het boekjaar is gelijk aan het kalenderjaar. Het Fonds is een aan Euronext Amsterdam genoteerd beleggingsfonds. Het Fonds is een (semi-)open-end beleggingsinstelling, dat wil zeggen dat bij het Fonds dagelijks uitgifte en inname van aandelen plaatsvindt, behoudens bijzondere omstandigheden als in het prospectus van het Fonds omschreven. De jaarrekening van het Fonds is opgesteld in overeenstemming met Titel 9, Boek 2 van het Nederlands Burgerlijk Wetboek en met de Wet op het financieel toezicht.

G rondslagen

voor de waardering van activa en passiva

Algemeen Activa en passiva worden opgenomen tegen nominale waarde, tenzij anders vermeld. Beleggingen De onder beleggingen opgenomen aandelen worden gewaardeerd tegen marktwaarde, welke op balansdatum is gelijkgesteld aan de beurskoers. Onder bijzondere omstandigheden geldt dat de Directie de bevoegdheid heeft om een andere invulling aan marktwaarde te geven dan de (laatste) beurskoers, indien dit in het belang van de aandeelhouders is. Hiervan is in het boekjaar geen gebruik gemaakt. Aan- en verkopen van beleggingen kunnen geschieden op een netto basis. In dit geval zijn de transactiekosten (provisie) in de aan- of verkoopkoers verdisconteerd en vormen derhalve een onderdeel van de kostprijs dan wel van de verkoopprijs. Ook indien aan- of verkopen van beleggingen op een bruto basis geschieden, dat wil zeggen dat de aan- of verkoopbedragen van beleggingen worden verhoogd respectievelijk verlaagd met transactiekosten (provisie), worden deze transactiekosten geboekt als een onderdeel van de kostprijs dan wel van de verkoopprijs. Beleggingen luidende in vreemde valuta worden omgerekend tegen de WM Reuter spot rates met als bron EXTEL om 4.00 PM London GMT slot.

G rondslagen

voor de resultaatbepaling

Dividenden De contante dividenden worden verantwoord op de ex- datum.

Waardeveranderingen Gerealiseerde en ongerealiseerde koersverschillen op beleggingen en valuta worden rechtstreeks verantwoord in de winst- en verliesrekening. Kosten De bij (her)uitgifte of inname van aandelen door het Fonds in rekening gebrachte kosten worden in mindering gebracht op de kosten van het Fonds. Met ingang van 26 februari 2007 worden alle orders, behoudens bijzondere omstandigheden,


Overige opbrengsten De overige opbrengsten die in dit boekjaar ontvangen zijn, betreffen voornamelijk een nagekomen bate uit de Aholdclaim.

Jaarverslag 2007

Algemeen De baten en lasten worden toegerekend aan het verslagjaar waarop zij betrekking hebben. Resultaten in vreemde valuta worden omgerekend in euro tegen de per transactiedatum geldende valutakoersen.

29

Jaarrekening

in geval van een netto uitgifte van aandelen uitgevoerd tegen de intrinsieke waarde per aandeel plus 0,20% en in geval van netto inname tegen de intrinsieke waarde per aandeel min 0,20%. In de periode tot 26 februari 2007 bedroeg de opslag maximaal 2% en de afslag maximaal 1%. Belastingen Het Fonds heeft de status van fiscale beleggingsinstelling. Uit hoofde hiervan is geen vennootschapsbelasting verschuldigd, mits de fiscale winst aan de aandeelhouders wordt uitgekeerd en aan enkele andere voorwaarden wordt voldaan.

G rondslagen

voor het opstellen van het kasstroomoverzicht

Kastroomoverzicht Het kasstroomoverzicht is opgesteld volgens de indirecte methode. Kasstromen in vreemde valuta worden in euro omgerekend tegen de WM Reuter spot rates met als bron EXTEL om 4.00 PM London GMT slot.

Toelichting

op de balans

I Beleggingen Beleggingen Dit betreft beleggingen in (certificaten van) aandelen in beursgenoteerde ondernemingen.

Jaarverslag 2007


Aandelen

30

2007

2006

x € 1.000

x € 1.000 51.440

Stand begin van het boekjaar

53.752

Aankopen

36.389

55.226

Verkopen

(33.868)

(57.267)

Gerealiseerde en ongerealiseerde koersverschillen

(4.912)

4.353

Stand eind van het boekjaar

51.361

53.752

Omloopsnelheid De omloopsnelheid vloeit voort uit het beleggingsbeleid, dat is gericht op het bereiken van de doelstelling van het Fonds. In de toelichting op de balans zijn cijfers opgenomen over het totaal van de aankopen en de verkopen. Deze zijn te relateren aan de gemiddelde omvang van de portefeuille, om te komen tot de omloopsnelheid van de beleggingen. In het algemeen vindt hierop een correctie plaats voor de aan- en verkopen die voortkomen uit nieuw geld dat in het fonds stroomt respectievelijk geld dat wordt onttrokken. Dit gebeurt omdat wordt aangenomen dat de beheerder dit deel van de omloopsnelheid niet kan beïnvloeden. De omloopsnelheid was 0,85 (85%, vorig boekjaar: 212%). De omloopsnelheid wordt als volgt berekend: |(A + V) – ( U + I)| / GWB * 100, waarbij A = Aankopen, V = Verkopen, U = Uitgiftes, I = Innamen en GWB = Gemiddelde Waarde Beleggingen (op basis van 13 maandultimo cijfers). Brokers De portefeuillebeheerders gaven hun transacties voor uitvoering door aan ‘brokers’. Sinds september 2007 heeft Kempen Capital Management N.V. een eigen tradingdesk die de orders doorgeeft aan brokers. De brokers zijn verantwoordelijk voor de uitvoering van de transacties. De keuze voor een bepaalde broker wordt bepaald door de kwaliteit van de dienstverlening.

Jaarrekening

De vier brokers die in het boekjaar de transacties hebben uitgevoerd zijn: Broker

% van omzet in €

Merrill Lynch

47,5

J.P. Morgan Securities

39,8

UBS

9,6

Credit Suisse

3,1 100,0

De gemiddelde provisie die aan brokers werd betaald bedraagt 0,10%, wat volgens de Directie als marktconform kan worden beschouwd. De totale provisie bedraagt € 71.116. Derivaten Het Fonds heeft conform het prospectus de mogelijkheid om met inachtneming van bepaalde richtlijnen over te gaan tot het kopen, houden dan wel verkopen van derivaten (van aandelen afgeleide instrumenten, zoals opties en warrants). Hiervan is in het afgelopen boekjaar geen gebruik gemaakt. Uitlenen van effecten Het Fonds heeft conform het prospectus de mogelijkheid onder bepaalde voorwaarden effecten in de portefeuille van het Fonds uit te lenen. Gedurende het boekjaar is hier geen gebruik van gemaakt. Transparantie Het Fonds tracht de belegger zoveel mogelijk inzicht te verschaffen in het gevoerde beleggingsbeleid, het rendement en risico, en de kosten. Op de website (www.kcm.nl) is meer actuele informatie beschikbaar, waaronder maandverslagen.

II Liquiditeiten Bank De liquiditeiten betreffen direct opeisbare tegoeden, welke op marktconforme voorwaarden rentedragend uitstaan.

1 maanden

Aantal maandultimo’s waarbij sprake is van creditstand

12 maanden

De gemiddelde debetstand (leverage) op basis van 1 maandultimo-cijfer

0,2%

De gemiddelde creditstand op basis van 12 maandultimo-cijfers

1,4%

Hoogste debetstand (leverage) maandultimo

0,2% (maart 2007)

Hoogste creditstand maandultimo

2,2% (juli 2007)

In geval van een debetstand worden de beleggingen gezien als onderpand van de bank.

Friesland Bank Aandelen Fondsen

Aantal maandultimo’s waarbij sprake is van debetstand (leverage)

Jaarverslag 2007

Leverage Indien een beleggingsfonds debet staat, is sprake van leverage: het resultaat van de (aandelen)portefeuille slaat via een hefboomwerking ‘uitvergroot’ neer op de ontwikkeling van de intrinsieke waarde per aandeel. Is daarentegen sprake van een creditsaldo, dan wordt de ontwikkeling van de intrinsieke waarde per aandeel juist enigszins getemperd in vergelijking met het resultaat op de (aandelen)portefeuille. Bij de beoordeling van het behaalde resultaat en het gevoerde beleid kan het voor de aandeelhouder daarom relevant zijn om te weten in hoeverre sprake was van een debet- dan wel creditsaldo in het verslagjaar. Het hieronder opgenomen overzicht illustreert dat leverage bij het Fonds slechts in geringe mate een rol heeft gespeeld.

31

Jaarrekening

III

Eigen vermogen

Eigen vermogen

Aantal

Intrinsieke

Eigen

uitstaande

waarde

vermogen

aandelen

per aandeel (€)

x € 1.000

31-12-2007

2.097.326

24,83

52.083

31-12-2006

2.037.651

26,71

54.421

31-12-2005

2.161.151

24,11

52.104

Geplaatst kapitaal

Stand begin van het boekjaar (Her)uitgegeven Ingenomen Stand eind van het boekjaar

Aantal

2007

Aantal

2006

aandelen

x € 1.000

aandelen

x € 1.000

2.037.651

10.188

2.161.151

10.806

396.857

1.985

(337.182)

(1.686)

2.097.326

10.487

(123.500)

(618)

-

-

2.037.651

10.188

Het maatschappelijk kapitaal bedraagt € 22.500.005 en is verdeeld in 4.500.000 gewone aandelen en 1 prioriteitsaandeel van elk € 5 nominaal. Per 31 december 2007 zijn 2.097.325 gewone aandelen en 1 prioriteitsaandeel geplaatst. Alle (her)uitgiften en innamen door het Fonds hebben plaatsgevonden tegen de in het prospectus vermelde condities en volgens de voorgeschreven procedures. Hiermee worden late trading-activiteiten uitgesloten. De agioreserve betreft de resultante van (her)uitgegeven en ingenomen aandelen boven de nominale waarde. Ontvangen kostenopslagen en -afslagen bij (her)uitgegeven en ingenomen aandelen worden in de winst- en verliesrekening verantwoord. Agioreserve

2007

2006

x € 1.000

x € 1.000


60.246

62.729

Agio gestort bij (her)uitgifte

8.941

Agio onttrokken bij inname

(7.009)

Jaarverslag 2007


Dotatie algemene reserve

32


Algemene reserve

(17.871) 44.307

(2.483) 60.246

2007

2006

x € 1.000

x € 1.000

(21.926)

(31.988)

Winstbestemming

4.055

10.062

Dotatie agioreserve

17.871

-

Stand begin boekjaar


-

(21.926)

Jaarrekening

Onverdeeld resultaat


2007

2006

x € 1.000

x € 1.000

5.913

10.557

Dividenduitkering

(1.858)

(495)


(4.055)

(10.062)

Resultaat boekjaar

(2.711)

5.913


(2.711)

5.913

Toelichting

op de winst - en verliesrekening

IV Kosten 2007

2006

x € 1.000

x € 1.000

Directievergoeding

404

250

Beheervergoeding

167

258

Bank

81

37

Administratievergoeding

33

31

685

576

Accountant

18

14

Juridische en fiscale adviezen

12

13

Euronext Amsterdam

7

4

Advertenties

6

6

Stichting Autoriteit Financiële Markten

4

4

Drukwerk

4

2

Overig

5

12

Kosten ten gunste van bestuur en gelieerde partijen

Overige kosten

Ontvangen kostenopslagen en -afslagen bij (her)uitgegeven en ingenomen aandelen

55 (31)

699

600

Jaarverslag 2007

56 (42)


33

Jaarrekening

Kosten ten gunste van bestuur en gelieerde partijen Vergoeding

Grondslag

Directievergoeding

De directievergoeding bedraagt sinds 1 september 2007 0,0833% per maand, berekend over het balanstotaal aan het begin van de maand. Tot 1 september 2007 bedroeg de directievergoeding 0,0417% op maandbasis.

Beheervergoeding

Per 1 september 2007 is de beheervergoeding komen te vervallen. Tot 1 september 2007 bedroeg de beheervergoeding 0,025% per maand, met een minimum van € 250.000 op jaarbasis, berekend over het balanstotaal aan het begin van de maand.

