februari 2016

GEMEENTEBRIEF december/januari/februari 2016 KERKDIENSTEN Datum Voorganger 20-12 Kerst voor ons allen 25-12 Br. P. Witteveen 30-12 zr. H. Dorman-Kerkvoorde 24-01 ds. A. Klok 31-01 mevrouw M.v.d.Tas 07-02 ds. M. De Vries 14-02 zr. J. Molenaar 21-02 br. H. Meyborg

Collecte Novib Siccamafonds Siccamafonds Amnesty Intern. Siccamafonds

20 december welkom vanaf 15.30u 10 januari gezamenlijke Nieuwjaarsdienst Giethoorn 17 januari Eenheid der christenen in Grote Kerk Steenwijk ORGANISTEN Br. A. Oosterhof: [email protected], 24 en 31 januari, 14 en 21 februari Zr. J. Molenaar: [email protected], 7 februari AGENDA 07-01 14.00u Zusterkring 11-01 13.30u Gespreksgroep o.l.v. ds. Buiteveld 20-01 20.00u Vermaning Actief, I. Ludikhuize Over mantelzorg 21-01 13.00-16.00u Kerkenraadsvergadering 21-01 14.00u Zusterkring 1

25-01 04-02 08-02 17-02

13.30u Gespreksgroep o.l.v. ds. Buiteveld 14.00u Zusterkring 13.30u Gespreksgroep o.l.v. ds. Buiteveld 20.00u Vermaning Actief, A. Broere Rentevrije economie 18-02 1300-1600u Kerkenraadsvergadering 18-02 14.00u Zusterkring VAN DE DOMINEE Chanoeka In wat uitgroeit tot een reeks artikelen over Joodse feesten, is het natuurlijk passend om het in dit kerstnummer over Chanoeka te hebben. Dit is immers het Joodse “kerstfeest” in die zin dat het een feest is dat in de winter valt en er lichtjes worden aangestoken. Het wordt gevierd op de 25e van de maand Kislew. Dit jaar valt dit in de periode 6 - 14 december. Op de joodse feestkalender was het oorspronkelijk een van de minder belangrijke feesten, maar onder invloed van het Westerse kerstfeest en het Zionisme heeft het later aan belang gewonnen. Nadat de Seleuciden in de 2e eeuw voor Christus Jeruzalem hadden veroverd en het tempelaltaar hadden ontwijd door er een varken op te offeren, ontstond er een volksopstand onder leiding van Jehuda HaMaccabi (is Judas “de Hamer”). Hij en zijn manschappen, de Maccabeeërs, heroverden de tempelberg (Zion) en reinigden de tempel van alle onkruid en afgoden, en bouwden een nieuw altaar, omdat het oude ontwijd was. De stenen van het oude altaar werden elders op de tempelberg opgeslagen in afwachting van een profeet die er zijn oordeel over zou kunnen vellen. De luchter werd 2

weer aangestoken en er werd een groot feest gevierd. Tot zover het verslag in het apocriefe boek 1 Maccabeeën. (hfdst. 4.36-58. 1 en 2, Maccabeeën behoren wel tot de Rooms-Katholieke Bijbel.) Daarnaast bestaat er naar aanleiding van dit verhaal nog een legende uit de Talmoed (de mondelinge leer van de rabbijnen, die verder ging nadat de vorming van de Hebreeuwse Bijbel was afgerond): tijdens het reinigen en herinrichten van de tempel werd nog een klein kruikje met reine olie gevonden, genoeg om de heilige menora, de zevenarmige kandelaar, één dag te laten branden. Om nieuwe olie te vervaardigen had men echter acht dagen nodig. Toch staken ze de menora aan en gingen aan de slag om nieuwe olie te persen en te zuiveren. Wonder boven wonder bleef de menora op dat ene kruikje olie, toch zeven dagen branden. Op de achtste dag was precies de nieuwe olie klaar. In het Jodendom wordt Chanoeka gevierd door de chanoekia en op de menora lijkende, maar negenarmige, kandelaar aan te steken. Als dat geen gevaar oplevert (Jodenvervolging), mag deze zelfs voor het raam gezet worden. Elke nacht van dit achtdaagse feest wordt een extra kaars aangestoken, zodat je een soort trap krijgt, net als bij onze Adventskandelaar. De negende kaars is de sjamasj, de dienaar, waarmee de acht hoofdkaarsen worden aangestoken. De sjamasj zit in een losse houder aan de zijkant van de chanoekia. De kinderen spelen tijdens Chanoeka met een dreidel, een vierkant tolletje met op elke kant een Hebreeuwse letter. Je kunt er allerlei spelletjes mee spelen, maar de legende is, dat men de tol gebruikte om in het geheim te 3

