in Sapph.
20
Fotografie: Gerard Boymans | Visagie: Eefje Klijn | Model: Dorien Rose
De PBY- 5A Catalina, Mustang P-51 en Yakovlev 3U zijn drie van de meest iconische vliegtuigen ooit gemaakt. Ze hebben dienst gedaan tijdens de Tweede Wereldoorlog, kregen een tweede leven als blus- of pleziervliegtuig en vliegen nu nog steeds. Louder kiest het luchtruim met deze charismatische klassiekers.
De ‘Cat’ met negen levens
De Consolidated PBY-5A Catalina heeft een moeilijk jaar achter de rug. De ‘Cat’ werd door de Inspectie Verkeer en Waterstaat (IVW) aan de grond gehouden. Het is voor klassieke vliegtuigen bijna onmogelijk aan de nieuwe strenge Europese luchtvaartregels te voldoen. Uiteindelijk heeft het IVW heeft toch goedkeuring gegeven aan de onderhoudswerkzaamheden. Nu, zeventig jaar nadat ze van de productielijn rolde, is het een van de twee nog vliegende Consolidated PBY Catalina’s in de wereld die toestemming hebben om met passagiers op het water te landen. Daar staat ze dan, in een hangar op vliegveld in Lelystad. Zonder twijfel de mooiste nog vliegende Catalina ter wereld. In het zomerseizoen maakt ze wekelijks rondvluchten voor vijftien personen met minstens twee spectaculaire Splash & Go’s op het IJsselmeer. Daarnaast worden er vliegshows in binnen- en buitenland gedaan. De rest van het jaar wordt ze onderhouden door ‘Stichting Vrienden van de Catalina’. Vijfendertig vrijwilligers bestaande uit een technische dienst, vliegers, cabin attendants en een promotieteam steken hun ziel en zaligheid in het onderhouden van dit bijzondere amfibievliegtuig.
toestellen van dit type in dienst gehad. Voornamelijk in Nederlands-Indië en Nieuw-Guinea. Omdat de techniek van het radarsysteem nog in de kinderschoenen stond, werd dit vliegtuig ontwikkeld. Ze fungeerde als de oren en ogen van de vloot en patrouilleerde urenlang boven zee om vijandelijke schepen op te sporen. Uitgerust met drie machinegeweren, een aantal bommen en een tank van 6600 liter
Liefhebbers
Voor onze Koninklijke Marine vlogen er in Nederlands-Indië op een gegeven moment 35 Catalina’s. Op 27 februari 1942 ontdekte één van de Cats een Japanse invasievloot. Onder leiding van
benzine kon ze 22 uur aan een stuk in de lucht blijven”. Peter: “ Mijn vader heeft zelfs als vlieger bij de MLD (Marine Luchtvaartdienst) nog met dit type Catalina gevlogen, en Ben heeft zelf bij de MLD dienst gedaan. Deze link met het toestel maakt het extra bijzonder voor ons om nu met dit vliegtuig te werken.” Heldendaden
Ben Hesseling en Peter Versteeg zijn twee van de enthousiaste vrijwilligers. Zij vertellen: “De Nederlandse Marine heeft voor, tijdens en na de oorlog 78
schout-bij-nacht Karel Doorman trachtte het geallieerde eskader de Japanse aanval te kenteren. Maar de Slag in de Javazee werd door de grote overmacht verloren en Karel Doorman ging met een groot deel van de bemanning van het vlaggenschip Hare Majesteit De Ruyter ten onder. De historie van deze PH-PBY is rooskleuriger. Ingedeeld bij het US Navy Squadron VP-73 als ‘no.9 Cat’ schreef ze geschiedenis door het torpederen van drie onderzeeërs. Op vijf oktober 1942, onder