‘Eindelijk akkoord met vakbonden • Cruciale informatie al beschikbaar tijdens uitruk • Zorginstellingen veiliger door nieuwe aanpak • Belangstelling vrijwilligers voor kazerne Middenweg boven verwachting • Samenwerking met België blijft waardevol’
Focus oktober 2013
Magazine van de Brandweer Zuid-Limburg
Brandweer verrast door honderden gasflessen bij brandend bedrijfspand
Akkoord met bonden over arbeidsvoorwaarden, roosters en sociaal plan
‘Nieuw korps kan nu in feite pas goed van start’ Na vier jaar van onderhandelen en
reorganisatie,’ zegt Paul Depla,
Dat het nu toch gelukt is, is volgens Depla echter niet alleen te danken aan het beschikbare extra geld. ‘Het is ook het resultaat van het over en weer beter aanvoelen van elkaars kijk op de zaak. Zo ontstond er aan onze kant meer begrip voor dingen die het personeel belangrijk vindt. De medewerkers hebben immers niet om de regionalisering gevraagd. Ze kregen dit als het ware over zich heen. Als arbeidsvoorwaarden dan gelijkgetrokken moeten worden, krijg je altijd plussen en minnen. Op bepaalde punten lever je dus iets in en vaak letten mensen dan vooral op wat ze dreigen te verliezen. En wij hadden gewoon de middelen niet om alle minnen dan maar op te plussen. Wel hebben we voortdurend geprobeerd de onvermijdelijke pijn evenwichtig over alle geledingen van de organisatie te verdelen. Want bij een bezuiniging van 3,5 miljoen zal iedereen een bijdrage moeten leveren.’
burgemeester van Heerlen en de
Verleden loslaten
Doorbraak bereikt
Na vele onderhandelingsrondes en verschillende rechtszaken kwamen we er maar niet uit. Zelfs toen de vakbondsleden van AbvaKabo in september vorig jaar akkoord waren, zeiden de bonden nee en moesten we opnieuw terug naar de onderhandelingstafel. Achteraf is het daarbij nuttig geweest dat de beide eerste onderhandelaars van werkgever en werknemers toen niet meer meededen, omdat zij intussen allebei een andere functie hadden aanvaard. Daarmee kwam er vers bloed aan tafel, nieuwe mensen die het verleden voor een stuk konden loslaten. Zelf heb ik de onderhandelaarsrol overgenomen van de vertrokken burgermeester Barske van Stein. Door veel met mensen in het korps te praten heb ik meer begrip gekregen voor hun beleving van deze kwestie. Dingen die je zelf heel logisch vindt, kunnen door anderen namelijk heel anders worden uitgelegd. Die informele contacten hebben de afstand verkleind en over en weer voor meer begrip gezorgd. Ik kreeg hierdoor extra inzicht in wat voor medewerkers de werkelijkheid is. Daardoor kom je ook op een andere manier aan de onderhandelingstafel te zitten.’
Een mooi voorbeeld hiervan is volgens Depla de overwerkregeling. Overwerk zou voor de repressieve dienst minder gunstig vergoed gaan worden, vanwege de principes die voor een geharmoniseerd dienstrooster worden gehanteerd. Het consequent toepassen van die principes is heel logisch, kun je redeneren. Maar de mensen wezen mij er op dat ze hierdoor een deel van hun inkomen kwijtraken, terwijl ze daar met hun hypotheek, vaste lasten en leefpatroon wel op gerekend hebben. Sommigen vreesden hierdoor in de problemen te komen. Toen zijn wij gaan uitrekenen om hoeveel geld dit nu eigenlijk ging. Het doorbetalen van deze vergoeding bleek het korps € 50.000 te kosten. Binnen een begroting van meer dan 30 miljoen, moet dat probleem op te lossen zijn, zou je zeggen. Dat vonden ook de andere burgemeesters. Die wilden eveneens graag van dit slepende conflict af en vonden dat wel € 50.000 waard. Het zorgde ervoor dat we van een onderhandelingsresultaat, dat de bonden neutraal aan hun leden zouden voorleggen, kwamen tot een onderhandelingsakkoord met een positief advies van de bonden. Mede hierdoor hebben we een doorbraak kunnen bereiken.’