studeren, toen Thorastudie tijdens de Seleucidische overheersing verboden was. Als de studenten dan betrapt werden, leek het, of ze een onschuldig spelletje speelden. De vier letters zijn een afkorting voor: “een groot wonder gebeurde daar”. Ook worden er tijdens Chanoeka cadeautjes uitgewisseld. De betekenis van het feest lijkt sterk op die van ons kerstfeest. Als ik het kort samenvat, gaat het om het brandend houden van het licht van de hoop in donkere dagen: “het licht brandt in de duisternis en de duisternis heeft het niet overwonnen” (Johannes 1 vers 5). Licht in de duisternis staat voor de onverzettelijke hoop, dat het goede het zal winnen van het kwade, dat de liefde van God het zal winnen van alle haat op aarde. Ook al lijkt het licht weinig te kunnen uitrichten tegen de grote duisternis: ga toch maar aan de slag en zie dat het licht de duisternis verdrijft! Matthijs de Vries VAN DE KERKENRAAD Het Wel en Wee vanuit de kerkenraad Op donderdag 12 november is de kerkenraad bijeen geweest. De volgende zaken zijn aan de orde geweest: - ledenvergadering: er is een plezierige ledenvergadering geweest en bijna iedereen bleef voor het eten, de familie Oosterhof schoof in zijn geheel aan. Het werd een vrolijke maaltijd, ondanks dat Esther haar kuitbeen gebroken bleek te hebben. Vanaf hier: veel beterschap en minder pijn en geduld. - Het verslag van de activiteitencommissie is gepresenteerd en daaruit vloeit voort dat de kerkenraad 4

zich nader zal oriënteren op samenwerkingsmogelijkheden. We houden jullie natuurlijk op de hoogte als we iets te melden hebben. - Financiën: de ledenvergadering heeft een begroting voor 2016 goedgekeurd met een aanzienlijk tekort. Dit baart de kerkenraad zorgen en we hopen erop dat er vanuit de gemeente goede suggesties komen voor hoe we dit tekort mogelijk kunnen verkleinen. Tegelijkertijd geeft de kerkenraad toestemming tot aanpassingen in het kerkgebouw die weer extra geld kosten. Subsidiemogelijkheden worden nog onderzocht. - In de vergadering van maart 2016 zal de vraag aan de orde komen of er voor de koffie na de dienst en de maaltijden betaald gaat worden. - Aanpassingen: de geregelde bezoeker zal het al opgevallen zijn: in de wc zijn beugels geplaatst, de toiletpot wordt verhoogd en er komt een nieuwe stortbak. Ook de directe deur naar de wc is eruit gehaald om meer ruimte te maken voor mensen met een rollator. De deur van de keuken is voorzien van een nieuw slot. Te zijner tijd zal het kozijn in de wc geschilderd worden. Er wordt geëxperimenteerd met heldere lampen in de kerkzaal. Verder zijn reeds begrote en geplande zaken gedaan: voorzetramen zijn schoongemaakt en de ontluchting is verbeterd, het orgelfront opgeknapt en geschilderd. Dit waren de hoofdpunten. We komen in januari weer terug bij u. Namens de kerkenraad, Annelies Klinefelter

