Federaal Wetenschapsbeleid
Persmap
1
Inhoudsopgave
1. ARTBOX, een initiatief van het Federaal Wetenschapsbeleid (BELSPO) 2. DE STRUCTUUR ARTBOX 3. DRIE ORIGINELE SEQUENSEN Van der Weyden / Josquin Desprez Lambeaux-Horta / Eugène Ysaÿe Krekels / Josquin Desprez 4. EEN EUROPEES WETENSCHAPPELIJK SAMENWERKINGSVERBAND 5. DE BEDENKERS 6. DE PARTNERS 7. PRAKTISCHE INFORMATIE
2
1. Het project ARTBox
Het project ARTBox, een initiatief van het Federaal wetenschapsbeleid (BELSPO, www.belspo.be), koestert de ambitie om de kunstwerken die onze federale musea bewaren vanuit een andere invalshoek voor te stellen, in een ongewone ruimte en uitgaand van muzikale composities die op esthetisch vlak overeenkomsten met die kunstwerken bezitten.
ARTBox is ontstaan uit de overtuiging dat verschillende benaderingen van kunst elkaar aanvullen. Het project nodigt u uit voor een zintuiglijke beleving die u wil sensibiliseren voor kunst in een mobiel museum dat tijdelijk wordt opgesteld op publieke plaatsen. Concreet bestaat het project ARTBox uit een functionele reizende constructie: deze mobiele ‘muziekkamer’ is uitgerust met een technische installatie van hoge kwaliteit die akoestische verspreiding en visuele projectie op vernuftige wijze met elkaar verbindt.
• ArtBox De bezoeker opent de deur van het mobiel museum en treedt binnen in ARTBox... Ondergedompeld in het duister en afgezonderd van de drukke buitenwereld maakt hij een korte virtuele reis naar het hart van de werken die hij te zien krijgt. Geleid door zijn zintuigen – gezicht en gehoor – benadert hij zowel een plastisch werk (schilderij of beeldhouwwerk) als een muzikale compositie. Hij kijkt, luistert, analyseert, interpreteert en laat zich ontroeren. Daar de projectie-installatie en de geluidsvoorzieningen perfect op elkaar zijn afgestemd, kruisen de muzikale en plastische dimensie elkaar, komen ze met elkaar samen en krijgen ze betekenis. Ze dompelen de bezoeker op originele en zintuiglijke wijze onder in de wereld van de Kunst. Heel even betreedt hij een dimensie waar de kunstwerken met elkaar in dialoog treden, zonder woorden, en waar ze gaan resoneren om de bezoeker te ontroeren.
• Publiek Deze magische doos, ARTBox, is toegankelijk voor al wie langskomt, zowel kinderen als volwassenen, die gewoon nieuwsgierig zijn of graag een originele artistieke ervaring beleven. De toegang is gratis.
• Applicatie Om aan de ervaring nog een verlengstuk te breien en die ervaring te verdiepen kan de bezoeker gratis een webapplicatie voor tablet, computer of smartphone downloaden. Met de applicatie kan hij de kunstwerken opnieuw bekijken, hun details ontdekken, de muziek beluisteren die bij de werken hoort, de partituren volgen; kortom, hij kan zo vaak als hij dat wenst terugkeren naar het werk.
3
2. De structuur ARTBox
De constructie heeft aan de buitenkant de volgende afmetingen: lengte 4,10 m x breedte 2,10 m x hoogte 2,40 m. Ze bestaat uit latten van eikenhout, versterkt met verticale elementen van staal, en heeft een afgerond zinken dak. Een helling, ook toegankelijk voor personen met verminderde mobiliteit, leidt naar een afgesloten volume dat plaats biedt aan maximaal vier personen tegelijk. Aan de binnenkant is deze ruimte geluiddicht gemaakt met een akoestische bekleding van het type Polyphone© die de kwaliteit van de luisterervaring optimaliseert. Een geluidsinstallatie met verschillende sporen is opgenomen in de wanden en staat borg voor de circulatie van het geluid in de hele ruimte. Met een monitor full HD pro (1 m x 58,5 cm) wordt een schilderwerk geprojecteerd dat een band heeft met de muziek die wordt afgespeeld. Dankzij dit procedé ontdekt de bezoeker via het ene kunstwerk ook een ander kunstwerk. Een buitenstructuur verschaft de bezoekers informatie over de voorgestelde inhoud. Het publiek vindt er praktische aanwijzingen over de ervaring en de gegevens om gratis toegang te hebben tot de webapplicatie.