Bank

De bankkosten betreffen kosten van bewaring over de totale portefeuillewaarde en overige kosten van clearing/handling. Deze worden door Kempen & Co N.V. op basis van de door derden in rekening gebrachte kosten doorbelast zonder opslag.


De administratievergoeding bedraagt € 1.750 plus 0,00167% per maand, berekend over het balanstotaal aan het begin van de maand.

De bankkosten komen ten gunste van Kempen & Co N.V. De overige vergoedingen komen toe aan Kempen Capital Management N.V. Er is geen commissarisvergoedng door het Fonds betaald. De werkelijke kosten zijn op basis van de in de prospectus beschreven systematiek berekend. Overige kosten De hieronder begrepen kosten voor accountant en fiscaal adviseurs worden voor zover mogelijk jaarlijks overeengekomen. Kosten voor de Stichting Autoriteit Financiële Markten worden mede op basis van het totale eigen vermogen aan het begin van het kalenderjaar in rekening gebracht aan het Fonds. Alle kosten zijn in overeenstemming met het prospectus in rekening gebracht en naar mening van de Directie marktconform. De werkelijke kosten zijn op basis van de in de prospectus beschreven systematiek berekend dan wel overeengekomen met derde partijen. Derhalve wijken deze niet significant af van de in de prospectus vermelde systematiek dan wel van de indicatie van de daarin vermelde bedragen. Marketing- en distributiekosten worden op geen enkele manier doorberekend aan het Fonds, maar komen ten laste van de Directie. Eventueel ontvangen retourprovisie komt volledig ten gunste van het Fonds. In het boekjaar is geen retourprovisie ontvangen.

Jaarverslag 2007


De ontvangen kostenopslagen en -afslagen welke ten gunste komen van het Fonds worden gesaldeerd weergegeven.

34

Total Expense Ratio (TER) In de toelichting op de winst- en verliesrekening wordt een overzicht gegeven van de kosten die gedurende het boekjaar zijn gemaakt. Voor de belegger in het Fonds is de verhouding van de kosten ten opzichte van het eigen vermogen van het Fonds relevant. Voor de TER worden de kosten gerelateerd aan het eigen vermogen van het Fonds. Onder totale kosten worden alle in de winst- en verliesrekening verantwoorde kosten begrepen met uitzondering van ontvangen kostenopslagen en -afslagen bij (her)uitgegeven en ingenomen aandelen. 2007

2006

TER inclusief kosten vreemd vermogen (%)

1,24

1,25

TER exclusief kosten vreemd vermogen (%)

1,24

1,22

TER ten gunste van bestuur en gelieerde partijen (%)

1,14

1,12

De TER over het boekjaar wordt berekend als: TK / GEV, waarbij TK = Totale Kosten en GEV = Gemiddeld Eigen Vermogen (op basis van 13 maandultimo cijfers). Softdollar-arrangement Indien een (financiële) dienstverlener diensten en producten (bijvoorbeeld research en informatiediensten) ter beschikking stelt aan een vermogensbeheerder als tegenprestatie voor het mogen uitvoeren van de effectentransacties door

Jaarrekening

de vermogensbeheerder van het Fonds dan wordt in dat kader gesproken van een softdollar-arrangement. Kempen Capital Management N.V. ontvangt researchrapporten van onder meer financiële dienstverleners die voor haar effectentransacties uitvoeren. Uit dien hoofde is er dus sprake van een softdollar-arrangement. Hieraan liggen evenwel geen specifieke afspraken ten grondslag. De waarde die deze softdollar-arrangementen vertegenwoordigen is derhalve niet te kwantificeren. Provisie effectentransacties gelieerde partijen De provisie betaald aan Kempen & Co N.V. als broker is nihil. Deze kosten vormen een onderdeel van de aan- dan wel verkoopprijs van de transacties in de onderliggende waarden van het Fonds. Personeel Het Fonds heeft evenals in het voorgaande boekjaar geen personeel in dienst.

Amsterdam, 2 april 2008 Directie Kempen Capital Management N.V. Raad van Commissarissen

Jaarverslag 2007 Friesland Bank Aandelen Fonds

35

Jaarrekening

Overige

gegevens

A anvullende

informatie met betrekking tot het

F onds

W instbestemming Conform artikel 23 van de statuten van het Fonds wordt de winst, met inachtneming van het fiscale regime voor beleggingsinstellingen in de zin van de Wet op de vennootschapsbelasting 1969, als volgt verdeeld: - ten laste van de winst worden zodanige reserves gevormd als de Directie onder goedkeuring van de Prioriteit zal vaststellen; - uit de voor uitkering vatbare winst wordt allereerst op het prioriteitsaandeel een dividend ter grootte van zes procent van het nominale bedrag van dat aandeel uitgekeerd; - het daarna resterende is ter vrije beschikking van de Algemene Vergadering van Aandeelhouders voor uitkering aan de houders van de gewone aandelen naar verhouding van hun bezit. Bij vaststelling van de jaarrekening conform het voorstel zal een contant dividend van € 0,90 per gewoon aandeel worden uitgekeerd op basis van het aantal uitstaande aandelen op 31 december 2007. Eventuele afrondingsverschillen komen ten laste van de algemene reserve. Dit voorstel komt overeen met de - afgeronde - fiscale winstuitkering die dient om aan de status van fiscale beleggingsinstelling te voldoen en is nog niet in de jaarrekening verwerkt. De fiscale winstuitkering kan (sterk) afwijken van de gepresenteerde commerciële winst. De belangrijkste verschillen tussen de commerciële winst en fiscale winst betreffen: - ongerealiseerde en gerealiseerde koersverschillen worden fiscaal niet in de winst begrepen; - de ontvangen kostenopslagen en -afslagen bij (her)uitgegeven en ingenomen aandelen maken geen onderdeel uit van de fiscale winst.

P rioriteit

Jaarverslag 2007


Er is één prioriteitsaandeel geplaatst bij Stichting De Friese Prioriteit (‘de Stichting’). De Stichting heeft daarmede bijzondere rechten, waaronder het opmaken van een bindende voordracht inzake benoemingen van directeuren. De leden van het Bestuur van de Stichting zijn W.F.C. Cramer en T. Branbergen. Naar het gezamenlijk oordeel van de hiervoor genoemde personen en het Fonds wordt voldaan aan het vereiste als bedoeld in punt 10 van bijlage X bij het Fondsenreglement.

36

B elangen

van de

D irectie

De leden van de Directie hadden aan het begin en aan het einde van het boekjaar belangen als bedoeld in artikel 122 lid 2 van het Besluit gedragstoezicht financiële ondernemingen Wft.

Fondsnaam

Gemeenschappelijke belangen aantallen

Royal Dutch Shell

500

A ccountantsverklaring Verklaring betreffende de jaarrekening Wij hebben de jaarrekening 2007 van Friesland Bank Aandelen Fonds N.V. te Amsterdam bestaande uit de balans per 31 december 2007 en de winst-en-verliesrekening over 2007 met de toelichting gecontroleerd. Verantwoordelijkheid van de directie De directie van de entiteit is verantwoordelijk voor het opmaken van de jaarrekening die het vermogen en het resultaat getrouw dient weer te geven, in overeenstemming met Titel 9 Boek 2 BW en de Wet op het financieel toezicht, alsmede voor het opstellen van het jaarverslag in overeenstemming met Titel 9 Boek 2 BW. Deze verantwoordelijkheid omvat onder meer: het ontwerpen, invoeren en in stand houden van een intern beheersingssysteem relevant voor het opmaken van en getrouw weergeven in de jaarrekening van vermogen en resultaat, zodanig dat deze geen afwijkingen van materieel belang als gevolg van fraude of fouten bevat, het kiezen en toepassen van aanvaardbare grondslagen voor financiële verslaggeving en het maken van schattingen die onder de gegeven omstandigheden redelijk zijn. Verantwoordelijkheid van de accountant Onze verantwoordelijkheid is het geven van een oordeel over de jaarrekening op basis van onze controle. Wij hebben onze controle verricht in overeenstemming met Nederlands recht. Dienovereenkomstig zijn wij verplicht te voldoen aan de voor ons geldende gedragsnormen en zijn wij gehouden onze controle zodanig te plannen en uit te voeren dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat de jaarrekening geen afwijkingen van materieel belang bevat. Een controle omvat het uitvoeren van werkzaamheden ter verkrijging van controle-informatie over de bedragen en de toelichtingen in de jaarrekening. De keuze van de uit te voeren werkzaamheden is afhankelijk van de professionele oordeelsvorming van de accountant, waaronder begrepen zijn beoordeling van de risico’s van afwijkingen van materieel belang als gevolg van fraude of fouten. In die beoordeling neemt de accountant in aanmerking het voor het opmaken van en getrouw weergeven in de jaarrekening van vermogen en resultaat relevante interne beheersingssysteem, teneinde een verantwoorde keuze te kunnen maken van de controlewerkzaamheden die onder de gegeven omstandigheden adequaat zijn maar die niet tot doel hebben een oordeel te geven over de effectiviteit van het interne beheersingssysteem van de entiteit. Tevens omvat een controle onder meer een evaluatie van de aanvaardbaarheid van de toegepaste grondslagen voor financiële verslaggeving en van de redelijkheid van schattingen die de directie van de entiteit heeft gemaakt, alsmede een evaluatie van het algehele beeld van de jaarrekening. Wij zijn van mening dat de door ons verkregen controle-informatie voldoende en geschikt is als basis voor ons oordeel.

Verklaring betreffende andere wettelijke voorschriften en/of voorschriften van regelgevende instanties Op grond van de wettelijke verplichting ingevolge artikel 2:393 lid 5 onder e BW melden wij dat het directieverslag, voor zover wij dat kunnen beoordelen, verenigbaar is met de jaarrekening zoals vereist in artikel 2:391 lid 4 BW.

Deloitte Accountants B.V. Drs E.R. Capitain RA


Amsterdam, 4 april 2008

Jaarverslag 2007

Oordeel Naar ons oordeel geeft de jaarrekening een getrouw beeld van de grootte en de samenstelling van het vermogen van Friesland Bank Aandelen Fonds N.V. per 31 december 2007 en van het resultaat over 2007 in overeenstemming met Titel 9 Boek 2 BW en de Wet op het financieel toezicht.

37

Blanco pagina

Friesland Bank EuroRente Fonds N.V.

Jaarverslag 2007

Kerncijfers

2007

2006

2005

2004

2003

Beurskoers per aandeel (ultimo) (€)

25,54)1

25,96

27,09

27,25

26,65

Uitgekeerd dividend per aandeel (€)

1,02

1,00

1,00

0,92

1,16

Totaal beleggingsresultaat

2,4 2

(0,5) 2

4,2

5,7

5,1

op basis van beurskoers (%) Eigen vermogen (voor winstbestemming, ultimo)

116.485

136.290

137.937

128.984

117.460

4.571.660

5.197.887

5.040.411

4.717.497

4.410.642

25,48

26,22

27,37

27,34

26,63

1,20 3

1,00

1,00

1,00

0,92

3,8

6,1

4,9

(x € 1.000) Aantal uitstaande aandelen (ultimo) Intrinsieke waarde per aandeel (voor winstbestemming, ultimo) (€) Dividend per aandeel over het boekjaar (€) Totaal beleggingsresultaat

1,1 2

(0,5) 2

op basis van intrinsieke waarde (%) Som der bedrijfsopbrengsten (x € 1.000)

2.578

341

5.903

8.618

6.214

Som der bedrijfslasten (x € 1.000)

1.108

1.093

1.093

979

900

Resultaat (x € 1.000)

1.470

(752)

4.810

7.639

5.314

Total Expense Ratio

2007

2006

2005

2004

2003

Total Expense Ratio inclusief kosten vreemd vermogen (%)

0,90

0,86

0,86

0,88

0,92

Total Expense Ratio exclusief kosten vreemd vermogen (%)

0,88

0,86

0,86

0,88

0,92

Total Expense Ratio ten gunste van bestuur en gelieerde

0,86

0,82

0,82

0,82

0,83

100

109

84

125

123

Jaarverslag 2007


partijen (%) Omloopsnelheid van de beleggingen (%)

1 2

3

40

De vermelde beurskoers betreft de handelsprijs gepubliceerd op 2 januari 2008. Deze prijs is gebaseerd op de intrinsieke waarde van 31 december 2007. Bij de berekening van het beleggingsresultaat is uitgegaan van de herbelegging van het dividend gebaseerd op de intrinsieke waarde c.q. beurskoers op de ultimo van de maand waarin het aandeel ex-dividend is gegaan. Dit in tegenstelling tot voorgaande jaren waarbij de herbelegging gebaseerd was op de intrinsieke waarde op ultimo voorgaand boekjaar. Dit betreft het dividendvoorstel op basis van het aantal uitstaande aandelen per 31 december 2007. Echter, afhankelijk van het aantal uitstaande aandelen op de ex-datum kan het dividend per aandeel worden aangepast.