juridisch getouwtrek zijn vakbonden en georganiseerd overleg en directie en bestuur van de Brandweer Zuid-Limburg er eindelijk uit. Er is een akkoord bereikt over het gelijktrekken van arbeidsvoorwaarden en dienstroosters en over het sociaal plan. ‘Dit markeert voor mij de afronding van de
afgelopen maanden onderhandelaar namens het bestuur. ‘De nieuwe organisatie kan, wat mij betreft, nu pas goed van start.’ ‘Het heeft heel veel tijd en energie gekost, maar uiteindelijk ligt er nu wel een goed akkoord,’ vindt Depla. ‘Al was onze oorspronkelijke inzet, gezien de beperkte middelen, een andere. Want alsof de reorganisatie en harmonisatie voor de hele regio al niet moeilijk genoeg waren, kwam daar ook nog een extra bezuinigingstaakstelling van 3,5 miljoen overheen. Pijnlijke keuzes worden dan onvermijdelijk. Daar bovenop maakte een aantal juridische aspecten, zoals inzake de Arbeidstijdenwet, het onderhandelingsproces nóg gecompliceerder. Gelukkig hebben incidentele financiële meevallers ons de afgelopen maanden net die extra financiële ruimte gegeven om er samen uit te kunnen komen.’ 2
Pijn evenwichtig verdelen
Focus
Paul Depla: ‘Nu we uit de conflictsfeer zijn, moeten we investeren in de verhoudingen op de werkvloer’
Financiële ruimte ontstaan
‘Als onderhandelaar word je gaandeweg zelf partij,’ heeft Depla ervaren. ‘Daarom was het voor mij belangrijk om mijn opstelling regelmatig te spiegelen aan de opvattingen van collega-burgemeesters die meer op afstand staan. Geef ik teveel weg of ben ik op sommige punten te star, heb ik ze gevraagd. Zo lag ook de vraag op tafel of de tijd voor sporten voor repressief personeel bij de productieve uren moet worden gerekend of niet. Ja, zeiden de collega’s, want wij willen fitte brandweermensen. Ook op het punt van de werkgelegenheidsgarantie zijn wij uiteindelijk een flinke stap verder gegaan dan in eerdere onderhandelingsrondes: eerst gold deze garantie tot 2016 en dat is nu tot 2019 geworden. Dit soort dingen hebben we kunnen doen omdat verschillende bezuinigingen in de organisatie versneld zijn gerealiseerd. Vooral doordat we met besparingen vóór liggen op schema is er financiële ruimte ontstaan. Dat bood de mogelijkheid om wat extra’s te doen en de zaak vlot te trekken.’ Niet tegenover maar naast elkaar
‘Nu is de reorganisatie in mijn ogen pas echt afgerond. We hebben nu één korps, met één dienstrooster, één set arbeidsvoorwaarden, noem maar op. Het is zaak dat we vanaf nu gaan investeren in de verhoudingen op de werkvloer. Nu we uit de conflictsfeer zijn, moet het management er alles aan doen om het wij-zij-denken te doorbreken. We staan niet langer tegenover elkaar, maar naast elkaar. Vanaf vandaag staan we samen voor een sterke Brandweer Zuid-Limburg.’ Focus 3
Alle zorgmedewerkers verantwoordelijk voor brandveiligheid
Zorginstellingen een stuk veiliger door nieuwe aanpak ‘In de zorgsector zijn de bouwwerken
gedrag van medewerkers. Die moeten
In augustus werd daartoe het eerste
en installaties wel in orde. Er ligt niet
zich er daarom van bewust worden dat
convenant getekend door de
voor niets een gebruiksvergunning.
veiligheid ook hun verantwoordelijkheid
Brandweer Zuid-Limburg en zorgkoepel
Maar de veiligheid of onveiligheid
is. Dit uitgangspunt heeft geleid tot
Vivre. Andere zorginstellingen in
wordt veel meer bepaald door de
een nieuwe aanpak in de zorgsector,
Zuid-Limburg zullen naar verwachting
organisatie in combinatie met het
onder de titel “Geen nood bij brand”.
snel volgen.’
gebouw maken we foto’s van goede dingen en van knelpunten. Daar rolt een verslag uit dat de basis moet vormen voor een groter en breder gedragen veiligheidsbesef. Waar is die brandwerende deur of brandhaspel eigenlijk voor? En waarom is die verlichte vluchtrouteaanduiding zo belangrijk? Als die stuk is, kan iedereen dat zien en is het in feite ook ieders verantwoordelijkheid. De veiligheid wordt dus bepaald door de gezamenlijkheid en niet alleen door de veiligheidsfunctionaris en de technische onderhoudsmensen.’ Laconiek
Albert Jansen: ‘Als de vluchtroute-aanduiding stuk is, kan iedereen dat zien. Dus is het ook ieders verantwoordelijkheid’
Albert Jansen weet als adviseur/inspecteur brandpreventie maar al te goed hoe het vroeger ging. De brandweer had een controle vooraf aangekondigd en de instelling zorgde er dan heus wel voor dat de meeste zaakjes op tijd in orde waren. ‘Maar zodra je het pand verliet, verslapte de aandacht voor brandveiligheid alweer. Niet dat de organisatie er geen oog voor had, maar het werd vooral gezien als een taak voor enkele daartoe aangewezen medewerkers. Kijk bijvoorbeeld naar het nieuwe Orbis Medisch Centrum in Sittard-Geleen. Daar wisten tot voor kort welgeteld vier mensen echt iets van brandveiligheid af, namelijk twee Orbis-medewerkers en twee preventie-adviseurs van de brandweer. Dat moet dus anders, is de conclusie die ook landelijk wordt getrokken en die de nieuwe benadering van “Geen nood bij brand” heeft opgeleverd. De aanpak is ontstaan in het bekende “Dorp” van Mies Bouwman. Daar wonen gehandicapten die bij een ontruiming extra zorg nodig hebben.’ Boerenverstand
De initiatiefnemer van “Geen nood bij brand” is een voormalig facilitair manager die zelf in een rolstoel is beland. Samen met de brandweer heeft hij de nieuwe benadering ontwikkeld. Die slaat dusdanig aan dat ze nu over heel Nederland wordt uitgerold. Jansen: ‘In deze aanpak kijk je niet alleen naar de regelgeving, zoals in het verleden, maar gebruik je vooral ook je gezond boerenverstand. Daarom is de traditionele controle vervangen door een “expeditie”, een gezamenlijke rondgang door het gebouw, samen met een aantal personeelsleden, iemand van de directie, leden van de cliëntenraad en indien mogelijk een paar bewoners. Als brandweer hebben we geen verborgen agenda en dreigen we niet met maatregelen. We zetten als het ware de politiepet af. Al lopend door het 4
Focus
Branden en noodzakelijke ontruimingen komen in Nederlandse zorginstellingen gelukkig weinig voor. Omdat de kans klein is en iedereen denkt dat het toch niet zal gebeuren, gaat het personeel er vaak nogal laconiek mee om. Als er echt iets is, komen mensen pas in actie als de BHV-er komt zeggen dat het ditmaal serieus is. Dan kan het al te laat zijn, zeker als je bedlegerigen en andere hulpbehoevenden moet evacueren. Die heb je niet 1-2-3 in veiligheid gebracht. Daarom is het van levensbelang dat medewerkers op dat moment weten dat de deuren 30 minuten brandwerend zijn, en dat die zoveel mogelijk dicht moeten blijven. Het geeft je extra tijd om maatregelen te nemen en te ontruimen.’ Trendsetter