4
3. Reis door drie sequensen... JOSQUIN DESPREZ / ROGIER VAN DER WEYDEN Josquin Leboitte, bijgenaamd Desprez, werd rond 1450 geboren in Henegouwen. Hij behoorde tot de clerus en was kerkzanger, maar is vooral de beroemdste componist van de vroege renaissance. Als meester van de Frans-Vlaamse polyfonie schreef hij tal van zowel gewijde als profane composities: 15 missen, 60 motetten, 60 liederen en 3 frottola’s. Zoals de andere musici van zijn tijd reisde hij veel (Aix-en-Provence, Milaan en Noord-Italië, Firenze, Parijs, Ferrara, Rome, de Sixtijnse Kapel enzovoort). Josquin was tijdens zijn leven beroemd in heel Europa. Musicologen beschouwen hem een beetje als het verbindingsteken tussen middeleeuwen en renaissance. Hij overleed in 1521 in Condé-sur-Escaut. In ARTBox ontdekt de bezoeker Nymphes des bois, een vijfstemmig motet dat Josquin Desprez (1450-1521) componeerde naar een gedicht dat Jean Molinet schreef naar aanleiding van het overlijden van Ockeghem, de musicus van de Franse koningen (geboren omstreeks 1420 in Bergen en in 1497 overleden in Tours). Nymphes des boys deesses des fontaines Chantres experts de toutes nations Changez vos voix fort cleres et haultaines En cris tranchants et lamentations Car Atropos tres terrible satrape A vostre Okgam atrapé en sa trape Vray tresorier de musique et chef d’œuvre Grand dommage est que la terre le coeuvre Acoultrez vous d’habitz de doeul Josquin, Perchon, Brumel, Compere Et pleurez grosses larmes d’œil Perdu avez vostre bon pere Requiescat in pace Amen
De zeer contemplatieve muziek is gecomponeerd op basis van de openingszang van de mis voor de
5
overledenen, het Requiem. Ze werd opgenomen door het ensemble Doulce Mémoire, onder de leiding van Denis Raisin Dadre. De audiovisuele montage volgt het ritme dat de muziek oplegt en toont aan de bezoeker de Pietà van Rogier van der Weyden (1400-1464), een werk dat in de Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België te Brussel wordt bewaard.
De webapplicatie Met de webapplicatie kan de bezoeker het muziekstuk Nymphes des bois op interactieve wijze verkennen; hij vindt er ook informatie over leven en werk van de componist Josquin, hij krijgt inzicht in de Pietà van Rogier van der Weyden en maakt kennis met deze mystieke schilder, portrettist van het innerlijke, van de eerste helft de van de 15 eeuw. De applicatie bevat meer bepaald:
-
de opname van het werk door het ensemble Doulce Mémoire, de partituur in moderne muzieknotatie (met een cursor kan men de partituur volgen terwijl men naar de muziek luistert), de facsimile van het gedicht, zijn transcriptie en bespreking, historische, muzikale en artistieke toelichting, een verklaring van de technische termen door middel van pop-ups.
De applicatie is beschikbaar voor tablets, in het Nederlands, het Frans en het Engels. Ze kan worden bekeken als een website en heeft ook een versie voor smartphones.
6
Rogier van der Weyden (Doornik, 1399-1400 – Brussel, 1464) Pietà (ca. 1441), olie op doek, 32,5 cm x 47,2 cm. © Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België, Brussel / foto: J. Geleyns / Ro scan
EUGÈNE YSAŸE / JEF LAMBEAUX Eugène Ysaÿe werd in 1858 geboren in Luik en is een van de beroemdste violisten van de tweede helft van de 19de en het begin van de 20ste eeuw. Al op zeer jonge leeftijd bleek hij aanleg als vioolvirtuoos te hebben. Hij speelde concerten tijdens wereldtournees die hem brachten naar landen als Frankrijk, Engeland, Duitsland, Zweden, Noorwegen, Rusland en ook zesmaal naar de Verenigde Staten, waar hij de vaste dirigent werd van het Symfonisch Orkest van Cincinnati. Hij werd door koning Albert I benoemd tot Kapelmeester van het Belgische Hof en tot muziekadviseur van koningin Elisabeth. Hij overleed in 1931 te Brussel.