Pre-advies

van de

Raad

Hierbij bieden wij u aan de jaarrekening van FEF over het boekjaar 2007, alsmede het verslag van de Directie. In het verslag van de Directie worden de algemene ontwikkelingen met betrekking tot het fonds besproken, evenals de behaalde resultaten, de marktontwikkelingen, het beleggingsbeleid, de vooruitzichten voor het jaar 2008, en is een rendementen risicoanalyse opgenomen. Op basis van het aantal uitstaande aandelen ultimo boekjaar wordt voorgesteld aan aandeelhouders een dividend van € 1,20 per gewoon aandeel in contanten ter beschikking te stellen. Wij kunnen ons verenigen met dit voorstel van de Directie.

van

C o mm i s s a r i s s e n

medewerkers van Kempen Capital Management N.V. voor de wijze waarop zij ook het afgelopen boekjaar hun taken hebben uitgevoerd.

Leeuwarden, 2 april 2008 Raad van Commissarissen A. Vlaskamp, voorzitter R. Verdam

De door de Directie opgemaakte jaarrekening 2007 is gecontroleerd door Deloitte Accountants B.V. De accountant heeft een goedkeurende verklaring afgegeven bij de jaarrekening, die op pagina 64 van dit verslag is opgenomen. Na bespreking van de jaarrekening en kennisneming van de verklaring van de accountant bevelen wij u aan deze jaarrekening zoals gepresenteerd vast te stellen.

Tenslotte brengen wij dank uit aan de Directie en de


Wegens het aanvaarden van een dienstbetrekking buiten Friesland Bank N.V. is per 1 februari 2007 de heer J. Ritchi teruggetreden als commissaris van het fonds. In de Algemene Vergadering van Aandeelhouders van 23 april 2007 werd de heer R. Verdam benoemd als lid van de Raad. Dit jaar is de heer A. Vlaskamp volgens rooster aftredend. De heer Vlaskamp is voor herbenoeming beschikbaar.

Jaarverslag 2007

In de verslagperiode vergaderde de Raad diverse malen met de Directie. Speciale aandacht is uitgegaan naar de gevolgen voor het fonds naar aanleiding van de overname van Kempen & Co N.V. door F. van Lanschot Bankiers N.V. (effectief per 2 januari 2007) en de personele veranderingen binnen de directie. De Raad heeft kennisgenomen van het aftreden van de heer Ph.P.E.M. Mol en de benoeming van de heer F.G.A. Mahieu in de directie. Naast de algemene gang van zaken bij het fonds werd meer in het bijzonder gesproken over het gevoerde beleggingsbeleid, de performance, de marktconformiteit van tarieven en transparantie van kosten, de verslaglegging, de (administratieve) organisatie en de ontwikkelingen in weten regelgeving. In dit kader is bijzondere aandacht besteed aan de invoering van de Wet op het financieel toezicht en de wijziging van het handelssysteem voor open- end beleggingsinstellingen op Euronext Amsterdam en de consequenties hiervan voor het fonds. Daarnaast waren de management letter van de externe accountant en het toezicht van de Autoriteit Financiële Markten onderwerp van aandacht.

41

Directieverslag

Hierbij brengen wij verslag uit over het boekjaar 2007 van FEF, dat de periode omvat van 1 januari 2007 tot en met 31 december 2007. In dit directieverslag komen de resultaten van het fonds aan bod waarna de marktontwikkelingen en het beleggingsbeleid uitgebreid worden toegelicht. Na een beknopte vooruitblik op 2008 volgt informatie over de rendementen risicoanalyse en andere relevante onderwerpen.

Jaarverslag 2007


In de verslagperiode is veel aandacht uitgegaan naar gewijzigde weten regelgeving. Met ingang van 1 januari 2007 is een aantal wetten dat van toepassing was op beleggingsinstellingen – waarvan de voornaamste de Wet toezicht beleggingsinstellingen – en overige toezichtwetten die gelden voor financiële markten en het toezicht daarop, samengebracht in één wet: de Wet op het financieel toezicht (Wft). Ook is een wijziging in het handelssysteem voor open end beleggingsinstellingen ingevoerd. Met ingang van 26 februari 2007 vindt de handel in aandelen van het fonds plaats conform het nieuwe handelssysteem van Euronext Amsterdam N.V. Als gevolg hiervan heeft er een wijziging plaatsgevonden in de frequentie en het proces van de uitgifte en inkoop van de aandelen en is de open afslag die verschuldigd is bij transacties in aandelen veranderd. Daarnaast is de rol van de liquidity provider komen te vervallen en treedt Kempen & Co N.V. op als fund agent die namens het fonds orders accepteert of weigert.

42

Per 2 januari 2007 zijn alle aandelen van Kempen & Co N.V., de enig aandeelhouder in Kempen Capital Management N.V., de Directie van het fonds, overgenomen door F. van Lanschot Bankiers N.V. Per 2 april 2007 is de heer F.G.A. Mahieu benoemd tot directeur van Kempen Capital Management N.V. De heer Mahieu was voorheen directeur Research & Vermogensbeheer Institutioneel bij F. van Lanschot Bankiers N.V. Op 1 oktober 2007 is de heer Ph.P.E.M. Mol teruggetreden uit de Directie van Kempen Capital Management N.V.

W ijzigingen

per

1

september

2007

Wijziging beleggingsbeleid Om beleggers de mogelijkheid te bieden te investeren in een meer actief beheerde portefeuille vastrentende waarden, was het de wens van de Directie de beleggingsinstrumenten waarin belegd kan worden uit te breiden. Deze uitbreiding ging gepaard met een toename van het aantal beleggingsrestricties die met name betrekking hebben op de kwaliteit van de schuldtitels waarin belegd wordt.

Introductie van een benchmark De Directie had voorts de nadrukkelijke wens de performance van FEF te kunnen vergelijken met een voor FEF relevante benchmark. Door het voeren van een actief durationbeleid en debiteurenkeuze wordt beoogd op lange termijn een hoger rendement (koerswinsten en rente-inkomsten) te behalen dan de benchmark. De benchmark is samengesteld op basis van 75% van de Merrill Lynch EMU Direct Governments AAA Rated Index op herbeleggingsbasis (all maturities) (EG10) en 25% van de Merrill Lynch EMU Corporate Index op herbeleggingsbasis (ER00). Deze benchmark bestaat uit obligatieleningen uitgegeven door EMU lidstaten uit de hoogste kredietwaardigheidscategorie, respectievelijk euroleningen uitgegeven door debiteuren met een hoge kredietwaardigheid (zogenaamde investment grade debiteuren). Kosten en vergoedingen Directievergoeding en vermogensbeheervergoeding FEF kende een directievergoeding van 0,50% (op jaarbasis) over het fondsvermogen, maandelijks te berekenen op de eerste dag van elke maand en betaalbaar te stellen op de laatste dag van elke maand. Daarnaast bracht de Directie FEF een vermogensbeheervergoeding in rekening van ten hoogste 0,24% (op jaarbasis) berekend over het fondsvermogen op de eerste dag van iedere maand, te betalen aan het eind van iedere maand. De wens bestond deze vergoedingen samen te voegen, te vereenvoudigen en meer marktconform te maken. De Directie heeft daarom besloten de Directievergoeding voor FEF per 1 september 2007 vast te stellen op 0,75% per jaar (op maandbasis 0,0625%). De vermogensbeheervergoeding is per dezelfde datum komen te vervallen. Alle voornoemde wijzigingen hebben er toe geleid dat het prospectus van het fonds volledig is geactualiseerd.

R esultaat Rekening houdend met het in de verslagperiode uitgekeerde dividend, bedroeg het rendement van FEF op basis van de intrinsieke waarde 1,1%. Op basis van de beurskoers bedroeg het rendement 2,4%. De benchmark waartegen het resultaat wordt afgezet, toonde over dezelfde periode een stijging van 1,6%. De underperformance ten opzichte van de benchmark bedroeg hiermee 0,5% (outperformance beurskoers 1,8%).

Directieverslag

31-12-2007

31-12-2006

Beurskoers

€ 25,54 4

€ 25,96

Intrinsieke waarde

€ 25,48

€ 26,22

(voor winstbestemming) Eigen vermogen

€ 116,3 miljoen

€ 136,3 miljoen

Aantal uitstaande aandelen

4.571.660

5.197.887

Uitgekeerd dividend per

€ 1,02

€ 1,00

aandeel

(mei 2007)

(mei 2006)

Beurskoers FEF 01/01/2007 - 31/12/2007 27,0

27,0

26,5

26,5

26,0

26,0

25,5

25,5

25,0

25,0

24,5

24,5

24,0

24,0 JAN

FEB

MRT APR

MEI

JUN

JUL

AUG

SEP

OKT NOV DEC

Gemiddelde jaarlijkse performance op basis van intrinsieke waarde 6

%

%

6

5

5

4

4

3

3

2

2

1

1

0

0 3 jaar

5 jaar

FEF

sinds start ML EMU C AA

O ntwikkelingen

op de

Het economisch woordenboek werd in 2007 met een nieuw woord uitgebreid, namelijk met het woord “kredietcrisis”. Dit woord jaagt inmiddels eenieder wereldwijd schrik aan. Hoewel ook al in 2006 de problemen in de sub prime mortgage market in de Verenigde Staten sluimerend aanwezig waren, werden in februari 2007 de problemen in de media uitgebreid belicht. Deze hypotheken maken 15% uit van het totale

4


kapitaalmarkt

Jaarverslag 2007

Op basis van het aantal uitstaande aandelen per 31 december 2007 wordt voorgesteld een contant dividend van € 1,20 per gewoon aandeel (2006: € 1,02) ter beschikking te stellen. Echter, afhankelijk van het aantal uitstaande aandelen op de ex-datum kan het dividend per aandeel worden aangepast.

hypotheekvolume in de Verenigde Staten. In een markt waarin huizenprijzen voortdurend stijgen wordt nauwelijks acht geslagen op het feit dat een groot aantal mensen hun verplichtingen niet kan nakomen, want het onderpand zorgt voor voldoende dekking. Nu de huizenprijzen echter dalen, blijkt dat ondanks een groeiende arbeidsmarkt een deel van de hypotheeknemers hun verplichtingen niet kan nakomen en in hun val ook de hypotheekgevers meeslepen, met verstrekkende gevolgen voor de kapitaalmarkt. Daarbij was bijvoorbeeld ook de Amerikaanse dochter van HSBC betrokken, die ondanks meer dan veertig jaar ervaring op deze markt in de euforie was meegezogen en nu rode cijfers moest presenteren. De kredietcrisis veranderde halverwege het jaar in een liquiditeitscrisis. Door de internationalisering van gelden kapitaalmarkt werden ook financiële instellingen buiten de Verenigde Staten hiervan slachtoffer. Dit leidde tot onduidelijkheid over de sterkte van balansen van banken en ontstond er een onderling wantrouwen in de markt. De banken werden terughoudender in het verstrekken van leningen en wilden meer liquide middelen op de balans hebben. Zowel in juni als in september volgde een relief rally in de aandelenmarkt en een stijging van de rente in de kapitaalmarkt na beter dan verwachte cijfers van de banken. Maar in november volgde het gevreesde demasqué, hetgeen de topmannen van UBS, Merrill Lynch en Citigroup hun posities kostte. Niet alleen door verliezen op hypotheken maar vooral door verminderde inkomsten uit de securitisatie van deze hypotheken en door verliezen op structuren kwamen de banken over het derde kwartaal in de rode cijfers. Slechts door grote aandelenemissies en kapitaalinjecties (in het bijzonder door Aziatische investeerders) bleef het risicokapitaal op peil. Ook in Europa waren er slachtoffers. Zo zag men in Engeland voor het eerst sinds de crisis in 1929 weer een echte ‘bankrun’. De hypotheekbank Northern Rock kon uiteindelijk slechts van een faillissement gered worden nadat de overheid zich garant verklaarde voor de bank. Ultimo december bleek dat de Britse overheid inmiddels 28 miljard pond heeft voorgeschoten aan de bank en lijkt de tijdelijke faciliteit een permanente te worden. Niet alleen de grootte van de positie, maar ook het feit dat de overheid en niet de Bank of England (als centrale bank de verantwoordelijke) is ingesprongen lijkt een probleem voor de toekomst. Ook in Duitsland bleek een dochter van een staatsgegarandeerde financiële instelling slachtoffer te worden van de kredietcrisis. Daar was fors in Amerikaanse hypotheekleningen geïnvesteerd. Niet alleen op de geldmarkt maar ook op de kapitaalmarkt bleken partijen terughoudender dan in het verleden. Dit zorgde ervoor dat zelfs in de staatsleningenmarkt (in het bijzonder in Europa) terughoudend werd geopereerd

De vermelde beurskoers betreft de handelsprijs gepubliceerd op 2 januari 2008. Deze prijs is gebaseerd op de intrinsieke waarde van 31 december 2007.