5

HALFJAARLIJKSE LEDENVERGADERING OP DE DANKDAG VOOR HET GEWAS D.D. 4 NOVEMBER 2015 (VERSLAG BIJEENKOMST) Op 4 november is een 20-tal leden bijeen geweest op de vergadering op de Dankdag voor het gewas zoals de traditie voorschrijft. Annelies opent de vergadering met de mededeling dat haar meditatief-moment-tekst waarschijnlijk in de wasmand ligt. Ze heeft toch een meditatief openingsmoment gedaan. Annelies geeft het woord aan Eint die de waarnemend penningmeester is. Zijn credo is: "We leven op te grote voet." We geven meer uit dan we beuren. Er is geen subsidie meer te halen voor de energiekosten (verleden jaar hebben we nog subsidie gehad voor de elektriciteit). Zou er nog een hogere opbrengst mogelijk zijn? We verhuren nu al regelmatig de kerk tot grote tevredenheid van de huurders. Toch betekent dit extra werk voor een aantal vrijwilligers. In het huidige beleid is er niet veel meer mogelijk. In de begroting staat dat de inkomsten van de leden terugloopt. Moet er bezuinigd worden? Zo ja, waarop? De fobcie zal geraadpleegd worden. STEEN: Het Nibagrapport heeft geconcludeerd dat de kerk cultureel belangrijk is! Niet alleen als huis van onze gemeente, ook voor de omgeving. De nevenfunctie is geworden: exploitatie in eigen beheer, zoals verhuur (die gaat trouwens beter). Er is geen behoefte aan een verbouwing. De onderzoekerscommissie, de broeders Husslage en Scholten, heeft haar taak afgerond en kan met een nieuwe vraag vanuit de fobcie of kerkenraad mogelijk weer opgeroepen worden.

6

GEEST: Marten van Buren rapporteert de eindconclusie van de commissie activiteiten. Het leven van de gemeente gaat niet alleen over financiën, het gaat over de toekomst, over leven in een gemeenschap, dienstbaarheid aan leen en aan anderen. Wij zijn al wel goed mee bezig. Het is en blijft een grote opgave. Is onze gemeente tevreden? Ja zegt iedereen. Willen we wat anders? Nee. Jammer genoeg zijn de leden niet zo geïnteresseerd om in de kerkenraad mee te werken. Leeftijd speelt hier een rol. Rapporten zijn leuk, maar wat willen wij? Onze gemeente veroudert. Femmie zegt: "Als de hersens nog werken, halen we de benen wel op". Na de pauze zijn er "doperse spelen": kwartetten en ganzenborden. Daarna volgt de maaltijd, waar ook de familie Oosterhof met kinderen bij aanwezig was. Hermie Dorman-van Kerkvoorde OPENINGSTEKST DANKDAG VOOR HET GEWAS Nu aan het einde van het groeiseizoen kunnen we zien wat het land en de noeste arbeid van de boeren ons geschonken heeft. We zien het hier op de tafel. We hebben zoveel om dankbaar voor te zijn en zoveel moois dat we met elkaar kunnen delen. Niet alleen wat we hebben, maar ook van wie we zijn. Eerlijk delen van schoon water en schone lucht, van voedsel draagt bij aan vrede op aarde, maar ook het delen van onze verhalen en passies draagt daaraan bij. Ze kunnen immers tot inspiratie en hoop zijn voor anderen. Hier liggen de gaven van het land. Zelf raak ik elke keer weer verwonderd over de schoonheid van al die 7

