FI CH ES. Eindrapport haalbaarheidsstudies. Provincie Limburg

P U BL I EK E FI CH ES

Eindrapport haalbaarheidsstudies Provincie Limburg

Haalbaarheidsstudies

Everything begins with an idea

1

Albertknoop Lanaken

5

2

Algen supplement voor paarden

9

3

Beter Water Thuis - FONTINET

13

4

CityDepot 2.0

17

5

E-pool autodelen

21

Earl Nightingale, Amerikaans presentator Limburg heeft nood aan goede ideeën. Vanuit dit

uitgevoerd zouden worden. Deze cijfers blijven over-

uitgangspunt organiseerden i-Cleantech Vlaanderen

eind. Het zijn vooral de grote studies (Microwaterstof-

en Greenville met de steun van Limburg Sterk Merk

economie, Landfill Mining zinkresidu’s en pyrolyse van

(LSM) in april 2013 een open oproep voor cleantech

varkensmest) die op het vlak van jobs en investeringen

haalbaarheidsstudies.

het meeste potentieel bieden.

Bedrijven – groot en klein – met een vestigingsplaats

Met de bedrijven werd afgesproken dat zij zelf

in Limburg konden ideeën aanmelden. Na een grondig

eigenaar van de studieresultaten zijn. In het kader

voortraject en evaluatie werden 14 projectideeën

van openbaarheid van bestuur is het echter wenselijk

selecteren. De deal was duidelijk: de bedrijven konden

dat iedereen weet welke studies uitgevoerd zijn

één of meerdere haalbaarheidsstudies laten uitvoeren

en welke budgetten hiervoor vrijgemaakt werden.

en LSM zou maximaal 50% van de studiekost (exclusief

Voor meer informatie verwijs ik graag door naar de

BTW) dragen.

contactpersonen in de samenvattende tabel.

Dit eindrapport beschrijft de resultaten van deze

Tot slot wil ik i-Cleantech Vlaanderen en GreenVille

studies. Drie studies werden niet of niet volledig

bedanken voor de begeleiding van de studies. Voor

uitgevoerd. Soms kregen de indieners andere inzichten

elke studie vond een startoverleg, een tussentijds

of bleek na een eerste scan dat de ideeën toch niet

overleg en een slotoverleg plaats. Heel wat studies

haalbaar waren. Dit brengt ons bij de 11 studies die

lopen ook nog verder via andere wegen. Soms krijgen

wel werden uitgevoerd. Zoals u kan lezen in dit rapport

de studies een vervolg via andere subsidiekanalen

werden er zeer diverse projecten uitgewerkt, waarbij

zoals MIP, IWT, EFRO of INTERREG; soms neemt het

alle cleantechthema’s – energie, water, materialen,

bedrijf de studie zelf in handen. Het belangrijkste is dat

mobiliteit en nieuwe landbouw – aan bod komen.

de ideeën verder uitgewerkt worden.

Omdat cijfers vaak een goed beeld geven van

Ik sluit graag af met een quote van Nolan Bushnell, de

de inspanningen en de mogelijke impact van de

oprichter van softwarebedrijf Atari: “Everyone who has

uitgevoerde studies zet ik graag alles op een rijtje. De

ever taken a shower has an idea. It is the person who

studies vertegenwoordigen samen een studiebedrag

gets out of the shower, dries off and does something

van circa 975.000 euro inclusief BTW waarvan LSM

about it that makes a difference.” Dus laten we samen

402.669,59 euro of 42% van de totale kost draagt. In

werken aan de ideeën die Limburg nodig heeft.

het persbericht dat in september 2013 naar aanleiding van de start van de studies werd uitgestuurd, was sprake van 550 jobs en meer dan 80 miljoen euro aan investeringen als de projecten allemaal

Herman Reynders

6 Escargoterie

25

7

Geothermie IKEA

29

8

Landfill mining zinkresidu’s

33

9

Materialen Match Maker

37

10

Micro-Waterstofeconomie Limburg

41

11

Pyrolyse van varkensmest

49

12 TRIAS

53

13

Veggie Bros

57

14

Vergisting van natuurmaaisel

61

gouverneur van de provincie Limburg en voorzitter Cleantech Antenne Limburg

Voorwoord Gouverneur | Eindrapport haalbaarheidsstudies

P UB L IEKE F IC H E

1

Albertknoop Lanaken Doel Studie

Onderzoek naar de haalbaarheid van industriële samenwerking op Europark Lanaken Op het Europark Lanaken bevinden zich een aantal bedrijven die grote energieverbruikers zijn en die door de aard van de huidige technologische processen veel restenergie verloren laten gaan. Verder ontstaan er watervervuiling en afvalstromen. De Provincie Limburg verleende een subsidie voor het uitvoeren van een studie rond samenwerking binnen een eco-efficiënt bedrijventerrein waarin de uitwisseling van resten afvalstromen één van de doelstellingen is. Deze subsidie sluit aan op de oproep van i-Cleantech Vlaanderen rond haalbaarheidsstudies. Vertrekkende van de detailanalyse van de bedrijven en hun energie- en materiaalstromen wordt de technische, financiële en juridische haalbaarheid onderzocht van een vijftal verbeterprojecten.

4

5

Indiener

van nevenstromen naar de landbouw. Naast een

Biomassacentrale

en complementaire bedrijven aangetrokken

tuinbouwcluster van 30 ha die met restwarmte van

De voorstellen voor een warmtenet en tuinbouwcluster

worden waarbij de utilities (stoom, warmte,

de bedrijven kan gevoed worden, kunnen andere

binnen een ecosysteem hebben slechts zin indien

landbouwactiviteiten

is

de bestaande productieactiviteiten op de site blijven

aquacultuur een wereldwijde groeimarkt waarop

voortbestaan en/of de warmte door een derde

in Vlaanderen weinig spelers actief zijn en waarvan

speler kan gegarandeerd worden. Een autonome

weinig

Insectenkweek

energiecentrale die het eco-efficiënte bedrijventerrein

en algenteelt zijn eveneens experimentele nieuwe

en de omliggende activiteiten van warmte kan voorzien

markten waarin Lanaken zich kan profileren door

zou een oplossing kunnen bieden. Dit kan eveneens

het opzetten van allerlei pilootprojecten die gelinkt

een troef zijn om nieuwe grootwarmtegebruikers

kunnen worden aan de landbouwcluster. Op en

aan

Totale kost: 79.000 euro excl. btw

rond het bedrijventerrein liggen circa 80 ha gronden

lokale biomassastromen van GFT en groenafval

Aandeel LSM/ICTV: 39.500 euro

(onbenutte bedrijventerreinen in agrarisch gebruik

wordt voorgesteld. Afval en slib uit de ecocluster

landbouwgronden) in de onmiddellijke nabijheid en

(waterzuiveringsinstallatie, landbouwcluster en aqua-

die ten dienste van de landbouwcluster kunnen ingezet

cultuur)

worden. De grootste hefboom kan gerealiseerd worden

aanvullen.

ÎÎ

AGB Lanaken

ÎÎ

Partners

Sappi Lanaken NV – Celanese NV – Silmaco NV

ÎÎ

Uitvoerder studie

Teide Projects NV

ÎÎ

ÎÎ

Kost studie

Looptijd studie

Startoverleg: 27/11/2013

is.

Zo

tot voeding en grondstoffen voor de industrie lokaal gebeurd.

Slotoverleg: 27/06/2014

Bespreking studie

Warmtenet De aanwezige restwarmte uit de schouwen van Sappi kan een noordelijk warmtenet voeden waarop een school, een toekomstig sportproject, het centrum van Lanaken en een tuinbouwcluster kunnen aangesloten worden. Een zuidelijk warmtenet vertrekkende vanuit Celanese kan een rubberproducent en een industriële wasserij voeden.

te

trekken.

kunnen

Een

deze

vergistingsinstallatie

biomassastromen

op

verder

indien de aanwezige reststromen worden

grootste hefboom voor bijkomende tewerkstelling ten

gevaloriseerd.

belope van een 300-tal nieuwe arbeidsplaatsen, zowel voor laaggeschoold personeel en seizoensarbeiders als voor hoger opgeleiden. Hier ligt ook een kans om nieuwe jonge startende ondernemingen op te zetten. Business changers Om de industriële cluster in leven te houden en te

het afvalwater van Sappi kan worden gevaloriseerd door er proper water (ketelwater voor stoom of proceswater) en grondstoffen (lignine en kalk) uit te halen. Testen in labo-omstandigheden en een pilootproject met het afvalwater dienen tegen einde 2014 uitsluitsel te geven of de beoogde technologie in situ kan ingezet worden. Dit geïdentificeerde project

gerealiseerd kunnen worden door samen te werken in een cluster, wordt ingezet op productdiversificatie. Verpakkingsmaterialen voor de lokale markt (cementen baksteenindustrie) en grondstoffen voor de biochemie bieden alvast perspectieven om nieuwe markten aan te boren. Vanuit de scan van afval – en

materialenstromen

blijken

lokaal

voldoende

grondstoffen aanwezig te zijn om hiermee te starten.

heeft naast kostenbesparing voor de bedrijven

Binnen de scope van de studie is het niet mogelijk hier-

eveneens tot doelstelling om een valorisatietraject

rond volledige business cases op te zetten. Evenwel

voor de herwonnen grondstoffen op te zetten met

werd een aanzet voor alle bedrijven gegeven.

lignine als grondstof voor de biochemie.