43

Jaarverslag 2007


Directieverslag

44

door marktpartijen. Uiteindelijk greep de Amerikaanse centrale bank (‘Fed’) in september stevig in met een verlaging van 50 basispunten van de Fed-funds naar 4,75%, die in ieder geval de daling van de aandelenbeurzen tot stilstand bracht en de liquiditeit op de markten terugbracht. Vervolgens liet de Fed de korte rente in anticipatie op de problemen in de huizenmarkt zakken naar 4,25%, terwijl de Europeese Centrale Bank (‘ECB’) de disconteringsvoet op hetzelfde niveau hield. Maar in november moesten enkele in Amerikaanse grootbanken enorme verliezen bekend maken. Dit zorgde voor hernieuwde bezorgdheid over de toestand van de financiële wereld, die zich vertaalde in een hogere geldmarktrente. De TEDspread, het verschil tussen driemaands US treasury-rente en de tarieven die in de interbancaire LIBOR-markt gerekend worden, liepen op tot het tienvoudige van het niveau van eerder in het jaar. De geldmarktrente dreigde mede dankzij het eindejaarseffect daardoor ver boven de officiële tarieven uit te komen. Door gezamenlijk ingrijpen van de Fed en de ECB werd dit voorkomen. Opvallend was dat de ECB min of meer een ongelimiteerde faciliteit voor één maand ter beschikking stelde. De liquiditeit in de niet-staatsleningenmarkt nam tijdens deze periode dramatische vormen aan. Anders dan voorheen waren het niet de leningen aan het bedrijfsleven die het moeilijkst verhandelbaar waren, maar met name de achtergestelde leningen aan financiële instellingen. Het wantrouwen tegen deze instellingen nam zulke vormen aan dat topkwaliteitpapier van financiële instellingen vaak een disagio had ten opzichte van bedrijfsleningen. Deze situatie was een ideale voedingsbodem voor de CDS (Credit Default Swap)markt, die inmiddels naar schatting twee keer zo groot is als de normale markt voor credits. Voor deze instrumenten is geen initiële investering nodig en kan men ook short gaan. Op deze manier hoeft men daarom geen verlies te realiseren op in het verleden gedane beleggingen en kan niettemin naamspecifiek de belegging gehedged worden. De spreads namen sterk toe; waar eerder in het jaar de BBB-spread ongeveer 65 boven staat lag was dit eind december meer dan 140 basispunten boven staat. Kapitaal- en geldmarktrente in Nederland 31/12/2002 - 31/12/2007 6

%

%

6

5

5

4

4

3

3

2

2

1

1 2003

2004

Geldmarktrente

2005

2006

Kapitaalmarktrente

2007

B eleggingsbeleid Sinds 1 september 2007 bestaat de vergelijkingsportefeuille van het fonds niet meer alleen uit obligaties met een looptijd tussen de 5 en 7 jaar, maar is de gehele curve van obligaties met een looptijd langer dan 1 jaar opgenomen. De duration van beide vergelijkingsportefeuilles was op dat moment bijna gelijk. We begonnen het jaar 2007 met een portefeuille waarvan de duration korter was dan die van de benchmark. Deze situatie is gedurende de hele verslagperiode niet veranderd, maar wel de mate waarin. Aanvankelijk was er sprake van een duidelijk kortere looptijd. Dit verschil ten opzichte van de benchmark liep aanvankelijk nog op als gevolg van het korter in looptijd worden van de portefeuille tegen een benchmark die nagenoeg gelijk bleef in jaren. In april werd besloten dat gezien de snelle stijging van de kapitaalmarktrente en het niveau dat de kapitaalmarktrente gehaald had, de portefeuille te verlengen zodat de looptijd gelijk werd aan die van de benchmark. De stijging van de kapitaalmarktrente die wij vervolgens zagen leidde tot de inzet van futures ten einde niet achter te blijven bij de snel bewegende markt. In de laatste tien dagen van juli daalde de kapitaalmarktrente door de kredietcrisis met 35 basispunten tot 4,3%, terwijl het fonds zich net kort had gepositioneerd waardoor het totaalresultaat tegenviel. In de daarop volgende maanden zagen we veelvuldig bewegingen van 30 basispunten om het effectief rendement van 31 juli heen, en was er in feite sprake van ‘rangetrading’. Opmerkelijk was wel dat leningen met looptijden langer dan tien jaar achter bleven in performance ten opzichte van tienjarige leningen. Het fonds had deze leningen niet in portefeuille en maakte in de laatste maanden van het jaar dankzij deze curve-trade een mooi resultaat. In december trokken de lange leningen echter bij, waardoor een deel van dit effect verloren ging. Binnen de portefeuille hadden de bedrijfsobligaties altijd een belangrijk aandeel. Dit jaar is echter besloten deze af te bouwen en het percentage leningen met de hoogste rating op te hogen. Achteraf gezien een goede keuze, hoewel die op het moment van verkoop leidde tot een verlies aan effectief rendement voor de portefeuille als geheel. Dit is gedeeltelijk opgevangen door een relatief groter percentage in leningen uit de onderste toegestane ratingcategorie (BBB), maar dit deel overstijgt de 9% van de portefeuille niet. Het percentage AAA gerate leningen is inmiddels boven de 80% van de portefeuille gekomen. Dit door de opname van gesecuriseerde hypotheekleningen van onder meer de Friesland Bank en andere Nederlandse hypotheekverstrekkers. Deze leningen noteren ultimo 2007 onder druk van de uitlopende spreads onder de kostprijs, maar vormen gezien de kredietkwaliteit en de spread waarop zij gekocht zijn een waardevol bezit. Op het moment dat de leningen gekocht werden waren enige hedgefondsen gedwongen afscheid te nemen van hun posities. Nu door de centrale banken weer steun

Directieverslag

wordt gegeven aan de geldmarkt wordt dit soort papier niet meer aangeboden. Zoals gememoreerd zijn leningen van financiële instellingen sterker in koers gedaald dan de echte bedrijfsleningen. Niettemin lijkt het risico gering. De leningen zijn veelal verstrekt aan toonaangevende banken en verzekeraars. In het eerste halfjaar is optimaal geprofiteerd van de verkrapping van de spreads en is ondanks de dreiging van hogere spreads nog geïnvesteerd in diverse bedrijfsleningen. Zo werden gedurende de boekperiode leningen van Generali, Rentokil, IFIL, Danske Bank en anderen gekocht en al weer voor half juni verkocht. Ook werd afscheid genomen van leningen ten laste van Sabic, Autostrada en anderen en werd geïnvesteerd in onder andere Shell en Mapfre. De omvang van de portefeuille van Friesland Bank EuroRente Fonds daalde gedurende 2007. Aanvankelijk wellicht als gevolg van de duidelijk minder aantrekkelijke toekomstverwachting. Een aantal beleggers koos ervoor de rentestijging en dientengevolge de koersdaling niet mee te maken en de middelen elders te beleggen. De toename van de onzekerheid buiten de vastrentende markten, bracht een aantal beleggers in de zomermaanden ertoe de veilige haven van de obligatiemarkt op te zoeken. Maar in de laatste maand was er wederom sprake van een daling van het aantal aandelen ondanks het feit dat het fonds in de rangorde van Nederlandse obligatiefondsen naar de top was geklommen.

Vooruitzichten

Europese obligaties zijn in onze optiek normaal gewaardeerd. De rente op 10-jaars staatsobligaties is ongeveer 4%. Onze waarderingsrange is 3-5%. De vraag is natuurlijk naar welke kant de weegschaal zal doorslaan. De stijgende inflatie zou de kapitaalmarkttarieven naar hogere niveaus kunnen tillen, terwijl de haperende economische groei juist het tegendeel zou kunnen bewerkstelligen. Wij verwachten op basis van dit laatste een verdere daling van de kapitaalmarktrente. Het jaar 2008 belooft zowel economisch als voor financiële markten een uitdagend jaar te worden. Weet de Verenigde Staten de economische schade van de midcycle correctie te beperken of wordt het toch een harde landing? Of zal de groei verrassend herstellen? Nemen de Chinese autoriteiten maatregelen om de economische groei verder te beperken? En blijft de ingezette revaluatie van de Chinese renmibi een ordelijk proces? Valt Japan toch weer terug naar deflatie of accelereert het economisch herstel? Kortom, zoals we gewend zijn met betrekking tot de financiële markten, zijn er veel onzekerheden en uitdagingen. Wij gaan uit van een verdere groeivertraging in de Verenigde Staten in de eerste helft van het jaar, gevolgd door een herstel in het tweede gedeelte in het jaar. De kans op een harde landing achten wij klein. Een van de redenen hiervoor is dat op basis van een historische analyse van conjunctuurcycli, die gemiddeld acht tot tien jaar duren, een recessie in 2008 onwaarschijnlijk is. Daarnaast is het monetaire beleid niet echt restrictief, is de olieprijs flink gedaald, is de particuliere investeringscyclus pas halverwege en zijn de balansen van ondernemingen sterk.

De combinatie van bovenstaande factoren met een steeds sterker wordende Europese groei, waarvan echter de groeimotor (Duitsland) de gevolgen van een BTWverhoging zal moeten verwerken, zal naar verwachting


De Chinese autoriteiten zullen de dreigende oververhitting van de binnenlandse economie, die het gevolg is van zeer langdurig goedkope valuta in combinatie met niet al te hoge rentetarieven, trachten te beteugelen. Het herstel in Japan zal zich naar onze mening ook in 2008 voortzetten, vooral als gevolg van een aantrekkende arbeids- en onroerendgoedmarkt.

Jaarverslag 2007

Nu de recessie op de Amerikaanse huizenmarkt voortduurt en de kredietmarkt nog steeds onder zware druk staat, rijst de vraag of we niet serieus rekening moeten gaan houden met een recessie in de Verenigde Staten. De kwestie spitst zich toe op de vraag of de bovengenoemde problemen de boventoon zullen voeren of dat de Fed door middel van een stimulatief monetair beleid de economie overeind weet te houden. De kans op een recessie in de Verenigde Staten is zeer groot, nu ook de arbeidsmarktcijfers een duidelijke verslechtering laten zien. De consumptie, die in 2007 nog redelijk op peil bleef, zal daardoor in 2008 afnemen. Ook de hoge olieprijs helpt in dit verband niet. Tegenover deze negatieve factoren staan de nog steeds groeiende netto export en waarschijnlijk extra stimulerende renteverlagingen van de Fed. Per saldo betekent de deleveraging van de huizen- en kredietmarkt dat de economische groei in de Verenigde Staten de komende jaren aanzienlijk beneden het gemiddelde zal liggen. Voor de consument zal dit voelen als een recessie. Voor Europa verwachten we dat de ECB een afwachtende houding aan zal nemen en zowel de economische groei als de inflatie scherp in de gaten zal houden. De dure euro is daarbij erg interessant omdat die tegelijkertijd de

economische groei (beperkt) kan tegenwerken terwijl de inflatie wordt gedrukt. Daarmee zou de euro ruimte kunnen scheppen voor een meer stimulatief beleid. Wij verwachten dat de ECB in de loop van 2008 over zal gaan tot renteverlagingen. We verwachten dat de groei in Europa in 2008 duidelijk lager zal liggen dan in 2007. Hetzelfde geldt voor de wereldwijde economische groei en daarmee de winstgroei.