verschillende vruchten en groenten, zoveel kleuren, zoveel vormen. Als ik me dan bedenk hoe alles gegroeid is, dan krijg ik vanzelf respect, zelfs ontzag voor de plant. Alles wat hier ligt, komt er niet vanzelf. Als je boeren en boerinnen vraagt naar hun drijfveren, dan noemen ze bijna altijd hun verantwoordelijkheid voor mens, dier, plant en de omgeving en het besef dichterbij de kern van het bestaan te komen. Met name dit laatste vind ik erg mooi. Want heeft geloven niet alles te maken met de zoektocht naar de kern van het leven, zingeving? Met het mysterie van leven en dood, met het mysterie dat we God noemen. Hoe moeten we de wereldbevolking voeden in de toekomst? Landbouwkundige wetenschappers houden zich hiermee bezig. Eén groep zegt: schaalvergroting en genetisch gemanipuleerde gewassen. Een andere zegt eerlijk verdelen, er is genoeg. Die eerlijke verdeling is echter nog niet in zicht. we zeggen wel vaak dat het gemakkelijker is te geven van overvloed, maar dat blijkt toch niet helemaal zo te zijn. Het is vaak juist zo dat hoe meer we hebben, hoe moeilijker we het vinden om te delen. Zijn we dan zo gehecht aan bezit? Of zijn we bang dat we er dan zelf teveel op achteruit gaan? Voorbede: God, vader, moeder van alle mensen: God, wij bidden u, dat wij onze goederen op juiste waarde schatten en dat we dankbaar zijn voor de mogelijkheden en de rijkdom die we hebben en tegelijkertijd onze wereldwijde verantwoordelijkheid niet uit het oog verliezen.

8

God, wij bidden u, dat wij leren delen met mensen die gebrek lijden, dat wij met open ogen en open handen in de wereld staan en bijdragen aan een eerlijke verdeling van aardse gelden en goederen. God, wij bidden u, dat uw Geest ons mag doordringen om te bouwen aan een wereld van recht en vrede. Dat vriendschap en geluk het mogen winnen van vijandigheid en ongerechtigheid. Moge de God van liefde die zijn liefde uitdeelde, ons sterken in onze liefde voor anderen. Moge de Zoon die zijn liefde uitdeelde, ons helpen te delen met elkaar. Moge de Geest die in ons woont, ons zo bezielen dat wij elkaar tot zegen zijn. Amen. Zingen: lied 718. Annelies Klinefelter UIT DE GEMEENTE De jarigen 26 -12 26 - 12 03 – 01 04 – 01 08 – 01 08 – 01 12 – 01 15 – 01 28 – 01 06 – 02

Zr. E. Koster Zr. L. Zwaan – Knol Zr. A. Lergner – Koning Zr. M. van Buren Br. A. de Looze Zr. E. Oosterhof – Gaastra Br. D. Houtman Zr. B. Boogmans Zr. M. Maters Zr. F. de Jong – de Groot 9

08 – 02 21 – 02

Br. T. Kiestra Br. A. Husslage

Verhuizing Zr. L. Zwaan – Knol is verhuisd naar Joh. Bogermanstraat 233, 8331 GZ Steenwijk VAN DE ZUSTERKRING Voor je het weet, zijn er 14 dagen verstreken en komen we weer bij elkaar op de zusterkring. Eind oktober ontvingen wij Ger Boogmans die ons heeft verteld hoe het traject eruit ziet dat hij moest bewandelen, figuurlijk maar ook letterlijk, om in aanmerking te komen voor een blindengeleidehond. Heel boeiend. Begin november nam Hermie ons mee een muzikaal pad op. Een stukje geschiedenis en muzikale kennis. We genieten altijd van haar enthousiasme. Eind november was het weer aan alle zusters om een eigen bijdrage mee te nemen. Veel variatie komt dan langs. En Sinterklaas vieren we traditioneel met chocolademelk, banket en spelletjes. Dit jaar was het bingoverhaal geschreven door Afke Bruin. Met de aanstaande kerstviering sluiten we dan weer een jaar af. Wel bakken we nog voor de liefhebbers in de eigen kring kniepertjes, dit om onder meer onze kas een beetje te spekken. Janke Bruin DE LANDELIJKE BROEDERKRINGENDAG Zaterdag 31 oktober 2015 was het weer zo ver. De Landelijke Broederkringen hadden een uitnodiging gekregen om in Drachten samen te komen. Vanuit Steenwijk waren de broeders Ger Boogmans, Jaap Doze,