De studie heeft aangewezen dat er op en rond de bedrijven nog ruimte is om nieuwe spelers aan te

Agro-industrie Een workshop met een 60-tal beleidsmakers uit kennisinstellingen en bedrijven diende aan te tonen hoe groot het potentieel in Lanaken is rond valorisatie

trekken en de sites open te stellen waarbij nieuwe

reststromen ontstaan op korte termijn quick wins die de bedrijven financiële ademruimte geven. Tegelijkertijd wordt kennis opgebouwd rond innovaties die de bedrijven nieuw leven inblazen. 7 Eveneens dient Lanaken zich in te schrijven in de onderzoeksprogramma’s van de kennisinstellingen die rond ligno-cellulose en biochemie onderzoek verrichten (UGent en UR Wageningen).

voor tuinbouw. De circa 30 ha bijkomende tuinbouwkassen kunnen desgevallend onafhankelijk van de aanwezigheid van restwarmte opgestart worden. 9 Beschikbaarheid van zuiver water en goedkope

2 Geen enkele van de vijf voorgestelde cases

energie zijn pijnpunten die terugkomen bij

(warmtenet, waterzuivering, agro-industrie, business changers en biovergistingsinstallatie) wordt als onmogelijk geacht.

alle bedrijven. Gezamenlijke waterzuivering, slibverwerking en energieopwekking zijn echte bindmiddelen om binnen een cluster te gaan

3 Naar het voorbeeld van Norske Skog in Golbey (Noord-Frankrijk) is het aangewezen om Lanaken uit te bouwen tot een competentiepool rond “hout en vezel”. Naast diversificatie van de bestaande bedrijfsactiviteiten dienen houtstromen, cellulose en natriumsilicaten hoger in de waardeketen gevaloriseerd te worden. Hierbij wordt gedacht aan o.a. • Lignine uit hout als grondstof voor de biochemie

opereren. Dit zou alle bedrijven substantiële voordelen moeten opleveren. 10 Hoe deze studie verder opnemen? Het rapport dat zich bevindt op www.lanaken.be is zo wijd mogelijk te verspreiden. Immers, het belang van deze studie betreft de lokale verankering van circa 750 directe en 750 indirecte jobs (toeleveranciers). In totaal heeft de cluster in Lanaken impact op 1.500 werknemers met een

• Cellulose uit hout voor isolatie- en filtermaterialen

bijkomend potentieel van 300 arbeidsplaatsen in

• Houtvezel als bindmiddel voor composieten

de agrocluster. Een à twee voortrekkers (doeners) moeten

• Papier als verpakkingsmaterialen (cement,

gedurende een 3-tal jaren de voorstellen uit de

baksteen, voeding…)

studie verder uitwerken binnen een nader te

4 Papier en hout kunnen niet alleen de bestaande drie bedrijven uit de cluster maar eveneens de lokale baksteen- en cementindustrie verbinden. 5 Naar het voorbeeld van de campus van Chemelot

bedrijven op een voordelige manier gebruik maken

in Geleen kunnen, door het openstellen van

van de aanwezige utilities.

de bestaande fabrieksterreinen, aanleunende

Albertknoop Lanaken

6 Vertrekkende vanuit valorisatie van de

onmiddellijk en volledig kan ingezet worden

Eindconclusie

Op vlak van tewerkstelling vormt agro-industrie de

en verzadigde markt naast kostenverlagingen, die

Onderzocht werd hoe met de aanwezige restwarmte

ÎÎ

kostenefficiënt gedeeld worden.

8 De studie toont aan dat de aanwezige restwarmte

1 De studie toont aan dat er veel potenties liggen

verankeren is het belangrijk dat er in een krimpende

Valorisatie van afvalwater

6

beschikbaar

worden.

wanneer de verwerking van de landbouwproducten

Tussentijds overleg: 04/04/2014

ÎÎ

expertise

toegevoegd

gedemineraliseerd water en elektriciteit)

bepalen structuur en geleid door een stuurgroep waarin burgers, overheid, ondernemers, financiers en kennisinstellingen vertegenwoordigd zijn. De uitgewerkte projecten dienen vervolgens door (een groep van) ondernemers opgenomen te worden.

Albertknoop Lanaken

7

P UB L IEKE F IC H E

2

Algensupplementen voor paarden Doel Studie

Onderzoek naar de haalbaarheid om algengranulaten te importeren en als voedingssupplement voor paarden te exporteren Concreet werd een beperkte second opinion uitgevoerd van het bestaande businessplan om in een volgende stap investeerders en partners te contacteren.

8

9

ÎÎ

Indiener

ÎÎ

Conclusie van de beperkte second opinion

Hippexdoc BVBA

ÎÎ

Uitvoerder studie

• Project en product lijken potentieel te hebben

Profinpartners BVBA

ÎÎ

• Betrokken partijen/partners hebben gezamenlijk

Kost studie

kennis in huis om dit potentieel te ontginnen


• De zaakvoerder heeft aangetoond dat hij creatief en flexibel is in het zoeken naar oplossingen en er


ÎÎ

Eindconclusie

liggen veel ijzers in het vuur

Looptijd studie

• Het is (op datum van 15/11/2013) te vroeg om externe investeerders aan te trekken

Startoverleg: 18/10/2013 Tussentijds overleg en slotoverleg: 15/11/2013

ÎÎ

Bespreking studie

Het bestaande businessplan werd o.a. op markten productonderdelen gescreend Product • Zoektocht naar de optimale mengverhouding en –methode • Mogelijke manieren om houdbaarheid te garanderen/verlengen • Gunstige werking lijkt proefondervindelijk aangetoond, maar er is nog geen wetenschappelijke basis Markt • Interesse van de veevoedersector • Interesse uit Italië, Marokko (Maghreblanden) en Saoudi Arabië • Prijsniveaus zijn nog niet bewezen/bevestigd door de markt • Na deze eerste stap besliste de zaakvoerder om de second opinion stop te zetten. Hij wenste eerst het businessplan zelf verder te verfijnen

10

Algensupplementen voor paarden

Algensupplementen voor paarden

11

P UBL IEKE F IC H E

3

Beter water thuis - Fontinet Doel Studie

Onderzoek naar de haalbaarheid van de introductie van FONTINET-waterfilters ter vervanging van flessenwater. De door Prime Water bvba ontwikkelde Fontinet® Filter produceert drinkwater van de allerhoogste kwaliteit. Dit project moet het bewijs leveren dat de Fontinet® een slim alternatief is voor flessenwater. 1. Milieueffecten Een life cycle assessment brengt de milieuvervuiling door PET-flessen in kaart en vergelijkt die met deze van de Fontinet®. Het onderzoek wordt uitgevoerd door Futureproofed met een third party review door VITO (Vlaams Instituut voor Technologisch Onderzoek) 2. Consumentenvoordelen Een proef van 3 maanden met de Fontinet Tafeltop Dispenser bij Lommelse huishoudens moet het bewijs leveren van smaak, kostenbesparing en gebruiksgemak. 3. Verwijdering van bacteriën en chemische reststoffen De verwijderingsefficiëntie van de Fontinet® Filter wordt door VITO onderzocht met de zogenaamde dynamische testmethode.

12

13

ÎÎ

Indiener

De 2563 liter wordt afgevuld in 2217 flessen met verschillende inhoud. Er wordt per liter flessenwater

Prime Water bvba

ÎÎ

dus gemiddeld 0,865 PET-fles gebruikt.

Partner

Stad Lommel

ÎÎ

Uitvoerders studie

proefproject kan men concluderen dat in principe

gemiddeld ruim 8,5 liter per week of 444 liter per jaar.

aan alle voorwaarden is voldaan voor een succesvolle

Dit is 55,8% meer dan het Belgische gemiddelde van

lancering van de Fontinet®.

niet in combinatie met flessenwater. De redenen voor het gebruik van flessenwater zijn divers.

Kost studie

Uit de startenquête blijkt dat de milieuwinst door

Aandeel LSM/ICTV: 28.328,64 euro

gebruik van de Fontinet door 95% van de huishoudens als belangrijk tot zeer belangrijk wordt beoordeeld.

Looptijd studie

Ook de individuele overwegingen als kostenvoordeel, lekker water en gemak scoren hoog.

Startoverleg: 03/09/2013 Tussentijds overleg: 10/03/2014

Bij de tussentijdse bevraging medio januari 2014


geven de deelnemers de smaak van het Fontinet gefilterde water een score van 8,5 op 10. Nadat een

Bespreking studie

derde van de deelnemers de afsluitende enquête heeft ingestuurd, kunnen we constateren dat de ervaringen

1. Inzake milieueffecten Het meest frappante verschil in ecologische voetafdruk tussen de Fontinet filter en flessenwater is de carbon footprint. De voetafdruk van 1,5 liter Fontinetgezuiverd water werd vergeleken met die van 1,5 liter water uit de PET-fles (De LCA-studie van Futureproofed en de review van VITO zijn op aanvraag beschikbaar). Over het geheel genomen heeft de Fontinet een 33 keer lagere ecologische voetafdruk dan flessenwater.

uit de proefperiode grotendeels gelijk zijn aan de waarderingen uit de startenquête. Uitzondering is de factor “gemak” die in de praktijk veel hoger scoort. Opvallend is ook dat 86% van de deelnemers het gebruik van de Fontinet aan derden zou aanraden. De objectieve consumentenvoordelen zijn evident. De Fontinet filter kost € 79 (incl. BTW) en gaat een jaar mee. Dit is een besparing voor de consument van meer dan € 200 per jaar. Bovendien moet er niet wekelijks met 10 liter flessenwater gesleurd worden.

2. Inzake consumentenvoordelen Bij 300 Lommelse huishoudens werd een Fontinet Dispenser geplaatst. Daarvan gebruiken 260 huishoudens wel en 40 huishoudens geen flessenwater. Door de 260 deelnemende huishoudens die wel flessenwater drinken, wordt per week 2563 liter flessenwater gebruikt. Per huishouden is dit 9,86 liter per week of 513 liter per jaar. Zij geven hieraan gemiddeld € 282,00 per jaar uit (513 x € 0,55).

houdens en de overtuigende resultaten van het

De 300 deelnemende huishoudens uit Lommel drinken

Totale kost: 56.657,28 euro excl. btw

ÎÎ

Uit de positieve waardering van de Lommelse huis-

46 huishoudens gebruiken een Brita filterkan, al dan

VITO NV

ÎÎ

Eindconclusie

285 liter.

Futureproofed BVBA

ÎÎ

ÎÎ

3. Inzake de verwijdering van bacteriën en chemische reststoffen Uit het recent afgesloten onderzoek bij VITO blijkt dat alle organische verbindingen (zoals resten van pesticiden, hormonen, medicijnen en loodresten) kwantitatief en kwalitatief blijvend uit het water worden verwijderd. Dit bevestigt de ervaring van Prime Water: de verwijdering van bacteriën door de membraan-microfilter wordt immers al jaren volgens de internationale ASTM F838 norm gedocumenteerd.

14

Beter water thuis - Fontinet

Beter water thuis - Fontinet

15

P UBL IEKE F IC H E

4

CITYDEPOT VZW Doel Studie

Onderzoek naar de haalbaarheid om de Limburgse werking van CityDepot uit te breiden naar andere steden De studie heeft als doel alle gegevens te verzamelen om een businessplan op te maken voor een “CityDepot 2.0” en werd opgesplitst in drie onderdelen

16

•

opmaak stedelijke rekenmodellen

•

opmaak geïntegreerd organisatiemodel

•

opmaak investeringsdossier

17

ÎÎ

Indiener

op punt zijn gezet. Hierin wordt CityDepot binnen dit nieuwe toekomstplan uniek gepositioneerd vanuit 4

CITYDEPOT VZW

pijlers: bundelen van goederen, hoogwaardige en extra

Uitvoerder studie

beleveringsservices, e-logistics & het nieuwe winkelen,

Rebelgroup Advisory Belgium NV

in dit plan op mogelijke kritische succesfactoren

ÎÎ

ÎÎ

en duurzame voertuigtechnologie. Bovendien wordt geanticipeerd om risico’s maximaal te beperken.