De verantwoordelijkheid voor het veiligheidsniveau ligt bij de organisatie, beklemtoont Jansen. ‘Daar willen we een systeemdenken introduceren, waardoor iedereen zich meer betrokken voelt bij de veiligheid in het gebouw. Orbis wil daartoe het instrument e-learning inzetten, waarmee ze tegen lage kosten al hun personeelsleden kunnen bereiken. Vivre wil alle medewerkers opleiden tot ontruimer en hen instructie geven in het gebruik
’Een groter en breder gedragen veiligheidsbesef’ van kleine blusmiddelen. Daarmee is deze organisatie de trendsetter in de regio. Maar instellingen als Meander, Sevagram, Vivantes, Cicero en Pergamijn zullen naar verwachting spoedig volgen. Met deze nieuwe aanpak gaan instellingen en brandweer samen de zorgsector in Zuid-Limburg een stuk veiliger maken.’ Focus 5
‘Overnachten op de kazerne blijkt dus geen probleem te zijn’
Belangstelling vrijwilligers voor kazerne Middenweg boven verwachting
avonden die we in juni hebben gehouden. Vrijwilligers weten daardoor nu al met wie ze in de nieuwe kazerne te maken krijgen.’ Filosofie
Het samenstellen van de vrijwillige ploegen was een belangrijk onderdeel van de voorbereidingen om op
‘Werken met zo min mogelijk regels op papier’
In totaal 48 mannen en vrouwen hebben zich aangemeld voor deelname in het dienstrooster voor de nieuwe
de bevelvoerders. Die waren al aan de Middenweg geplaatst. Weliswaar tijdelijk, omdat er nog geen sociaal plan ligt. Zes brandwachten huren we zolang via een uitzendbureau in. De ploegchefs en bevelvoerders hebben in de werving van vrijwilligers een grote rol gespeeld, onder meer bij de twee info-
Besloten is te werken met zo min mogelijk regels op papier. De gewenste omgangsvormen moeten een automatisme worden. Met externe begeleiding gaan we deze filosofie ook overbrengen op de ploegen.’
1 oktober operationeel te kunnen worden. Custers: ‘In dat verband zijn er met het middenkader ook gesprekken gevoerd over normen en waarden. Hoe we aan de Middenweg willen gaan werken en met elkaar willen omgaan, hebben we dus samen uitgedacht. Dat is belangrijk, want iedereen moet er wel achter staan.
Servicecentrum Kleine Voertuigen
Na de herfstvakantie nemen de eerste kantoormedewerkers vanuit het Brandweerbureau Westelijke Mijnstreek hun intrek aan de Middenweg. Het kantoorpand aan de Kennedysingel moet per 1 november leeg zijn. Vanuit Margraten verhuizen directie en staf eveneens naar Sittard. In de kazerne Middenweg zal ook het Servicecentrumr Kleine Voertuigen en Bepakking worden gehuisvest. ‘De opbouw daarvan begint wanneer we er goed en wel zitten,’ legt Iwan Custers uit. ‘Bovendien zal in het begin veel aandacht uitgaan naar het opleiden van de mensen voor het werken met de gloednieuwe tankautospuit en met de hoogwerker, die aan de Middenweg komen te staan.’
brandweerkazerne Middenweg in SittardGeleen. Daarnaast is er een reservepool van 16 mensen. ‘En dan blijft er zelfs nog een wachtlijst over. Deze aantallen zijn
‘Een mooie, frisse kazerne met veel lichtinval’
zonder meer boven verwachting,’ zegt Iwan Custers die verantwoordelijk is voor de organisatie-ontwikkeling en het gebouw aan de Middenweg. ‘Dat gebouw spreekt de mensen heel erg aan. Het is een mooie, frisse kazerne met veel lichtinval. Het kazerneren, dus het tijdens de hele dienst verblijven en overnachten op de kazerne, blijkt dan ook geen probleem te zijn. Het maakt de dienst voor sommigen zelfs extra aantrekkelijk.’ Inmiddels heeft Custers het rooster voor de rest van 2013 helemaal kunnen vullen. Daarbij is rekening gehouden met de continuïteit van de eigen post van de vrijwilligers. De meesten blijven daar immers ook nog gewoon actief. ‘Dat het zo positief heeft uitgepakt, is mede te danken aan de ploegchefs en 6
Focus
Focus 7
Projectleider Marco Ubaghs: ‘Alleen cruciale info over een object verschijnt op het scherm’
Veel basiskennis
‘Brandweer-specifieke informatie hebben we natuurlijk zelf in huis,’ vervolgt Ubaghs. ‘Maar daar gebruiken we lang niet alles van. Zo nemen we gegevens over de inpandige contouren van gebouwen niet meer mee in de Digitale Bereikbaarheidskaart. Het is gewoon te veel om in enkele minuten te verwerken en bovendien is deze informatie erg onderhoudsintensief. Gegevens over brandwerende voorzieningen in een gebouw en
‘Informatie beperkt tot het meest noodzakelijke’ op welke verdiepingen de noodschakelaars zitten, nemen we juist weer wel mee. Die zijn voor de bevelvoerder nuttig en nodig om zich een goed beeld te kunnen vormen. We gaan er verder van uit dat de bevelvoerder al veel basiskennis meebrengt; uit zijn opleiding en uit zijn (of haar) lokale bekendheid. Tot het moment van ter plaatse komen moet de eerste informatie uit ons nieuwe systeem daarom aanvullend zijn en niet leidend worden.’ Bijstand verlenen
Bevelvoerder krijgt onderweg al meest essentiële gegevens op zijn scherm
Digitale Bereikbaarheidskaart levert cruciale informatie tijdens uitruk
Zelf is Ubaghs al anderhalf jaar met dit project bezig. ‘Maar het loopt al langer, ook op landelijke schaal. In 2009 zijn er al afspraken gemaakt over standaarden voor data-uitwisseling, selectie van gegevens en de architectuur van de geo-informatie. Deze standaardisering van gegevens kan heel belangrijk zijn op het moment dat andere brandweerregio’s bijstand komen verlenen. Zij zullen op zo’n moment nog veel meer behoefte hebben aan adequate informatie.’ Razendsnel
‘De Digitale Bereikbaarheidskaart die de
vormen van wat hij op de plaats incident
Brandweer Zuid-Limburg momenteel
zal aantreffen. Omdat er weinig tijd is en
introduceert, heeft niets met navigatie te de bevelvoerder tijdens de uitruk toch al
8
maken,’ neemt projectleider Marco
zijn handen vol heeft, is die informatie
Ubaghs al gelijk een voor de hand
beperkt tot het meest noodzakelijke. Het
liggend misverstand weg. ‘Het systeem
heeft geen zin hem te overspoelen met
bevat cruciale informatie voor de
alle gegevens die beschikbaar zijn. Die
bevelvoerder die zich tijdens het
kan hij in die korte tijd toch niet
aanrijden al een beeld moet kunnen
behappen.’