45

Directieverslag

niet tot extreme rentebewegelijkheid leiden. Een groot deel van de analisten voorspelt een iets lagere kapitaalmarktrente als gevolg van de haperende Amerikaanse economie. Maar een sterkere groei dan verwacht met dito rentetarieven moet niet uitgesloten worden geacht. De rente-opslagen (spreads) die Europese ondernemingen moeten betalen ten opzichte van staatsleningen zijn opgelopen gedurende 2007. Deze trend lijkt vooralsnog zich ook in 2008 door te zetten, maar een omslag kan gezien de absolute niveaus niet uitgesloten worden.

R endement -

en risicoanalyse

De Directie van FEF onderscheidt twee soorten risico’s. Verreweg het belangrijkste risico is het absolute risico. Dit primaire risico betreft de mate waarin het rendement van het marktsegment waar het fonds zich op richt daalt. De statistieken van de index illustreren dit. Het tweede type risico is het relatieve risico. Dit vloeit voort uit de afwijkingen in de samenstelling van de portefeuille ten opzichte van die van de index. Hieronder volgt een toelichting van beide risico’s.

Jaarverslag 2007


Het absolute risico is toe te lichten aan de hand van de statistieken van de index. Voor de berekening van de benchmark wordt dezelfde methodiek gehanteerd. De ontwikkeling van de benchmark is bekend vanaf 1 januari 2001. Op basis van alle maandresultaten sinds die datum is tabel 1 op pagina 48 samengesteld.

46

Bij dit soort statistieken is vaak de periode die men beschouwt van essentieel belang voor het beeld dat ontstaat. Hier is ter voorkoming van ‘selectie achteraf’ gekozen voor de maximale periode waarover gegevens beschikbaar zijn. Vanuit het oogpunt van neerwaarts risico zijn met name de onderste drie gegevens in de tabel illustratief. De slechtste maand in de periode van januari 2001 tot en met december 2007 was juli 2003 met een daling van 1,6%. Beschouwt men ook perioden die zich uitstrekken over meer aaneengesloten maanden met een negatief resultaat (de zogenaamde maximum drawdown), dan blijkt dat de zwaarste cumulatieve daling 3,1% bedroeg (september 2005 tot april 2006). De statistieken geven bovendien aan dat de index ongeveer in vier van de twaalf maanden een negatief resultaat vertoonde. Het rekenkundige gemiddelde maandresultaat bedroeg 0,4%. Het samengesteld gemiddeld jaarresultaat sinds de start van de index bedraagt 4,8% per jaar. De fluctuatiegraad (standaarddeviatie) van de resultaten is een conventionele indicator voor risico. Om het behaalde maandresultaat gerelateerd aan het gelopen risico in één cijfer weer te geven, kan de Sharpe-ratio worden bepaald. De Sharpe-ratio geeft aan wat het

gemiddelde resultaat boven de risicovrije rente (de 1-maands EURIBOR) is per eenheid risico (weergegeven als de standaarddeviatie). Het tweede type, relatieve, risico vloeit voort uit de doelstelling van het fonds. FEF heeft als doelstelling een structureel betere performance te realiseren dan haar benchmark. Het fonds tracht dit te doen door de selectie af te laten wijken van de indexsamenstelling. Het extra resultaat dat hierdoor ontstaat, kan men analyseren door het verschil tussen de maandresultaten van het fonds en die van de index te bezien. Gegeven de genoemde doelstelling van FEF moet het resultaat van de index inclusief de couponopbrengsten worden afgetrokken van het fondsresultaat. Dit wordt in de grafieken op de volgende pagina weergegeven voor de verslagperiode. Overigens is het indexresultaat bruto in tegenstelling tot het FEF-resultaat. Dit betekent dat er bij de berekening van het indexresultaat geen aftrek van kosten heeft plaatsgevonden terwijl dit bij het FEF-resultaat wel het geval is. Totaal beleggingsresultaat FEF 01/01/2007 - 31/12/2007 1,2 1,0 0,8 0,6 0,4 0,2 0,0 -0,2 -0,4 -0,6 -0,8 -1,0

%

JAN

%

FEB

MRT APR

MEI

JUN

JUL

AUG

SEP

1,2 1,0 0,8 0,6 0,4 0,2 0,0 -0,2 -0,4 -0,6 -0,8 -1,0

OKT NOV DEC

Extra beleggingsresultaat FEF per maand ten opzichte van de benchmark 01/01/2007 - 31/12/2007 1,00

%

%

1,00

0,75

0,75

0,50

0,50

0,25

0,25

0

0

-0,25

-0,25

-0,50

-0,50

-0,75

-0,75 JAN

FEB

MRT APR

MEI

JUN

JUL

AUG

SEP

OKT NOV DEC

Uit de bovenstaande grafieken blijkt dat FEF in 2007 in vijf van de afgelopen twaalf maanden van het boekjaar een positief extra resultaat heeft behaald. Dit heeft geleid tot een slechter resultaat dan de benchmark: het rendement van FEF op basis van de intrinsieke waarde per aandeel was in het boekjaar 1,1% en dat van de benchmark was 1,6%. Een analyse van het extra resultaat en risico wordt

Directieverslag

weergegeven in het ‘statistische’ overzicht in tabel 2 op pagina 48. De beschouwde periode omvat de 84 maanden vanaf de oprichting van FEF. Het feit dat het gemiddelde extra resultaat nul is, geeft aan dat FEF (waarvan de performance wordt beïnvloed door fondskosten zoals beheervergoeding) er sinds haar start in is geslaagd alle fondskosten te compenseren en zo eenzelfde resultaat te behalen dan de benchmark, die geen rekening houdt met kosten. Een maatstaf die weergeeft in hoeverre de fondsresultaten fluctueren ten opzichte van de resultaten van de benchmark is de ‘tracking error’. Deze wordt gemeten als de standaarddeviatie van de extra maandresultaten. De ‘informatieratio’ relateert de extra maandresultaten aan het risico dat is geïntroduceerd om dit extra resultaat te behalen. De ratio wordt berekend als het gemiddeld extra maandresultaat gedeeld door de ‘tracking error’. Hoe hoger de ratio, des te beter het behaalde rendement per eenheid risico. De aandeelhouder die minder affiniteit heeft met deze conventionele statistische indicatoren kan zich wellicht beter oriënteren op het behaalde gemiddelde extra resultaat van -0,04% per maand, het beste en het laagste maandresultaat van respectievelijk 0,7% en -0,7%, en de frequentie waarmee maanden van outperformance voorkwamen. Uit het laatste gegeven in de tabel, de deelperiode met het laagste extra resultaat, blijkt dat de zwaarste gecumuleerde achterstand in die deelperiode opliep tot -3,7%. De frequentie van maanden met een positief extra resultaat was 36,9%.

R isicoprofiel

Kredietrisico Het kredietrisico of debiteurenrisico is het risico dat de ene partij van een financieel instrument niet aan haar verplichtingen zal voldoen, waardoor de andere partij een financieel verlies te verwerken krijgt. Een verslechtering van de kredietwaardigheid van sectoren en/of individuele debiteuren kan leiden tot waardeverliezen. Teneinde deze risico’s zoveel mogelijk te beperken worden strenge eisen gesteld aan de samenstelling van de portefeuille in termen van kwaliteit, risico en rendement en wordt in beginsel in effecten belegd die aan een (internationale) officiële beurs zijn genoteerd of op een gereguleerde markt worden verhandeld.


Doel van FEF is het beleggen van vermogen teneinde de aandeelhouders in de opbrengst te doen delen en wel op zodanige wijze dat de risico’s worden gespreid. Dit impliceert dat naast het innemen van rechtstreekse posities gebruik gemaakt kan worden van afgeleide instrumenten, zoals opties, futures, (valuta)termijncontracten en dergelijke. Doordat FEF gebruik maakt van (afgeleide) financiele producten is sprake van verschillende financiele risico’s, waarvan de belangrijkste risico’s hieronder worden uiteengezet.

Liquiditeitsrisico Het liquiditeitsrisico of verhandelbaarheidsrisico is het risico dat FEF loopt als het niet de mogelijkheid heeft om aan de benodigde financiële middelen te komen om aan de verplichtingen uit hoofde van financiële instrumenten te voldoen. De mate van verhandelbaarheid van de effecten waarin belegd wordt, is van invloed op de hoogte van de feitelijke aan- en verkoopkoersen. Dit kan er toe leiden dat de effecten niet of slechts tegen een substantieel lagere prijs dan de toegekende waardering verkocht kunnen worden. Ter beperking van dit risico wordt in het algemeen belegd in beursgenoteerde effecten en wordt bij beleggingsbeslissingen onder meer de omzet op de beurs van de betreffende effecten meegewogen en de omvang van het vrij verhandelbare aandelenkapitaal (‘free float’). Deze hoge mate van verhandelbaarheid vormt tevens de basis voor het tijdig realiseren van de uitkering bij inkoop van eigen aandelen door FEF. Jaarverslag 2007

Tabel 3 op pagina 48 laat de resultaten van een weer andere vergelijking zien van het fonds met de benchmark. De performancecijfers in deze tabel zijn zonder aftrek van beheer- en bewaarkosten en dividendbelasting berekend. Deze berekeningswijze wordt door Kempen Capital Management gebruikt voor alle beheerde belangen met als doel performancecijfers te presenteren die in overeenstemming zijn met de Global Investment Performance Standards (GIPS). In de volgende paragraaf wordt GIPS nader omschreven

Prijsrisico Het prijsrisico of koersrisico is het risico voor FEF dat kan fluctueren op grond van de keuzes die mogelijk zijn op basis van het beleggingsbeleid en de marktontwikkelingen (veranderingen in marktprijzen, marktrente en valutawisselkoersen). FEF is verplicht om te beleggen conform het voorgeschreven beleggingsbeleid en kan daardoor niet altijd inspelen op ontwikkelingen in de markt. Het risico van een algehele crisis op een of meerdere markten door politieke, monetaire dan wel andere risico’s is moeilijk in te perken anders dan door spreiding in de beleggingen over verschillende sectoren en individuele aandelen. De gevoeligheid voor marktveranderingen kan toenemen indien belegd wordt met geleend geld (leverage). De mogelijkheid met geleend geld te beleggen is beperkt. Valutarisico’s kunnen worden afgedekt. Of dit voor FEF wordt gedaan is in het prospectus vermeld.

47

Directieverslag

Tabel 1 Samengestelde index 01-01-2001 tot en met 31-12-2007 Gemiddeld maandresultaat

0,4%

Fluctuatiegraad van de maandresultaten

1,0%


Sharpe ratio (maandgemiddelde)

0,15

Beste maandresultaat

2,3%

(mei ‘03)

Slechtste maandresultaat

-1,6%

(jul ‘03)

Frequentie maanden met negatief resultaat

34,5%

Deelperiode met slechtste resultaat

-3,1%

(sep ‘05 tot apr ‘06)

Tabel 2 FEF 01-01-2001 tot en met 31-12-2007 Gemiddeld extra maandresultaat (ER)

-0,04%

(op jaarbasis: -0,4%)

Fluctuatiegraad ER (“Tracking Error”,TE)

0,3%



-0,13

(op jaarbasis: -0,44)

zekerheidswaarde IR

75,8%


0,7%

(nov ‘07)


-0,7%

(sep ‘02)


36,9%


-3,7%

(apr ‘02 tot aug ‘06)

Gemiddeld extra maandresultaat (ER)

0,0%


Fluctuatiegraad R (“Tracking Error”,TE)

0,3%



0,15


zekerheidswaarde IR

83,8%


0,8%

(nov ‘07)


-0,6%

(sep ‘02)


58,3%


-1,6%

Tabel 3

Jaarverslag 2007


FEF 01-01-2001 tot en met 31-12-2007 op basis van GIPS cijfers

48

(apr ‘02 tot okt ‘02)

Directieverslag

Kasstroomrisico Kasstroomrisico is het risico dat toekomstige kasstromen verbonden aan een monetair financieel instrument in omvang zullen fluctueren. Indien er bijvoorbeeld sprake is van een schuldinstrument met een variabele rente dan resulteren dergelijke fluctuaties in een verandering van de effectieve rentevoet van het financiele instrument, veelal zonder een overeenkomstige verandering in de bijbehorende reële waarde. Slechts een beperkt deel van de portefeuille zal mogelijk in dergelijke instrumenten worden belegd, waardoor dit risico voor FEF beperkt is. Beheersing van de risico’s De Compliance Officer van Kempen Capital Management N.V. ziet toe op de naleving van de beleggingsrestricties. Deze beleggingsrestricties zijn een gedetailleerde en concrete uitwerking van de in het prospectus genoemde restricties aan het beleggingsbeleid. Ingeval van een mogelijke afwijking van deze beleggingsrichtlijnen, bespreekt de Compliance Officer deze met de portfoliomanager. Indien nodig rapporteert de Compliance Officer de afwijking aan de Directie en worden correctieve maatregelen getroffen. De Directie bewaakt tevens het voldoen aan weten regelgeving, alsmede beursvoorschriften.