10

Harky Klinefelter, Klaas Weenings en ik, Pé Tilma, aanwezig. Om tien uur stond de koffie klaar en om 10.30 uur zou het programma beginnen. Voor het verwelkomen en voorzien van een naamkaartje van 70 personen had men iets meer tijd nodig dan verwacht was, dus toen hadden we meer tijd om verschillende contacten even wat op te frissen. Na het openingswoord konden wij deelgenoot worden van hoe de D.G. van Drachten de renovatie van haar kerk en bijgebouw had gerealiseerd. Het was haar goed gelukt om er iets moois van te maken. Wij hebben ook van schilderwerk van Picasso kunnen genieten, deze schilderijen hingen in de kerk, ook was er een optreden van een violiste en een sopraan onder begeleiding van een pianist, het was het luisteren waard. Deze pianist bleek les te geven aan de twee vrouwen, tevens is hij organist van de kerk. Hierna was het tijd voor de lunch, verschillende stampotten stonden op het menu, en de kok was Andries Bakker en voorganger van deze gemeente. Na de lunch moesten we het pad ruimen voor de officiële expositie en gingen we op weg naar Nijbeets. Daar is een veenmuseum. Daar aangekomen werden we in vier groepen verdeeld en iedere groep kreeg een gids en deze gids was kind van een veenarbeider en daarom was de uitleg helder en begrijpelijk. Na de rondleiding hebben we een korte vesper in het aanwezige kerkje gehad, wat echt special was. Na de dienst ging iedereen weer huiswaarts en konden we terugkijken op een geslaagde dag. Pé Tilma

11

KERSTDINER VOOR MINIMA 2015 Op maandag 21 december 2015 zal er opnieuw een kerstdiner voor minima worden georganiseerd. Het diner wordt dit jaar gehouden in Huis ten Wolde te Steenwijk. In 2014 hebben ruim 120 volwassenen en kinderen kunnen genieten van een hartverwarmende avond. We hopen op weer een fantastische avond in gastvrije sfeer voor hen die wel eens een opstekertje kunnen gebruiken. De maaltijd is een initiatief van de TDC (Stichting Thuiszorg Diensten Centrale) in samenwerking met het Diaconaal Platform Steenwijkerland en Stichting Voedselbank Steenwijkerland. Om deze avond te kunnen organiseren vragen wij u een klein bedrag over te maken op rekeningnummer NL54RAB00399034773 t.n.v. Stichting Thuiszorg Diensten Centrale onder vermelding van Kerstdiner Steenwijkerland. Voor verdere informatie kunt u zich wenden tot Janien van der Linde, e-mail [email protected] namens TDC Zorg, of tot Annelies van den Berg, e-mail [email protected] namens het Diaconaal Platform Steenwijkerland. Jolanda Molenaar SCHOOL- EN HYGIËNEKITS Op 25 november is er een container vol kits vanuit Nederland en één vanuit Zwitserland per boot vertrokken naar Syrië. In Nederland zijn er 1165 schoolkits en 1409 hygiënekits gemaakt, en ook nog 98 quilts. We hopen dat alles veilig in Jordanië in de vluchtelingenkampen aankomt. Janke Bruin