Focus
Het raamwerk voor de Digitale Bereikbaarheidskaart (DBK) staat er al. De noodzakelijke software – ‘overigens een gratis open source pakket’ – is er en de server is ingericht. Nu gaat het om het vullen van het systeem met de meest essentiële informatie. ‘Daartoe kunnen we gebruik maken van een groot aantal externe bronnen. Zoals de gemeentelijke Basisregistratie Adressen en Gebouwen (BAG), de brandkranenkaart van WML en de digitale luchtfoto van de Provincie. We gebruiken online-verbindingen met databanken, zodat wijzigingen daarin rechtstreeks worden doorgekoppeld naar ons systeem. Zo houdt Enexis ons op de hoogte van eventuele wijzigingen in hun netwerk van trafo- en gashuisjes, weten we via de Gasunie waar de gasontvangststations zijn en krijgen we van Defensie informatie over hun kerosineleidingen.’
Over de voordelen van de nieuwe Digitale Bereikbaarheidskaart hoeft Ubaghs niet lang na te denken. ‘Het actueel houden van de informatie is veel gemakkelijker dan bij de oude papieren versie, en iedereen krijgt razendsnel dezelfde informatie. Die verschijnt automatisch op het scherm in alle eerstelijnsvoertuigen die naar een incident onderweg zijn.’ Optimaal ondersteunen
Begin volgend jaar is naar verwachting alle informatie digitaal beschikbaar voor de hele regio. ‘Er wordt hard aan gewerkt. Daarnaast is er ruimte voor eigen inbreng van de bevelvoerders. Wanneer zij behoefte blijken te hebben aan specifieke info over een object of wanneer er iets niet zou kloppen, kunnen we dit heel snel aanvullen of wijzigen. Het doel blijft immers de bevelvoerders optimaal te ondersteunen bij hun beeldvorming van een incident.’ Focus 9
INCIDENT UITGELICHT
Bedrijf dat gasflessen verwerkt niet in systemen brandweer en gemeente
Onverwacht honderden gasflessen in en bij brandend bedrijfspand “Binnenbrand op bedrijventerrein Julia in Eygelshoven” luidt de melding die op maandagmorgen 2 september binnenkomt bij bevelvoerder Raymond Bosch die vandaag dienst heeft in Kerkrade. Al bij het uitrukken besluit Bosch om niet alleen met een tankautospuit met een bemanning van vier, maar ook met de autoladder met nog twee man naar het incident te gaan. Bosch is al 14 jaar bij de brandweer, maar pas sinds
T
ijdens het aanrijden is al sprake
gasflessen, ziet Bosch als hij via het
tijd hebt om info te vergaren en een
Naast vele tientallen gasflessen exploderen
van diverse explosies die vanuit het
terrein van de buren probeert zich een
verkenning uit te voeren.’
er honderden spuitbussen. ‘Het lijkt wel
bedrijfspand aan de Albert
beeld te vormen. ‘Bij het zien van al die
Omdat er voor de beide waterkannonen
een mitrailleur. Verder staan er vijf flessen
Thijsstraat hoorbaar zijn. Ook de rookpluim
gasflessen breekt je het zweet wel uit.’
maar amper voldoende bluswater
met Mercaptaan, de geurstof die aan
beschikbaar is – één brandkraan blijkt het
aardgas wordt toegevoegd. Als die flessen
is al van verre zichtbaar. De meldkamer schaalt daarom op naar middenbrand,
Bosch kan maar een fractie van de
uiteinde van de leiding in die straat te
sneuvelen krijg je een enorm penetrante
waarop vanuit Heerlen een tweede
achterzijde van het terrein overzien. Hij
zijn –, besluit de inmiddels gearriveerde
gaslucht, wat in de verre omgeving tot
tankautospuit gaat rijden. Hoewel ze
geeft de autoladder opdracht om via het
officier van dienst een dompelpompunit en
paniek kan leiden.’ Gelukkig gebeurt dat
twijfelen – er wordt in een melding ook
naastgelegen terrein het waterkanon in te
groot watertransport aan te vragen. Bosch
niet. Als de brand is uitgewoed, verdwijnt
een ander bedrijf genoemd –, houden
zetten om een watergordijn te vormen
weet dat er op dit bedrijventerrein een
ook het explosiegevaar. Rond 14.30 uur is
Bosch en de chauffeur zich gewoon aan
dat het vuur afschermt en tegelijkertijd de
waterbassin moet zijn, waaruit geput zou
de ploeg van bevelvoerder Bosch weer
het opgegeven adres dat gelukkig blijkt te
gasflessen koelt.
kunnen worden. Tevens wordt opgeschaald
terug in de kazerne.
kloppen. Verder weten ze niets over welk
De brandweermensen houden omwille van
naar grote brand, waardoor ook
soort bedrijf en wat voor pand het betreft.