7
Portret van Eugène-Auguste Ysaÿe (1858-1931), Franse fotograaf, 20
ste
eeuw © Bridgeman Images
In het halfduister luistert de bezoeker naar Les Furies, een muziekstuk voor viool solo. Dit fragment van een sonate is bijzonder expressief, met zijn virtuoze vioolspel, zijn bevreemdende en dissonante klanken en zijn wervelende ritme. Tegelijk ontdekt de bezoeker op een scherm het werk ‘De menselijke driften’, gefilmd op het ritme van de muziek. ‘De menselijke driften’ is een monumentaal reliëf dat Jef Lambeaux (1852-1908) beeldhouwde voor het Victor Horta-paviljoen (1861-1947) in het Jubelpark te Brussel.
De webapplicatie Met de webapplicatie kan de bezoeker het muziekstuk Les Furies op interactieve wijze verkennen; hij vindt er ook informatie over leven en werk van de componist Ysaÿe en ontdekt de verschillende elementen van het reliëf ‘De menselijke driften’. De applicatie bevat meer bepaald: - de opname van het werk door Tedi Papavrami,
8
- de partituur (met een cursor kan men de partituur volgen terwijl men naar de muziek luistert), - historische en muzikale toelichting, - een verklaring van de technische termen door middel van pop-ups en informatie over het reliëf ‘De menselijke driften’.
Joseph Lambeaux, genaamd ‘Jef’, De menselijke driften, marmer, 12 m x 8 m © KIK-IRPA, Brussel
JOSQUIN DESPREZ / KREKEL De bezoeker ontdekt El Grillo, een van de beroemdste profane composities van Josquin Desprez. Het gaat de de om een frottola, i.e. een Italiaans volkslied van het einde van de 15 en het begin van de 16 eeuw.
9
El grillo è buon cantore Che tiene longo verso. Dalle beve grillo canta. Ma non fa come gli altri uccelli Come li han cantato un poco, Van de fatto in altro loco Sempre el grillo sta pur saldo, Quando la maggior el caldo Alhor canta sol per amore.
Galambos, Tamas, Krekel (2009), olie op doek © Private Collection, Bridgeman Images
De krekel is een goede zanger Hij heeft een lange noot. Vooruit, drink, krekel, zing. Hij doet echter niet als de andere vogels Wanneer zij een beetje hebben gezongen, Gaan ze naar een andere plek De krekel blijft altijd waar hij is, En wanneer het zeer warm wordt Dan zingt hij alleen uit liefde.
Het lied heeft een eenvoudige structuur met vele herhalingen, zoals refreinen. Een frottola heeft vaak de komische aard van een parodie: hier wordt het gezang van een krekel nagebootst, als verwijzing naar de moeilijke omstandigheden van de zangers aan de hoven en in de kapellen tijdens de Italiaanse renaissance. De compositie duurt anderhalve minuut en werd opgenomen door het quatuor Capilla Flamenca onder de leiding van Dirk Snellings (1959-2014). De audiovisuele montage toont een opeenvolging van afbeeldingen van krekels en zangers in de iconografie ste van de middeleeuwen tot de 20 eeuw, op een ritme dat door de muziek wordt opgelegd.
De webapplicatie Met de webapplicatie kan de bezoeker het muziekstuk El grillo op interactieve wijze verkennen; hij vindt er
10
ook informatie over leven en werk van de componist Josquin en ontdekt de ongewone aspecten van het leven van de krekel en zijn verhoudingen met de mens. De applicatie bevat meer bepaald:
-
de opname van het werk door Capilla Flamenca, de partituur in moderne muzieknotatie (met een cursor kan men de partituur volgen terwijl men naar de muziek luistert), de tekst van de frottola en zijn vertaling, historische en muzikale toelichting, een verklaring van de technische termen met behulp van pop-ups, informatie over het leven van de krekels, met afbeeldingen.
De applicatie is beschikbaar voor tablets, in het Nederlands, het Frans en het Engels. Ze kan worden bekeken als een website en heeft ook een versie voor smartphones.