Kost studie

Concreet


CityDepot

2.0

een

urban

supply

connector zijn die stakeholders verbindt en stedelijke


ÎÎ

wil

goederenstromen regisseert door

Looptijd studie

• in de stadsrand een logistiek ontkoppelingspunt te


zijn voor transporteurs, van waaruit gebundelde


en duurzame stedelijke belevering wordt


georganiseerd (last mile)

ÎÎ

Bespreking studie

ÎÎ

Eindconclusie

Voor de calculatie van de financiering van dit plan is uitgegaan van de uitrol in 6 steden, namelijk Hasselt, Gent, Brugge, Oostende, Antwerpen en Brussel. De cijfers tonen aan dat in het derde operationele jaar CityDepot 2.0 rendabel wordt zowel wat winst als beschikbare cash betreft. Vanaf dat moment kunnen geïnvesteerde middelen terugbetaald worden en wordt ook een positieve return gehaald. Over een periode van 10 jaar kan er door de investeerders en aandeelhouders mogelijk 20 % rendement per jaar gerealiseerd worden.

• intrastedelijke beleveringsoplossingen te bieden -

CityDepot levert innovatieve en creatieve oplossingen in de regie van binnenstedelijke goederenstromen voor vervoerders, ondernemers, retailers, ....

van A naar B binnen de stadsgrenzen • belevering te koppelen aan retour via de ontwikkeling van diensten rond reverse logistics

Het verbindt hierbij stakeholders, branches en

• het staduitwaarts bundelen van zendingen (first mile)

sectoren met het oog op een voortdurende creatie van • in first mile, last mile & local mile te focussen

meerwaarde.

op meerwaardecreatie (snel leveren, avond- en Het unieke aanbod en de voortrekkersrol die

weekendleveringen, levering buitenmaten, swap,

CityDepot in deze vorm van dienstverlening opneemt,

extra installatie, herstelling, admin, …)

combineert ze met een streven naar maatschappelijk verantwoord ondernemen. CityDepot toont aan dat

• de retailer/ondernemer in de binnenstad een

maatschappelijke winst en bedrijfseconomische winst

platform te bieden dat hem van zorgen verlost

hand in hand gaan.

en hem professionaliseert op het vlak van omnichannelverkoop, en dat handsfree shoppen

CityDepot begon klein, maar denkt groot. CityDepot wil

faciliteert. Dit gekoppeld aan de juiste e-logistics-,

na 2 jaar proefdraaien in Hasselt haar vleugels uitslaan

uitleverings- en verzenddiensten

en zich in Vlaanderen verankeren door in zoveel mogelijk Vlaamse steden aanwezig te zijn. Wil CityDepot

• een netwerk van stedelijke depots te creëren –

een logistieke partner worden voor grote transporteurs

interstedelijke logistieke diensten op het vlak van

en retailers, moet ze immers een oplossing aanbieden

stockmanagement en uitlevering binnen strakke

die hun volledig bedieningsgebied bestrijkt. Bovendien

tijdsvensters

moet er als first mover snel uitgerold kunnen worden in de nieuwe markt die aan het ontstaan is. Na twee jaar proefdraaien, netwerken, presenteren en analyseren is de tijd rijp. Er is een unieke uitgangspositie gecreëerd waarbij de visie, strategie en dienstverlening

18

CITYDEPOT VZW

CITYDEPOT VZW

19

P UBL IEKE F IC H E

5

E-pool Autodelen Doel Studie

De studie onderzoekt de haalbaarheid om elektrische voertuigen aan te bieden binnen een autodelen-concept in Hasselt en Genk

20

21

ÎÎ

Indiener

VitaeMobility BVBA

ÎÎ

Uitvoerder studie

APPM

ÎÎ

Kost studie

Totale kost: 3.500 euro excl. btw Aandeel LSM/ICTV: 1.750 euro

ÎÎ

Looptijd studie

Startoverleg: 26/11/2013 Tussentijds overleg: 06/06/2014 Slotoverleg: 22/12/2014

ÎÎ

Bespreking studie

De eerste stap in de studie is voorbeelden en modellen uit binnen- en buitenland samen te brengen. Deze inventaris is afgerond. Een volgende stap is een selectie te maken uit deze voorbeelden en een ‘best of’ samen te voegen tot één aanbod dat bruikbaar is in Limburg en Vlaanderen. Het uitgangspunt is eenvoud. Wegens

tijdsgebrek

heeft

de

studie

vertraging

opgelopen en is het niet gelukt een eigen aanbod uit te werken. Hierdoor is de studie niet volledig uitgevoerd.

ÎÎ

Eindconclusie

Inspirerende voorbeelden uit binnen- en buitenland met betrekking tot autodelen werden verzameld. In een volgende stap kan een selectie gebeuren van voorbeelden die bruikbaar zijn voor elektrisch vervoer en kan een eigen aanbod worden uitgewerkt.

22

E-pool Autodelen

E-pool Autodelen

23

P UBL IEKE F IC H E

6

Escargoterie Doel Studie

De studie onderzoekt de haalbaarheid van het telen, bereiden en vermarkten van escargots

24

25

ÎÎ

Indiener

Belgohelix BVBA

ÎÎ

Kost studie

Totale kost: 0 euro excl. btw Aandeel LSM/ICTV: 0 euro

ÎÎ

Looptijd studie

Startoverleg: 21/11/2013 Stopzetting studie: 13/02/2014

ÎÎ

Bespreking studie

Op 13/02/2014 gaf de zaakvoerder aan dat hij zich wilde terugtrekken uit het project. Er waren enkele praktische zaken die voorrang hadden. Het ontvangen voorschot werd teruggestort en de vraag naar offertes werd stopgezet. Er werd bijgevolg geen studie uitgevoerd en er werden geen kosten gemaakt.

ÎÎ

Eindconclusie

Geen eindconclusie beschikbaar.

26

Escargoterie

Escargoterie

27

P UBL IEKE F IC H E

7

GEOTHERMIE IKEA Doel Studie

Onderzoek naar de haalbaarheid om geothermische verwarming en koeling te implementeren in het IKEA distributiecentrum te Genk

28

29

ÎÎ

Indiener

• Wanneer de dynamische terugverdientijd wordt berekend (periode 30 jaar) kan een

IKEA Distribution Benelux NV

ÎÎ

terugverdientijd van 14,5 jaar behaald worden.

Uitvoerder studie

ÎÎ

Terra Energy NV

ÎÎ

In deze uitbreiding op de haalbaarheidsstudie is de

Kost studie

impact bekeken van het plaatsen van een windmolen op het geothermische systeem (KWO).


ÎÎ

Aanvulling studie

Wanneer de verbruikte elektriciteit volledig zou gedekt worden door een windmolen van IKEA kan de

Looptijd studie

energiekosten dalen met 31%.

Startoverleg: 13/08/2013 Tussentijds overleg: 24/10/2013

ÎÎ


ÎÎ

Eindconclusie

Als conclusie kan gesteld worden dat er bij IKEA

Bespreking studie

Distribution te Genk een aantal randvoorwaarden

• Geohydrologisch zijn de lokale omstandigheden geen probleem om een opslagsysteem toe

de

terugverdientijd

van

een

geothermische

installatie ongunstig beïnvloeden: de verhouding elektriciteitsprijs t.o.v. gasprijs, een beperkte afname

te passen. Technische randvoorwaarden

van koeling (koeling is een dure vorm van energie) en

(onevenwicht koude- en warmtevraag) maken echter een recirculatiesysteem meer aangewezen. • Het inzetten van een conventionele installatie,

de renovatiekosten (hogere kosten voor aanpassingen aan bestaande installatie). Indien echter de productie van groene stroom bij IKEA

met een gasgestookte ketel en een traditionele

Genk nog wordt opgedreven (bv. meer PV-panelen

koelmachine om de verwarming en koeling te

of windmolen), zal dit de terugverdientijd ten goede

verwezenlijken, is bijzonder energieverslindend

komen.

en kostelijk. Dergelijke conventionele installatie zal op jaarbasis 109.214 € energiekosten met zich meebrengen.

Met

bovenstaande

installatie

kan

een

dynamische terugverdientijd van 10,4 jaar bekomen worden. Bovendien zal een geothermische installatie bijdragen aan het streven van IKEA naar meer duurzaamheid.

• Een recirculatiesysteem met warmtepomp (450 kW condensorwarmte) kan deze kosten reduceren met 23%. Bovendien zal er een besparing zijn van primair energieverbruik van 44 % of 1.754 MWh/ jaar en kan de CO2-emissie verminderen van 752 naar 418 ton/jaar. Dit betekent dus een CO2besparing van 334 ton/jaar. • De toepassing van een recirculatiesysteem met warmtepomp kost 451.184 € (rekening houdend met subsidies). Bij deze investering is er ook rekening gehouden met alle nodige bouwtechnische aanpassingen (batterijen luchtbehandelingskasten, werken in technische ruimte, ...).

30

GEOTHERMIE IKEA

Inzake het gebruik van geothermischeGEOTHERMIE verwarming en IKEA koeling voor ikea distribution centre te Genk

31

P UBL IEKE F IC H E

8

Landfill Mining Zinkresidu’s Doel Studie

Uitvoeren van een technische haalbaarheidsstudie m.b.t. de ontginning van de historische zinkresidubekkens gelegen te Balen/Lommel, nabij de Nyrstar Balen productie-eenheid

32

33

ÎÎ

Indiener

ÎÎ

Nyrstar Belgium NV

ÎÎ

Het onderzoek heeft belangrijke elementen met betrekking tot de technische haalbaarheid in kaart

Uitvoerders studie

gebracht, en het gaf een goede eerste indicatie van de hoeveelheid waarde die in de bekkens

Pollux BVBA, Inspyro NV, Tormans BVBA

ÎÎ

zit. Verder onderzoek is echter nodig om de

Kost studie

economische haalbaarheid aan te tonen van deze ontginningsoefening. Tot dan kan Nyrstar geen

Totale kost: 109.303,90 euro excl. btw

uitspraken doen of een inschatting maken van verdere

Aandeel LSM/ICTV: 54.651,95 euro

ÎÎ

toekomstplannen of volgende stappen in dit project.