12

GEDACHTENIS IN DE TREIN Afgelopen maandag zat ik in de trein van kwart voor twaalf van hier naar Zwolle. Precies twaalf uur stopte hij en werd het stil in de trein. We keerden naar binnen en dachten aan de vele slachtoffers van zinloos geweld, in Parijs, in Beiroet, in de lucht boven Egypte en de Oekraïne en op zoveel ándere plaatsen in de wereld. Een conducteur met een gouden hart stond mij toe om aansluitend, via de intercom van de trein, een gedicht voor te dragen van Gabriël Smit. Zo, terwijl de trein langzaam optrok, in het volle besef dat de wereld voorgoed veranderd was, klonken de volgende woorden: Psalm 64 Afschuwelijk, niet te dragen, woedend van machteloos verdriet, onderga ik de verschrikking om de vijanden van wat in deze wereld goed wil zijn, om de sluipmoordenaars die uit hun helse hinderlaag schieten op 13

mensen die duizenden hoop geven, een droom van vrijheid, kracht van een nieuwe toekomst. De mens is een onbegrijpelijk wezen, niemand weet ooit wat in zijn hart kan omgaan, waarom, waartoe zijn grauwe haat het goede geen kans gunt, zijn woede een werkelijk levende van zijn vrienden wegsleurt, ontsteelt aan het uitzicht van die in hem een nieuwe wereld zien, een morgenlicht van geluk. Die het zien, verslagen achtergebleven, levend in vrees, zoekend naar gerechtigheid die verder reikt dan hun kleine woorden en onzekere handen, willen veilig zijn in een dag van vrijheid die zij zelf, alleen, niet kunnen vinden, zingende schuilen in een nacht zónder doodsangst. Uit: Psalmen Opnieuw, Psalm 64, Gabriël Smit November 2015

Jolanda Molenaar

GEKWELD, GEDULD, GEËERD Dat was de naam van de tentoonstelling in Leer over Mennonieten, die Wim Brussee mij aanraadde te gaan 14

zien. En dat hebben mijn man en ik gedaan. Leer ligt zo'n 20 km voorbij Nieuweschans. En het was de moeite waard. De Mennonieten die in de zestiende eeuw op de vlucht gingen naar Duitsland, waar ze meer vrijheid in hun geestelijk leven konden hebben, hebben daar hun geschiedenis achtergelaten. Dit Leer was een arm en klein stadje, het ligt aan de ene kant aan de rivier de Eems en aan de andere kant aan de rivier de Leda. In het oude gedeelte van de stad staan de Waag, het Raadhuis (prachtig van binnen) en de Mennonietenkerk. In het Museum, schuin tegenover de Waag, was te zien hoe het allemaal gegaan is met die vluchtende dopers naar een ander land. Zij namen de linnenweverij over, van huiswerk naar handel. Er kwamen rederijen, er werden thee en specerijen gehaald uit verre landen. Leer groeide uit tot een belangrijke haven, met dank aan de Dopers, met namen als Vissering, Zijtsema, Van Hoorn, Rahusen. Zij bouwden grote huizen om te laten zien, wie zij waren. De gevel van het huis van Vissering, toont een vis met een ring in de bek. De familie Rahusen-Grosz werd o.a. bekend door het stichten in 1882 van een Hohere Töchter Schule, die de naam kreeg van Terletta Grosz Gymnasium. In het begin waren er twee Mennisten kerken. In 1767 besloot men samen te gaan en in 1825 werd de nu nog bestaande kerk gebouwd: 'Kaarke Deo'. Tot 1926 werd er in het Nederlands gepreekt. Al was men dan uit Nederland weggevlucht, in de Napoleontische tijd, men moest zich uit de militaire dienst vrijkopen en dat kostte 14.500 Reichstaler (geen gering bedrag). In de Eerste Wereldoorlog kon dat niet meer, men moest dienst nemen, maar dan wel als 15