O verige

informatie

GIPS-C ompliance

120

120

110

110

100

100 2003 GIPS-methodiek

I nterne

2004

2005

2006

2007

Intrinsieke waarde + dividend

controle en vergunning

De Directie heeft de administratieve organisatie en het interne controlesysteem op schrift gesteld, de zogenaamde AO/IB. De Directie is van mening dat deze AO/IB voldoet aan de eisen zoals bedoeld in artikel 121 van het Besluit gedragstoezicht financiële ondernemingen en de Wet op het financieel toezicht en dat de administratieve organisatie en het interne controlesysteem in werking zijn en voldoen aan de beschrijving zoals deze uiteengezet is in de AO/IB. Vanaf 3 november 2006 is Kempen Capital Management N.V. in het bezit van vergunningen op basis van de artikelen 2:65 en 2:96 van de Wet op het financieel toezicht (‘Wft’) en staat als zodanig onder toezicht van de Stichting Autoriteit Financiële Markten te Amsterdam (‘AFM’). Kempen Capital Management N.V. is een 100%dochteronderneming van Kempen & Co N.V. Sinds begin januari 2007 is Kempen & Co N.V. een 100%dochteronderneming van F. van Lanschot Bankiers N.V.

S tembeleid Vanwege de aard van de beleggingen kan voor FEF van een (actief) stembeleid op aandeelhoudersvergaderingen van ondernemingen waarin een belang gehouden wordt geen sprake zijn.

Amsterdam, 2 april 2008 Directie Kempen Capital Management N.V.


De volgende grafiek laat zien op welke manier de resultaten van FEF zich ontwikkelen op basis van intrinsieke waarde en op herbeleggingsbasis zonder aftrek van beheer- en bewaarkosten en dividendbelasting.

130

Jaarverslag 2007

Vermogensbeheerders rapporteren hun historische performancecijfers in toenemende mate conform GIPS, de wereldwijde standaard voor de presentatie van historische performance. Met behulp van GIPS kunnen de performancecijfers van verschillende vermogensbeheerders beter worden vergeleken. GIPS zorgt ervoor dat de performancecijfers transparant, consistent en volledig zijn. Kempen Capital Management N.V. rapporteert al enige jaren asset management gerealiseerde performances conform GIPS. Jaarlijks verifieert de externe accountant of Kempen Capital Management N.V. GIPScompliant is.

Rendement FEF volgens GIPS-methodiek (geïndexeerd) 130

49

Beleggingen

en liquiditeiten

Sector, debiteur en looptijd

Vastrentende waarden Overheid

Friesland Bank EuroRente Fonds Jaarverslag 2007

Opgelopen

Gewicht in de

interest

portefeuille

Gewicht in de portefeuille

per 31-12-2007

per 31-12-2007

per 31-12-2007

per 31-12-2006

x € 1.000

%

%

%

68.797

2.051

60,6

57,9

3,250% Duitsland 2004-2015

7.953

136

6,9

6,5 7,2

5,000% Frankrijk 2001-2012

6.194

205

5,5

3,750% Duitsland 2006-2017

6.145

269

5,5

-

4,500% Duitsland 2003-2013

6.101

267

5,4

1,6

3,000% Frankrijk 2004-2015

5.211

31

4,5

4,8

4,000% Frankrijk 2002-2013

4.354

32

3,8

1,4 3,4

5,750% Finland 2000-2011

4.294

201

3,8

5,500% Nederland 1998-2028

3.886

185

3,5

-

5,250% Duitsland 2000-2011

3.873

195

3,5

3,0

3,750% Duitsland 2003-2013

3.627

68

3,2

2,7

5,500% Nederland 2000-2010

3.103

76

2,7

4,7

4,750% Frankrijk 2003-2035

3.038

97

2,7

-

3,800% Oostenrijk 2003-2013

1.957

15

1,7

1,5

5,000% Duitsland 2001-2011

1.954

47

1,7

1,5

3,750% Duitsland 2004-2015

1.553

59

1,4

1,2

5,375% Duitsland 1999-2010

1.025

53

0,9

1,6

4,250% Duitsland 2003-2014

1.003

42

0,9

-

4,250% Nederland 2003-2013

1.002

20

0,9

0,8

4,250% Duitsland 2004-2014

1.002

21

0,9

-

5,000% Nederland 2001-2011

771

17

0,7

0,6

0,7

4,300% Oostenrijk 2004-2014

751

15

5,250% Duitsland 2000-2010

-

-

-

6,3

3,750% Duitsland 1999-2009

-

-

-

4,3

4,500% Duitsland 1999-2009

-

-

-

3,4

4,000% Duitsland 2006-2016

-

-

-

1,4

-

-

-

1,6

6,500% Bank Ned. Gem. 1993-2008

-

-

-

1,6

Financiële instellingen

Semi-overheid

50

Marktwaarde

-

35.223

626

30,9

5,875% Euro Mortgage Class A2 1999-2009

4.058

60

3,5

3,0

8,220% KBC Fund Trust Perp. 1999-2009

3.158

30

2,7

2,4 -

33,2

4,803% Storm frn 2004-2011

3.083

34

2,7

4,913% Stichting Cities 1 frn 2003-2013

2.564

25

2,2

-

5,150% Kempen Credit Linked 2004-2011

2.412

57

2,1

1,8

4,500% Leaseplan 2006-2011

2.171

15

1,9

1,7

7,068% Union Bank of Norway 2002-2012

2.059

16

1,8

1,7

4,745% Faxtor ABS 2003-2012

1.925

12

1,7

1,5

5,250% European Mortgage II frn 1998-2008

1.818

60

1,6

1,4

4,866% Stichting Cities 1 frn 2002-2012

1.736

37

1,5

-

9,000% Banca Pop Comm. 2001-2011

1.666

69

1,5

1,3

4,707% Wachovia frn 2006-2011

1.459

10

1,3

1,1 1,1

5,125% Eureko 2005-2015

1.388

40

1,2

6,000% Unicredito Italiano 2001-2011

1.025

48

0,9

0,8

5,125% FSA Global Funding 1999-2009

1.007

23

0,9

0,8

956

26

0,9

0,7

7,113% FAB CBO 2003-2007

Beleggingen

Sector, debiteur en looptijd

Vastrentende waarden

Marktwaarde

en

Liquiditeiten

Opgelopen

Gewicht in de

interest

portefeuille

Gewicht in de portefeuille

per 31-12-2007

per 31-12-2007

per 31-12-2007

per 31-12-2006

x € 1.000

%

%

%

4,500% Danaher 2006-2013

937

20

0,8

0,8

5,876% Amstel Securities frn 2006-2011

735

12

0,6

0,6

5,921% Mapfre 2007-2017

483

13

0,4

-

4,279% Morgan Stanley 2005-2012

471

5

0,4

-

5,375% ING Bank 1998-2008

327

14

0,3

0,3

6,500% Fortis Bank Belgium 2001-2011

-

-

-

1,6

4,125% Commerzbank 2006-2016

-

-

-

1,5

4,125% American Gen Fin 2003-2013

-

-

-

1,4

4,750% CNP Assurances 2006-2016

-

-

-

1,4

4,729% Aviva frn 2004-2014

-

-

-

1,3

4,625% Bancaja Emisiones 2004-2014

-

-

-

1,2

4,875% Monte Dei Paschi Monte 2005-2016

-

-

-

1,1

6,875% Euroclear Perp. 2000-2007

-

-

-

0,8

4,375% Sumitomo Mitsui Bank, 2005-2015

-

-

-

0,7

5,250% Glencore Finance 2006-2013

-

-

-

0,6

4,028% Unicredito Italiano frn 2005-2015

-

-

-

0,6

Bedrijfsleven

8.030

180

7,0

4,625% Shell International 2007-2017

2.196

63

1,9

5,8 -

4,984% Gracechurch frn 2007-2010

1.409

8

1,2

-

5,105% Prime Bricks 2007-2010

1.197

11

1,0

-

4,750% Koninklijke KPN 2007-2014

1.186

35

1,0

4,875% Hammerson 2006-2015

1.094

30

1,0

5,750% ASML Holding 2007-2017

948

33

0,8

- 0,9 -

4,500% SABIC Europe 2006-2013

-

-

-

1,4

5,000% Atlantia 2004-2014

-

-

-

0,8

5,000% Bayer 2005-2015

-

-

-

0,7

4,625% Pernod Ricard 2006-2013

-

-

-

0,7

4,750% KPN 2006-2017

-

-

-

0,5

5,250% Vattenfall 2005-2015

-

-

-

0,4

6,250% Vinci 2006-2015

-

-

-

0,4

Onderhandse leningen

1,4

1,5

30

0,9

0,8

8,500% Tjongerschans 1979/1981-2010

288

8

0,3

0,3

7,250% St. Verz. C. Het Bildt 1994-1995/2014

159

4

0,1

0,1

4,300% St. Kind. Heerenveen 1994-95/2022

137

3

0,1

0,1

6,680% Gaasterlan Sleat 1993-1994/2008

54

1

0,0

0,1

5,295% Westergo Hld Sneek 1997/98-2007 Totaal vastrentende waarden

-

-

-

0,1

113.679

2.903

-

-

-

0,1

113.679

2.903

100,0

100,0

100,0

99,9

Liquiditeiten Liquiditeiten Totaal beleggingen en liquiditeiten


46

991

Jaarverslag 2007

1.629

5,150% Gem Westellingwerf 1998-2012/18

51

Beleggingen

en liquiditeiten

Sectorverdeling FEF per 31 december 2007 Onderhandse leningen 1%

Kwaliteit portefeuille FEF per 31 december 2007

Bedrijfsleven 7%

BBB 9% A 8%

Financiele instellingen 31%

AA 6%

Overheid 61%

Jaarverslag 2007


Bovenstaande afbeelding geeft de sector verdeling weer van de totale beleggingsportefeuille van FEF per 31 december 2007.

52

AAA 77%

Bovenstaande afbeelding geeft de ratingverdeling weer van de totale beleggingsportefeuille van FEF per 31 december 2007.