Looptijd studie

Wat onderzoek wél heeft aangetoond


Waarde


De


ÎÎ

Eindconclusie

haalbaarheidsstudie

bevestigt

dat

er

een

beduidende metaalwaarde zit in de historische bekkens van Nyrstar. De waarde is afkomstig van

Bespreking studie

basismetalen zink, lood en koper, maar ook van edele

In een eerste fase werd één van de historische

metalen. Voor een gedeelte van de bekkens is dit

zinkresidubekkens

verschillende

nauwkeurig in kaart gebracht door een uitgebreide

locaties en dieptes. De monsters werden vervolgens

bemonstering, chemische analyse en modellering.

onderzocht op de aanwezige metaalelementen en de

Het is op dit moment echter nog onvoldoende bekend

technische karakteristieken.

welk percentage van deze waarde kan gevaloriseerd

bemonsterd

op

worden in verkoopbare producten. Door verwerking van de analyseresultaten in een geostatistisch

model

kon

er

een

nauwkeurige

inschatting worden gemaakt van de totale inhoud van het betreffende bekken. Aan de hand van de technische parameters werd een mogelijke ontginningsmethode

Technische haalbaarheid De technische haalbaarheid van de volgende deelprocessen is wel aangetoond • De meest optimale manier van ontginnen van

bepaald voor het betreffende bekken. Ook op basis van de bemonsteringsresultaten is er een thermodynamisch model opgesteld voor het verwerken van het zinkresidu in een pyro-metallurgisch

deze stortplaatsen is bepaald. De ontginning kan gebeuren met gangbare baggertechnieken • Met behulp van een speciaal ontwikkeld

proces. Op basis van dit model werd een massabalans

thermodynamisch model is aangetoond dat het

opgesteld en werd een inschatting gemaakt van de

zinkresidu via een pyro-metallurgisch proces kan

verschillende productstromen.

gescheiden worden in een metaalrijke stroom

Tenslotte is er een conceptstudie uitgevoerd m.b.t. het verwerken van de metaalrijke stromen voortkomende uit het pyro-metallurgische proces.

(fumes) en een restproduct dat het ijzer en nietmetallische materialen (ijzerhoudende slakken) bevat • Via een hydro-metallurgisch proces is het mogelijk om de metaalrijke stroom verder te verwerken, waarbij zink en lood gerecycleerd kunnen worden in de bestaande zinksmelter in Balen en een bijproduct geproduceerd wordt dat verrijkt is met Indium en Germanium

34

Landfill Mining Zinkresidu’s

Landfill Mining Zinkresidu’s

35

P UBL IEKE F IC H E

9

Materialen Match Maker Doel Studie

Onderzoek naar de haalbaarheid om een nieuwe structuur op te zetten voor de inzameling, hergebruik en verkoop van producten, materialen en grondstoffen Uitwerken van de krijtlijnen van de ‘materialen Matchmaker’ (MMM): een nieuwe overkoepelende werkingsstructuur die toelaat om toekomstige initiatieven rond kringloopsluiting, hergebruik en afvalvalorisatie te verenigen. Hierbij wordt eveneens de hand gereikt aan andere spelers uit zowel de reguliere als de sociale economie. Uitvoeren van een aantal pilootprojecten • Organisatie van de integrale inzameling van grofvuil in functie van hergebruik. • Onderzoeken van mogelijkheden naar verdere uitsortering van ingezamelde goederen in functie van het sluiten van materialenkringlopen • Onderzoek naar opschaling van de inzamel- en uitsorteeractiviteiten voor textiel

36

37

Indiener

In de tweede pilot werd onderzocht welke fracties

wegen de kosten voor het extra transport en de arbeid

In een later stadium kan men eveneens nadenken

van de niet-herbruikbare goederen verder gesorteerd

voor demontage niet op tegen de financiële voordelen

over bijkomende sorteerstappen om de reststromen

(en waar nodig gedemonteerd) kunnen worden tot

van gesorteerd afvoeren van de restfracties. Indien

actief te valoriseren en textielkringlopen op te zetten

hoogwaardige, zuivere grondstofstromen die een

binnen een samenwerkingsverband grotere volumes

in samenwerking met geïnteresseerde spelers en

toepassing kunnen vinden bij andere bedrijven

via voordeligere raamcontracten kunnen afgezet

bedrijven.

Limburg.net, Kringwinkel Okazie - De Springplank vzw,

of organisaties. Tijdens de maand juni werden

worden, kan het demonteren van niet-herbruikbare

De Container vzw

de niet herbruikbare goederen gescreend op de

goederen mogelijk wel een financieel interessante

mogelijkheden.

piste worden.

het meest concreet en daarmee waarschijnlijk ook het

In de derde pilot werd op basis van beschikbare

Het grootste tewerkstellingspotentieel ligt waar-

het ook worden meegenomen als een mogelijke eerste

cijfers onderzocht of de inzameling en uitsortering

schijnlijk in een doorgedreven samenwerking met

stap binnen de nieuwe structuur van de MMM.

van textiel door de Kringwinkels op een uniformere

de reguliere verwerking, waar bepaalde manuele

en grootschaligere wijze kan gebeuren. Het doel van

handelingen kunnen worden uitgevoerd in functie

een alternatief inzamelsysteem voor textiel is om de

van de pre-processing in de verwerking van bepaalde

instroom van textiel bij de Kringwinkels te verzekeren

stromen vb. depollutieactiviteiten voor elektrische

en om meer transparantie te creëren binnen de

apparaten. Deze piste is echter niet verder onderzocht.

ÎÎ

Kringwinkel West-Limburg VZW

ÎÎ

ÎÎ

Partners

Uitvoerders studie

Vito & I-propellor

ÎÎ

Kost studie


ÎÎ

Looptijd studie

sector. Transparantie moet de burger toelaten om


een bewuste keuze te maken over de bestemming


van zijn/haar textiel. Bovendien is er nog een onbenut potentieel om extra textiel op te halen en dus uit


ÎÎ

de restfractie te halen. Om op een efficiënte en

Bespreking studie

rendabele manier textiel in te zamelen, uit te sorteren

Voor de MMM werd een businessplan uitgewerkt waarin diverse aspecten van de nieuwe structuur besproken worden: missie/visie, rechtsvorm, activiteitenscope,

en te verkopen aan de markt is er echter nood aan schaalgrootte.

Eindconclusie

marktomgeving, marketing/communicatie, mensen

ÎÎ

en organisatie, eventuele toetredingsvoorwaarden

Globale structuur

voor nieuwe partners, financieel model en een implementatieplan.

De besturen van de Kringwinkels West-Limburg en

In het eerste pilootproject ‘grof vuil’ werd de haalbaarheid getoetst van het scenario waarbij de ophaling van zowel grofvuil als herbruikbare goederen

Okazi zullen samen bekijken welke keuzes tot het meest succes kunnen leiden en op welke manier de MMM verder concreet vorm kan krijgen.

wordt gecombineerd tot 1 integrale dienstverlening,

Pilot 1

uitgevoerd door de Kringwinkels. In dit kader werd bij

De uiteindelijke interesse voor een bijkomende/andere

twee gemeentes (Zonhoven en Diepenbeek, juli 2014)

dienstverlening bleek groot bij de ondervraagde

het grof vuil eenmalig opgehaald door de Kringwinkel

klanten. Binnen de bestaande tewerkstelling van de

in plaats van de reguliere afvalophaler.

Kringwinkels is er echter geen ruimte om bijkomend

Daarnaast werd in beide centra nog een pilootproef uitgevoerd in juni 2014, waarbij bij elke aanvraag voor ophaling van herbruikbare goederen duidelijk werd gecommuniceerd dat ook niet-herbruikbare goederen zouden worden meegenomen, m.a.w. dat niets zou

Het onderzoek op vlak van opschaling van textiel is meest haalbare project op korte termijn. In die zin zal

Pilot 3 In het onderzochte bedrijfsmodel wordt er bewust gekozen voor ‘ethische’ containers in de publieke ruimte waarbij de winsten geïnvesteerd worden in sociale doelen. De privémarkt kan en mag nog steeds haar eigen containers plaatsen, maar moet duidelijk communiceren over de bestemming van de opbrengsten. De idee is om het ingezamelde textiel te verzamelen in een centraal “inzamel- en sorteercentrum textiel”. Hier wordt het ingezamelde textiel gesorteerd via sociale tewerkstelling met het oog op lokaal hergebruik (‘eerste roving’). De restfractie wordt op de reguliere markt aangeboden. Dit scenario

MATERIAL MATCHMAKER SAMENWERKINGSONDERZOEK TUSSEN: LIMBURG.NET & DE KRINGWINKEL

biedt een werkgelegenheidspotentieel van bijna 20 VTE bij behandeling van alle textiel dat momenteel wordt ingezameld in Limburg. Bovendien kan meer textiel lokaal aangeboden worden voor hergebruik en kan gecommuniceerd worden over de bestemming en de ondersteuning van goede doelen.

de activiteiten van de pilots uit te voeren. De workload zou in deze werkwijzen drastisch toenemen. Verdere uitwerking behoort tot de mogelijkheden indien dit past binnen het samenwerkingsverband van de MMM met bijkomende partners in functie van de workload.

worden geweigerd. Bij de klanten van de Kringwinkel

Pilot 2

West-Limburg werden in deze periode enquêtes

Rekening houdend met de huidige kosten en op-

afgenomen bij de inzamelklanten en de brengers

brengsten voor de verschillende materiaalfracties

waarin gepolst werd naar interesse in een bijkomende dienstverlening.

38



39

P UBL IEKE F IC H E

10

Micro-Waterstofeconomie Doel Studie

Onderzoek naar de haalbaarheid om een microwaterstofeconomie op te zetten in Limburg Het doel van deze studie is om inzicht te verschaffen in zowel de technische als socio-economische en juridische haalbaarheid van een duurzame microwaterstofeconomie in Limburg. Concreet resulteert dit in • De detectie van drie concrete, werkbare waterstof business cases • De uitwerking van de technische en economische haalbaarheid • Een studie naar de juridische haalbaarheid en de ecologische impact

40

41

ÎÎ

Indieners

Blue Planet Hydrogen NV

uit

eliminatiecriteria gehanteerd om te evolueren tot

fossiele

brandstoffen

wat

geen

duurzame

worden uit hernieuwbare energie of gerecupereerd worden uit de industrie waar het als bijproduct

Uitvoerders studie

vrijkomt. Hierdoor komen geen (of geen directe) emissies vrij bij productie. In concreto resulteert dit

Royal HaskoningDHV, Universiteit Hasselt

ÎÎ

Aansluitend op de focusvelden zijn er bijkomende

oplossing is. Het element kan echter geproduceerd

Remo Milieubeheer NV (Group Machiels)

ÎÎ

De waterstof wordt vandaag hoofdzakelijk gewonnen

in minder emissies en onafhankelijkheid van fossiele

Kost studie

brandstoffen en tegelijkertijd in high-tech ontwikkeling


en hoogwaardige werkgelegenheid.