Sanitäter (Hospic). In 1939 was dat niet meer mogelijk. In Leer werd Nederlands, oftewel Plaut-Duets, gesproken. Op de Gereformeerde school lazen wij een bijbeltekst in het Nederlands. In de Mennonietenkerk was ds. Alexander Gerhard van Gilse predikant van 1878-1890, daarna kwam ds. Sybrand Feico van der Ploeg van 1891 tot 1920. Petrus Hofstede de Groot van 1802-1886 is een Nederlandse theoloog, maar is in Leer geboren. In een christelijke tweedehandsboekhandel lag een driedelig werk van Hofstede de Groot, ik heb het niet gekocht. De bekende natuurwetenschapper Bernard Bavink wordt geboren in 1879 en is een van de belangrijkste Mennonieten tussen 1920 en 1940. In de dertiger jaren raakt hij zeer onder de indruk van Hitler en consorten. Beginjaren veertig ziet hij zijn vergissing in. Zijn geboortehuis staat er nog met zijn naam erop. Vanuit Leer en Emden vertrokken veel Mennonieten in de 18e eeuw op verzoek van tsarina Katharina de Grote naar Oekraïne, Kazachstan, zee van Azov, Sebastopol en de Krim. Zij maakten het land weer vruchtbaar als landbouwer. Dat hadden zij immers aan de Weichsel ook gedaan. Deze Mennonieten werden in de jaren veertig door Stalin verbannen naar Siberië, het waren immers 'Duitsers', al woonden zij toen al zo'n tweehonderd jaar daar. Zij bleven trouw aan hun geboortetaal en hun geloof en dat was voor hen in een groot Rusland niet gemakkelijk. Toen Duitsland dan ook Oekraïne aanviel ... Toen Rusland dan ook de Duitse legers verdreef, werden de Mennonieten verbannen naar Siberië. Vanuit Siberië kwamen er velen weer terug naar waar zij vandaan kwamen in de negentiger jaren naar o.a. Bielefeld. En wij

16

mochten in Steenwijk eens de familie Neufeld ontvangen, waar ik heel goede herinneringen aan heb. Hermie Dorman van Kerkvoorde Aanvulling kerk in Leer in 2015 In deze kerk leidt een dominee van elders nog steeds één keer per maand, de eerste zondag van de maand om 10.00u een kerkdienst, waarbij een vast aantal Nederlanders aanwezig is. De restauratie van het orgel is vorig jaar zomer voltooid. Wim Brussee GELOOF EN TRADITIE (21), Geschiedenis van Dopers Europa, ca. 1800-2000. De 19e eeuw bracht in Europa een grote vooruitgang, onder meer in de industrie, de handel en het transportwezen. Een belangrijk deel van de bevolking deelde echter niet mee in deze vooruitgang. Daarbij kwam dat vanaf 1878 een sterke concurrentie opgang kwam vanuit de V.S. in de landbouw. Lage graanprijzen en lage melkprijzen veroorzaakten een grote armoede onder de plattelandsbevolking. Vele gezinnen trokken naar de steden, de meeste mensen kwamen terecht in grote armoedige wijken. Duitsland, Frankrijk Bij de overheden ontbrak het aan een gericht pakket van maatregelen om economische verbetering te brengen. In Duitsland was de regering onder keizer Wilhelm II vooral doende met het uitvoeren van militair strategische projecten en het financieren van prestige programma’s. Zo kwam het beroemde Noord-Oostzeekanaal, van de Noordzee en de Elbe naar de Kielerfjord aan de Oostzee, 17