hun veiligheid een redelijke afstand. Want
blusploegen uit Brunssum en het Duitse
‘Maar dit had heel anders kunnen
‘Het komt maar zelden voor dat wij geen
de ontzettend harde knallen gaan intussen
Übach-Palenberg worden gealarmeerd.
aflopen’, realiseert Bosch zich terdege.
digitale info of ouderwetse aanvalskaarten
gewoon door en Bosch weet maar al te
hebben. Zonder aanvullende gegevens ben
goed dat een exploderende gasfles een
Met een warmtesensor wordt gemeten
hier goed werk geleverd. Het tijdig koelen
je als brandweer behoorlijk onthand.’
flinke afstand kan overbruggen.
dat veel gasflessen op het achterterrein
van de gasflessen en containers heeft erger
Dan spreekt de bevelvoerder de eigenaar
inmiddels een temperatuur van zo’n 60
voorkomen. Niettemin heb ik peentjes
Bij aankomst staat de eigenaar van het
opnieuw. Deze trakteert hem op de
graden hebben. Koelen is dus geen
gezweet. Bijvoorbeeld vanwege het
bedrijf de brandweer al op te wachten.
volgende onaangename verrassing: links
overbodige luxe. ‘En het terrein blijkt er
publiek dat aanvankelijk veel te dichtbij
Zijn pand staat al minstens voor de helft
achter het pand staan containers met in
ook nog helemaal vol mee te staan! Aan
stond. Wat als daar een exploderende
in lichterlaaie. Daar is weinig aan te
totaal zo’n 2700 liter ammoniak. Vanuit de
het brandende pand zelf besteedt Bosch
gasfles terechtkomt? Ik heb onze mensen
redden, beseft Bosch al meteen. De
tankautospuit wordt een tweede water-
niet te veel energie. Dit leed is al
bewust afstand laten houden. We hebben
eigenaar legt hem met horten en stoten
kanon geïnstalleerd die ook deze containers
geschied. De isolatie in de metalen
de waterstralen ingezet, maar daar hoef je
uit dat het bedrijf gasflessen en cylinders
moet koelen. Bosch werkt zelf mee om het
gevelbekleding brandt als een fakkel. Het
niet bij te blijven staan. Gelukkig is dit
recyclet. Dat verklaart de vele
kanon zo snel mogelijk ingesteld te krijgen
inmiddels instabiele pand betreden is voor
incident zonder letsel- of grote
oorverdovende explosies die met deze
en de collega’s vervolgens met grote spoed
de brandweer hoe dan ook te riskant en
milieuschade gebleven. Maar dat wij niet
brand gepaard gaan. En op een tiental
terug te trekken uit deze dreigende situatie.
via de open poort kan Bosch zien dat bij
wisten dat hier zoveel gasflessen stonden,
meters rechtsachter het fel brandende
‘Omdat we met minder mensen zijn dan
de meterkast een gasleiding brandt. Dit
is natuurlijk wel heel vreemd. Terwijl het
pand blijkt zich de gasopslag te bevinden.
voorheen, moet je als bevelvoerder wel
gas laten branden totdat Enexis de
bedrijf over alle vergunningen leek te
Alsof dat niet riskant genoeg is, staat de
vaker meehelpen; je bent meewerkend
toevoer heeft kunnen afsluiten, is nu het
beschikken. Reken maar dat dit nog heel
tussenliggende buitenruimte ook vol met
voorman. Dat betekent wel dat je minder
meest veilige.
goed wordt uitgezocht.’
januari in de functie van bevelvoerder. Het zal in die rol zijn eerste grote brand worden. En wel een die voor de brandweer een aantal onaangename verrassingen in petto heeft.
10 Focus
‘Met uiteindelijk zo’n 60 man hebben we
Focus 11
Gecombineerde oefening in juni van dit jaar van ploegen uit Voeren, Plombières, Mheer en Mechelen bij kasteel Remersdaal in Teuven
Momenteel heeft Laumen aan de Belgische zijde van de grens nog te maken met gemeentelijke brandweerkorpsen en enkele gemeenten die geen eigen korps hebben, maar betalen voor brandweerzorg van elders. Er zijn grotere, goed uitgeruste brandweerposten, maar die liggen vrij ver uit elkaar. ‘Dat is een wezenlijk verschil met onze spreiding van posten over de regio. Maar de Belgen
‘In sommige opzichten best jaloers op hun uitrusting’ werken aan zonering, een vorm van regionalisering, en ze zijn behoorlijk aan het professionaliseren. Voor het overgrote deel werken ze met vrijwilligers; ik schat zo’n 70 à 75%. Op hun uitrusting kunnen we in sommige opzichten best jaloers zijn. Zo hebben ze duidelijk meer ladderwagens en hoogwerkers dan wij. Drie daarvan staan vlakbij de grens, wat het voor ons in een aantal gevallen extra interessant maakt, zeker nu wijzelf in aantal redvoertuigen terug zullen gaan.’ Redelijk vergelijkbaar
‘Bijzonder leuk contact met de Belgen’
Samenwerking met België wordt wellicht minder intensief, maar blijft waardevol
‘Sinds de Belgische brandweer enkele jaren geleden ons opleidingssysteem deels heeft overgenomen, is hun werkwijze redelijk vergelijkbaar met die van ons. Alleen hun inzettactiek en coördinatie plaats incident wijken op onderdelen af. Dat laatste heeft minder structuur dan bij ons. Daar zijn zij dan weer een beetje jaloers op. Ook werken ze standaard met tankwagens voor de primaire bluswatervoorziening. Vooral in de buitengebieden is dat een waardevol instrument. Daar hebben we al regelmatig een beroep op moeten doen. Intussen hebben we zelf ook drie bluswatercontainers besteld, dus is dit een mooi voorbeeld van waar je van elkaar kunt leren.’ Dagelijkse brandweerzorg
‘De samenwerking met de collega’s in
bijstand en in delen van twee
België. Ook aan de Belgische kant zijn
de Belgische grensstreek is al vele jaren
grensgemeenten verzorgen wij zelfs de
allerlei ontwikkelingen gaande,
heel plezierig en wordt gaandeweg
eerstelijns hulpverlening, gewoon omdat
waaronder een vorm van regionalisering.
nog steeds beter. We zijn bereid van
wij sneller ter plaatse kunnen zijn.’