Als transitiestap kan de waterstof vooral gehaald

ÎÎ

worden

Looptijd studie

als

uit

bijproduct

chemische uit

processen

elektrolyse

van

waar

het

bijvoorbeeld


chloorprocessen vrijkomt. Dit levert voldoende om 2


miljard kilometer per jaar te rijden met gemiddelde


gezinswagens (5 kg H2 per 500 km). M.a.w. 2,5% van

ÎÎ

het aantal personenkilometers in Vlaanderen kan

Bespreking studie

ingevuld worden door een zero-emission brandstof

i–Cleantech Vlaanderen beoogt samen met haar partners het transitietraject naar een Vlaanderen met 100% hernieuwbare energie op te zetten. Voorliggende studie is uitgevoerd in het kader van een i-Cleantech programma.

voor gezinswagens. Daarnaast biedt ook Enhanced Landfill Mining in het algemeen en het Closing the Circle project van Group Machiels de mogelijkheid om binnen een termijn van een paar jaar een duurzame bron van waterstof te

Het doel van deze studie is om inzicht te verschaffen in zowel de technische als socio-economische en juridische haalbaarheid voor een duurzame microwaterstofeconomie in Limburg. Concreet resulteert dit in • De detectie van drie concrete, werkbare waterstof business cases

worden. De prijs van waterstof wordt algemeen uitgedrukt in €/kg. Huidige marktgegevens laten zien dat de waterstofprijzen te hoog zijn voor eindgebruikers, in het bijzonder de toepassing in het wegtransport. Ter vergelijking is de richtprijs voor waterstof (op

haalbaarheid

zijn. Daarnaast is waterstof een zeer volumineus gas waardoor het op hoge druk (gasvormig) of vloeibaar getransporteerd en opgeslagen dient te worden.

• Een studie naar de juridische haalbaarheid en de ecologische impact

De basis van de studie vormde dan ook een uitgebreide actorenanalyse waarin de verschillende

De micro-waterstofeconomie sluit perfect aan bij de

schakels

doelstelling die i-Cleantech met het programma wenst

geïdentificeerd zijn. De analyse heeft als doel om de

te behalen. Waterstof kan immers een belangrijke

logische en haalbare bouwblokken te benoemen die

bijdrage leveren aan de oplossingen van de energie-

vervolgens de scenario’s voor business cases zullen

en transportvraagstukken van morgen, maar kan evenzeer als duurzame grondstof ingezet worden

en

spelers

in

de

waterstofmarkt

vormen. Dat heeft geleid tot een samenvatting van focusvelden met hoge slaagkans in een matrix waarin

in de industrie. Opmerkelijk is dat de toepassingen

waterstofproducenten uitgezet worden t.o.v. van de

vandaag voor waterstof vooral dat laatste betreffen,

potentiële waterstofgebruikers.

namelijk de inzet vanuit grondstofoogpunt.

‘waterstof trader’ op. • Scenario 2

• Toegang tot waterstof: waterstof die lokaal beschikbaar is verlaagt up-front investeringskosten • Inzet van technische ‘proven concepts’ verhoogt de haalbaarheid op korte termijn (bijvoorbeeld verbrandingsmotoren en brandstofcellen)

waterstoflevering vanuit een chemiebedrijf aan een bus-vervoersmaatschappij. Een gedeelte van de vrijgekomen waterstof bij het chemiebedrijf wordt opgevangen en op druk gebracht met een compressor. De waterstof wordt getransporteerd via een tube trailer naar een waterstoftankstation bij een stelplaats van een busmaatschappij.

• Het aantal actoren per scenario reduceren leidt tot de vereenvoudiging van een mogelijke waterstofcase

De busmaatschappij kan de waterstof aanwenden als brandstof in waterstofbussen met een verbrandingsmotor (‘ICE’ of Internal Combustion Engine).

• Tank- en opslagproblematiek beperken wat investerings- en operationele kosten verlaagt

De motortechniek is bestaande en kan ook

• Proactieve waterstofgebruikers: actoren die bij

op korte termijn uitontwikkeld worden voor

voorkeur zelf actief in de sector zijn of op zichzelf

toepassing op een lijnbus door het Vlaamse bedrijf

reeds acties ondernemen rond verduurzaming van

Blue Planet Hydrogen.

hun processen of logistiek Op basis van bovenvermelde argumenten zijn een aantal scenario’s gevormd en is er een eerste iteratie op gebied van de kosten en baten en juridische inzichten doorgevoerd. Dat heeft geleid tot drie scenario’s die

druk) 5 euro/kg om competitief met diesel te kunnen

• De uitwerking van de technische en economische

werkbare scenario’s. Deze criteria zijn:

waterstof. De partij neemt m.a.w. de rol van een

in de studie verder uitgewerkt zijn. De uitgewerkte scenario’s vertrekken steeds van een bestaande productiebron, zoals bedrijven uit de chemie. Deze casus is echter sterk vergelijkbaar met die van een toekomstige bron als Closing the Circle.

De opportuniteit voor een vervoersmaatschappij zit in de vergelijking van een waterstof H2-ICE bus aan de hybride bussen (diesel / elektrisch met batterij). Voor de uitwerking van de business case wordt een opsplitsing gemaakt in investeringen in de infrastructuur (compressor, transport, tankstation, etc.) en de aanschaf van de bussen. De investering in infrastructuur wordt door een externe partij uitgevoerd. De baten resulteren uit

• Scenario 1 waterstoflevering vanuit een chemiebedrijf aan een stationaire industriële toepassing.

de waterstofverkoop. Deze partij neemt opnieuw de rol van ‘waterstoftrader’ op. De aankoop en het onderhoud van de H2-ICE bussen is voor de

Een gedeelte (2%) van de vrijgekomen waterstof bij de H2-producent wordt opgevangen en op druk gebracht met een compressor. De waterstof wordt getransporteerd via tube trailers naar de industriële toepassing waar deze aangesloten worden op het lokale waterstofnet. De trailers fungeren zowel bij het chemiebedrijf als bij de industriële toepassing als de opslag. De industriële toepassing wendt de waterstof aan als gas in hun processen.

vervoersmaatschappij. De gerelateerde baten volgen uit de aantrekkelijkere onderhoudskosten. • Scenario 3 waterstoflevering vanuit een chemiebedrijf voor H2-ICE vorkliften. Deze waterstof-vorkheftrucks met verbrandingsmotor zijn reeds beschikbaar bij het Vlaamse bedrijf Blue Planet Hydrogen, en dus onmiddellijk implementeerbaar. Bij Colruyt rijdt

Voor de uitwerking van de business case wordt geredeneerd dat een partij alle investeringen draagt. De baten resulteren uit de verkoop van

een dergelijk voertuig dagelijks met succes rond in reële operationele omstandigheden in haar magazijnen in Halle. Dit scenario wordt momenteel verder uitgewerkt.

42

Micro-Waterstofeconomie


43

De eerste twee scenario’s zijn onderworpen aan een

toren m.b.t. de economische haalbaarheid (zoals NPV

Samen met financiële gegevens over bijvoorbeeld de

De hoge investeringskosten in het scenario industriële

LCA analyse (life cycle assessment) om de ecologische

en IRR). Voor de TEA zijn geen subsidies meegenomen.

kapitaalstructuur (zoals de verhouding van het eigen

toepassing zijn hoofdzakelijk te wijten aan de lage

vermogen ten opzichte van het vreemd vermogen

druk waarop de waterstof bij het chemiebedrijf

of EV/VV) van een specifieke actor resulteren deze

vrijkomt waardoor een dure compressor voorzien

techno-economische data in indicatoren over de

dient te worden. Daarnaast is leveringszekerheid bij

economische haalbaarheid, waarvan de netto contante

de industriële toepassing cruciaal waardoor meerdere

waarde (NCW) of net present value (NPV) en de interne

trailers aangekocht moeten worden.

impact te analyseren. Een LCA is een ketenanalyse, wat wil zeggen dat het meerdere processen in een keten in beschouwing neemt. Het berekent daarom niet alleen de impact van de directe veranderingen in het te veranderen proces, maar ook de impact van processen die wijzigen als gevolg van de veranderingen in het proces.

Een financieel LCC-luik is een cruciaal onderdeel van een TEA, omdat alle kosten voor de volledige levenscyclus en voor elke relevante actor geïnventariseerd worden in een geïntegreerd model zodanig dat voor elk van de actoren inzichtelijk kan gemaakt worden welke rol en waarde zij hebben in de gehele productieketen. Dezelfde informatie vormt in combinatie met een

belangrijkste zijn. Daarmee is de tweede kernvraag van de techno-economische analyse (“Is de technologie

Ten slotte is de aankoopprijs van waterstof de belangrijkste jaarlijkse kost.

Voor scenario 1 (waterstoflevering aan een stationaire

(economische) risicoanalyse belangrijke input voor de

industriële

categorieën

identificatie van economische/commerciële drempels.

materiaal- en watergebruik zeer goed. Maar ook

Door het uitvoeren van een techno-economische

Volgende economische uitgangspunten zijn hiervoor

landgebruik en emissie-gerelateerde factoren laten

analyse kunnen investeringsbeslissingen beter onder-

in acht genomen:

investeren in de aanpassingen bij het chemiebedrijf en

een grote verbetering zien. Het energieverbruik

bouwd worden.