gereed in 1895. Kort na het 100-jarig bestaan in 1995 bezochten wij de sluiswerken bij Holthenau aan de Kielerfjord. Een koperen gedenkplaat beschreef de belangrijke inbreng van keizer Wilhelm bij het tot stand komen van het kanaal. Terwijl wij de tekst lazen, hoorde ik een Duitse bezoeker zeggen: ”De keizer had het geld beter kunnen besteden aan projecten op het Duitse platteland”. Dat was een wijsheid die 100 jaar na dato werd uitgesproken. Niettemin veranderde in diezelfde19e eeuw het denken over de grote problemen van die tijd. Door wijsgeren als Hegel, Marx, Engels en Nietzsche kwam er een verandering in het intellectuele klimaat. Dit bracht de Europeanen er uiteindelijk toe om meer rekening te gaan houden met de strijd tussen proletariaat en bourgeoisie. In 1862 was Frankrijk een oorlog begonnen tegen Pruisen. Frankrijk werd verslagen in 1863 en delen van Frans grondgebied, zoals de Elzas en Lotharingen, kwamen in Duitse handen. Hierdoor werden Mennonieten in deze regio sterk getroffen, temeer daar deze gebieden twistpunten bleven vormen tussen de beide landen. Rusland Onder tsaar Nicolaas II werd in Rusland de slavernij afgeschaft! Kleine Russische boeren kregen 40 % van de grond in handen. Dit kon niet voorkomen dat de armoede op het platteland schrijnend bleef. Daarbij kwam een grote hongersnood in 1901. Een deel van de plattelandsbevolking zonder enig bezit voegde zich bij het proletariaat in de steden. Dit alles en het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog in 1914 plaveide de weg naar de revolutie van februari 1917 en leidde tot het 18

afzetten van de tsaar Nicolaas II. Onder het communisme werd privé-eigendom afgeschaft. De mennonieten in Rusland hadden gedurende een lange periode een goed bestaan opgebouwd. Na de revolutie zouden zij voortdurend in grote problemen komen. De Eerste Wereldoorlog kwam aanvankelijk voort uit spanningen tussen Frankrijk en Duitsland. In 1914 werden Oostenrijk, Hongarije, Servië en Rusland erbij betrokken. Rusland, toen nog onder tsaar Nicolaas II, leed een smadelijke nederlaag tegen het Duitsland onder Keizer Wilhelm II. Pas nadat Engeland, de V.S. en andere geallieerde landen als Australië en Nieuw Zeeland in deze vreselijke oorlog betrokken raakten, zouden de legers van keizer Wilhelm en zijn bondgenoten de oorlog verliezen. Wordt vervolgd. Evert Uitentuis KERSTGLÖGG Het Kerstfeest is het feest der tradities waaraan menigeen niet wenst te tornen. Zo is de glögg een traditionele kerstdrank in Zweden, die ook in Holland al bekendheid heeft gekregen. Degenen die eens een begin willen maken met een nieuwe traditie, zouden in dit geval de Zweden kunnen navolgen. Benodigdheden: 1 fles rode wijn 1 glas cognac 1 fles bier 10 hele kruidnagels rozijnen schil van een pompelmoes

1 glas jenever evt. ½ fles port 3 stukje kaneel kardemom amandelen 400 gr. suiker 19

Bij glögg en andere warme dranken kunnen verschillende soorten kleine koekjes en bonbons gegeven worden, eventueel gepofte kastanjes. Toch zal een hartig hapje er ook goed bij smaken, bijvoorbeeld sandwiches belegd met jonge kaas. Voor 12 personen eerst 1 fles bier en 3 stukjes kaneel in een grote pan doen. Er dan 10 hele kruidnagels, 1 stuk kardemom, veel rozijnen en gepelde gehalveerde amandelen, alsmede een paar stukken pompelmoesschil en 400 gr. suiker bij doen. De glögg even kort op laten koken en er daarna 1 fles rode wijn, 1 glas jenever, 1 glas cognac en eventueel ½ fles port bij doen en tot net onder het kookpunt verhitten, vooral niet laten koken. Heet opdienen in kleine glazen met oor. KINDERGLÖGG Druivensap op smaak maken met suiker en een klein beetje kaneel. Een paar kruidnagels alsmede amandelen en rozijnen toevoegen. De drank mag niet te gekruid zijn en moet je net als bij de gewone glögg tot net onder het kookpunt verhitten. Vrolijk Kerstfeest

CMM  

DE VOLGENDE GEMEENTEBRIEF KOMT UIT 18 FEBRUARI KOPIJ INLEVEREN VOOR 10 FEBRUARI 20