Jaarrekening

B alans vóór winstbestemming

Referentie

31-12-2007 x € 1.000

31-12-2006 x € 1.000

113.679

133.359

2.913

2.929

-

59

116.592

136.347

22.858 88.539 3.618 1.470

25.989 101.804 9.249 (752)

116.485

136.290

49 58

57

107

57

116.592

136.347

Activa Beleggingen Vastrentende waarden

I

Vorderingen Overige vorderingen en overlopende activa Liquiditeiten Bank

II

Passiva Eigen vermogen Geplaatst kapitaal Agioreserve Algemene reserve Onverdeeld resultaat

Kortlopende schulden Bank Overige schulden en overlopende passiva

III

Jaarverslag 2007 Friesland Bank EuroRente Fonds

53

Jaarrekening

W inst -

en verliesrekening

Referentie

2007 x € 1.000

2006 x € 1.000

5.874 27

6.330 27

5.901

6.357

(2.374) (949)

(709) (5.307)

(3.323)

(6.016)

Opbrengsten uit beleggingen Interest op vastrentende waarden Interest op liquiditeiten

Waardeveranderingen Gerealiseerde koersverschillen Ongerealiseerde koersverschillen

Som der bedrijfsopbrengsten

2.578

341

1.076 32

1.092 1

Som der bedrijfslasten

1.108

1.093

Resultaat

1.470

Jaarverslag 2007


Kosten Interest op liquiditeiten

54

IV

(752)

Jaarrekening

K asstroomoverzicht 2007 x € 1.000

2006 x € 1.000

Kasstroom uit beleggingsactiviteiten Resultaat Aanpassing voor gerealiseerde en ongerealiseerde koersverschillen Aankopen van beleggingen Verkopen van beleggingen Mutatie overige vorderingen en overlopende activa Mutatie overige schulden en overlopende passiva

1.470 3.323 (68.623) 84.980 16 1 21.167

(752) 6.016 (79.991) 75.220 2 (717) (222)

Kasstroom uit financieringsactiviteiten Ontvangen bij (her)uitgifte eigen aandelen Betaald bij inname eigen aandelen Uitgekeerd dividend

Toename (afname) liquiditeiten Liquiditeiten begin boekjaar Liquiditeiten einde boekjaar Mutatie liquiditeiten

6.029 (22.425) (4.879)

7.431 (3.271) (5.055)

(21.275)

(895)

(108)

(1.117)

59 (49)

1.176 59

(108)

(1.117)

Jaarverslag 2007 Friesland Bank EuroRente Fonds

55

Jaarrekening

Toelichting

op de balans , de winst - verliesrekening en het kasstroomoverzicht

A lgemeen Friesland Bank EuroRente Fonds N.V. (het ‘Fonds’) is opgericht op 3 januari 2000 en is statutair gevestigd in Leeuwarden. De statuten zijn laatstelijk gewijzigd op 23 juni 2003. Het boekjaar is gelijk aan het kalenderjaar. Het Fonds is een aan Euronext Amsterdam genoteerd beleggingsfonds. Het Fonds is een (semi-)open-end beleggingsinstelling, dat wil zeggen dat bij het Fonds dagelijks uitgifte en inname van aandelen plaatsvindt, behoudens bijzondere omstandigheden als in het prospectus van het Fonds omschreven. De jaarrekening van het Fonds is opgesteld in overeenstemming met Titel 9, Boek 2 van het Nederlands Burgerlijk Wetboek en met de Wet op het financieel toezicht.

G rondslagen

voor de waardering van activa en passiva

Algemeen Activa en passiva worden opgenomen tegen nominale waarde, tenzij anders vermeld. Beleggingen De onder beleggingen opgenomen vastrentende waarden worden gewaardeerd tegen marktwaarde, welke op balansdatum is gelijkgesteld aan de beurskoers. Onder bijzondere omstandigheden geldt dat de Directie de bevoegdheid heeft om een andere invulling aan marktwaarde te geven dan de (laatste) beurskoers, indien dit in het belang van de aandeelhouders is. Hiervan is in het boekjaar geen gebruik gemaakt.

Jaarverslag 2007


Aan- en verkopen van beleggingen kunnen geschieden op een netto basis. In dit geval zijn de transactiekosten (provisie) in de aan- of verkoopkoers verdisconteerd en vormen derhalve een onderdeel van de kostprijs dan wel van de verkoopprijs. Ook indien aan- of verkopen van beleggingen op een bruto basis geschieden, dat wil zeggen dat de aan- of verkoopbedragen van beleggingen worden verhoogd respectievelijk verlaagd met transactiekosten (provisie), worden deze transactiekosten geboekt als een onderdeel van de kostprijs dan wel van de verkoopprijs. Beleggingen luidende in vreemde valuta worden omgerekend tegen de WM Reuter spot rates met als bron EXTEL om 4.00 PM London GMT slot.

56

G rondslagen

voor de resultaatbepaling

Algemeen De baten en lasten worden toegerekend aan het boekjaar waarop zij betrekking hebben. Resultaten in vreemde valuta worden omgerekend in euro tegen de per transactiedatum geldende valutakoersen. Waardeveranderingen Gerealiseerde en ongerealiseerde koersverschillen op beleggingen en valuta worden rechtstreeks verantwoord in de winst- en verliesrekening. Kosten De bij (her)uitgifte of inname van aandelen door het Fonds in rekening gebrachte kosten worden in mindering gebracht op de kosten van het Fonds. Met ingang van 26 februari 2007 worden alle orders, behoudens bijzondere omstandigheden, in geval van een netto uitgifte van aandelen uitgevoerd tegen de intrinsieke waarde per aandeel plus 0,05% en in geval van netto inname tegen de intrinsieke waarde per aandeel min 0,05%. In de periode tot 26 februari 2007 bedroeg de opslag maximaal 2% en de afslag maximaal 1%.

Jaarrekening

Belastingen Het Fonds heeft de status van fiscale beleggingsinstelling. Uit hoofde hiervan is geen vennootschapsbelasting verschuldigd, mits de fiscale winst aan de aandeelhouders wordt uitgekeerd en aan enkele andere voorwaarden wordt voldaan.

G rondslagen

voor het opstellen van het kasstroomoverzicht

Kasstroomoverzicht Het kasstroomoverzicht is opgesteld volgens de indirecte methode. Kasstromen in vreemde valuta worden in euro omgerekend tegen de WM Reuter spot rates met als bron EXTEL om 4.00 PM London GMT slot.

Toelichting

op de balans

I Beleggingen Beleggingen Dit betreft beleggingen in vastrentende waarden van (semi-) overheden, financiële instellingen en bedrijfsleven en onderhandse leningen. Vastrentende

Derivaten

2007

waarden


Vastrentende

Derivaten

2006

waarden

x € 1.000

x € 1.000

x € 1.000

x € 1.000

x € 1.000

x € 1.000 134.604

133.359

-

133.359

134.604

-

Aankopen

68.623

-

68.623

79.991

-

Verkopen

(85.096)

116

(84.980)

(75.104)

(116)

(75.220)

(3.207)

(116)

(3.323)

(6.132)

116

(6.016)

Gerealiseerde en ongerealiseerde

79.991

koersverschillen Stand eind van het boekjaar

113.679

-

113.679

133.359

-

133.359


Brokers De portefeuillebeheerders geven hun transacties voor uitvoering door aan ‘brokers’. Sinds september 2007 heeft Kempen Capital Management N.V. een eigen tradingdesk die de orders doorgeeft aan brokers. De brokers zijn verantwoordelijk voor de uitvoering van de transacties. De keuze voor een bepaalde broker wordt bepaald door de kwaliteit van de dienstverlening.

Jaarverslag 2007

Omloopsnelheid De omloopsnelheid vloeit voort uit het beleggingsbeleid, dat is gericht op het bereiken van de doelstelling van het Fonds. In de toelichting op de balans zijn cijfers opgenomen over het totaal van de aankopen en de verkopen. Deze zijn te relateren aan de gemiddelde omvang van de portefeuille, om te komen tot de omloopsnelheid van de beleggingen. In het algemeen vindt hierop een correctie plaats voor de aan- en verkopen die voortkomen uit nieuw geld dat in het Fonds stroomt respectievelijk geld dat wordt onttrokken. Dit gebeurt omdat wordt aangenomen dat de beheerder dit deel van de omloopsnelheid niet kan beïnvloeden. De omloopsnelheid was 1,00 (100%, vorig boekjaar: 109%). De omloopsnelheid wordt als volgt berekend: |(A + V) – ( U + I)| / GWB * 100, waarbij A = Aankopen, V = Verkopen, U = Uitgiftes, I = Innamen en GWB = Gemiddelde Waarde Beleggingen (op basis van 13 maandultimo cijfers).

57

Jaarrekening

De vijf brokers die in het boekjaar de meeste transacties hebben uitgevoerd zijn: Broker

% van omzet in €

Fortis Bank

15,01

Deutsche Bank Frankfurt

13,29

Citigroup

7,03

HSBC Investment Bank

6,84

Merrill Lynch

6,41 48,58

Aan- en verkopen van beleggingen geschieden op netto basis. Kempen & Co N.V. als broker heeft 2,85% van de omzet afgehandeld. Derivaten Het Fonds heeft conform het prospectus de mogelijkheid om met inachtneming van bepaalde richtlijnen over te gaan tot het kopen, houden dan wel verkopen van derivaten (van vastrentende waarden afgeleide instrumenten, zoals opties, warrants valuta termijn contracten en futures). Hiervan is in het afgelopen boekjaar beperkt gebruik gemaakt. Uitlenen van effecten Het Fonds heeft conform het prospectus de mogelijkheid onder bepaalde voorwaarden de effecten in de portefeuille van het Fonds uit te lenen. Gedurende het boekjaar is hier geen gebruik van gemaakt. Transparantie Het Fonds tracht de belegger zoveel mogelijk inzicht te verschaffen in het gevoerde beleggingsbeleid, het rendement en risico, en de kosten. Op de website (www.kcm.nl) is meer actuele informatie beschikbaar, waaronder maandverslagen.

II Liquiditeiten

Jaarverslag 2007


Bank De liquiditeiten betreffen direct opeisbare tegoeden, welke op marktconforme voorwaarden rentedragend uitstaan.

58

Leverage Indien een beleggingsfonds debet staat, is sprake van leverage: het resultaat van de (vastrentende waarden)portefeuille slaat via een hefboomwerking ‘uitvergroot’ neer op de ontwikkeling van de intrinsieke waarde per aandeel. Is daarentegen sprake van een creditsaldo, dan wordt de ontwikkeling van de intrinsieke waarde per aandeel juist enigszins getemperd in vergelijking met het resultaat op de (vastrentende waarden)portefeuille. Bij de beoordeling van het behaalde resultaat en het gevoerde beleid kan het voor de aandeelhouder daarom relevant zijn om te weten in hoeverre sprake was van een debet- dan wel creditsaldo in het boekjaar. Het hieronder opgenomen overzicht illustreert dat leverage bij het Fonds slechts in geringe mate een rol heeft gespeeld. Aantal maandultimo’s waarbij sprake is van debetstand (leverage)

8 maanden

Aantal maandultimo’s waarbij sprake is van creditstand

5 maanden

De gemiddelde debetstand (leverage) op basis van 8 maandultimo-cijfers

0,8%

De gemiddelde creditstand op basis van 5 maandultimo-cijfers

1,3%

Hoogste debetstand (leverage) maandultimo

1,7% (november 2007)

Hoogste creditstand maandultimo

2,5% (januari 2007)

In geval van een debetstand worden de beleggingen gezien als onderpand van de bank.

Jaarrekening

III Eigen vermogen Eigen vermogen

Aantal uitstaande

Intrinsieke

Eigen vermogen

waarde aandelen

per aandeel (€)

x € 1.000

31-12-2007

4.571.660

25,48

116.485

31-12-2006

5.197.887

26,22

136.290

31-12-2005

5.040.411

27,34

128.984

Geplaatst kapitaal

Stand begin van het boekjaar (Her)uitgegeven Ingenomen Stand eind van het boekjaar

Aantal

2007

Aantal

2006

aandelen

x € 1.000

aandelen

x € 1.000

5.197.887

25.989

5.040.411

25.202

238.251

1.191

282.476

1.412

(864.478)

(4.322)

(125.000)

4.571.660

22.858

5.197.887

(625) 25.989

Het maatschappelijk kapitaal bedraagt € 50.000.005 en is verdeeld in 10.000.000 gewone aandelen en 1 prioriteitsaandeel van elk € 5 nominaal. Per 31 december 2007 zijn 4.571.659 gewone aandelen en 1 prioriteitsaandeel geplaatst. Alle (her)uitgiften en innamen door het Fonds hebben plaatsgevonden tegen de in het prospectus vermelde condities en volgens de voorgeschreven procedures. Hiermee worden late trading-activiteiten uitgesloten. De agioreserve betreft de resultante van (her)uitgegeven en ingenomen aandelen boven de nominale waarde. Ontvangen kostenopslagen en -afslagen bij (her)uitgegeven en ingenomen aandelen worden in de winst- en verliesrekening verantwoord. Agioreserve


2007

2006

x € 1.000

x € 1.000

101.804

98.431

Agio gestort bij (her)uitgifte

4.838

6.019

Agio onttrokken bij inname

(18.103)

(2.646)

Algemene reserve


101.804

2007

2006

x € 1.000

x € 1.000

9.249

9.494

(5.631) 3.618

(245) 9.249


Stand begin van het boekjaar Winstbestemming

88.539

Jaarverslag 2007


59

Jaarrekening

Onverdeeld resultaat

Stand begin van het boekjaar Dividenduitkering

2007

2006

x € 1.000

x € 1.000

(752) (4.879)

4.810 (5.055)


5.631

245

Resultaat boekjaar

1.470

(752)


1.470

(752)

2007

2006

x € 1.000

x € 1.000

Directievergoeding

738

676

Beheervergoeding

207

325

Bank

80

51


46

48

1.071

1.100

Toelichting

op de winst - en verliesrekening

IV Kosten

Kosten ten gunste van bestuur en gelieerde partijen

Overige kosten Accountant

21

13

Stichting Autoriteit Financiële Markten

9

10

Drukwerk

7

2

Euronext Amsterdam

7

3

Juridische en fiscale adviezen

4

13

Jaarverslag 2007


Advertenties

60

5

6

Overig

(16))5

6

37

53

Ontvangen kostenopslagen en -afslagen bij (her)uitgegeven en

(32)

(61)

ingenomen aandelen 1.076

5

Dit betreft een vrijval voor te hoog gereserveerde kosten in het verleden.