• Scenario stationaire industriële toepassing: alle

betrekking op een afzet voor 21 bussen, omdat dit een

toepassing)

scoren

de

blijft ongeveer gelijk – een lichte achteruitgang is geconstateerd. Er is echter wel een grote relatieve achteruitgang in de categorieën die samengaan met de emissies van fossiele brandstoffen (door extra transport van trailers en de compressor), waarvan voornamelijk de bijdrage aan het versterkt broeikaseffect een impact heeft. Hier staat echter tegenover dat in de huidige situatie een aanzienlijke hoeveelheid

elektrische

energie

van

nucleaire

centrales wordt verbruikt. De voornaamste impact op het milieu die gepaard gaat met energie van nucleaire centrales is niet opgenomen in deze LCA.

waterstofbus zeer goed op juist die categorieën die voor transport van belang zijn: de emissies en het effect hiervan op smogvorming, aantasting van de ozonlaag en het versterkt broeikaseffect. Vervolgens is de basis van het waterstofalternatief zeer solide door de aangetoonde reductie van gebruik van energie, materiaal, water en land over de gehele levenscyclus. Ten slotte zien we dat de waterstofbus ten opzichte van de hybride bus een achteruitgang laat zien op gebied van eutrofiëring en verzuring. Een schatting is echter dat de impact in deze categorieën gelijk is aan de nu in gebruik zijnde gewone bussen van de busmaatschappij.

economische analyse (TEA) uitgevoerd. Een TEA is een geïntegreerd model waarin technische en juridische

Het scenario busmaatschappij toont vooreerst de verwachte kasstromen voor de ontwikkelaar indien deze in het tankstation voor de bussen. De gegevens hebben

investeringen worden uitgevoerd door één partij

nipt positieve business case maakt. Indien de afzet

kosten) en OPEX (of operationele kosten).

die fungeert als waterstoftrader. De returns zijn

niet gegarandeerd is voor minstens 21 bussen, loont

dan ook volledig ten goede van deze partij

het niet de moeite om te investeren in het scenario

• De investeringskosten betreffen de kosten van “duurzame” (niet-verbruikbare) onderdelen

Scenario busmaatschappij: in dit scenario werd

van een product of systeem, zoals machines,

een opsplitsing gemaakt, waarbij de investeringen

infrastructuur, ontwikkeling enzovoort.

voor de infrastructuur bij het chemiebedrijf en de

Voorbeelden voor de waterstofstudie betreffen de

busmaatschappij gedragen worden door een partij.

kost van een compressor bij de productie van rest-

Voor de business case wordt gerekend met de

waterstof, de kosten voor rollend materieel zoals

waterstofverkoop aan 21 bussen

de trailers om waterstof te transporteren van het

• De operationele kosten zijn de jaarlijks

van de vervoersmaatschappij. Indien die afzet wel gegarandeerd is, duurt het minstens 10 jaar vooraleer de investering terugverdiend is. Het wordt daarom afgeraden om te investeren in een waterstofeconomie enkel en alleen voor de vervoersmaatschappij. De returns voor de vervoersmaatschappij zijn reeds aantrekkelijk vanaf 1 bus. Dat is hoofdzakelijk

De business case voor de aanschaf van de

te danken aan een reductie van de operationele

waterstofbussen met verbrandingsmotoren

kosten vergeleken met een hybride bus. Deze

(in vergelijking met hybride bussen) wordt

slaan hoofdzakelijk op uitgespaarde kosten voor

terugkerende kosten voor de exploitatie van de

apart beschouwd. Deze investering is voor de

investeringen. Het betreft personeelskosten,

vervoersmaatschappij. De vergelijking is gebaseerd

onderhoudskosten (vb. van de bussen van de

op het prijsverschil van een H2-ICE bus en een

De

busmaatschappij, en de trailers die waterstof

hybride bus

geïntegreerde scenario zijn grotendeels dezelfde als

transporteren), brandstofkosten (vb. de verbruikte waterstof en het dieselverbruik van de trailers) • Bij de opbrengsten rekenen we, in functie van de relevante actor, verkoopopbrengsten of besparingen. Zo kunnen Blue Planet Hydrogen en Group Machiels waterstof verkopen aan een stationaire industriële toepassing en de openbare vervoersmaatschappij, terwijl de uitgespaarde dieselkosten van hybride bussen een opbrengst

Voor beide scenario’s is eveneens een techno-

rendabel?”) grotendeels beantwoord.

De kosten worden ingedeeld in CAPEX (of investerings-

chemiebedrijf naar de afnemer(s)

Wat betreft de case busmaatschappij scoort de

zijn voor de busmaatschappij (zie verder). Er werden geen subsidies meegenomen in de berekeningen

informatie over clean technologies zoals de microwaterstofeconomie in Limburg op een economisch correcte wijze vertaald wordt in economische indica-

44

opbrengstvoet (IOV) of internal rate of return (IRR) de


Waterstofbussen met verbrandingsmotor zijn substantieel goedkoper in aanschaf dan bussen met een brandstofcel (fuel cell)

dieselverbruik en kosten voor batterijvervanging. investeringen

bij

het

chemiebedrijf

in

het

in het scenario van de industriële toepassing. Er moet enkel in 1 extra trailer voorzien worden om waterstof te transporteren naar de busmaatschappij. Hierdoor is de combinatie van beide scenario’s interessant.

• Geïntegreerd scenario: in het geïntegreerde scenario wordt geïnvesteerd bij het chemiebedrijf met het oog op afzet bij de stationaire industriële toepassing en de vervoersmaatschappij. Met de

De vergelijking komt goed tot uiting bij de NPV van het “stand alone” scenario van de vervoersmaatschappij bij 21 bussen.

investeringen die bij het chemiebedrijf gebeuren

Ten

voor afzet bij de industriële toepassing kan

aankoopprijs van waterstof het zwaarste doorweegt

slotte

kan

nog

vermeld

worden

dat

de

eveneens de busmaatschappij van waterstof

in de totale life cycle cost, zowel voor waterstof

voorzien worden (marginale extra hoeveelheid).

geleverd bij de industriële toepassing, als bij de vervoersmaatschappij. Voor de busmaatschappij zijn de kosten van het tankstation (zowel CAPEX als OPEX) ook erg belangrijk.


45

Voor de life cycle cost van een kilogram waterstof geleverd aan de industriële toepassing wegen de investeringskosten bij het chemiebedrijf zwaarder door dan die bij de industriële toepassing. Daarnaast zijn voor de industriële toepassing ook de opdrukkosten een belangrijk item. Van de investeringen die bij het chemiebedrijf moeten gebeuren, ligt het zwaartepunt bij de compressor.

ÎÎ

Eindconclusie

De studie toont aan dat concrete en werkbare waterstof business cases haalbaar zijn op korte termijn. De business cases vertrekken steeds van bestaande lokale productiebronnen, zoals bedrijven uit de chemie of op middellange termijn Enhanced Landfill Mining plants, en maken gebruik van proven concepts in de waterstoftechniek. Mits de juiste

Het is duidelijk dat er wetten en regels zijn waarmee

combinatie van partners en nodige hefbomen kunnen

rekening moet gehouden worden. Het juridisch kader

de concepten tot realisatie gebracht worden.

is belangrijk bij de inschatting van de haalbaarheid van de voorgestelde scenario’s. Dit mag echter geen struikelblok zijn. In de scenario’s is het complex om alle operationele en administratieve taken op te nemen wanneer men hiermee geen ervaring heeft en het niet de intentie is om dit een belangrijk deel van de activiteit te maken. Het gaat hierbij niet enkel om de opstart, maar ook om de opvolging en aanpassingen wanneer de wetgeving verandert. Afhankelijk van wat het einddoel is kan men bepaalde delen van het project uitbesteden. Dit kan gaan tot het simpel inhuren van een vrachtwagenchauffeur, tot een volledige uitbesteding van alle handelingen met waterstof. Verder zijn de contractuele afspraken met partijen heel belangrijk. Dit geldt zowel voor de overeenkomst met de onderaannemer als voor deze met leverancier en klant. Indien beide scenario’s (busmaatschappij en stationaire industriële toepassing) ontwikkeld worden, wordt slechts een fractie van de beschikbare waterstof ingezet.

Om

verdere

ontwikkeling

mogelijk

te

maken zijn een aantal leerpunten of anders gezegd succesfactoren gedefinieerd die bepalend zijn voor een waterstofeconomie op korte termijn. Deze factoren zijn van belang bij zowel de producent, de gebruiker als het transport. Ten slotte is er naast de verdere rol voor de indieners ook een rol weggelegd voor overheden (havens, I-Cleantech Vlaanderen, intercommunales, etc.) en andere stakeholders.

46



47

P UBL IEKE F IC H E

11

Pyrolyse van varkensmest Doel Studie

Onderzoek naar de haalbaarheid om varkensmest via pyrolyse om te zetten in bio-energie en biochar met het oog op investeringen in een pilootinstallatie Daarvoor werden de volgende stappen ondernomen: • pyrolyse van de droge, dikke fractie van varkensmest • karakterisatie van de droge, dikke fractie en de pyrolyseproducten • plantproeven • techno-economische analyse

48

49

ÎÎ

Indiener

Renovia bvba

ÎÎ

Uitvoerders studie

Het biogas en de bio-olie kunnen dienen als brandstof

Vervolgens werd de biochar ingemengd in een arme

opbrengst van 48,8 g% (t.o.v. ingangsmateriaal)

om

houden

zandgrond die vervuild is met zware metalen (cf.

aan biochar gerealiseerd worden. Door de hoge

of opgewaardeerd worden tot biobrandstof of

het

pyrolyseproces

draaiende

te

situatie Noord-Limburg). De inmengingsconcentraties

concentraties aan K en P lijkt de biochar een geschikt

chemicaliën met een hogere toegevoegde waarde.

bedroegen respectievelijk 0 g%, 2 g%, 5 g% en 10 g%.

alternatief voor de huidige kunstmeststoffen. Er wordt

Na inmenging werden de volgende kenmerken van de

aangeraden om de biochar te mengen met de dunne

bodem bepaald

fractie, die een verhoogde concentratie aan N bevat,

Universiteit Hasselt (Centrum voor Milieukunde)en

Biochar heeft een bufferende werking op de bodem,

Adcofin Torhout

waarbij nutriënten op een meer gecontroleerde

ÎÎ

wijze worden vrijgesteld. Toepassing van biochar

Kost studie

in de bodem draagt bij tot koolstofsekwestratie (opslag) en het gebruik van biogas en bio-olie voor


energieproductie induceert een verlaagde emissie van


ÎÎ

broeikasgassen t.o.v. fossiele brandstoffen. Bovendien

Looptijd studie

heeft varkensmest een lage economische waarde waardoor de uiteindelijke prijs van de verkregen


producten gedrukt wordt.