11
4. Een Europees wetenschappelijk samenwerkingsverband Met behulp van vernieuwende technologieën biedt ARTBox de mogelijkheid om wetenschappelijke kennis te verspreiden bij een gevarieerd publiek dat gewoonlijk weinig te maken krijgt met academische kennis. Het project draagt bij tot de valorisatie van het Belgische en Brusselse culturele erfgoed dankzij het tweevoudige effect van de herkenning van technologieën waarmee de bezoekers vertrouwd zijn en hun verwondering wanneer ze zien hoe twee zeer verschillende werken met elkaar in verband worden gebracht. Het project
ARTBox is een initiatief van het Federaal Wetenschapsbeleid (BELSPO, www.belspo.be), in
samenwerking met het Centre d’Études Supérieures de la Renaissance in Tours (Université François Rabelais in Tours – Centre National de la Recherche Scientifique, cubiculum-musicae.univ-tours.fr).
ARTBox breit een verlengstuk aan de ontwikkeling van de Cubiculum musicae®, ontworpen aan het Centre d’Études Supérieures de la Renaissance in Tours, en past deze ‘museumkubus’ aan om de aandacht te vestigen op de verzamelingen van de Belgische federale wetenschappelijke instellingen. De voorstelling van het prototype werd opgemerkt tijdens het Salon de la valorisation en sciences humaines et sociales ‘Innovatives SHS’ van het Centre National de la Recherche Scientifique (Parijs, Espace Charenton, mei 2013).
12
5. De bedenkers Het project ARTBox is gegroeid uit het streven van de federale regering om cultuur te promoten bij een breed publiek. Concept Sandrine Thieffry, Dr. in de musicologie Coördinatie Florence Bellière, Communicatiedienst, Belspo Vinciane Dehant, Communicatiedienst, Belspo
ARTBox is een versie van de Cubiculum musicae, een mobiel museum dat werd gerealiseerd door het Centre d’Études Supérieures de la Renaissance, Unité mixte de recherche de l’Université François Rabelais in Tours en van het CNRS. Philippe Vendrix Directeur van het Centre d’Études Supérieures de la Renaissance in Tours (CESR) Daniel Saulnier Ingénieur de recherche Université François Rabelais/CESR Hyacinthe Belliot Ingénieure d’études CNRS/CESR Guillaume Blanc Designer AVF Production, Frankrijk Alice Nué Responsable édition CESR Vincent Besson Ingénieur d’études CNRS/CESR Jean-Philippe Corbellini Technicus CNRS/ MSH Val de Loire Andrea Puentes Blanco Promovendus CSIC, Institution Milà i Fontanals, Barcelona, Spanje
13
Marco Gurrieri Ingénieur d’études CNRS/CESR Vasco Zara Lector Université de Bourgogne/CESR Felix Huerta Student, Mexico UTCHA Digitale ontwikkeling
14
6. Partners Federaal Wetenschapsbeleid (BELSPO) Federale wetenschappelijke instellingen BELvue Museum
Programma Ricercar Intelligence des Patrimoines Centre d’Études Supérieures de la Renaissance Université François Rabelais in Tours Centre National de la Recherche Scientifique Ministère de la Culture et de la Communication Maison des Sciences de l’Homme Val de Loire Région Centre-Val de Loire EFRO
15
7. Praktische informatie Om zijn mobiele museum in te huldigen installeert BELSPO ARTBox op de Agora van het BELvue Museum. Zo wordt ook de aandacht gevestigd op de tentoonstelling INSECTA, Het insectenrijk die de hele zomer plaats heeft in het Koninklijk Paleis in het kader van de opendeurdagen van het Paleis. Daarna is het de bedoeling dat ARTBox van het ene naar het andere federale museum reist. Waar? BELvue Museum Paleizenplein 7 1000 Brussel t +32(0)2 500 45 54 f +32(0)2 502 46 23
[email protected] www.belvue.be
Wanneer? Van 23 juli tot 6 september 2015 Openingsuren van het BELvue Museum In juli en augustus van dinsdag tot zondag, van 10.00 tot 18.00 uur In september van dinsdag tot vrijdag, van 09.30 tot 17.00 uur; tijdens het weekend van 10.00 tot 18.00 uur Gratis toegang
Meer inlichtingen Bezoek de volgende websites: www.belspo.be cubiculum-musicae.univ-tours.fr
Contactpersonen: Florence Bellière
[email protected] Vinciane Dehant
[email protected]
16
17