1.092

Jaarrekening

Kosten ten gunste van bestuur en gelieerde partijen Vergoeding

Grondslag

Directievergoeding

De directievergoeding bedraagt sinds 1 september 2007 0,0625% per maand, berekend over het balanstotaal aan het begin van de maand. Tot 1 september 2007 bedroeg de directievergoeding 0,0417% op maandbasis.

Beheervergoeding

Per 1 september 2007 is de beheervergoeding komen te vervallen. Tot 1 september 2007 bedroeg de beheervergoeding 0,02% per maand, met een minimum van € 250.000 op jaarbasis, berekend over het balanstotaal aan het begin van de maand.


De administratievergoeding bedraagt € 1.750 plus 0,00167% per maand, berekend over het balanstotaal

Bank

De bankkosten betreffen kosten van bewaring over de totale portefeuille waarde en overige kosten van

aan het begin van de maand. clearing/handling. Deze worden door Kempen & Co N.V. op basis van de door derden in rekening gebrachte kosten doorbelast zonder opslag.

De bankkosten komen ten gunste van Kempen & Co N.V. De overige vergoedingen komen toe aan Kempen Capital Management N.V. Er is geen commissarisvergoeding door het Fonds betaald. De werkelijke kosten zijn op basis van de in de prospectus beschreven systematiek berekend. Overige kosten De hieronder begrepen kosten voor accountant en fiscaal adviseurs worden voor zover mogelijk jaarlijks overeengekomen. Kosten voor de Stichting Autoriteit Financiële Markten worden mede op basis van het totale eigen vermogen aan het begin van het kalenderjaar in rekening gebracht aan het Fonds. Alle kosten zijn in overeenstemming met het prospectus in rekening gebracht en naar mening van de Directie marktconform. De werkelijke kosten zijn op basis van de in de prospectus beschreven systematiek berekend dan wel overeengekomen met derde partijen. Derhalve wijken deze niet significant af van de in de prospectus vermelde systematiek dan wel van de indicatie van de daarin vermelde bedragen. Marketing- en distributiekosten worden op geen enkele manier doorberekend aan het Fonds, maar komen ten laste van de Directie. Eventueel ontvangen retourprovisie komt volledig ten gunste van het Fonds. In het boekjaar is geen retourprovisie ontvangen. De ontvangen kostenopslagen en -afslagen welke ten gunste komen van het Fonds worden gesaldeerd weergegeven.

2006

TER inclusief kosten vreemd vermogen (%)

0,90

0,86

TER exclusief kosten vreemd vermogen (%)

0,88

0,86

TER ten gunste van bestuur en gelieerde partijen (%)

0,86

0,82

De TER over het boekjaar wordt berekend als: TK / GEV, waarbij TK = Totale Kosten en GEV = Gemiddeld Eigen vermogen (op basis van 13 maandultimo cijfers).


2007

Jaarverslag 2007

Total Expense Ratio (TER) In de toelichting op de winst- en verliesrekening wordt een overzicht gegeven van de kosten die gedurende het boekjaar zijn gemaakt. Voor de belegger in het Fonds is de verhouding van de kosten ten opzichte van het eigen vermogen van het Fonds relevant. Voor de TER worden de kosten gerelateerd aan het eigen vermogen van het Fonds. Onder totale kosten worden alle in de winst- en verliesrekening verantwoorde kosten begrepen met uitzondering van ontvangen kostenopslagen en -afslagen bij (her)uitgegeven en ingenomen aandelen.

61

Jaarrekening

Softdollar-arrangement Indien een (financiële) dienstverlener diensten en producten (bijvoorbeeld research en informatiediensten) ter beschikking stelt aan een vermogensbeheerder als tegenprestatie voor het mogen uitvoeren van de effectentransacties door de vermogensbeheerder van het Fonds dan wordt in dat kader gesproken van een softdollar-arrangement. Kempen Capital Management N.V. ontvangt researchrapporten van onder meer financiële dienstverleners die voor haar effectentransacties uitvoeren. Uit dien hoofde is er dus sprake van een softdollar-arrangement. Hieraan liggen evenwel geen specifieke afspraken ten grondslag. De waarde die deze softdollar-arrangementen vertegenwoordigen is derhalve niet te kwantificeren. Provisie effectentransacties gelieerde partijen De provisie betaald aan Kempen & Co N.V. als broker is nihil. Bij vastrentende waarden vindt de handel in de onderliggende waarden in het algemeen plaats tegen netto prijzen. Dit houdt in dat de kosten van de transacties verwerkt zijn in de aan- en verkoopprijzen. Personeel Het Fonds heeft evenals in het voorgaande boekjaar geen personeel in dienst.

Amsterdam, 2 april 2008 Directie Kempen Capital Management N.V.

Jaarverslag 2007


Raad van Commissarissen

62

Overige

gegevens

A anvullende

informatie met betrekking tot het

F onds

W instbestemming Conform artikel 23 van de statuten van het Fonds wordt de winst, met inachtneming van het fiscale regime voor beleggingsinstellingen in de zin van de Wet op de vennootschapsbelasting 1969, als volgt verdeeld: - ten laste van de winst worden zodanige reserves gevormd als de Directie onder goedkeuring van de Prioriteit zal vaststellen; - uit de voor uitkering vatbare winst wordt allereerst op het prioriteitsaandeel een dividend ter grootte van vijf procent van het nominale bedrag van dat aandeel uitgekeerd; - het daarna resterende is ter vrije beschikking van de Algemene Vergadering van Aandeelhouders voor uitkering aan de houders van de gewone aandelen naar verhouding van hun bezit. Bij vaststelling van de jaarrekening conform het voorstel zal een contant dividend van € 1,20 per gewoon aandeel worden uitgekeerd op basis van het aantal uitstaande aandelen op 31 december 2007. Eventuele afrondingsverschillen komen ten laste van de algemene reserve. Dit voorstel komt overeen met de - afgeronde- fiscale winstuitkering die dient om aan de status van fiscale beleggingsinstelling te voldoen en is nog niet in de jaarrekening verwerkt. De fiscale winstuitkering kan (sterk) afwijken van de gepresenteerde commerciële winst. De belangrijkste verschillen tussen de commerciële winst en fiscale winst betreffen: - ongerealiseerde en gerealiseerde koersverschillen worden fiscaal niet in de winst begrepen; - de ontvangen kostenopslagen en -afslagen bij (her)uitgegeven en ingenomen aandelen maken geen onderdeel uit van de fiscale winst.

P rioriteit Er is één prioriteitsaandeel geplaatst bij Stichting De Friese Prioriteit (‘de Stichting’). De Stichting heeft daarmede bijzondere rechten, waaronder het opmaken van een bindende voordracht inzake benoemingen van directeuren. De leden van het Bestuur van de Stichting zijn W.F.C. Cramer en T. Branbergen. Naar het gezamenlijk oordeel van de hiervoor genoemde personen en het Fonds wordt voldaan aan het vereiste als bedoeld in punt 10 van bijlage X bij het Fondsenreglement.

B elangen

van de

D irectie

Fondsnaam

Gemeenschappelijke belangen nominaal in € 50.000

5,125% Eureko 2005-2015

40.000


5,500% Nederland 1998-2028

Jaarverslag 2007

De leden van de Directie hadden aan het begin en aan het einde van het boekjaar belangen als bedoeld in artikel 122 lid 2 van het Besluit gedragstoezicht financiële ondernemingen Wft.

63

Overige

gegevens

A ccountantsverklaring Verklaring betreffende de jaarrekening Wij hebben de jaarrekening 2007 van Friesland Bank EuroRente Fonds N.V. te Amsterdam bestaande uit de balans per 31 december 2007 en de winst-en-verliesrekening over 2007 met de toelichting gecontroleerd. Verantwoordelijkheid van de directie De directie van de entiteit is verantwoordelijk voor het opmaken van de jaarrekening die het vermogen en het resultaat getrouw dient weer te geven, in overeenstemming met Titel 9 Boek 2 BW en de Wet op het financieel toezicht, alsmede voor het opstellen van het jaarverslag in overeenstemming met Titel 9 Boek 2 BW. Deze verantwoordelijkheid omvat onder meer: het ontwerpen, invoeren en in stand houden van een intern beheersingssysteem relevant voor het opmaken van en getrouw weergeven in de jaarrekening van vermogen en resultaat, zodanig dat deze geen afwijkingen van materieel belang als gevolg van fraude of fouten bevat, het kiezen en toepassen van aanvaardbare grondslagen voor financiële verslaggeving en het maken van schattingen die onder de gegeven omstandigheden redelijk zijn. Verantwoordelijkheid van de accountant Onze verantwoordelijkheid is het geven van een oordeel over de jaarrekening op basis van onze controle. Wij hebben onze controle verricht in overeenstemming met Nederlands recht. Dienovereenkomstig zijn wij verplicht te voldoen aan de voor ons geldende gedragsnormen en zijn wij gehouden onze controle zodanig te plannen en uit te voeren dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat de jaarrekening geen afwijkingen van materieel belang bevat.

Jaarverslag 2007


Een controle omvat het uitvoeren van werkzaamheden ter verkrijging van controle-informatie over de bedragen en de toelichtingen in de jaarrekening. De keuze van de uit te voeren werkzaamheden is afhankelijk van de professionele oordeelsvorming van de accountant, waaronder begrepen zijn beoordeling van de risico’s van afwijkingen van materieel belang als gevolg van fraude of fouten. In die beoordeling neemt de accountant in aanmerking het voor het opmaken van en getrouw weergeven in de jaarrekening van vermogen en resultaat relevante interne beheersingssysteem, teneinde een verantwoorde keuze te kunnen maken van de controlewerkzaamheden die onder de gegeven omstandigheden adequaat zijn maar die niet tot doel hebben een oordeel te geven over de effectiviteit van het interne beheersingssysteem van de entiteit. Tevens omvat een controle onder meer een evaluatie van de aanvaardbaarheid van de toegepaste grondslagen voor financiële verslaggeving en van de redelijkheid van schattingen die de directie van de entiteit heeft gemaakt, alsmede een evaluatie van het algehele beeld van de jaarrekening. Wij zijn van mening dat de door ons verkregen controle-informatie voldoende en geschikt is als basis voor ons oordeel.

64

Oordeel Naar ons oordeel geeft de jaarrekening een getrouw beeld van de grootte en de samenstelling van het vermogen van Friesland Bank EuroRente Fonds N.V. per 31 december 2007 en van het resultaat over 2007 in overeenstemming met Titel 9 Boek 2 BW en de Wet op het financieel toezicht. Verklaring betreffende andere wettelijke voorschriften en/of voorschriften van regelgevende instanties Op grond van de wettelijke verplichting ingevolge artikel 2:393 lid 5 onder e BW melden wij dat het directieverslag, voor zover wij dat kunnen beoordelen, verenigbaar is met de jaarrekening zoals vereist in artikel 2:391 lid 4 BW.

Amsterdam, 4 april 2008 Deloitte Accountants B.V. Drs E.R. Capitain RA

Friesland Bank Fondsen

Recommend Documents