Tussentijds overleg: 26/05/2014 Tijdens de studie werden de stalen van droge,


ÎÎ

dikke fractie gepyrolyseerd onder een zuurstofvrije

Bespreking studie

atmosfeer in een lab-schaalreactor. De reactor

Door de toename van de mesthoeveelheden en de verstrenging van de milieueisen, wordt mestverwerking steeds belangrijker. Renovia wil daarom in drie stappen aan duurzame mestverwerking doen

wordt daartoe opgewarmd tot 500 °C. Daarnaast werden de biomassastalen en de verkregen biochar gekarakteriseerd m.b.t. • vochtgehalte

1 scheiding van mest in water, dikke fractie en

• asgehalte

fosfaatarm concentraat

• hoeveelheid vaste koolstof en vluchtige materie

2 droging van de dikke fractie 3 productie van biochar en/of energie door pyrolyse van de dikke fractie De droge, dikke fractie kan via pyrolyse bij relatief lage temperaturen omgezet worden in biochar, bio-olie en biogas.

• elementanalyse voor koolstof, stikstof, waterstof, zwavel en zuurstof • gehaltes van metalen en niet-metalen (30 elementen) • oplosbare fractie in ethanol en ether (o.a. voor

De verkregen biochar kan als een alternatief voor kunstmest gebruikt worden of kan na activatie op hoge

bepaling vetgehalte) • zure en basische oppervlaktegroepen

temperaturen tot actieve kool opgewaardeerd worden. Deze actieve kool kan gebruikt worden bij het zuiveren van afvalwater en in luchtzuiveringsinstallaties.

• potentieel tot fosforrecuperatie

50


g% biochar had een positief effect op de groei van de planten. Bovendien werden eventuele zware metalen aanwezig in de bodem geïmmobiliseerd, waardoor

• metaalconcentraties

deze niet in het grondwater terechtkomen.

• uitwisselbare metaalconcentraties

Zowel het biocharscenario als eventuele activatie

• water holding capacity

van de biochar lijken op het eerste zicht rendabel

De gestabiliseerde, ingemengde bodems werden

installatie die jaarlijks 20 000 ton droge, dikke fractie

bezaaid met dwergbonen, de zogenaamde Limburgse

kan verwerken, bedraagt 5,6 miljoen euro. Deze

vroege. Deze werden na 15 dagen geoogst en de

investering kan terugverdiend worden op ongeveer

plantendelen (blad, wortel, steel) werden geanalyseerd

3 jaar tijd. De break-evenprijzen liggen binnen de

(massa, enzymatische activiteit, metaalconcentratie).

range van potentiële verkoopprijzen, zelfs indien

voor Renovia. De verwachte investering voor een

de bio-olie niet bruikbaar zou zijn om als interne Tot slot werd er een Excel-gebaseerde techno-

energiebron te gebruiken. Een vervolgstudie moet

economische tool ontwikkeld, waarin de resultaten uit

uitwijzen of actieve koolproductie technisch haalbaar

het technische luik van de studie werden vertaald naar

is (gezien het hoge asgehalte van de biochar), of de

economische kengetallen. Het is een geïntegreerd

bio-olie van voldoende kwaliteit is, en welke de exacte

model, waarbij technische en economische informatie

verkooprijs is die gehaald kan worden (in functie van

geïntegreerd worden om te komen tot massa- en

de toepassingsmogelijkheden).

energiebalansen, kasstroomtabellen.

processtroomdiagrammen De

kapitaalkosten

en

voor

de

pyrolysereactor werden gebaseerd op een uitgebreide meta-analyse. De gevoeligheid van de belangrijkste economische haalbaarheidsindicator, i.e. de netto contante waarde, voor de technische en economische aannames werd geanalyseerd met behulp van Monte Carlo-simulaties. Hieruit werden de kritische succesfactoren bepaald, op basis waarvan enkele risico-reductiestrategieën werden geformuleerd.

ÎÎ en metalen

zware metalen. Inmenging van de bodems met 2 tot 5

• geleidbaarheid

• gehalte aan lignine, cellulose, hemicellulose • uitloogbaarheid en beschikbaarheid van nutriënten

om tegemoet te komen aan de milieueisen m.b.t.

• pH

Eindconclusie

De dikke, gedroogde fractie van varkensmest is een goed startmateriaal voor de productie van biochar. Na optimalisatie van het pyrolyseproces kon er een


51

P UBL IEKE F IC H E

12

TRIAS Doel Studie

Onderzoek naar de haalbaarheid om derdepartijfinanciering op te zetten voor energiebesparing Vivixtum, isolatiespecialist, heeft 3E gevraagd een haalbaarheidsstudie uit te voeren om op basis van het besparingspotentieel van de gebouwenschil een terugverdienmodel op te zetten met een derdepartijfinancier.

52

53

ÎÎ

Indiener

ÎÎ

VIVIXTUM BVBA

ÎÎ

• Het renovatiepotentieel is groot en mits de juiste tools kan ook het ESCO potentieel in kaart gebracht

Uitvoerders studie

worden

3E

ÎÎ

• Een win-win voor alle stakeholders is mogelijk

Kost studie

- De bewoner/de gebruiker (minder


energieverbruik, comfortabeler wonen)


ÎÎ

- De eigenaar van de gebouwen (opwaardering

Looptijd studie

van het gebouw)


- Financier (een rendement op het geïnvesteerde


bedrag)


ÎÎ

Eindconclusie

- Ondernemingen (creatie van werk – goed voor

Bespreking studie

werkgelegenheid)

De haalbaarheidsstudie heeft volgende aspecten behandeld • Een marktstudie: op basis van beschikbare gegevensbronnen werd het potentieel van de markt in kaart gebracht • De ontwikkeling van een berekeningsmodel om op basis van de EPB berekeningsmethode de energiewinst te gaan berekenen • De ontwikkeling van een snelle scanmodule om een gebouw te testen op haar besparingspotentieel • De bepaling van de krijtlijnen om een financieel juridisch werkbaar businessmodel te ontwikkelen

54

TRIAS

TRIAS

55

P UBL IEKE F IC H E

13

Veggie Bros Doel Studie

Onderzoek naar de haalbaarheid om een indoorkweekkast te ontwikkelen voor scheuten, kruiden en kleine bladgroenten

56

57

ÎÎ

Indiener

ingeschakeld voor een evaluatie van de bestaande Urban Cultivator en een vergelijkende studie

TQM bvba

ÎÎ

omtrent het al dan niet gebruik van aangepaste lichttechnologie. Deze vergelijkende studie lag

Uitvoerder studie

aan de basis van de vaststelling van de beperkte

Universiteit Gent

ÎÎ

mogelijkheden van Urban Cultivator. Daarnaast toont deze studie ook aan dat het gebruik van

Kost studie

aangepaste lichttechnologie wel degelijk een


meerwaarde in het concept biedt en een unieke


USP kan worden. Een zeer belangrijke voorwaarde

ÎÎ

om de gebruiksvriendelijkheid te verhogen is een

Looptijd studie

sturing die parameters op een eenvoudige wijze weet te koppelen aan de plantensoort zelf. In de


huidige kasten moet dit manueel ingesteld worden.


De tweede innovatie, de consumable, is afhankelijk


ÎÎ

van de mogelijkheden van de te ontwikkelen sturing.

Bespreking studie

C Vanuit de leerpunten uit A & B wordt afgeleid dat een eigen kweekkast de oplossing wordt;

TQM nam zich voor om, naar aanleiding van een studie

echter niet zonder twee tussenstappen. De eerste

van DLV, een eigen indoorkweekkast te ontwikkelen.

tussenstap is een prototype waarmee de beoogde

Vanuit dit idee werd een 360° studie uitgevoerd die

parametrisatie in functie van een bepaalde

alle nodige aspecten onderzocht om te komen tot

plantensoort bestudeerd wordt. De tweede

dergelijk product. Hierbij werd rekening gehouden

tussenstap is de verkoop van prototypes. Dit maakt

met de volledige levenscyclus van de kasten: van idee

een snelle valorisatie van de R&D-activiteiten

tot inzameling en recyclage van verkochte kasten over

mogelijk en stelt minder eisen dan een consumer

financiering, benodigde kerncompetenties, …

product wat nevenaspecten als distributie en dienst-na-verkoop betreft. De markt van deze

De studie bracht snel een aantal vervolgtrajecten aan

types stelt specifieke eisen waarop dit product een

het licht.

antwoord kan bieden. De investering is beperkt ten opzichte van een consumergericht product.

A Er bestaan reeds commerciële gelijkaardige producten op de markt. Voor dit product werd ook de invoer en de verkoop ervan

ÎÎ

Eindconclusie

doorgelicht. Specifiek wil dit zeggen dat er

TQM heeft de voorbije maanden de volledige problema-

onder andere aandacht is besteed aan contract,

tiek van de kweekkasten van idee tot product op de

prijs, invoerlogistiek, invoerrechten, opslag,

markt onder de knie gekregen en opgesplitst in een:

dienst na verkoop, verkoopkanalen, marketing, communicatie, … Een voorbeeld van de werking

• Kortetermijnaanpak door invoer, distributie en verkoop van bestaande producten

van een Commercial Urban Cultivator is terug te vinden in Greenville.

• Middellangetermijnaanpak door ontwikkeling van een prototype en modulair toestel voor laboratoria

B TQM had twee innovaties voor ogen met het beoogde product. Enerzijds het gebruik van aangepaste lichttechnologie en anderzijds het

• Langetermijnaanpak door ontwikkeling van een huishoudelijk gericht toestel en een toestel voor

werken met consumables. Universiteit Gent werd

58

horeca en collectiviteiten

Veggie Bros

Veggie Bros

59

P UBL IEKE F IC H E

14

Vergisting van natuurmaaisel Doel Studie

Onderzoek naar de haalbaarheid om natuurmaaisel te verwerken in een grootschalige biogasinstallatie Dit project vertaalt de opportuniteiten die gecreëerd waren door het EFROproject Graskracht naar een reële uitgewerkte toepassing van (natuur-) grasvergisting in een grootschalige biogasinstallatie.

60

61

ÎÎ

Indiener

Type 3 percelen die niet geschikt zijn voor het onderwerp van

Inverde

ÎÎ

deze studie (wegens te kwetsbaar, andere valorisatie/

Partners

benutting, etc.)

Biogas Bree BVBA, Agentschap voor Natuur en Bos, Natuurpunt vzw, Limburgs Landschap vzw.

ÎÎ

zijn voor vergisting bij Biogas Bree blijkt ongeveer 1165 ton vers materiaal per jaar.