Die zullen de samenwerking naar
elkaar te leren en nemen ook
Aan het woord is Jos Laumen,
verwachting verder professionaliseren,
daadwerkelijk dingen van elkaar over.
kazernechef Eijsden-Margraten en
maar tegelijkertijd ook iets minder
Over en weer verlenen we elkaar
verantwoordelijk voor de contacten met
intensief maken...
12 Focus
Momenteel verzorgt de Brandweer Zuid-Limburg vanuit Maastricht de dagelijkse en spoedeisende brandweerzorg in gedeelten van de gemeenten Lanaken en Riemst. Laumen: ‘Daarnaast rukken wij vanuit Eijsden, Mheer en Mechelen ook uit naar de gemeente Voeren. Nu de nieuwe brandweerpost daar inmiddels al zover ontwikkeld is, rukken we hier naartoe uit voor het verlenen van bijstand aan de lokale eenheid. In totaal zijn we dit jaar al zo’n 40 keer naar België uitgerukt, inclusief loze meldingen, een reanimatie, autobrandjes, noem maar op. Maar we hebben de hulp van de Belgen ook al minstens drie keer nodig gehad, in alle gevallen om de watervoorziening te leveren. De samenwerking >> Focus 13
verloopt heel soepel. Het principe over en weer is “u vraagt, wij draaien”. Waar nog winst te behalen zou zijn, is in de verwerkingssnelheid van een melding die door meerdere meldkamers moet worden behandeld. Wanneer je in de Belgische grensstreek met een mobieltje 112 belt, kun je vrij willekeurig óf bij de meldkamer in Hasselt óf bij die in Luik terechtkomen. Als dan ook onze meldkamer er nog in betrokken wordt, is dit alles bij elkaar een heel verwerkingsproces dat wat mij betreft best nog iets sneller zou mogen.
Een grote brand in Lanaken werd in juni 2009 bestreden door eenheden uit Maastricht, Maasmechelen en Bilzen
Specialismen
Hoewel de samenwerking dus uitstekend gaat, blijft er voor Laumen nog wel iets te wensen. ‘Waar we nog vorderingen zouden kunnen maken is in het gebruik van elkaars specialismen. Zo hebben de Belgen redelijk wat ervaring met bosbrandbestrijding en beschikken ze
‘Er blijft alle reden om samenwerking te koesteren’
Samenwerking koesteren
De brandweerpost in Voeren, een voorpost van brandweer Bilzen, bestaat pas sinds 2009. Die in Lanaken is een voorpost van brandweer Maasmechelen en is pas in 2011 gestart. ‘Die posten zijn dus nog volop in ontwikkeling, waardoor ze onze hulp nu nog goed kunnen gebruiken. Maar als de samenvoeging tot één brandweerzone Oost-Limburg een feit is en ze hun zaken helemaal op orde hebben, zullen ze ons naar verwachting minder vaak nodig hebben. De samenwerking zal dan wellicht minder intensief worden, maar er blijft alle reden om die te koesteren. Want als het erop aankomt, kunnen we elkaar prima van dienst zijn.’ Sinds 1968
De eerste overeenkomst voor brandweerbijstand dateert uit 1968. Toen was het de papierfabriek in Lanaken die een contract sloot met de gemeentelijke brandweer van Maastricht. De toenmalige KNP kocht voor een vast bedrag per jaar brandweerzorg in omdat
de Belgische collega’s bij een calamiteit zo’n 25 minuten nodig zouden hebben om ter plaatse te komen. In de jaren ’90 kwamen er overeenkomsten van Tongeren en Riemst met Maastricht en Eijsden, later sloten Lanaken, Bilzen en Voeren zich aan. Nog dit jaar zal de gemeenteraad van Bilzen – dat verantwoordelijk is voor de brandweerzorg in Riemst en Voeren – een nieuwe overeenkomst met de Brandweer ZuidLimburg goedkeuren voor alle denkbare brandweerhulpverlening, zowel dagelijks als grootschalig. Laumen: ‘Deze overeenkomst is een model dat ook zal dienen voor mogelijk toekomstige contracten met de nieuw te vormen brandweerzone Oost-Limburg en de provincie Luik inclusief de Duitstalige Gemeenschap. Delen van
hun grondgebied liggen weliswaar wat verder weg, maar logistiek kunnen we daar bij langduriger calamiteiten goede ondersteuning bieden.’
over speciale teams voor hoogteredding. Wij zouden nog meer voor hun kunnen betekenen als het om duiken en om de bestrijding van ongevallen gevaarlijke stoffen gaat. Verder hebben we contact met Luik om mogelijk van hun ervaring met het bestrijden van incidenten in een tunnel gebruik te maken. Want in de snelwegtunnel die om Luik heen loopt, is dat zo’n tien keer per jaar aan de orde.’ Duidelijke meerwaarde
Gesloten beurzen
‘Lanaken en de daar gelegen Papierfabriek Sappi betalen nog steeds voor onze hulp omdat ze daarin zelf nog onvoldoende kunnen voorzien. Door alle ontwikkelingen waaronder de zonering, zal daar verandering in komen. Maar verder is het uitgangspunt “gesloten beurzen”; we assisteren elkaar waar nodig over en weer, zonder daar geld voor te vragen. Hoogstens wanneer er veel kostbaar schuimvormend middel gebruikt zou moeten worden, zouden we daar iets over moeten afspreken.’