bevel van Chief Aviation Pilot M. Luke moest ze het konvooi HX-209 beschermen. Ongeveer 400 mijl ten zuiden van haar thuisbasis in IJsland stuitten de vliegers op een Duitse Kriegsmarine U-boot, de U-582 onder bevel van Korvettenkapitän Werner Schultze. Deze maakte deel uit van een zogenaamde ‘Wolfpack’ van zeventien onderzeeboten. De onderzeeboot was volledig aan de oppervlakte waarna de Catalina dook van 2000 voet naar 75 voet om vervolgens vier dieptebommen af te werpen van 250 pond. De bommen vielen in een perfect patroon rond de boot. Na de explosies zonk de U-582 onmiddellijk en liet als enig bewijs een fikse olievlek achter. Door dit succes waren de Duitsers gedwongen om hun onderzeebootoperaties tijdelijk te stoppen. Maar ondanks een gewijzigde tactiek die ze daarna toepasten was de was de toon gezet. De ‘Lelystad’ Cat torpedeerde nog een derde U-boot en beschadigde een vierde. Het bleek een kantelpunt van de oorlog. De geallieerden kregen vrije doorgang op de Atlantische oceaan. Deze Cat mag daarmee het meest succesvolle patrouillevliegtuig van de gehele geallieerde krijgsmacht genoemd worden. Fotografie: Gerard Boymans
Tekst: Maartje Lute / Gerard Boymans
Vroeg in de middag van de 15e november 1941 wordt in Seattle constructienummer 300 van de productielijn naar buiten gesleept. Het is één van de 33 toestellen die in december 1939 door de United States Navy is besteld. Niemand weet op dat moment hoe succesvol dit toestel zou worden en dat ze drie Duitse onderzeeboten tot zinken zou brengen, bosbranden in Chili en Canada zou bestrijden en uiteindelijk in Europa zou belanden om als historisch vliegtuig nog regelmatig rondvluchten te maken.
Voor meer informatie over dit vliegtuig en bron: www.catalina-pby.nl WWW.LOUDER.NL
21
Cadillac of the sky Klein, snel en zwaar bewapend. Zo verscheen de P-51 ‘Mustang’ in 1942 op het oorlogstoneel. Ongeveer vijftienduizend werden er bij North American Aviation geproduceerd. Er zijn er nu nog maar een paar honderd van over. De Mustang van Tom van der Meulen is de enige die nog vliegt in Nederland: “Als het gaat om klassieke toestellen uit de Tweede Wereldoorlog is vliegen met de Mustang P-51, the Cadillac of the sky, het hoogst haalbare.”
22
machinegeweren in plaats van vier waardoor ze een behoorlijke vuurkracht had.
Geduld en speurwerk Hakenkruizen
De Mustang werd een bekende verschijning boven Nederland. De ‘freedomfighter’ die Tom heeft bemachtigd werd in 1944 gebouwd. Het type werd omgedoopt tot ‘Little
Sinds Tom het vliegtuig in handen heeft, is ze goed onderhouden en altijd keurig blijven vliegen. Er is een gerestaureerde RR V-12 motor en nieuwe propeller gemonteerd. Natuurlijk zit er veel werk in het onderhoud. “Stel er is iets stuk en je hebt een nieuw onderdeel nodig. Nou, zie daar maar eens aan te komen. Er is wel een nichemarkt die tweedehands schroeven en boutjes aanbiedt maar het kost enorm veel geduld en speurwerk om de juiste onderdelen te vinden.” Tom heeft het toestel vanaf 1992 in zijn bezit, is zelf piloot en laat niemand anders het toestel besturen. “Soms neem ik wel mensen mee, ze kunnen het vliegtuig ook voor pleziervluchten huren, maar ik ben de enige die erin vliegt. Ik ben enorm zuinig op dit toestel. Vooral de snelheid en wendbaarheid maken haar uniek. Ze heeft een motor met 1700 pk, haalt snelheden tot 800 kilometer per uur en is enorm wendbaar. In drie uur kan ze tot 1500 kilometer afstand overbruggen. Vliegen hierin is het mooiste dat er is.” Fotografie: Gerard Boymans
Het verhaal van de Mustang begon toen een Britse inkoopcommissie in 1940 naarstig op zoek was naar een aanvulling op de Curtiss P-40; een Amerikaans toestel dat ingezet werd als jachtvliegtuig, escortejager, en jachtbommenwerper. Zij wendden zich tot North American Aviation, dat binnen 120 dagen een prototype bouwde. Het werd een populair toestel en meer opdrachten volgden snel. Niet alleen de RAF (Britse Royal Air Force) was afnemer, ook het Amerikaanse leger had behoefte aan een nieuw verkenningsvliegtuig dat ook dienst kon doen als jacht- en grondaanvalsvliegtuig. De nieuwe Mustang kreeg eerst als taak om grondaanvallen uit te voeren, als duikbommenwerper. Ondertussen werd in Engeland door technici van RollsRoyce een Rolls-Royce Merlin ingebouwd. Het toestel verbruikte in vergelijking met andere vliegtuigen relatief weinig brandstof en beschikte over een enorme brandstofcapaciteit. Dit maakte haar tot een ideale escortejager. Zo werd het onder andere ingezet voor het escorteren van lange-afstandsbommenwerpers zoals de B-17 Flying Fortress boven Duitsland en de B-29 Superfortress boven Japan. In 1944 kreeg de P-51D zes .50
nog actief. Er staan drie hakenkruizen op het toestel. Een leek zou misschien kunnen denken dat het vliegtuig in Duitse handen was gevallen, niet is minder waar. De drie hakenruizen staan voor de drie ‘kills’ die de piloot met het vliegtuig gemaakt heeft. Drie andere vliegtuigen zijn naar beneden gehaald dankzij de Mustang.
Friend’. Hij beschermde zijn ‘Big Friend’: de bommenwerper B17. Vanaf 1945 vloog de Mustang ook in Nederlandse dienst. Veertig Mustangs dienden in Nederlands-Indië bij de Militaire Luchtvaart van het KNIL. Na de soevereiniteitsoverdracht vloog de Indonesische luchtmacht nog dertig jaar met de Mustang. De bekendheid van het vliegtuigtype wordt nu door vliegshows in stand gehouden. Een kleine honderd P-51’s zijn als ‘warbird’
Voor meer info over het vliegtuig: www.oostwold-airport.nl
WWW.LOUDER.NL
23
Fotografie: Gerard Boymans | Model: Cassandra van der Staal in Sapph bikini | Visagie: Helmie van Montfort
Fotografie: Gerard Boymans | Model: Natalia uit St Petersburg in bikini
van Sapph | Visagie: Roberto en Helmie van Montfort.
24
één van de beste Oorspronkelijk stamt deze unieke Yak uit 1945, het is de laatste variant van de Yak 3-familie. Er zijn er ongeveer 3700 gemaakt maar omdat er in de oorlog zo veel zijn neergeschoten, zijn er nog maar enkele van over. In de jaren negentig is ze compleet herbouwd. Mede-eigenaar Rick van der Graaf: “Het zoeken naar onderdelen en uiteindelijk vliegklaar krijgen, heeft in totaal elf jaar geduurd. Het kost veel tijd en geduld om de juiste onderdelen te vinden en elk schroefje gecertificeerd te krijgen.”
Gevaarlijke momenten
Rick: “Ik weet nog goed dat ik voor de eerste keer alleen de lucht in ging met deze Yak. We kwamen die middag gevlogen uit Brasschaat (België), waar ze in een hangaar de jaren daarvoor helemaal opgebouwd was. Ik had een paar proefvluchten met de testvlieger gedaan en trok hier op vliegveld
Lelystad de stoute schoenen aan. Opstijgen en rondvliegen ging prima. Ik was meteen onder de indruk van de enorme kracht en snelheid van het apparaat. Toen ik na een kwartier wilde landen, ging het bijna mis. Ik kwam met zo’n een enorme snelheid aangevlogen dat ik bang was op mijn voorganger te botsen. Er stond namelijk nog iemand op de baan. Ik kreeg de snelheid niet uit mijn toestel en was bang nog een keer rond te moeten gaan om te voorkomen dat ik hem zou raken. Mijn zoon stond langs de kant van het veld angstig toe te kijken en ik was er ook niet helemaal gerust op. Gelukkig ging het net goed, maar ik had mijn vuurdoop gehad. Zo kun je zien dat die oefenvluchten ergens goed voor zijn. De afgelopen jaren zijn er voldoende near misses en mishaps geweest om het spannend te houden.” Onderhoud
Een vliegtuig heb je natuurlijk niet zomaar, daar komt een hoop bij kijken. Rick: “Het uitvoeren van de wekelijkse operatie van de Yak is een verhaal op zich. Naast het vereiste regelmatige onderhoud kun je het vliegtuig niet zomaar uit de hangaar trekken en gaan vliegen. Voordat je kan vertrekken ben je zo’n anderhalf à twee uur verder. Zaken zoals het voorverwarmen van de
Fotografie: Mike Kruiper, Throttle and Stick
De Yakovlev Yak-3 was een Sovjet jachtvliegtuig uit de tweede wereldoorlog en werd beschouwd als één van de beste jagers van de oorlog. Ze hoorde bij de kleinste, lichtste en belangrijkste toestellen. Toch waren de Yaks van mindere kwaliteit dan de Amerikaanse ‘warbirds’ uit die periode. Ten tijde van de bouw waren de Duitsers tot Moskou doorgedrongen en Rusland was zwaar in oorlog. Er was geen tijd om de vliegtuigen de beste kwaliteit mee te geven. Ze moesten vooral snel klaar zijn met het materiaal dat beschikbaar was. De Yak 3U van Rick van der Graaf heeft twee zitplaatsen, beiden compleet uitgerust met besturingselementen. In de oorlog was dat er maar één. Achter de piloot bevond zich - ter bescherming - een dikke stalen plaat en een, voor onze huidige begrippen, enorme radio. Daarvoor in de plek is nu een tweede zitplaats gecreëerd. Ze wordt aangedreven door een luchtgekoelde veertien cilindermotor met een inhoud van 30 liter, goed voor 1.300 pk. Hierdoor zijn de prestaties nagenoeg onbeperkt: aerobatics (kunstvliegen) , dogfights of ‘straight en level’ bij meer dan 250 knopen (460 km/h) behoren daarbij tot de mogelijkheden.
smeerolie, het bijvullen van de luchtvoorraad, het bijvullen van de brandstof (het ‘pre-oliën’), het ceremoniële doorhalen van de propeller en het plannen van de aanstaande vlucht of demonstratie vergen veel tijd, aandacht en concentratie. De preflight-inspectie en de checks dienen ervoor om problemen aan het licht te brengen. Niet iedereen kan zomaar in de Yak vliegen, je moet haar door en door kennen om afwijkende vibraties of trillingen te kunnen waarne-
men en de dan vereiste acties te ondernemen.” Wat kost dat nou, zo’n vliegtuig in de lucht houden?
Rick “Je kunt wel zeggen dat het hebben van een vliegtuig duur tot erg duur is. Als je het totaalplaatje van vaste en variabele kosten bij elkaar voegt dan kom je op de operationele kosten van ongeveer € 1.500,- per vlieguur. Gelukkig is de Yak best gewild op nationale en internationale airshows. De Yak wordt jaarlijks door ongeveer drie miljoen mensen gezien en gehoord. Dit dekt een groot deel van de kosten. Maar een goede sponsor of partner zou in dit geval wel een prettige aanvulling zijn.” Voor meer info over het vliegtuig: www. yakassociation.nl WWW.LOUDER.NL
25