Uitvoerders studie

Wat betreft de impact van het gebruik van grasmaaisel

DLV Belgium cvba

ÎÎ

als biomassa op het vergistingsproces zelf dient er

Kost studie

rekening gehouden te worden met 2 aspecten:


1| De verandering in drogestofgehalte (en asgehalte)


ÎÎ

De totale hoeveelheid biomassa die beschikbaar kan

van de voedingsmix

Looptijd studie

2| De verminderde biogasopbrengst


Deze beide aspecten hebben een weerslag op het


financiële rendement van de vergister, en zullen dus


verrekend moeten worden in de overeen te komen

ÎÎ

• Mei 2014: Maaien door natuurbeheerder ANB,

Er zijn technisch mogelijkheden voor het vergisten van

verhakselen en voeden door Biogas Bree (Type 1 perceel) • Juli 2014: voeden riet door natuurbeheerder

weerspiegelen een redelijk hoog biogaspotentieel. • September – November 2014: maaien en inkuilen (september), voeden (november) door Biogas Bree

Om financieel interessant te zijn voor de verschillende

(Type 2 percelen van ANB en Natuurpunt)

betrokken partijen zou er een oppervlakte van ongeveer 50 à 100 ha natuurgras bij elkaar gebracht

Binnen het project werd er een exceltool opgemaakt gaat met mogelijke grasvergisting. Om tot een lang-

Zowel Natuurpunt als ANB willen verder nadenken

durige en duurzame samenwerking te komen is

over de mogelijkheid van een gezamenlijke coördinator

het immers uiterst belangrijk dat beide partijen

en overslagplaats van waaruit de grasmaaisels

(grasleverancier + grasvergister) een financieel voor-

aangeleverd zouden kunnen worden aan Biogas Bree.

deel doen door het opzetten van deze nieuwe vormen van samenwerking. Hieruit blijkt dat er voor gras

Doorheen het project werden er op 10 verschillende

winsituatie gevonden kan worden van 5€/ton vergist

naast het verzamelen van datamateriaal (groottes van

stalen biogaspotentieeltesten uitgevoerd. Energiemaïs,

gras in vergelijking met het aanleveren aan een

percelen, aantal maaibeurten, etc.) ook een indeling

het substraat dat het meest waarschijnlijk vervangen

composteerinstallatie. Voor de type 2 percelen is er bij

gemaakt tussen 3 verschillende types percelen

zou worden door de grasmaaisels, wordt over het

de lagere biogasproductiepotentiëlen ook nog steeds

algemeen gekenmerkt door een drogestofgehalte

een win-win te bekomen van maar ongeveer 3,5 €/

Type 1

van ongeveer 30 à 33%, en een asgehalte van slechts

ton. Bij hogere biogasproductiepotentiëlen loopt het

percelen waar de zwaardere maaimachines niet

5 % (op droge stof). Uit de resultaten blijkt dat het

voordeel op, maar bij deze constructie blijft het wel

asgehalte van de maaisels vaak aanzienlijk hoger ligt

noodzakelijk dat de natuurbeheerder een gate fee

dan deze van maïs (stijging met 50%). Voor de verse

betaalt aan de vergister.

natuurbeheerders verantwoordelijk voor het maaien en zullen de maaisels aangeleverd worden op de site van Biogas Bree, waar ze verhakseld worden

stalen die begin september genomen waren is er ook een duidelijke verhoging van het drogestofgehalte

beperkte biogasopbrengst van 80 Nm3/ton een win-

om natuurmaaisel: afhankelijk van het statuut kan het

Voor de verdere studie is met richtwaardes voor

stromen die opgenomen worden in de voedingsmix

Type 2

natuurmaaisel gerekend van 80 tot 140 Nm3 biogas /

van de vergister. Dan zal het maaisel gebruikt

percelen die toegankelijk zijn voor zwaarder materieel.

ton vers materiaal. Sommige stalen hadden weliswaar

kunnen worden als vervanger van bv. maïs. Is

een hoger biogaspotentieel dan maïs (bv. zegge,

het niet landbouwgerelateerd zal het maaisel in

jacobskruiskruid), andere een vergelijkbaar of een

competitie moeten gaan met de meer hoogwaardige

lager. De hoeveelheid biogas die maïs genereert kan

afvalstromen. Dan is het weinig waarschijnlijk dat er

bij een heterogeen product als natuurmaaisel dus niet

gras vergist zal worden. Bij de inventarisatie is verder

gegarandeerd worden.

gebleken dat er momenteel aanzienlijk wat maaisel

inkuilstap)

De coördinatie van het maaien van deze percelen met de “standaard” kneuzermachines ligt in dat geval bij Biogas Bree. Het maaisel kan dan ingekuild worden.

Vaak wordt er momenteel door de natuurbeheerders afgezet aan nulkost. Het blijft een spanningsveld of dit al dan niet een legaal traject is. Het statuut van het natuurgras is een groot probleem voor de verschillende betrokken partijen. Zowel Biogas Bree als ANB en Natuurpunt hebben engagement vertoond om de samenwerking in 2015 verder te zetten en uit te breiden.

Het wettelijke kader blijft een heikel punt als het gaat

vastgesteld.

en rechtstreeks gevoerd aan de vergisters (zonder

moeten worden.

om de financiële evaluatie door te voeren die gepaard

Bij de inventarisatie van de graslandpercelen werd er

op kunnen. Voor dit type percelen blijven de

dat de biomassa goed vergistbaar is. De biogastesten die doorheen het project uitgevoerd zijn op natuurgras

Natuurpunt (Type 1 perceel)

met een drogestofgehalte van 30 % DS en zelfs een

Bespreking studie

natuurgras in de installatie van Biogas Bree. Labotesten op 10 verschillende grasstalen gaven aan

gate fee.

ÎÎ

Eindconclusie

De volgende piloottesten werden uitgevoerd

maaisel ingedeeld worden in de landbouwgerelateerde

tegen nulkost afgezet wordt. Er kunnen echter vragen gesteld worden of dit allemaal via het volledig legale traject verloopt.

62



63

Overzichtstabel INDIENER

1

Albertknoop Lanaken

Gemeentte Lanaken

William. vancleynenbreugel@ lanaken.be

Onderzoek naar de haalbaarheid tot industriële samenwerking op Europark Lanaken

Teide Projects NV

€ 79.000,00

€ 39.500,00

2

Algen supplement voor paarden

Hippexdoc BVBA

hippexdoc@ transithorses.com

Onderzoek naar de haalbaarheid om algengranulaten te importeren en te exporteren als voedingssupplement voor paarden

Profinpartners BVBA

€ 2.000,00

€ 1.000,00

3

Beter Water Thuis - FONTINET

Prime Water BVBA

[email protected]

Onderzoek naar de haalbaarheid tot introductie van de FONTINETwaterfilter ter vervanging van flessenwater

FutureProofed BVBA VITO NV

€ 56.657,28

€ 28.328,64

4

CityDepot 2.0

CityDepot VZW

Marc.schepers@ citydepot.be

Onderzoek naar de haalbaarheid om de Limburgse werking van CityDepot uit te breiden naar andere steden

Rebelgroup Advisory Belgium NV

€ 59.400,00

€ 29.700,00

5

E-pool autodelen

Vitaemobility BVBA

Gunter.depooter@ vitaemobility.eu

Onderzoek naar de haalbaarheid om elektrische voertuigen te autodelen in Hasselt en Genk

APPM

€ 3.500,00

€ 1.750,00

6

Escargoterie

Belgohelix BVBA

[email protected]

Onderzoek naar de haalbaarheid tot het telen, bereiden en vermarkten van escargots

DLV

€ 0,00

€ 0,00

7

Geothermie IKEA

IKEA Distribution Benelux NV

Vincent.hody@ ikea.com

Onderzoek naar de haalbaarheid om geothermische verwarming en koeling te implementeren in het IKEA distributiecentrum te Genk

Terra Energy NV

€ 11.168,00

€ 5.584,00

8

Landfill mining zinkresidu’s

Nyrstar Belgium NV

Stefan.gielen@ nyrstar.com

Onderzoek naar de haalbaarheid om zink en andere metalen maximaal te recupereren uit een historische stortplaats via landfill mining

Pollux BVBA, InsPyro NV, Tormans BVBA

€ 109.303,90

€ 54.651,95

9


Kringwinkel WestLimburg VZW

Bruno.hendrickx@ kringwinkel-wl.be

Onderzoek naar de haalbaarheid om een nieuwe structuur op te zetten voor de inzameling, hergebruik en verkoop van producten, materialen en grondstoffen

VITO NV I-PROPELLER NV

€ 59.860,00

€ 29.930,00

10

Micro-Waterstofeconomie Limburg

Blue Planet Hydrogen NV en REMO Milieubeheer NV

Alexander.beerts@ blueplanet-energy.com

Onderzoek naar de haalbaarheid om een micro-waterstofeconomie op te starten in Limburg

Royal HaskoningDHV Universiteit Hasselt

€ 197.950,00

€ 98.975,00

11


Renovia BVBA

Henri.elen@ outlook.com

Onderzoek naar de haalbaarheid om varkensmest via pyrolyse om te zetten in bio-energie en biochar

Universiteit Hasselt

€ 85.000,00

€ 42.500,00

12

TRIAS

Vivixtum BVBA

[email protected]

Onderzoek naar de haalbaarheid om derde partijfinanciering op te zetten voor energiebesparing

3E NV

€ 100.000,00

€ 50.000,00

13

Veggie Bros

TQM BVBA

Fabrizio.teatini@ telenet.be

Onderzoek naar de haalbaarheid om een indoorkweekkast te ontwikkelen voor scheuten, kruiden en kleine bladgroenten

Universiteit Gent

€ 22.500,00

€ 11.250,00

14


Inverde

Willy.verbeke@lne. vlaanderen.be

Onderzoek naar de haalbaarheid om natuurmaaisel te verwerken in een grootschalige biogasinstallatie

DLV (met Universiteit Hasselt en PXL)

€ 19.000,00

€ 9.500,00

€ 805.339,18

€ 402.669,59

CONTACT

KORTE INHOUD

UITVOEDER(S) STUDIE

TOTAAL

64

TOTALE STUDIEKOST

NAAM PROJECT (ALFABETISCH)

(exclusief BTW)

AANDEEL LSM/ICTV

65

Algemene informatie Bart Vercoutere Algemeen directeur I-Cleantech Vlaanderen [email protected]

Luc Driesen Algemeen directeur GreenVille [email protected]

FI CH ES. Eindrapport haalbaarheidsstudies. Provincie Limburg

Recommend Documents