Eén- of tweemaal per jaar houden ploegen van Eijsden, Mheer en Mechelen en de korpsen van Bilzen/Voeren een gezamenlijke oefening. Daarnaast is er een jaarlijkse bindingsactiviteit over de grens heen. ‘Het nuttige en het aangename worden dus gecombineerd,’ zegt Laumen. ‘Het sociale aspect blijkt van groot belang. Bij uitrukken heeft dat een duidelijke meerwaarde. Dat je elkaar kent, werpt op de plaats incident keer op keer vruchten af. Daarom verloopt de samenwerking ook op alle niveaus zo soepel.’
‘Eerste efficiencywinst is al waarneembaar’
Vliegende start voor Service Centrum Transport Pas sinds 1 juli operationeel en nu al
mogelijke transporten en verplaatsingen
draait het nieuwe Service Centrum
verzorgen. De eerste efficiencywinst is
Transport op volle toeren. Voor alle
nu al waarneembaar, zegt coördinator
kazernes en brandweerposten in
Guido Ubaghs. ‘Maar die is pas echt
Zuid-Limburg gaat deze dienst vanuit
optimaal als alle Service Centra
de kazerne Maastricht-Noord alle
operationeel zijn.’
14 Focus
Doel van het Service Centrum Transport is alle gebruiksgoederen, van koffie tot toiletpapier, maar ook ademlucht, oefenmiddelen en poststukken te bestemder plekke te bezorgen of op te halen. Een team van vier mensen verzorgt dagelijks twee transportroutes: één in de westelijke helft en één in de oostelijke helft van Zuid-Limburg. Beroepsposten worden dagelijks aangedaan, vrijwillige posten standaard tweemaal per week. ‘Wij hebben imposante sleutelbossen om bij alle posten binnen te kunnen, ook als er niemand is. Ook kennen we van
elke locatie de digitale toegangs- en alarmcodes. Op termijn moet hier één elektronisch toegangssysteem voor in de plaats komen.’ Prima afspraken
‘Na een gedegen voorbereiding, waarin we met alle posten prima afspraken hebben gemaakt, konden we op 1 juli meteen een vliegende start maken,’ vertelt Ubaghs. ‘We vervoeren de spullen overwegend in rolcontainers, waar elke post een vaste plek voor heeft ingeruimd. Onze twee voertuigen zijn >> Focus 15
‘We zien dit als een echte verbetering van de service’
Dienstverlening gestandaardiseerd door digitaal Handboek Risicobeheersing De service aan gemeenten, provincie en bedrijven verbeteren en voor de hele regio op één lijn brengen. Daar is de Brandweer Zuid-Limburg hard mee bezig, vertellen adviseur brandveiligheid uitgerust met een hydraulische laadklep, zodat onze ruggen worden gespaard. Naast deze transportservice ondersteunen wij waar mogelijk de Service Centra
‘Na een grote brand
hier ook wat er op welke post op welke dag nodig is. Alle bestellingen en aanvragen komen hier digitaal binnen. In de toekomst willen we dat gaan doen met behulp van een systeem dat ook registreert hoe groot de voorraden nog zijn en wanneer die moeten worden aangevuld.’
Elise Sluijsmans en projectondersteuner Ruud Hupperetz. ‘Ook op het gebied
‘Onderdeel van ons meerjarenbeleidsplan is bezuiniging op ondersteunende taken. Voor Risicomanagement betekent dit uniformering en standaardisering van werkprocessen, om de administratieve processen zo eenvoudig mogelijk te organiseren. In combinatie met een optimaal gebruik van automatisering zullen we daardoor meer tijd kunnen besteden aan het inhoudelijk werk. Bij onze collega’s van Repressie wordt al uniform gewerkt en zijn procedures en werkwijzen voor de hele regio gelijkgetrokken. Maar binnen de koude kant van onze organisatie waren we na de fusie bepaald nog niet uniform bezig. Historisch is dat zo gegroeid en
van Risicobeheersing krijgt de Brandweer ‘Uniforme werkwijze Zuid-Limburg één gezicht en gaan we
de voorraad ademlucht zo snel mogelijk aanvullen’ Grote Voertuigen in Brunssum en Kleine Voertuigen aan de Middenweg in Sittard. Daarbij gaat het vooral om de verplaatsing van voertuigen die voor onderhoud, reparatie of APK naar de garage of een ander service centrum moeten. Ook verplaatsen we voertuigen die tijdelijk voor een oefening nodig zijn en bezorgen we oefen- en andere containers bij de posten die daarmee aan de slag gaan.’
ten behoeve van gemeenten,
Noodzaak
Nu de Brandweer Zuid-Limburg bezig is een heel netwerk van service centra in te richten, wordt de noodzaak van een efficiënte logistiek alleen maar groter, legt Ubaghs uit. ‘Vroeger had elke post bijvoorbeeld een eigen voorraad gebruiksgoederen en ademlucht. Nu we dat steeds meer centraal gaan organiseren, is het zaak ervoor te zorgen dat niemand “zonder” komt te zitten. Vooral voor alle spullen die repressie nodig heeft, moet ons systeem waterdicht zijn. Organisatorisch hebben we dat zover in orde, de uitvoering zijn we verder aan het
volgens één en dezelfde aanpak werken. provincie en bedrijven’ We zijn daar met een clubje van vijf mensen hard mee bezig. Deze gepassioneerde groep werkt vol overgave aan een klus die nog lang niet klaar is, maar wel al het eerste tastbare resultaat heeft
daarom is het ook begrijpelijk, maar lastig is het wel; voor onszelf, maar ook voor gemeenten, provincie en bedrijven. Dat maakte het niet alleen onoverzichtelijk, het kon er ook toe leiden dat in de ene gemeente een ander advies werd gegeven dan in de andere. Ook op het gebied van controles, bijvoorbeeld van de horeca voor Carnaval, trokken we niet altijd één lijn.’
opgeleverd: het Handboek RisicobeheerSpoedaanvragen
Naast dit soort reguliere werkzaamheden is het nadrukkelijk de bedoeling dat het Service Centrum Transport binnen kantooruren ook spoedaanvragen kan honoreren. Buiten kantooruren worden repressieve spoedaanvragen nog door het Service Centrum Geleen afgehandeld. ‘Na een grote brand bijvoorbeeld, is het zaak de voorraad ademlucht zo snel mogelijk weer aan te vullen en de gebruikte apparatuur terug te brengen naar het service centrum dat het onderhoud, reinigen en vullen ervan verzorgt. Wat betreft de oefenmiddelen plannen wij 16 Focus
’Noodzaak van een efficiënte
Geüniformeerd
sing. Dit handboek is overigens geen logistiek wordt alleen maar groter’ boek, maar een digitaal product dat de inregelen in samenwerking met de posten. Dat zijn immers onze klanten. We willen als transportdienst zo klantgericht mogelijk werken. Daarom gaan we samen met de posten veel aandacht besteden aan het verder fine-tunen van onze dienstverlening. Want alleen gezamenlijk kunnen we dit tot een succes maken.’
medewerkers optimaal faciliteert bij het uniformeren van de dienstverlening, met name op het gebied van bouwen en gebruik van gebouwen.’
Het digitale Handboek Risicobeheersing moet daar nu snel verandering in brengen. In het gebruiksvriendelijke systeem is snel te vinden wat de procedures zijn, hoe met het Bouwbesluit moet worden omgegaan en hoe advies en controle van Omgevingsvergunningen en begeleiding van evenementen vanaf nu zijn geüniformeerd. Dat is duidelijk voor de circa 50 interne medewerkers van Risicobeheersing van de brandweer, maar ook voor gemeenten, provincie en bedrijven. Gemeenten en provincie krijgen als partners in de >> Focus 17
Het team dat het Handboek Risicobeheersing heeft ontwikkeld (vlnr Kristel Scalé, Lesly Loijens, Ruud Hupperetz, Elise Sluijsmans en René Boosten) informeert collega’s over hoe hiermee om te gaan
Veiligheidsketen in de toekomst waarschijnlijk ook toegang tot het digitale Handboek. Sluijsmans: ‘Een preventiemedewerker van ons die bij een bedrijf adviseert of controleert kan via zijn iPad gelijk de juiste documenten en formulieren doormailen naar zijn gesprekspartner. We zien dit als een echte verbetering van de service.’
organisatie was het best moeilijk om hier de schouders onder te zetten, maar daardoor werd voor ons clubje van vijf de uitdaging alleen maar groter.’ Maatwerk leveren
Waarom is uniformiteit in Risicobeheersing eigenlijk zo belangrijk? Sluijsmans: ‘De wet WABO, waar de Omgevingsvergunning op gebaseerd is, stelt
het Duitse Bochum. Die ramp heeft velen doen beseffen hoe belangrijk het is om je werkwijze en aanpak regelmatig tegen het licht te houden en te actualiseren. Daarom zal het Handboek ook nooit af zijn, want actualiseren is een proces dat altijd door moet gaan. Overigens kun je ook binnen uniforme normen en de standaard wet- en regelgeving wel degelijk maatwerk blijven leveren als dat nodig is.’
te liggen, waarin gemeenten onder meer op het gebied van milieu en bouw- en woningtoezicht zullen gaan samenwerken. Dat gaat mogelijk ook een einde maken aan de afwijkende procedures die in sommige gemeentes nog worden gehanteerd. Het Handboek Risicobeheersing is een voedingsbodem voor gestandaardiseerd, maar toch klantgericht werken. In deze tijd van bezuinigen is het noodzaak om onze
Uitdaging
Zuid-Limburg sluit zoveel mogelijk aan bij de aanpak en normen van Brandweer Nederland, die uiteindelijk naar landelijke uniformiteit wil. Hupperetz: ‘In onze regio leidt het in elk geval tot een uniforme werkwijze ten behoeve van de 18 gemeenten en de provincie. De kazernechefs zijn verantwoordelijk voor de contacten met deze partners.’ Volgens Elise Sluijsmans waren heel wat collega’s in het begin sceptisch over dit project, dat immers geld en vooral veel menskracht kost. ‘Maar steeds meer merken we dat ze er het nut van inzien. Voor de 18 Focus
Gestandaardiseerd, maar klantgericht
‘Allerlei dingen gaan heel lang goed, tot ze een keer mis gaan’ kwaliteitseisen aan de organisatie en de medewerkers. Dit dwingt ons om onze kwaliteit blijvend te monitoren en werkprocessen inzichtelijk te maken. Bovendien gaan allerlei dingen heel lang goed, tot ze een keer mis gaan. Kijk maar naar de Love Parade in
‘Meer mensen in de organisatie en bij onze partners weten nu wat Risicobeheersing inhoudt. Ook het management heeft er toenemend aandacht voor. Daarom was het nuttig dat we van onderop zijn begonnen, zodat mensen er ook echt iets mee kunnen. Meer standaardiseren was voor onze organisatie hoe dan ook dringend noodzakelijk. Ook kunnen we als brandweer niet alle specialismen in huis hebben. Een aantal uitvoeringstaken komt straks bij de nog op te richten regionale uitvoeringsdiensten
‘Noodzaak om onze bedrijfsvoering optimaal in te richten’ bedrijfsvoering optimaal in te richten, met behoud van kwaliteit of zelfs leidend tot een betere kwaliteit van onze dienstverlening. Want kwaliteit daar gaan we nog steeds voor. Dat is wat gemeentes, provincie en bedrijven van ons mogen verwachten.’ Focus 19
Gelukkig geen letsel- of grote milieuschade, maar dit had heel anders kunnen aflopen
Brandweer Zuid-Limburg www.brandweer.nl/zuid-limburg
Magazine van de Brandweer Zuid-Limburg. Tekst en realisatie: Vanhaalenpartners.nl, Bunde. Foto’s: Johannes Timmermans, Foto- en Videoteam Brandweer Zuid-Limburg en anderen
aaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa
