FATUM Schadeverzekering N.V. FATUM Levensverzekering N.V. FATUM Investments N.V. Hoofdkantoor Noorderkerkstraat 5 - 7, Paramaribo Telefoon: 471541 Fax : 410067 Bijkantoren Kwattaweg 405, Paramaribo Telefoon: 465755 Fax : 530801 Landingstraat 14, Nieuw Nickerie, District Nickerie Telefoon: 0231537 Fax : 0232031
E-mail Website
[email protected] www.fatum-suriname.com
INHOUDSOPGAVE 1. Missie en Profiel
3
2. Algemene informatie
4
3. Vijf jaar kerncijfers 2007 - 2003
5
4. Bericht van de Raad van Commissarissen
6
5. Verslag van de directie
7
6. Jaarrekening
17
- Geconsolideerde balans per 31 december 2007
18
- Geconsolideerde winst- en verliesrekening over 2007
20
- Geconsolideerd kasstroomoverzicht
21
- Toelichting algemeen
22
- Toelichting op de geconsolideerde balans
25
- Toelichting op de geconsolideerde winst- en verliesrekening
30
- Vennootschappelijke balans per 31 december 2007
32
- Vennootschappelijke winst- en verliesrekening over 2007
34
- Toelichting op de vennootschappelijke balans
35
- Toelichting op de vennootschappelijke winst- en verliesrekening
38
7. Overige gegevens - Accountantsverklaring 8. English version
40 43
Missie en Profiel Missie
FATUM biedt zekerheid aan personen en bedrijven. Door de financiële gevolgen van de alledaagse risico’s aan ons over te dragen, kunnen onze klanten met meer zekerheid ondernemen, wonen, werken, leven en zich ontwikkelen. Wij zijn ondernemend, integer en gericht op samenwerking, waarbij wij ons rekenschap geven van de maatschappelijke omgeving waarin wij wonen.
Profiel
FATUM is een dynamische financiële dienstverlener met een ruim pakket aan verzekeringsproducten voor de Surinaamse markt. De middelen die uit de onderneming worden gegenereerd, worden voornamelijk geïnvesteerd in de lokale economie. Wij zijn als oudste verzekeringsmaatschappij in Suriname een stabiele factor en een vertrouwde partner. Met de enthousiaste inzet van onze deskundige medewerkers en tussenpersonen willen we uitblinken door een excellente kwaliteit van dienstverlening. Ons handelen wordt bepaald door drie bedrijfsprincipes:
Ondernemend
Vroegtijdig kansen of mogelijke problemen signaleren en op grond daarvan adequaat handelen.
Integer
Hanteren van sociale en ethische normen die algemeen aanvaard zijn. FATUM onderschrijft de tien principes van ‘The Global Compact’.
Teamwork
Gebruik maken van elkaars kennis en van die van partners om een optimaal resultaat voor de klant te bereiken.
FATUM, Al meer dan 125 jaar, uw betrouwbare financiële en verzekeringspartner Wat er ook gebeurt...
Algemene informatie Raad van Commissarissen Mr. Ch. A. Calor – waarnemend voorzitter Mr. A. R. Baarh M. Goede Prof. Dr. R. Lai A Fat Directie N.W. Lalbiharie Sectorleiders en daaraan gelijkgestelden Mevrouw Mr. G. Jibodh Mr. M. M. Pitti Mevrouw Mr. R. E. F. Parsan-Lalbiharie M. V. Parsan MBA D. P. Sakiman G. Laigsingh Accountants BDO Abrahams Raijman & Partners Medisch adviseur Drs. F. C. Chan Pin Jin Juridisch adviseur Mr. S. Mangroelal
Vijf jaar kerncijfers Bedragen in duizenden Surinaamse dollars
Balans
2007
2006
2005
2004
2003
Balanstotaal Beleggingen Verzekeringstechnische en overige voorzieningen Eigen vermogen
150.708 140.516
123.129 111.480
74.495 65.579
57.272 52.045
45.745 38.649
8.450 60.444
8.754 51.405
7.193 44.723
23.425 21.597
19.035 18.525
18.310 1.324 10.207 29.841
16.631 1.140 10.230 28.001
17.367 893 6.031 24.291
16.417 628 7.923 24.968
15.663 260 2.667 18.590
3.227 35 9.127 8.037 20.426
6.452 89 5.041 8.225 19.807
4.827 726 9.131 4.855 19.539
3.064 853 11.138 4.600 19.655
2.816 200 9.554 4.813 17.383
9.415 32 9.447 108 9.339 9.039 300
8.194 (7) 8.187 (78) 8.109 7.909 200
4.752 44 4.796 (56) 4.740 4.615 125
5.313 164 5.477 (56) 5.421 5.321 100
1.207 36 1.243 (38) 1.205 1.160 45
46.70 1,50 302,22
40,55 1,00 257,03
23,70 0,63 144,49
27,10 0,50 107,98
6,02 0,23 92,63
Resultaten Omzet Premie inkomen schade Premie inkomen leven Opbrengst beleggingen Bedrijfslasten Herverzekeringspremies Toevoeging premiereserve Netto geleden schade Provisie en kosten
Winst en winstverdeling Resultaat technische rekening Andere baten/lasten Winst vóór belastingen Belastingen Nettowinst te verdelen -In bedrijf gehouden -Dividend Cijfers per aandeel van nominaal SRD 0,025 Nettowinst Dividend Eigen vermogen
Bericht van de Raad van Commissarissen Aan de Algemene Vergadering van Aandeelhouders van FATUM Schadeverzekering N.V. Ter voldoening aan het bepaalde in artikel 29 lid 4 van de statuten doet het ons genoegen u terzake van de jaarrekening van FATUM Schadeverzekering N.V. het volgende te berichten. Wij hebben de balans per 31 december 2007 en de winst-en verliesrekening over het boekjaar 2007, alsmede de daarbij behorende toelichting, doen onderzoeken en geven u in overweging de onderhavige jaarrekening, zoals deze tezamen met de verklaring van BDO AbrahamsRaijmann & Partners, door de directie ter behandeling is aangeboden, vast te stellen. Deze vaststelling strekt tot décharge van de directie voor het bestuur en beheer en de Raad voor het gehouden toezicht. Met het voorstel van de directie om van de uit de jaarrekening blijkende winst een bedrag van SRD 9.039.000,-- te reserveren en het restant ten bedrage van SRD 300.000,-- in de vorm van dividend in contanten uit te keren, hebben wij ons kunnen verenigen. Bij de voorbereiding van dit verslag kwam de Voorzitter van de Raad, de heer Johannes Westerhuis RA, te overlijden. Wij maken van de gelegenheid gebruik om onze waardering uit te spreken voor de bijzondere prettige en constructieve wijze van samenwerking die wij sedert 2000 met hem hebben mogen ervaren. Zijn deskundigheid en inzet zijn van grote betekenis geweest voor onze vennootschap. Volgens het door de Raad van Commissarissen opgemaakt rooster van aftreden, zoals bepaald in artikel 20 van de statuten, is aan de beurt om af te treden Mr Ch. A. Calor. Wij stellen u voor de aftredende commissaris, die zich herkiesbaar stelt te herbenoemen. Wij spreken onze waardering uit voor de wijze waarop de directie en medewerkers de vennootschap vorm blijven geven.
Paramaribo, Juli 2008
Raad van Commissarissen: Mr. Ch. A. Calor – waarnemend voorzitter Mr. A. R. Baarh M. Goede Prof. Dr. R. Lai A Fat
Verslag van de Directie Het jaar 2007 kan voor het land in veel opzichten als positief worden beschouwd. Zowel het exportinkomen als het natio-naal inkomen zijn toegenomen ten opzichte van voorgaande jaren. Er zijn door het jaar heen daden gesteld die een verdere verbetering van de economie van het land beloven. Daarbij kan onder meer gedacht worden aan de instelling van het Surinaams Bureau voor Standaarden, het operationeel worden van het Suriname Business Forum, de successen van de grondstofleveranciers bauxiet, goud en aardolie, 40 kleine en middelgrote ondernemingen die hun kwaliteitscertificeringsproces zijn begonnen en de identificatie van Suriname als de zesde opkomende internationale toeristenmarkt. Ook waren er verbeteringen in de gezondheidszorg merkbaar en Suriname noteerde ook het laagste misdaadcijfer van de regio. Zeer positief is ook dat Suriname nu land nummer twee in de wereld is wat de watervoorraden op de bevolking betreft. De wereldmarktprijzen van de traditionele groeimotoren bauxiet, aardolie en goud zijn sterk verbeterd, waardoor deze sectoren zeer goed presteren. De regering drukte in het verslagjaar ook haar voornemens uit over de oprichting van een stabilisatiefonds. Wij zijn voorstaander van de oprichting van een dergelijk fonds, omdat zonder dit fonds, bij een prijsdaling van genoemde groeimotoren, de gevolgen tot een ernstige verstoring in de economie kunnen leiden. De positieve trend van de Surinaamse economie werd eveneens bevestigd door de verhoging van de kredietwaardigheid die Standard & Poor’s (S&P) in de maand november van het verslagjaar bekend maakte. Standard & Poor’s verhoogde de kredietwaardigheid van single B naar single B plus. Het vooruitzicht van de rating is stabiel. De voornaamste reden voor de upgrade was een verbetering van de macro-economische situatie en de inzet van het Surinaams juridisch en institutioneel kader om deze verbetering van de economie te beschermen. De verbetering in de betalingsbalans van Suriname werd veroorzaakt door stijging van de exportprijzen van aluinaarde, goud en olie. Bovendien noemde S&P de stijging in productiecapaciteit en productiviteit in de mijnbouwsector en de oliesector. Ook werd de toekomstige economische expansie en diversificatie van de economie vermeld. Een andere positieve factor die bijgedragen heeft aan de verbetering van de kredietwaardigheid is de agressieve schuldenvermindering. Het inflatiepercentage bedroeg in het verslagjaar 8,3% hetgeen een stijging inhield ten opzichte van 2006. Deze stijging is deels te wijten aan de stijging van de olieprijzen en deels het gevolg van de stijging van de Euro ten opzichte van de Surinaamse dollar, waardoor import van goederen uit de EU duurder werd.
Sectoren Water We behoren tot de Top-10 van waterrijke landen in de wereld, de nummer twee in feite als naar de watervoorraden tegen de achtergrond van de omvang van de bevolking wordt gekeken. Er is een goede marktwerking voor gebotteld water, zowel in binnen- als in het buitenland. Rijst De rijstsector was in 2007 veel in het nieuws. De Europese Unie stelde eerder 24 miljoen Euro beschikbaar uit het negende EDF (Europees Ontwikkelingsfonds), te verdelen onder Suriname en Guyana. Daarnaast stelde de Europese Unie nog eens 132 miljoen Euro beschikbaar uit het tiende EDF voor landbouw in de regio, voor Suriname betreft dit ondermeer rijst en bacoven. Uit de eigen begroting werd ook veel geld geïnvesteerd in de sector voor de zogenoemde natte en droge infrastructuur (kanalen, bruggen, pompen MCP), rijstonderzoek, voorlichting en de instelling van zes waterschappen.
Visserij Sinds de maand september van het verslagjaar is het VMS, het Vessel Monitoring System, operationeel geworden waarmee elke vissersboot gevolgd wordt op zee. De functionaliteit van het systeem is nog niet optimaal te noemen, maar geeft toch aanzienlijk meer inzicht in de visserij. De sector haalde een exportinkomen van 33 miljoen US dollar, en biedt werkgelegenheid aan 3.000 mensen. Er is hard gewerkt aan het Visverwerkingsinstituut, voor mondiale certificering van de productie. Landbouw Ten aanzien van de sector landbouw is het afgelopen jaar een nieuwe situatie ontstaan die internationaal wordt aangeduid als agflatie, dit is inflatie aangedreven door stijgende kosten van voedingsmiddelen. Maar voor Suriname betekent deze situatie dat er nieuwe groeimogelijkheden vanuit de sector ontstaan. In de maand januari van het verslagjaar werd vastgesteld dat de export van groente zich binnen een jaar verdubbeld had van 20-25 ton per week naar 40-50 ton. Tegelijkertijd ondervindt de sector op haar traditionele markten concurrentie van de Dominicaanse republiek. De Stichting Behoud Bacovencultuur Suriname (SBBS) behaalde een productie van 62.000 ton in 2007. Het herstel van het bakovenbedrijf dat in 2002 ingezet werd, is succesvol te noemen. Met hoge productie, gunstige prijzen, goed management en de tegenvallers vanwege orkanen op Martinique en de Bovenwindse Eilanden, liet de bacovensector een goed jaar zien. Bauxiet De exportwaarde van bauxiet is de afgelopen jaren steeds verder gestegen, van circa USD 447 miljoen in 2005 naar circa USD 620 miljoen in 2006 en circa USD 700 miljoen in 2007, dit vanwege gunstige ontwikkelingen op de wereldmarkt. Suralco heeft zijn verwerkingscapaciteit uitgebreid. Voor dezelfde hoeveelheid aluinaarde is uit West-Suriname meer bauxiet nodig dan uit de huidige mijnen. Goud Gunstige ontwikkelingen op de wereldmarkt werkten door in de goudsector van ons land. De productie van goud is in het verslagjaar verder toegenomen. Er is circa 22,2 ton geproduceerd met een totale exportwaarde van ongeveer USD 510 miljoen. De gemiddelde goudprijs bleef stijgen en behaalde tijdens het verslagjaar zelfs USD 800 per troy ounce (31,3 gram). Olie De aardoliereserves voor onze Surinaamse en Guyanese kust zijn door het Amerikaans Geologisch Instituut geschat op 15,2 miljard vaten. Onderzoeken tot nog toe hebben niet meer reserves opgeleverd dan 200 miljoen vaten. Alle aandacht is dan ook gericht op de resultaten van de huidige olieboringen, zowel voor onze kust als op het land. Staatsolie investeerde in het verslagjaar USD 300 miljoen in de productie van gasoline en Euro-4 diesel van wereldformaat. De lokale markt krijgt al asfalt, diesel en industriële brandstof (bestemd voor de Energie Bedrijven Suriname N.V.en de transportsector). Staatsolie neemt een unieke positie in onze economie in. Het bedrijf komt tot steeds hogere productie (medio 2007 reeds op 15.000 vaten per dag), en heeft lange-termijn vooruitzichten voor een goede olieprijs. In 2007 volgde er ook een uitspraak van het Internationaal Maritiem Gerechtshof in de grenskwestie van Suriname met Guyana welke deze landen zal dwingen om aan joint exploration-production te doen. Hout De houtproductie bedroeg 180.000 m3 in het verslagjaar en de exportinkomsten USD 4.5 miljoen. In de maand september van het verslagjaar werden enkele problemen gesignaleerd waaronder speculatie met concessies in de bosgordel en houthandelaren die niet bereid waren om uitbreidingsinvesteringen te plegen. De totstandkoming van de Bos- en Natuurbeheer Autoriteit Suriname (BOSNAS) liep enige vertraging op. In BOSNAS komen verschillende economische functies van het bos in contact met elkaar: houtkap, toerisme en niet-houtproducten van het bos, derhalve vormt dit orgaan dus een belangrijke functie voor de houtsector. Er wordt geschat dat van de 14,8 miljoen hectare bos, er 4,5 miljoen hectare productief aangewend kan worden. Hiervan is nu 2 miljoen hectare in gebruik, de zogenaamde bosgordel, waarvan 500.000 hectare gemeenschapsbos is. De privatisering van Bruynzeel is in het verslagjaar niet gelukt. In de maand januari van het verslagjaar deed het Londense bedrijf Emerald Capital Group Ltd een bod van 50 miljoen Euro op Bruynzeel, zijnde de koopsom en de schuld plus 10.000 woningen. Dit was een hoger bod dan van Doorwin BV in 2006. Er volgden meer kandidaten, waaronder ook Staatsolie, tot nu toe echter zonder resultaat.
Toerisme Internationaal ziet ons land zich in de maand juni van het verslagjaar geplaatst als zesde opkomende toerismemarkt in de wereld. Maar op de Travel & Tourism Competitiveness Index staan we op de 108ste plaats van 124 landen. Echter, met de opening van het hotel Royal Torarica en van het Best Western Hotel Elegance en met de bouw van het zes verdiepingshoge Courtyard Hotel van Marriott lijkt het er wel op alsof ons land zich voorbereidt op een hogere plaats op de Travel & Tourism Competitiveness Index. Suriname doet het ook steeds beter terzake de ontvangst van toeristen op cruises. Een nieuwe toeristische attractie is onze oudejaarsviering met Surifesta. Ook agrotoerisme begint zich te ontwikkelen en de vierlanden fusie van Suriname met Brazilië, Frans-Guyana en Guyana belooft groei. Suriname treedt in 2009 op als coördinator van gezamenlijke toeristen programma’s. Woningbouw Er is het afgelopen jaar redelijk gebouwd in ons land. Voor het Ministerie van Defensie in Commewijne, Sekrepatoe te Kwatta en te Tout Lui Faut het LISP, welk programma nu uitgebreid gaat worden met LMISP (lowmiddle income shelter project). Er zullen 200 woningen op Tout Lui Faut worden gebouwd. En met de eerste 170 bereidverklaringen voor bewoners van het Rahimalproject kan ook daar verder gebouwd worden. Het grootste project is Richelieu in het district Commewijne, waar 4.000 woningen zullen worden gebouwd volgens een totaal ander concept dan de traditionele volkswoningbouw. Richelieu staat model voor het nieuwe concept dat ook elders in het land gehanteerd zal worden. Bevolking Uit verschenen statistisch materiaal blijkt dat de gemiddelde levensverwachting van onze bevolking sinds 1970 voor vrouwen is gestegen van 65 naar 73,4 jaar, en voor mannen van 61 naar 68,4 jaar. De Verzekeringsbranche Na lange tijd werd in de maand augustus van het verslagjaar door de Nationale Assemblee weer een arbeidsgerelateerde wet(swijziging) aangenomen. De wijziging van de Surinaamse Ongevallenregeling van 1947 houdt in dat naast begrafenis- ook crematiekosten onder de schadeloosstelling kunnen vallen. Deze kosten, die vroeger wettelijk tussen de SRD 0,25 en SRD 0,40 lagen, zijn thans vastgesteld op minimaal SRD 4.000,-. Daarnaast is het minimum dagloon dat in de wet neerkwam op SRD 0,02 verhoogd naar SRD 20,-. Het minimum dagloon wordt gebruikt om vast te stellen welk bedrag aan uitkering van werknemers of nabestaanden zal bedragen indien zij arbeidsongeschikt worden door een bedrijfsongeval. Tijdens de behandeling van het wetsontwerp zijn cijfers aangehaald die een stijgende trend vertonen in het aantal geregistreerde bedrijfsongevallen. Vanwege de stijgende trend is het van belang om adequate voorzieningen en goede uitgangspunten in de wet te hebben om uitkeringen te berekenen, zoals het minimum dagloon. Als positief kan de nieuwe mogelijkheid in de Ongevallenregeling worden aangemerkt om het maximum dagloon en de begrafenis- en crematiekosten voortaan bij staatsbesluit aan te passen. Vermeldenswaard is dat niet de vakbeweging de aanpassing van de tarieven en bedragen in de wet heeft aangedreven, maar de Surinaamse Vereniging van Assurantiemaatschappijen (SURVAM), in overleg met de regering. Als platform heeft de SURVAM in het verslagjaar goed gefunctioneerd. Helaas is er binnen de SURVAM nog geen eenduidigheid ontstaan met betrekking tot benadering van de aanpak van de verlieslatendheid van de branche Wettelijke Aansprakelijkheidsverzekering Motorrijtuigen (WAM). Ter verhoging van de professionaliteit van het agentenkorps wordt het naar onze mening tijd om in het belang van de maatschappij en de cliënt ook het instituut van intermediairs door de SURVAM tegen het licht te houden, waarbij zij bijbehorende normen vaststelt. De overheid heeft in het verslagjaar een aanvang gemaakt met de voorbereidingen voor invoering van een Algemene Zorgverzekering (AZV), het is de bedoeling dat deze verzekering per 1 januari 2009 zal ingaan. Door de Minister van Volksgezondheid is er een Werkgroep voorbereiding AZV geïnstalleerd, bestaande uit diverse stakeholders uit de samenleving. Het zou naar onze mening zijn aan te bevelen om de particuliere zorgverzekeraars, die verenigd zijn in de SURVAM, te betrekken bij de voorbereidingen tot de implementatie van de AZV. De zorgverzekeraars hebben voldoende deskundigheid en ervaring met het aanbieden van medische verzekeringen en kunnen deze dus delen met de voorbereidingscommissie AZV.
Het bedrijf Het jaar 2007 stond vrijwel geheel in het teken van de viering van ons 125-jarig bestaan op 12 april 2007. De viering begon reeds in januari 2007 bij de Bigi Broki Waka die in belangrijke mate door FATUM gesponsord was. Op 12 april 2007 werd er een receptie gehouden in Hotel Torarica. Ook in Nickerie werd een receptie gehouden. Bij de viering van ons 125-jarig bestaan zijn alle medewerkers, agenten en relaties van ons bedrijf goed bedacht. Ter gelegenheid van deze mijlpaal heeft FATUM een Sportfonds in het leven geroepen om de sport in Suriname te bevorderen en sporters te ondersteunen. De eerste financiële inleg in het Sportfonds was SRD 125.000,- en jaarlijks zal FATUM een percentage van de winst doneren aan het fonds. Op 7 maart 2007 was het ook precies 1 jaar geleden dat het FATUM Suriname Fund werd opgericht. De Presidentsvrouwe, Mevrouw E. Venetiaan-Vanenburg, nam toen ter gelegenheid hiervan het eerste certificaat ter waarde van SRD 25.000 in ontvangst. Dit certificaat werd door haar gedoneerd aan de Stichting Prasoro voor het Kind in Nood, voorheen SOS Kinderdorpen. Ieder jaar zal het certificaat SRD 2.500,- aan rendement opleveren, aangezien het gegarandeerd rendement op beleggingen in SRD 10% bedraagt.
Branche Motorrijtuigen Onze wegen zijn in het jaar 2007 niet veiliger geworden, integendeel. In het verslagjaar is een recordaantal van 91 mensen in het verkeer omgekomen. De verkeerssituatie baart de verzekeringsmaatschappijen, verenigd in de SURVAM, nu wel ernstig zorgen. De schaden blijven toenemen, terwijl de premie nog steeds op hetzelfde niveau van enkele jaren terug is gebleven. De verzekeringsmaatschappijen moeten tot eenduidig beleid zien te komen voor een eventuele premie aanpassing en herziening van het kortingenbeleid. In feite zouden wij terug moeten naar de situatie waarbij de no-claim korting verdiend moet worden, op basis van het aantal schadevrij gereden jaren. Er is in 2006 door de verzekeringsmaatschappijen in SURVAM verband een database opgezet. Dagelijks wordt door elke verzekeringsmaatschappij elke aangemelde schade in dit systeem ingevoerd. Hierdoor kan verzekeringsfraude worden voorkomen. Inmiddels heeft ook het Ministerie van Justitie en Politie enkele maatregelen genomen en enkele in het vooruitzicht gesteld om het aantal aanrijdingen terug te dringen.
10
Grafiek 1: Aantal verkeersdoden afgelopen 7 jaren Aantal verkeersdoden afgelopen 7 jaren
Branche Brand In 2007 zijn er, ondanks de strenge maatregelen die zijn genomen om de portefeuille op te schonen, toch een aantal relatief grote schaden geweest. Ook landelijk bekeken zijn er in het verslagjaar veel meer branden geweest dan voorgaande jaren. Wat de oorzaak hiervan is, is niet helemaal duidelijk. Duidelijk voor ons is wel dat we de maatregelen van preventie, risico-beoordeling en portefeuille-opschoning moeten voortzetten, om zo te zorgen voor een beheersbare schadelast en een goed presterende branche. Grafiek 2: Aantal branden afgelopen 7 jaren Aantal branden afgelopen 7 jaren
Beleggingen en beleggingsopbrengsten Het beleggingsjaar 2007 was er één van extremen, met een stijging van de olieprijs met 50 procent tot bijna honderd dollar, veel interesse voor opkomende markten en klimaatverandering, de euro/dollar pariteitskoers bereikte een nieuw record, en natuurlijk de kredietcrisis. De kredietcrisis was de rode draad in het beleggingsjaar 2007. Zakenbanken publiceerden sinds medio 2007 miljarden verliezen op zogenoemde sub-prime leningen (verstrekt aan consumenten met een discutabel kredietverleden) en beleggers vreesden daardoor een opdroging van krediet in de Amerikaanse economie. De kredietcrisis is verantwoordelijk voor een aantal belangwekkende ontwikkelingen op financiële markten in 2007. Een indirect gevolg is bijvoorbeeld de verzwakking van de Amerikaanse dollar. De euro/dollarkoers bereikte op 23 november 2007 zelfs een nieuw record van 1,4967. Verder leidt de kredietcrisis tot een toenemende beweeglijkheid op de markten. Ondanks de moeilijke internationale situatie heeft het FATUM Suriname Fund goed gepresteerd en kunnen we niet ontevreden zijn over de resultaten. De prestaties van het FATUM Suriname Fund tonen aan dat er vertrouwen is in beleggen in Suriname . Met het aantrekken van circa USD 15.000.000,-- van zowel kleine als van institutionele beleggers is aangetoond dat er locaal behoefte bestaat aan betrouwbare beleggingsproducten met een aantrekkelijk rendement. Gesteld kan worden dat de garantie van de hoofdsom door de FATUM Groep en de rendementsgarantie van de DSB Bank in hoge mate hebben bijgedragen tot het succes van dit beleggingsproduct. De uitbreiding van de Hermitage Mall is ultimo 2007 gestart; met deze uitbreiding van de Mall met circa 4.500 m2 zal er worden ingespeeld op de toenemende behoefte aan shoppingsmogelijkheden in combinatie met ontspanning en recreatie. Uiteraard zal met deze uitbreiding getracht worden om de beleggingsopbrengsten uit dit beleggingsobject te maximaliseren.
11
Grafiek 3: Balanstotaal 2003-2007
In bovenstaande grafiek wordt het verloop van het balanstotaal over de periode 2003-2007 weergegeven. De significante toename in 2006 heeft te maken met de introductie van het eerste beleggingsproduct van FATUM Investments N.V in 2006, het FATUM Suriname Fund en de daarmee gepaard gaande investeringen in de Hermitage Mall en andere investeringsobjecten. Grafiek 4: Premie-inkomen en beleggingsopbrengsten Premie-inkomen Beleggingsopbrengsten
In grafiek 4 wordt het verloop van het premie-inkomen en de beleggingsopbrengsten over de periode 20032007 weergegeven. Het premie-inkomen vertoont met uitzondering van het boekjaar 2006 een groei terwijl de beleggingsopbrengsten over de afgelopen twee boekjaren op hetzelfde niveau zitten. Grafiek 5: Verdeling omzet
Van de omzet over 2007 bestaat 66% (2006: 63%) uit premie-inkomen en 34% (2006: 37%) uit beleggingsopbrengsten. Het Levenbedrijf Evenals voorafgaande jaren heeft de positieve ontwikkeling van het Levenbedrijf zich ook in 2007 voortgezet. Met de toenemende locale concurrentie in deze branche zal in het komende verslagjaar getracht worden
12
onze positie te handhaven c.q. te verbeteren. Getracht zal worden om over te gaan tot het formaliseren van strategische allianties met buitenlandse verzekeraars en het verbeteren van het productaanbod. Gezien de complexiteit van de levenproducten dient er intensief aandacht besteed te worden aan opleiding en training van zowel de medewerkers als van het agentenkorps. Tussenpersonen Onze tussenpersonen zijn een belangrijke schakel in het dienstverlenend proces, en daarom is het van eminent belang dat wij zorgen voor voldoende kennis en knowhow. In het verslagjaar is het agentenkorps kritisch bekeken en heeft er een herindeling van agenten plaatsgevonden. Het is de bedoeling om medio 2008 te starten met voorlichting en training van ons agentenkorps. Door een intensieve samenwerking met de tussenpersonen willen wij cliënten en de markt blijven bedienen en hun loyaliteit stimuleren door een hoge mate van dienstverlening, die gebaseerd is op kennis, ervaring en persoonlijk contact. Corporate Social Responsibility In 2007 hebben wij wederom de nodige steun verleend aan liefdadigheidsinstellingen in het land. Als oudste maatschappij in Suriname op het gebied van de financiële dienstverlening, zien wij het als onze plicht om de minder draagkrachtigen en risicogroepen in de gemeenschap te ondersteunen. Behalve de genoemde groepen ondersteunen wij ook studenten, sportverenigingen, kunst en cultuurverenigingen, omdat wij van mening zijn dat wij overal waar we een nuttige bijdrage kunnen leveren dat ook moeten doen. Op die manier kunnen wij ook de investeringen in economische activiteiten van het land ondersteunen en een bijdrage leveren aan de ontwikkeling van ons eigen land. Wij hebben in het verslagjaar gewerkt aan het ontwikkelen van een meerjaren plan, waarbij het doel is om een aantal instanties te identificeren en deze steun te verlenen voor een langere termijn. Bijkantoor Nickerie Na jaren van achteruitgang lijkt de rijstsector door de ontwikkelingen van de prijs van rijst op de wereldmarkt een goede toekomst tegemoet te gaan. De rijstboeren hebben in het verslagjaar een goede prijs voor hun padie gekregen. Er zijn echter, ondanks de gunstige prijzen, nog geen noemenswaardige investeringen gepleegd, de voorkeur van de rijstboeren is uitgegaan naar het minimaliseren van de schulden bij de banken. Ook de Stichting Behoud Bacovencultuur Suriname (SBBS) maakt thans goede tijden door en heeft het verslagjaar goed afgesloten. Dit bedrijf heeft nu vrije toegang tot de bananenmarkt van de EU, dat houdt in dat ze zonder heffing van invoerrechten (licentierechten) of enige andere belemmering hun product mogen exporteren. In elk geval zijn de vooruitzichten voor deze sector zeer goed. Een andere ontwikkeling die ook zal bijdragen tot de verdere ontwikkeling en opleving van het district is de ontwikkeling van de mijnbouw in het Bakhuysgebergte. In memoriam Tijdens de samenstelling van dit verslag kwam de Voorzitter van de Raad van Commissarissen (RvC), de heer J. Westerhuis RA ons te ontvallen. Hij was sedert 2000 tot aan zijn overlijden, op 16 juli 2008, aan de Raad verbonden als Voorzitter. Onze vennootschap verliest in zijn heengaan een zeer kundige en gedreven commissaris. De directie kon te allen tijden met de meest uiteenlopende vraagstellingen bij hem terecht. Hij bezat het vermogen om in een veelheid aan informatie datgene wat belangrijk was voor de besluitvorming eruit te halen, waardoor het nemen van een besluit daardoor enorm vergemakkelijkt werd. Hij wist vaak op tactvolle wijze een impasse te doorbreken. Wij verliezen in hem een kundige, sympathieke en bovenal een zeer toegewijde Voorzitter van de RvC. Organisatie en medewerkers In het jaar 2007 is met het aantrekken van een nieuwe Human Resource Manager het traject ingezet voor het reorganiseren van ons Human Resources Department. Het eerste traject waarmee een aanvang is gemaakt, betreft de trainingen voor stafleden en medewerkers. Naast de Stichting Vakontwikkeling Verzekeringswezen Suriname (SVVS) training, is in 2007 ook een Management development training van start gegaan, waarvoor 9 stafleden zijn geselecteerd. Daarnaast zijn medewerkers van de afdeling Brand- en Variaverzekeringen en van de Hermitage Mall, geselecteerd voor de training Middle Management. Het is de bedoeling om door middel van jaarlijkse trainingen het niveau van presteren en de motivatie van staf en medewerkers naar een hoger
13
niveau te brengen. In 2007 is de nieuwe CAO ondertekend waarbij de primaire en secundaire arbeidsvoorwaarden zijn aangepast c.q. verbeterd. Het is de bedoeling dat onze medewerkers, op dusdanige wijze worden opgeleid dat zij een allrounders functie in het bedrijf kunnen uitoefenen. Dit is van belang voor continuïteit van de verschillende functies, wat de serviceverlening aan de klant zeker ten goede komt. Huldiging Het verslagjaar was zeer bijzonder omdat naast de viering van het 125-jarig bestaan van ons bedrijf, wij ook mochten meemaken dat de directeur, de heer N. W. Lalbiharie, en twee van onze seniormedewerkers namelijk mevrouw Y. Brader en de heer B. Gangarampanday, van staatswege een onderscheiding hebben ontvangen. Dit in verband met de verdiensten in de samenleving en hun jarenlang dienstverband bij FATUM.
Pensioen De dames S. Elskamp en C. Nai Chung Tong (inmiddels gepensioneerd) hebben in 2007 de pensioengerechtigde leeftijd bereikt. Wij zijn deze medewerkers zeer dankbaar voor hun jarenlang dienstverband en loyaliteit aan ons bedrijf. Jubilarissen In 2007 hebben wij de volgende jubilarissen mogen huldigen: De heer E. Karsodikromo vanwege een dienstverband van 12.5 jaar Mevrouw C. Reid vanwege een dienstverband van 25 jaar De heer R. Gaja vanwege een dienstverband van 25 jaar Mevrouw K. Saridjan vanwege een dienstverband van 35 jaar Wij vinden zo een groot aantal jaren van trouw dienstverband een zeer noemenswaardige prestatie. Medewerker van het jaar De heren J. Wagiso en C. Kromoredjo werden uitgeroepen tot medewerkers van het jaar 2007. Wij gaan ervan uit dat dit goede voorbeeld, voor de overige medewerkers een motivatie zal zijn tot extra inzet om ook een keer tot medewerker van het jaar benoemd te kunnen worden. Resultaat Het bruto geconsolideerde premie-inkomen is in het verslagjaar toegenomen van SRD 17,8 miljoen in 2006 tot SRD 19,6 miljoen in 2007. De verdiende premies zijn tevens toegenomen van SRD 11,2 miljoen naar SRD 16,4 miljoen. De bijdrage in de totaal verdiende premies van de branches brand, motorrijtuigen en medisch varia zijn enigszins gestegen van ca. 89% in 2006 naar ca. 92% in 2007.
14
Het netto rendement op de beleggingen is als volgt samengesteld: (in duizenden SRD) Bruto rendement beleggingen Af: rentelasten financiering beleggingen Netto rendement
2007 SRD % 16.546 16,1 6.339 11,7 10.207 21,0
2006 SRD % 13.164 16,1 2.934 7,2 10.230 25,0
In het bruto rendement zijn tevens de beleggingsopbrengsten welke voortvloeien uit de activiteiten van het FATUM Suriname Fund opgenomen, namelijk de huuropbrengsten van de Hermitage Mall en dividend alsmede hypotheekrente. De interestlasten aan de beleggers in het FATUM Suriname Fund zijn opgenomen als rentelasten financiering beleggingen. Na aftrek van het herverzekeringsaandeel en te betalen schaden (mutatie technische verplichting) is het eigen aandeel in de schadelast ten opzichte van 2006 met ca 81% toegenomen. De bedrijfslasten zijn ten opzichte van 2006 over de gehele linie toegenomen met 4%. De bedrijfswinst vóór belasting is toegenomen van SRD 8,1 miljoen in 2006 tot SRD 9,3 miljoen in 2007. Grafiek 6: Nettowinst 2003-2007
Over de periode 2003-2007 is de nettowinst gestegen van SRD 1.205 duizend naar SRD 9.339 duizend per ultimo boekjaar 2007, een stijging van circa 675%. Vooruitzichten Over de toekomst zijn wij gematigd positief gestemd. Naar verwachting zullen de marktomstandigheden de komende periode nog wel moeilijk blijven en het is duidelijk dat wij voor zware uitdagingen staan, echter zijn wij ervan overtuigd dat wij met de steun van onze trouwe medewerkers en tussenpersonen wel optimistisch gestemd kunnen zijn. Het is de bedoeling het komend jaar een aantal nieuwe producten te introduceren, tevens zullen wij veel aandacht blijven besteden aan training en ontwikkeling van onze medewerkers en tussenpersonen. Wij willen klanten producten leveren die zij in hun leven nodig hebben om financiële reserves op te bouwen, tegen de directe invloed van turbulentie op onze markten. Wij hebben een toenemende vraag geconstateerd naar spaar- en beleggingsproducten. Wij zijn derhalve voornemens in die behoefte te blijven voorzien. Het is duidelijk dat wij ons de komende jaren moeten herpositioneren op de markt, en tevens is het van belang om internationaal allianties aan te gaan waarbij wij ervoor zorgen dat wij onze positie kunnen versterken. In ons Businessplan voor het jaar 2008 hebben wij hier ook voldoende aandacht aan besteed. Onze uitgangspunten voor de toekomst zijn een gezonde groei van de portefeuille te bewerkstelligen, uitbreiding van ons productaanbod en versteviging van onze economische positie. Onze dank Onze organisatie blijft volop in beweging. Er worden inspanningen gevraagd die een behoorlijk beroep doen op inzet en motivatie van de betrokken medewerkers. Onze dank gaat uit naar de medewerkers voor de wijze waarop er in het verslagjaar hieraan uitvoering is gegeven. N.W. Lalbiharie Directeur
15
16
Jaarrekening
17
Geconsolideerde balans per 31 december 2007 (na winstbestemming)
Bedragen in duizenden Surinaamse dollars
Activa Beleggingen Onroerende goederen Overige financiële beleggingen
2007
2006
47.410 93.106
41.390 70.090 140.516
Vorderingen Vorderingen uit directe verzekeringen Overige vorderingen
1.614 773
111.480
2.080 1.637 2.387
Overige activa Bedrijfsmiddelen Liquide middelen
1.250 2.597
3.717
728 3.239 3.847
3.967
3.958
3.965
150.708
123.129
Overlopende activa Lopende rente Totale activa
18
Bedragen in duizenden Surinaamse dollars
Passiva Groepsvermogen Aandelenkapitaal Herwaarderingsreserve Egalisatiereserve
2007 5 7.196 53.243
Voorzieningen Langlopende schulden Schulden Schulden aan kredietinstellingen Te betalen schaden Schuld aan pensioenfonds Overige schulden
Overlopende passiva Totale passiva
2006 5 7.475 43.925 60.444
51.405
8.450
8.754
56.734
43.039
5.601 8.600 160 10.436
6.397 5.411 4 7.873 24.797
19.685
283
246
150.708
123.129
19
Geconsolideerde winst- en verliesrekening over 2007 Bedragen in duizenden Surinaamse dollars
Baten Verdiende premies eigen rekening Opbrengst beleggingen
Resultaat technische rekening Andere baten en lasten Resultaat vóór belastingen Belastingen Resultaat ná belastingen
20
11.319 10.230
16.407 10.207
21.549
26.614
Omzet Lasten Schadelasten Mutaties technische voorzieningen Bedrijfskosten, inclusief acquisitiekosten
2006
2007
5.041 89 8.225
9.127 35 8.037 17.199
13.355
9.415 32 9.447 108 9.339
8.194 -7 8.187 78 8.109
Geconsolideerd Kasstroomoverzicht Bedragen in duizenden Surinaamse dollars
2007
2006
9.447 108 9.339 689 -1.631 -304 3.821 466 12.380
8.187 78 8.109 596 -1.244 1.361 4.391 133 13.346
-713 -48.325 -49.038
-114 -82.289 -82.403
20.423 -28.615
35.628 -46.775
Langlopende schulden Bankkrediet Mutatie overige bezittingen Dividend
19.368 -4.383 908 -300 15.593
43.039 -6.507 -894 -200 35.438
Mutatie liquide middelen
-642
2.009
Kasstroom uit operationele activiteiten Resultaat vóór belastingen Belastingen over het resultaat Resultaat na belastingen Afschrijvingen Gerealiseerde herwaardering beleggingen Vermeerdering verzekeringstechnische voorzieningen Mutatie kortlopende schulden Mutatie vorderingen Kasstroom uit investerings-en beleggingsactiviteiten Investeringen en verstrekkingen in: Bedrijfsmiddelen Beleggingen Desinvesteringen, aflossingen en verkopen Belegde middelen Kasstroom uit financieringsactiviteiten
Bovenstaand kasstroomoverzicht is opgesteld volgens de zogenoemde indirecte methode. Alleen die mutaties zijn verwerkt die een wijziging in de liquide middelen tot gevolg hebben gehad. Herwaarderingen zijn derhalve buiten beschouwing gelaten. Het effect van valutaverschillen op de saldi van liquide middelen genoteerd in vreemde valuta is als koersverschil in het resultaat verwerkt.
21
Toelichting algemeen Grondslagen voor consolidatie In de geconsolideerde jaarrekening zijn opgenomen FATUM Schadeverzekering N.V. en haar nagenoeg 100% dochterondernemingen FATUM Levensverzekering N.V. alsmede Fatum Investments N.V. Belangen van derden in het vermogen en resultaat van de deelneming worden afzonderlijk in de geconsolideerde jaarrekening vermeld. De vennootschappelijke jaarrekening van de moedermaatschappij is afzonderlijk in dit verslag opgenomen. De jaarrekeningen van FATUM Levensverzekering en FATUM Investments N.V. zijn separaat uitgebracht. Het vastgoed Hermitage Mall, dat deel uitmaakt van het FATUM Suriname Fund, is ondergebracht in de N.V. SUVAM, een 100 % deelneming van FATUM Investments N.V. Het Fatum Suriname Fund wordt, zijnde een beleggingsproduct van FATUM Investments N.V., niet als afzonderlijke entiteit in de consolidatie betrokken. De door FATUM Investments N.V. uitgegeven participaties in het Fatum Suriname Fund worden als schuld in de geconsolideerde jaarrekening verwerkt. Anderzijds worden de - voor wat betreft de vergoeding van interest en waardemutaties - aan de deelgerechtigden van het fonds toekomende beleggingen (het fonds), die alle eigendom zijn van de FATUM Groep, als bezittingen in de geconsolideerde balans opgenomen.
Vreemde valuta waarderingsgrondslagen Activa en passiva in vreemde valuta worden omgerekend tegen de onderstaande vermelde koersen per balansdatum. Baten en lasten uit hoofde van transacties in vreemde valuta worden omgerekend tegen de koersen op transactiedatum. De verschillen verbandhoudende met wijzigingen van wisselkoersen worden afzonderlijk in de winst- en verliesrekening verwerkt onder het hoofd ‘Andere baten en lasten’. De voor de omrekening in lokale valuta gebruikte koersen per balansdatum zijn als volgt: 2007 2006 SRD SRD Amerikaanse dollar 2,80 2,75 Euro 4,00 3,50
Waarderingsgrondslagen Algemene waarderingsgrondslagen Activa en passiva worden gewaardeerd tegen nominale waarde, tenzij hierna een andere waarderingsgrondslag wordt vermeld. Waar nodig is een voorziening voor oninbaarheid in mindering gebracht.
Specifieke waarderingsgrondslagen Onroerende goederen De onroerende goederen, met uitzonderingen van aanschaffingen in het lopend boekjaar, zijn opgenomen tegen de actuele waarde verminderd met lineaire afschrijvingen op basis van de geschatte economische levensduur. De actuele waarde van de onroerende goederen, m.u.v. de Hermitage Mall, is gebaseerd op in 2005 extern verrichte taxaties. De in gebruik zijnde fasen I en II van de Hermitage Mall zijn geherwaardeerd op basis van externe taxaties verricht op 17 december 2007, terwijl de uitbreidingsfasen tegen de bestede kosten zijn opgenomen. De aanschaffingen in het lopend jaar alsmede investeringen in bestaande onroerende goederen worden tot aan de eerstvolgende taxatie tegen de verkrijgingswaarde opgenomen. Het vermogenssurplus voortvloeiende uit de vorenvermelde herwaarderingen wordt toegevoegd aan de onder het eigen vermogen opgenomen “Herwaarderingsreserve”, terwijl het herwaarderingsurplus van de Hermitage Mall, gegeven het beleggingskarakter, onder de beleggingsopbrengsten onder het hoofd ‘huuropbrengsten’ is verantwoord.
22
Over de herwaardering van het hoofdkantoor en filialen wordt geen voorziening voor latente inkomstenbelasting gevormd daar het niet verwacht is dat deze gedesinvesteerd zullen worden. Bedrijfsgebouwen worden in 20 jaar lineair afgeschreven Overige financiële beleggingen De overige financiële beleggingen, met uitzondering van effecten, worden gewaardeerd tegen de nominale waarde. Effecten zijn tegen de beurskoers ultimo van het boekjaar gewaardeerd. Koerswaarde mutaties zijn in het resultaat verwerkt onder het hoofd ‘Beleggingsopbrengsten’. Overlopende rente van depositobeleggingen, dividend van aandelen en hypotheekrente zijn opgenomen onder het hoofd ‘Overlopende activa’. Vorderingen De hieronder opgenomen vorderingen uit directe verzekeringen hebben betrekking op tussenpersonen uit hoofde van afgesloten verzekeringen en de van hypotheekdebiteuren nog te ontvangen bedragen uit de verstreken aflossingstermijnen en zijn opgenomen tegen de nominale waarde verminderd met een voorziening voor oninbaarheid. Onder de vorderingen zijn eveneens opgenomen de overlopende huurvorderingen van de Hermitage Mall en overlopende inleggelden van participanten die gewaardeerd zijn tegen de nominale waarde, onder aftrek van een voorziening voor dubieusheid. Bedrijfsmiddelen De bedrijfsmiddelen worden opgenomen tegen aanschafwaarde verminderd met lineaire afschrijvingen gebaseerd op de economische levensduur van de objecten. Het afschrijvingspercentage bedraagt voor voertuigen, automatiseringsapparatuur en overige bedrijfsmiddelen respectievelijk 20%, 33 1/3% en 10% per jaar. Liquide middelen De liquide middelen betreffen kas- en direct opvraagbare banktegoeden en zijn gewaardeerd tegen de nominale waarde. De onder de liquide middelen begrepen vreemde valuta tegoeden zijn gewaardeerd tegen de per balansdatum geldende koersen zoals vermeld onder de vreemde valuta waarderingsgrondslagen. De verschillen verbandhoudende met wijzigingen van wisselkoersen worden, zoals eerder vermeld onder de vreemde valuta waarderingsgrondslagen, afzonderlijk in de winst- en verliesrekening verwerkt onder het hoofd ‘Andere baten en lasten’. Egalisatiereserve De egalisatiereserve dient tot egalisatie van de aan het verzekeringsbedrijf verbonden risico’s. De omvang van deze reserve beloopt bij het schadebedrijf niet meer dan twee maal het bedrag van de jaarlijkse netto verdiende premies, terwijl bij het levenbedrijf de egalisatiereserve 10% van de netto premiereserve dient te bedragen.
Voorzieningen Premiereserve De premiereserve van het schadebedrijf betreft een voorziening voor het nog niet verdiende gedeelte van de geboekte premies van reeds aangevangen en nog niet verstreken risicotermijnen verminderd met de provisies. De voorziening wordt vastgesteld op basis van het zogeheten ‘ 1/24- systeem’. Voorziening voor verzekeringsverplichtingen De voorziening voor verzekeringsverplichtingen van het levenbedrijf wordt actuarieel becijferd volgens de netto-methode, zijnde de verzekeringstechnische waarde van de toekomstige uitkeringen verminderd met de contante waarde van de toekomstige premies. De vaststelling van de voorziening heeft plaatsgehad met inachtneming van een rekenrente van 4% en de sterftetafel mannen en vrouwen 1961-1965.
23
De aldus berekende voorziening voor verzekeringsverplichtingen is vermeerderd met een voorziening voor administratiekosten, gebaseerd op 0,25% van de contante waarde van het verzekerd kapitaal voor premievrije en koopsommen verzekeringen en 5% van de voorziening voor verzekeringsverplichtingen tegen premiebetaling. Voorts wordt een voorziening gevormd voor het verhoogd actuarieel risico in verband met de beperkte ouderdom van het levenportefeuille. Voorziening voor post employment benefits De voorziening voor zogenoemde ‘post employment benefits’ is gevormd ter dekking van de medische kosten tot het overlijden van de gepensioneerden en is bepaald als de contante waarde van de benodigde voorziening. Eveneens wordt een voorziening gevormd voor actieven waaraan gedurende de resterende diensttijd tot hun pensionering wordt gedoteerd rekening houdende met verdere actuariële ontwikkelingen. De actuariële berekening terzake is o.a. gebaseerd op de geschatte medische kosten, inflatie verloop, ontslag en invalideringskansen en een discontovoet van 3,85%. Voorziening voor onderhoudskosten Ter egalisatie van de groot onderhoudskosten, die naar verwachting om de drie jaren, aan de Hermitage Mall zullen worden uitgevoerd, wordt met ingang van 2006 jaarlijks een voorziening gevormd gebaseerd op 1,25% per jaar van de aanschafwaarde. De betreffende onderhoudskosten zullen, naast de jaarlijkse dotatie, worden geïndexeerd op basis van de ontwikkeling van de bouwkosten. Langlopende schulden De waarde van de hieronder opgenomen participaties van deelgerechtigden in het FATUM Suriname Fund is tot stand gekomen door bijschrijving van agio op de inleggelden in diverse valuta klassen. Het waarderingsverschil is tezamen met de agio bijschrijving en de nominale rentevergoeding op de participaties in het resultaat in mindering gebracht op de beleggingsopbrengsten. De nominale inleg van de deelgerechtigden in alle klassen van het FATUM Suriname Fund zijn gegarandeerd door de FATUM Groep, terwijl de minimale rente op de participaties met ingang van de uitgifte datum ,i.c. 7 maart 2006, voor 3 jaren zijn gegarandeerd door De Surinaamsche Bank N.V. De eveneens onder de langlopende schulden opgenomen vreemde valuta bank en overige investeringslening voor financiering van de Hermitage Mall en andere vastgoedbeleggingen zijn opgenomen tegen de nominale waarde en gewaardeerd tegen de per balansdatum vermelde omrekeningskoersen voor vreemde valuta. De koersverschillen uit deze hoofde zijn als financieringskosten van de Hermitage Mall in mindering gebracht op de beleggingsopbrengsten van de Hermitage Mall. Grondslagen van resultaatbepaling De premies, provisies, en schade-uitkeringen zijn verantwoord onder aftrek van het aandeel van herverzekeaars en worden tezamen met de opbrengst uit beleggingen verantwoord in het boekjaar waarop zij betrekking hebben. De kosten worden bepaald met inachtneming van de hiervoor vermelde grondslagen van waardering en toegerekend aan het verslagjaar waarop zij betrekking hebben. De afschrijvingen geschieden tijdsevenredig op basis van de verwachte economische levensduur. Op aanschaffingen gedurende het jaar wordt naar tijdgelang afgeschreven. De belastingen worden in de winst- en verliesrekening opgenomen op basis van het fiscale resultaat, rekeninghoudend met fiscaal vrijgestelde posten, respectievelijk geheel of gedeeltelijk niet aftrekbare kosten.
24
Toelichting op de geconsolideerde balans Bedragen in duizenden Surinaamse dollars
Beleggingen De beleggingen zijn als volgt onderverdeeld: Onroerende goederen Bedrijfsgebouwen en terreinen Overige onroerende goederen Overige financiële beleggingen Hypotheken Effecten Leningen op schuldbekentenissen Termijndeposito’s
Totale beleggingen
2007
2006
43.058 4.352 47.410
37.546 3.844 41.390
43.227 41.893 5.871 2.115 93.106
36.580 26.513 4.095 2.902 70.090
140.516
111.480
Onroerende goederen Onder de onroerende goederen zijn opgenomen de Hermitage Mall, het appartementencomplex in aanbouw aan de Anton Dragtenweg, het kantorencomplex aan de Noorderkerkstraat, Henck Arronstraat en Nieuw Nickerie, de dienstwoning van de filiaalhouder en het recreatieoord te Saramacca alsmede onbebouwde terreinen. De Hermitage Mall maakt deel uit van het Fatum Suriname Fund. Het verloop in de onroerende goederen is als volgt:
2007
2006
41.390 4.886
Afschrijvingen Eindsaldo boekwaarde
1.632 47.908 -498 47.410
14.275 27.472 54 41.801 -411 41.390
Aanschafwaarde Cumulatieve afschrijvingen Historische boekwaarde Boekwaarde herwaarderingen Eindsaldo boekwaarde
39.389 -767 38.622 8.788 47.410
34.503 -548 33.955 7.435 41.390
Beginsaldo boekwaarde Investeringen -/- desinvesteringen Terugboeking afschrijving Herwaardering
Hypotheken De hypothecaire vorderingen zijn verstrekt onder zekerheid van eerste hypotheek en zijn opgenomen tegen nominale waarde onder aftrek van een voorziening wegens oninbaarheid. De interestpercentages van de per balansdatum uitstaande hypothecaire vorderingen in Surinaams courant variëren tussen de 10 - 26% en van de vreemde valuta uitzettingen tussen de 10 % en 18 % per jaar. Effecten De binnenlandse fondsen zijn gewaardeerd tegen de slotkoersen ultimo van het boekjaar, zoals genoteerd door de Surinaamse Effectenbeurs, terwijl de buitenlandse fondsen zijn opgenomen tegen de door de
25
vermogensbeheerders opgegeven beurskoersen. De toename van de beurswaarde is ten gunste van de beleggingsopbrengsten verwerkt. De fondsen maken voor een bedrag van SRD 19,2 miljoen deel uit van het Fatum Suriname Fund. Leningen op schuldbekentenis Het rentepercentage van leningen op schuldbekentenis beloopt voor SRD en vreemde valuta leningen respectievelijk 15% tot 23% en 9 tot 12 % per jaar. Termijndeposito’s De onder dit hoofd opgenomen beleggingen in termijndeposito’s en spaarrekeningen luidende in locale valuta renderen tussen de 6,5% en 12,5% per jaar. De eveneens onder dit hoofd opgenomen vreemde valuta termijndeposito’s met een tegenwaarde van in totaal ca. SRD 736 duizend; (2006 ca. SRD 1,2 miljoen) zijn belegd tegen rentepercentages van 3,94% - 7,25% per jaar; (2006: 2,00% - 7,25% per jaar). Van de uitstaande spaaren depositobeleggingen bij bankiers is een bedrag van SRD 555 duizend gesepareerd t.b.v. de Centrale Bank van Suriname uit hoofde van de solvabiliteitsvereisten. Vorderingen uit directe verzekeringen Vorderingen uit directe verzekeringen Overige vorderingen
De vorderingen uit directe verzekeringen zijn als volgt: Agentensaldi Af: voorziening voor dubieuze vorderingen Balanswaarde
2007
2006
1.614 773 2.387
2.080 1.637 3.717
2007
2006
3.030 1.416 1.614
3.218 1.138 2.080
De agentenvorderingen die langer dan een jaar achterstallig zijn, zijn geheel voorzien tot een bedrag van circa SRD 1.257 duizend;(2006: ca. SRD 928 duizend) alsmede is op de dubieuze vorderingen over 2007 een voorziening getroffen van ca. SRD 159 duizend;(2006: ca. SRD 210 duizend). Overige vorderingen De overige vorderingen hebben voornamelijk betrekking op huurvorderingen met betrekking tot de exploitatie van de Hermitage Mall, alsmede personeelsvoorschotten. Bedrijfsmiddelen Het verloop van de bedrijfsmiddelen is als volgt:
2007
2006
Afschrijvingen Terugboeking afschrijving i.v.m desinvestering Boekwaarde eind van het jaar
728 993 -460 1.261 -191 180 1.250
780 133 -6 907 -185 6 728
Aanschafwaarde Cumulatieve afschrijvingen Boekwaarde
2.306 1.056 1.250
1.769 -1.041 728
Boekwaarde begin van het jaar Investeringen Desinvesteringen
26
Liquide middelen De samenstelling van deze post ziet er als volgt uit: Kastegoeden Banktegoeden Totaal
2007
2006
748 1.849 2.597
433 2.806 3.239
De kas en banksaldi staan ter vrije beschikking van in de consolidatie betrokken vennootschappen. Kas- en banksaldi in vreemde valuta, met een tegenwaarde ultimo 2007 en 2006 van respectievelijk ca. SRD 1,9 miljoen en SRD 2,4 miljoen, zijn gewaardeerd tegen de per balansdatum geldende koersen, zoals vermeld onder de vreemde valuta waarderingsgrondslagen. Overlopende activa Hieronder zijn overlopende rente en dividend opgenomen van: Aandelen Hypotheken Leningen u/g Termijndeposito’s
2007
2006
373 2.867 449 269 3.958
329 2.866 562 208 3.965
Groepsvermogen Het maatschappelijk en geplaatst kapitaal bestaat uit 200.000 aandelen elk groot SRD 0,025 nominaal. Het verloop in de reserves kan als volgt worden weergegeven: Herwaarderingsreserve Balanswaarde begin van het jaar Bij: - resultaat ná belastingen - dividend 2007 - gerealiseerde herwaardering onroerende goederen Balanswaarde eind van het jaar Voorzieningen Het verloop in de voorzieningen is als volgt: Stand begin van het jaar Toevoeging / (onttrekking) in het jaar Stand eind van het jaar
7.475
EgalisatieReserve
-279 7.196
43.925 9.339 -300 279 53.243
2007
2006
8.754 -304 8.450
7.193 1.561 8.754
Onder de voorzieningen zijn naast de technische voorzieningen voortvloeiende uit het schade en levenbedrijf ook opgenomen een voorziening voor post employment benefits en een voorziening ter egalisatie van de onderhoudskosten aan de Hermitage Mall. Aan de voorziening voor technische verplichtingen van het levenbedrijf werd ten laste van het resultaat een bedrag van SRD 169 duizend toegevoegd, terwijl de vrijval c.q. onttrekking aan de premiereserve van het schadebedrijf ca. SRD 716 duizend bedraagt. De voorziening voor post employment benifits bedraagt SRD 954 duizend en heeft voor ca. SRD 760 duizend betrekking op de gepensioneerden en het restant op de actieve medewerkers. De dotatie aan de onderhoudsvoorziening van de Hermitage Mall bedraagt SRD 200 duizend.
27
Langlopende schulden Participaties van deelgerechtigden in het FATUM Suriname Fund (FSF) Overige investeringsleningen
2007
2006
47.283 7.451 56.734
29.915 13.124 43.039
Het verloop in participaties van de deelnemers in het FATUM Suriname Fund (FSF) is als volgt:
2007 Beginsaldo Aantrekking Uitbetaling Agio bijschrijving Herwaardering Eindsaldo
SRD klasse 4.872 8.385 -210 20 13.067 13.067
USD klasse 9.253 4.138 -518 28 12.901 63 12.964
2006 Euro klasse 10.735 6.804 -1.013 57 16.583 1.614 18.197
SRD klasse 4.856 16 4.872 4.872
USD klasse 9.055 33 9.088 165 9.253
Euro klasse 10.319 31 10.350 385 10.735
De participaties in het FSF in de verschillende klassen zijn bepaald door de nominale inleggelden te waarderen tegen de koersen per balansdatum van 1.007 voor SRD en 100,70 voor USD en Euro participaties. Ultimo 2006 bedroegen de koersen respectievelijk 1.004,50 voor de SRD en 100,45 voor de USD en Euro participaties. Het hieruit voortvloeiende agio wordt ten laste van het resultaat verwerkt onder het hoofd Interestlasten participaties.De omrekeningskoers voor de vreemde valuta participaties bedraagt conform het vermelde onder de grondslagen van vreemde valuta omrekening. Overige investeringsleningen Onder overige investeringsleningen zijn opgenomen de medefinanciering van de Hermitage Mall door een commerciële bankinstelling tot een bedrag van US$ 1,25 miljoen. Hieronder is ook opgenomen een externe belegging in de Hermitage Mall tot de tegenwaarde van USD 1.838.375. Verder bestaan de investeringsleningen uit de financiering door derden van de aankoop van onroerend goed in het noorden van Paramaribo tot een bedrag van Euro 2,1 miljoen. De in 2006 overeengekomen prijs was Euro 2,6 miljoen welke na heroriëntatie is verlaagd naar Euro 2,1 miljoen. Voor deze financieringen zijn genoemde objecten als onderpand verstrekt. Vermeldenswaard in dit verband is dat het de bedoeling is de in het noorden van Paramaribo aangekocht onroerend goed een toeristische bestemming te geven. Kortlopende schulden Schulden aan kredietinstellingen Te betalen schaden Schuld aan Stichting Pensioenfonds van de FATUM Schadeverzekering N.V. Overige schulden
2007
2006
5.601 8.600
6.397 5.411
160 10.436 24.797
4 7.873 19.685
Schulden aan kredietinstellingen Betreffen rekening-courantfaciliteiten alsmede (kort)lopende investeringskredieten waarvoor specifieke dekkingen/zekerheden zijn verstrekt.
28
Te betalen schaden
2007
2006
Te betalen schaden Af: aandeel herverzekering Te betalen schaden eigen rekening
11.948 3.348 8.600
6.234 823 5.411
De te betalen schaden betreffen de voorziening voor de per balansdatum nog niet afgewikkelde schaden. De vaststelling is geschied post voor post voor bekende schaden en voor reeds gevallen maar nog niet bekende schaden is een voorziening getroffen op basis van ervaringscijfers. De toename van de te betalen schaden heeft betrekking op de branches brand en motorrijtuigenverzekering alsmede overlijdensuitkeringen. Overige schulden Hieronder zijn opgenomen: Schulden aan financiers Schulden uit verzekeringen Belastingen Overige te betalen schulden Totaal
2007
2006
2.088 3.358 2.096 2.894 10.436
3.928 2.020 1.925 7.873
De schulden aan financiers bestaan uit rentevergoedingen op de aangegane investeringsleningen. Onder schulden uit verzekeringen zijn o.m. opgenomen herverzekeringspremies en schadeverrekeningen alsmede af te dragen toeslagen waarborgfonds uit hoofde van motorrijtuigenverzekering. Onder belastingen is voornamelijk opgenomen de per saldo nog af te dragen omzetbelasting, terwijl onder overige schulden zijn opgenomen de vooruit ontvangen huren en waarborgsommen. Overlopende passiva Rente opgenomen leningen Diversen
2007
2006
283 283
246 246
29
Toelichting op de geconsolideerde winst- en verliesrekening Bedragen in duizenden Surinaamse dollars Verdiende premies Schadebedrijf Brutopremie Herverzekeringspremie Verdiende premies
2007
2006
18.310 2.878 15.432
16.631 - 6.186 10.445
Levenbedrijf Brutopremie Herverzekeringspremie Verdiende premies
1.323 -348 975
1.140 - 266 874
16.407
11.319
Uit het bovenstaande overzicht blijkt dat de verdiende premies van het schadebedrijf t.o.v. 2006 zijn gestegen naar het niveau van SRD 15,4 miljoen, een stijging van 49%. De verdiende premies van het levenbedrijf zijn t.o.v. 2006 toegenomen met ca. 12%. De premie van motorrijtuigen- en brandverzekeringen leveren de grootste bijdrage aan de totale premiebaten. Opbrengst beleggingen De opbrengst van beleggingen is als volgt: Bruto opbrengst beleggingen Af: rentelasten financiering beleggingen Netto rendement
2007
2006
16.546 6.339 10.207
13.164 -2.934 10.230
Het bruto rendement op de beleggingen, uitgedrukt in procenten van het gemiddeld belegd kapitaal, is op hetzelfde niveau gebleven van 16,1%. Het netto rendement, uitgedrukt in procenten van het belegd kapitaal minus financieringsmiddelen, beloopt over 2007 en 2006 respectievelijk 21% en 25%. Schadelast en uitkeringen De per saldo schadelast is als volgt samengesteld: Levenbedrijf Schadebedrijf
Provisie en kosten Acquisitiekosten Personeelskosten Afschrijvingen Overige bedrijfskosten
30
2007
2006
682 8.445 9.127
517 4.524 5.041
2007
2006
2.150 2.847 689 2.351 8.037
1.714 3.226 596 2.689 8.225
De acquisitiekosten uitgedrukt in procenten van de netto premiebaten zijn over de jaren 2007 en 2006 op hetzelfde niveau gebleven van 11%. Exclusief de dotatie aan de voorziening voor post employment benefits over 2006 van ca. SRD 911 duizend, zijn de personeelskosten ten opzichte van 2006 met circa 23% toegenomen onder meer als gevolg van de jaarlijkse aanpassing van de lonen en salarissen en de daaraan gerelateerde sociale lasten. In 2006 waren de overige bedrijfskosten gestegen voornamelijk door de introductie van het FATUM Suriname Fund (FSF). Exclusief deze kosten van de lancering van het FSF zijn de overige bedrijfskosten in 2007 t.o.v. 2006 voornamelijk gestegen door de toename van de huisvestingkosten van de Hermitage Mall Andere baten en lasten Betreft de per saldo (nadelige) c.q. voordelige koersresultaten ontstaan uit afrekening van transacties tegen andere koersen dan waartegen deze waren verwerkt.
31
VENNOOTSCHAPPELIJKE BALANS PER 31 DECEMBER 2007 (na winstbestemming) Bedragen in duizenden Surinaamse dollars
Activa Beleggingen Onroerende goederen Deelneming Overige financiële beleggingen
2007
2006
16.917 4.368 57.114
13.940 3.975 42.920 78.399
Vorderingen Vorderingen uit directe verzekeringen Overige vorderingen
1.614 543
60.835
2.080 642 2.157
Overige activa Bedrijfsmiddelen Liquide middelen
Overlopende activa Lopende rente Totale activa
32
1.217 2.241
2.722
709 2.363 3.458
3.072
3.792
3.870
87.806
70.499
Bedragen in duizenden Surinaamse dollars
Passiva Eigen vermogen Geplaatst en gestort aandelenkapitaal Herwaarderingsreserve Egalisatiereserve
2007 5 7.196 53.243
Voorzieningen Schulden Schulden aan kredietinstelling Te betalen schaden Schuld aan pensioenfonds Overige schulden
Overlopende passiva Totale passiva
2006 5 7.475 43.925 60.444
51.405
6.909
7.582
5.124 8.149 160 6.737
1.230 5.411 4 4.621 20.170
11.266
283
246
87.806
70.499
33
VENNOOTSCHAPPELIJKE WINST- EN VERLIES REKENING OVER 2007 Bedragen in duizenden Surinaamse dollars
2007 Bedrijfsopbrengsten Verdiende premies Opbrengst beleggingen
15.397 7.328
Af: doorberekend naar dochters Resultaat technische rekening Resultaat deelneming Andere baten en (lasten) Resultaat vóór belastingen Belasting lopend jaar Resultaat ná belastingen
34
10.356 7.885 22.725 8.445 14.280
Schadelast
Bedrijfskosten Acquisitiekosten Personeelskosten Afschrijvingen Overige bedrijfskosten
2006
1.918 2.725 683 1.383 6.709 -1.400
18.241 4.524 13.717
1.508 3.226 600 1.501 6.835 -1.308 5.309 8.971 393 32 9.396 57 9.339
5.527 8.190 -4 -5 8.181 72 8.109
TOELICHTING OP DE VENNOOTSCHAPPELIJKE BALANS Bedragen in duizenden Surinaamse dollars
Algemeen De deelnemingen zijn gewaardeerd tegen de netto vermogenswaarde. De overige grondslagen van waardering en resultaatbepaling van de vennootschappelijke jaarrekening zijn gelijk aan de grondslagen die zijn vermeld in de toelichting op de geconsolideerde jaarrekening.
BALANSPOSTEN Onroerende goederen Het verloop is als volgt:
2007
2006
Afschrijvingen Eindsaldo boekwaarde
13.940 3.475 17.415 -498 16.917
14.275 26 54 14.355 -415 13.940
Aanschafwaarde Cumulatieve afschrijvingen Historische boekwaarde Boekwaarde herwaarderingen Eindsaldo boekwaarde
10.533 -772 9.761 7.156 16.917
7.058 -553 6.505 7.435 13.940
2007
2006
965 301 1.266 -------
980 -15 965 -------
3.010 92 3.102 ------4.368
2.999 11 3.010 ------3.975
Overige financiële beleggingen
2007
2006
Hypothecaire leningen Effecten Leningen op schuldbekentenis Termijndeposito’s Totaal
28.654 20.625 5.820 2.015 57.114
20.027 16.031 4.060 2.802 42.920
Beginsaldo boekwaarde Investeringen -/- desinvesteringen Terugboeking afschrijving Herwaardering
Deelnemingen Het verloop in de deelnemingen is als volgt: Fatum Levensverzekering N.V. - Saldo begin van het jaar - Resultaat lopend jaar - Saldo eind van het jaar Fatum Investments N.V. - Saldo begin van het jaar - Resultaat lopend jaar - Saldo eind van het jaar Totaal
35
De hypothecaire vorderingen en leningen op schuldbekentenis zijn uitgezet tegen rentepercentages variërend van 15-26 % voor SRD beleggingen en 9-18 % voor vreemde valuta uitzettingen. De termijndeposito’s in locale valuta renderen tussen de 6,25-12,5 % per jaar en de vreemde valuta beleggingen tussen de 3,94 %-7,25 %.
2007
2006
1.614
2.080
Vorderingen uit directe verzekeringen
Betreft agentenvorderingen onder aftrek van een voorziening voor dubieusheid van ca. SRD 1,4 miljoen; (2006: SRD 1,1 miljoen).
2007
2006
Overige vorderingen
543
642
De overige vorderingen hebben voornamelijk betrekking op derden.
personeelsvoorschotten en leningen aan
Bedrijfsmiddelen In het verslagjaar werd voor circa SRD 973 duizend geïnvesteerd in transportmiddelen, automatiseringsapparatuur en kantoorinventaris. Transportmiddelen en automatiseringsapparatuur worden respectievelijk in 5 jaar en 3 jaar lineair afgeschreven, terwijl de overige bedrijfsmiddelen in 10 jaar worden afgeschreven. De afschrijvingslast over het verslagjaar bedraagt SRD 185 duizend.
Liquide middelen
2007
2006
2.241
2.363
De hieronder opgenomen kas en banksaldi staan ter vrije beschikking van de vennootschap. Overlopende activa Hieronder zijn de overlopende rente en dividend van de beleggingen opgenomen. Eigen vermogen
2007
2006
Aandelenkapitaal Herwaarderingsreserve Egalisatiereserve
5 7.196 53.243 60.444
5 7.475 43.925 51.405
Voor een nadere toelichting op het aandelenkapitaal, de herwaarderings- en egalisatiereserve wordt verwezen naar de toelichting op de geconsolideerde jaarrekening. Voorzieningen De voorzieningen zijn als volgt: Premiereserve Post employment benefits
2007
2006
5.955 954 6.909
6.671 911 7.582
De premiereserve heeft betrekking op de onverdiende premie van reeds aangevangen en nog niet verstreken
36
risicotermijnen verminderd met de provisies. De voorziening voor post employment benefits dient ter dekking van de medische kosten van de gepensioneerden tot het overlijden alsmede voor de actieven na het bereiken van de pensioengerechtigde leeftijd.
Schulden aan kredietinstelling
2007
2006
5.124
1.230
Als dekking voor kredietfaciliteiten bij de kredietinstellingen heeft de vennootschap hypothecaire zekerheden verstrekt.
Te betalen schaden
2007
2006
8.149
5.411
De te betalen schaden betreffen de nog niet afgewikkelde schaden en hebben voornamelijk betrekking op de branches brand en motorrijtuigen verzekering. Schuld aan Pensioenfonds Betreft de rekening-courant verhouding met Stichting Pensioenfonds van FATUM Schadeverzekering N.V. Overige schulden Hieronder zijn opgenomen: Schulden uit verzekeringen Belastingen Schulden aan groepsmaatschappijen Overige te betalen schulden Totaal
2007
2006
3.568 2.112 883 174 6.737
3.984 2.055 -1.424 6 4.621
De schulden uit verzekeringen hebben betrekking op herverzekeringspremies en schadeverrekeningen. Onder ‘Schulden uit verzekeringen’ is o.m. begrepen af te dragen toeslagen waarborgfonds uit hoofde van motorrijtuigenverzekeringen. Onder de belastingen is o.m. opgenomen de per saldo nog af te dragen omzetbelasting verminderd met de per saldo te vorderen dividendbelasting op de fiscus. Overlopende passiva Betreft de te betalen dividend en voorziening voor accountantskosten.
37
TOELICHTING OP DE VENNOOTSCHAPPELIJKE WINST- EN VERLIESREKENING Bedragen in duizenden Surinaamse dollars
Verdiende premies
De mutaties in de premiebaten over 2007 met vergelijkende cijfers over 2006 zijn als volgt weer te geven:
Bruto premie-inkomen Herverzekering Premie eigen rekening Mutatie premiereserve Verdiende premie
2007
2006
18.310 2.878 15.432 -35 15.397
16.631 6.186 10.445 -89 10.356
Uit dit bovenstaande overzicht blijkt dat de verdiende premie t.o.v. 2006 met 49% is afgenomen. Opbrengst beleggingen De beleggingsopbrengsten alsmede de gemiddelde rendementspercentages zijn als volgt:
2007
2006
SRD
%
SRD
%
Rente hypothecaire- en persoonlijke leningen
3.307
13,4
3.353
14,5
Dividend- en rente opbrengsten effecten
2.787
15,2
3.872
32,8
Rente lening op schuldbekentenissen Rente deposito’s en spaargelden
803 309 1.112
16,3 12,8 15,1
691 340 1.031
25,2 7,4 13,8
Verhuuropbrengsten
402 7.608 -280 7.328
7,8 13,7
275 8.531 -646 7.885
14,9 19,3
(in duizenden SRD)
Af: betaalde bankrente
Schadelast De netto schadelast is als volgt samengesteld: Bruto schade Herverzekeringsuitkeringen Netto schade Mutatie technische verplichtingen Schadelast
38
2007
2006
6.385 757 5.628 2.817 8.445
5.001 39 4.962 -438 4.524
De toename van de bruto schade-uitkeringen ten opzichte van 2006 met ca.28% heeft voornamelijk betrekking op de branches Brand, Auto en Medische Varia. Overige bedrijfskosten De bedrijfskosten zijn als volgt samengesteld:
Personeelskosten Afschrijvingen Acquisitiekosten Diensten van derden Huisvestingskosten Kantoorbehoeften Produktiekosten Overige algemene kosten Af: doorbelast aan groepsmaatschappijen Netto
2007
2006
2.725 683 1.918 389 223 351 459 -39 6.709 -1.400 5.309
3.226 600 1.508 284 318 333 682 -116 6.835 -1.308 5.527
2007
2006
301 92 393
-15 11 -4
Resultaat deelneming Winst/(Verlies) FATUM Levensverzekering N.V. Winst FATUM Investments N.V.
39
Overige gegevens Statutaire winstverdeling Rekeninghoudende met hetgeen in artikel 30 van de statuten is bepaald ten aanzien van de winst, is deze ter verdeling voorbehouden aan de Algemene Vergadering van Aandeelhouders. Winstverdeling Vooruitlopend op de door de Algemene Vergadering van Aandeelhouders goed te keuren winstverdeling, wordt door de directie voorgesteld om de nettowinst over het boekjaar 2007 als volgt te verdelen: (in duizenden SRD) Contant dividend Toevoeging aan de egalisatiereserve
SRD 300 9.039 9.339
De dividenduitkering komt overeen met SRD 1,50 per aandeel van nominaal SRD 0,025 en is in de jaarrekening verwerkt. Accountantsverklaring Wij hebben de in dit jaarverslag op pagina 18 tot en met 39 opgenomen jaarrekening 2007 van FATUM Schadeverzekering N.V., te Paramaribo gecontroleerd. De jaarrekening omvat de geconsolideerde en de vennootschappelijke jaarrekening. De geconsolideerde jaarrekening bestaat uit de geconsolideerde balans per 31 december 2007, winst-en verliesrekening over 2007 en het kasstroomoverzicht over 2007 met toelichting. De vennootschappelijke jaarrekening bestaat uit de vennootschappelijke balans per 31 december 2007 en de winst en verliesrekening over 2007 met de toelichting. Verantwoordelijkheid van het bestuur Het bestuur van de vennootschap is verantwoordelijk voor het opmaken van de jaarrekening die het vermogen en het resultaat getrouw dient weer te geven, in overeenstemming met algemeen aanvaarde grondslagen voor financiële verslaggeving. Deze verantwoordelijkheid omvat onder meer: het ontwerpen, invoeren en in stand houden van een intern beheersingssysteem relevant voor het opmaken van en getrouw weergeven in de jaarrekening van vermogen en resultaat, zodanig dat deze geen afwijkingen van materieel belang als gevolg van fraude of fouten bevat, het kiezen en toepassen van aanvaardbare grondslagen voor financiële verslaggeving en het maken van schattingen die onder de gegeven omstandigheden redelijk zijn. Verantwoordelijkheid van de accountant Onze verantwoordelijkheid is het geven van een oordeel over de jaarrekening op basis van onze controle. Wij hebben onze controle verricht in overeenstemming met algemeen aanvaarde controlestandaarden. Dienovereenkomstig zijn wij verplicht te voldoen aan de voor ons geldende gedragsnormen en zijn wij gehouden onze controle zodanig te plannen en uit te voeren dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat de jaarrekening geen afwijkingen van materieel belang bevat. Een controle omvat het uitvoeren van werkzaamheden ter verkrijging van controle-informatie over de bedragen en de toelichtingen in de jaarrekening. De keuze van de uit te voeren werkzaamheden is afhankelijk van de professionele oordeelsvorming van de accountant, waaronder begrepen zijn beoordeling van de risico’s van afwijkingen van materieel belang als gevolg van fraude of fouten. In die beoordeling neemt de accountant in aanmerking het voor het opmaken van en getrouw weergeven in de jaarrekening van vermogen en resultaat relevante interne beheersingssysteem, teneinde een verantwoorde keuze te kunnen maken van de controlewerkzaamheden die onder de gegeven omstandigheden adequaat zijn maar die niet tot doel hebben een oordeel te geven over de effectiviteit van het interne beheersingssysteem van de vennootschap. Tevens omvat een controle onder meer een evaluatie van de aanvaardbaarheid van de toegepaste grondslagen voor financiële verslaggeving en van de redelijkheid van schattingen die het bestuur van de vennootschap heeft gemaakt, alsmede een evaluatie van het algehele beeld van de jaarrekening.
40
Wij zijn van mening dat de door ons verkregen controle-informatie voldoende en geschikt is als basis voor ons oordeel. Oordeel Naar ons oordeel geeft de jaarrekening een getrouw beeld van de grootte en de samenstelling van het vermogen van FATUM Schadeverzekering N.V. per 31 december 2007 en van het resultaat over 2007 in overeenstemming met algemeen aanvaarde grondslagen voor financiële verslaggeving. BDO AbrahamsRaijmann & Partners Assurance NV Paramaribo, Juli 2008.
41
42
Annual Report 2007
FATUM Schadeverzekering N.V. FATUM Levensverzekering N.V. FATUM Investments N.V.
43
Mission and profile Missie
FATUM offers security for individuals and businesses. By transferring the financial impact of everyday risks to us, our clients are free to do business, work, live their lives and develop. Our approach is entrepreneurial, based upon integrity and co-operation, while taking account of the social environment in which we operate.
Profile
FATUM is a dynamic financial service provider, offering an extensive range of insurance products to the Surinamese market. The funds generated by the company are primarily invested in the local economy. As the oldest insurance company in Suriname, we are a stable and reliable partner. Based upon the enthusiasm, engagement and expertise of our employees and intermediaries, our aim is to excel by offering top-quality service. Our activities are guided by three business principles:
Entrepreneurial approach
Identifying opportunities and potential problems at an early stage and taking appropriate action.
Integrity
Applying generally accepted social and ethical standards. FATUM subscribes to the ten Global Compact Principles.
Teamwork
Using each other’s know-how and that of our partners to achieve the best possible result for the client.
FATUM, Your trusted financial and insurance partner, for more than 125 years
44
FATUM, Five Year Consolidated Financial Highlights Surinamese dollars in thousands
Balancesheet
2007
2006
Total Assets Investments Insurance provisions Shareholders’ equity
150.708 140.516 8.450 60.444
123.129 111.480 8.754 51.405
Profit and loss account Revenue Gross premiums Results investments & other activities
Expenditure Reinsurance premiums Insurance provisions Claims incurred Commissions and expenses
Profit and distribution Operating profit Other income Taxation Profit after taxation
2005
2004
74.495 65.579 7.193 44.723
2003
57.272 52.045 23.425 21.597
45.745 38.649 19.035 18.525
19.634
17.771
18.260
17.045
15.923
10.207 29.841
10.230 28.001
6.031 24.291
7.923 24.968
2.667 18.590
3.227 35 9.127 8.037 20.426
6.452 89 5.041 8.225 19.807
4.827 726 9.131 4.855 19.539
3.064 853 11.138 4.600 19.655
2.816 200 9.554 4.813 17.383
9.415 32 -108 9.339
8.194 -7 -78 8.109
4.752 44 -56 4.740
5.313 164 -56 5.421
1.207 36 -38 1.205
45
Report of the Supervisory Board To the General Meeting of Shareholders of FATUM Schadeverzekering N.V. Pursuant to the provisions in article 29.4 of the Articles of Association, we are delighted to report the following to you in respect of the financial statements of FATUM Schadeverzekering N.V. The balance sheet as at 31 December 2007 and the income statement for the financial year 2007 as well as the accompanying notes have been audited, and we recommend that you adopt these financial statements as presented to you by the Management Board together with the auditor’s report of BDO AbrahamsRaijmann & Partners. The adoption of the financial statements serves to ratify the actions of the Management Board and the Supervisory Board. We have agreed with the proposal of the Management Board to add SRD 9.039,000 from the profit stated in the financial statements to the reserves and to pay out the remainder of SRD 300,000 in the form of a cash dividend. During the preparation of this Annual Report the Chairman of the Supervisory Board, Mr Johannes Westerhuis, passed away. We would like to take this opportunity to express our appreciation for the particularly pleasant and constructive cooperation we have enjoyed with Mr. Westerhuis since 2000. His expertise and dedication was of great significance to our company. According to the schedule of retirement drawn up by the Supervisory Board in accordance with article 20 of the Articles of Association, Mr Ch. A Calor is due to retire. We propose that you reappoint the resigning member of the Supervisory Board who has made himself available for reappointment. We express our appreciation for the manner in which the management and employees are continuing to help develop and build the company. Paramaribo, July 2008 Supervisory Board: Ch. A. Calor Acting Chairman A. R. Baarh Member M. Goede Member R. Lai A Fat Member
46
Management report The year 2007 can be regarded as positive in many respects. Both our export income and national income increased compared to previous years. Throughout the year initiatives were undertaken that hold out promise of a further improvement of the country’s economy. These include the creation of the Suriname Bureau of Standards, the operationalisation of the Suriname Business Forum, the successes of the suppliers of bauxite, gold and oil, the initiation of the quality certification process by 40 small and mid-sized companies, and the identification of Suriname as the sixth-largest emerging international tourism market. In addition, improvements were noticeable in the healthcare sector, and Suriname also recorded the lowest crime figure of the region. Another extremely positive development is that Suriname is now the world’s number two in terms of per capita water stocks. The prices of the traditional growth engines - bauxite, oil and gold - have greatly improved and these sectors are performing excellently. In the year under review the government also announced its plans to set up a stabilisation fund. We are in favour of such a fund as a safeguard against serious disruptions in the economy in periods when the growth engines are faced with declining prices. The positive trend of the Suriname economy was also confirmed by the upgrading that Standard & Poor’s (S&P) announced in the month of November in the year under review. Standard & Poor’s raised the credit rating from single B to single B plus. The outlook for the rating is stable. The principal reason for the upgrade was the strengthening macro-economic situation and the efforts of the Suriname legal and institutional framework to consolidate this economic improvement. The balance of payments of Suriname received a positive impulse from the rising export prices of aluminium, gold and oil. In addition, S&P pointed to the increase in production capacity and productivity in the mining sector and the oil sector. The future economic expansion and diversification of the economy were also mentioned. Another positive factor that contributed to the improved creditworthiness is the aggressive debt reduction policy. In the year under review inflation amounted to 8.3%, which was higher than in 2006. This increase is partly attributable to the rising oil prices, while the appreciation of the EUR versus the Surinam dollar made imports from the EU more expensive.
Sectors Water We are among the Top-10 water-rich countries in the world and actually the number two in terms of per capita water stocks. There is a strong market for bottled water, both at home and abroad. Rice The rice sector was frequently in the news in 2007. After previously making EUR 24 million available from the ninth EDF (European Development Fund), to be divided between Suriname and Guyana, the European Union made a further EUR 132 million available from the tenth EDF for agriculture in the region, including rice and banana production in Suriname. Substantial funds were also invested in the sector from the country’s own budget: for infrastructure (canals, bridges, MCP pumps), rice research, information and the creation of six water boards. Fishing The Vessel Monitoring System, which monitors every fishing vessel on the sea, came into operation in the month of September in the year under review. Though the system is not yet working optimally, it nevertheless provides substantially more insight into the fishing sector. The sector achieved export income of USD 33 million and offers employment to 3,000 people. A lot of work went into the Fish Processing Institute to achieve global certification of production.
47
Agriculture The agricultural sector saw a dramatic change in conditions in the past year. The new situation, which is referred to internationally as agflation, is characterised by inflation driven by rising costs of food. Whilst causing problems in some parts of the world, this is presenting new growth opportunities for the sector in Suriname. In the month of January in the year under review, it was established that vegetable exports had doubled within a year from 20-25 tons to 40-50 tons per week. At the same time, the sector is contending with competition from the Dominican Republic. The SBBS achieved a production of 62,000 tons in 2007. The efforts to revitalise the cooking banana business that started in 2002 can now be termed successful. With high production, favourable prices, good management and the setbacks on Martinique and the Windward Islands due to hurricanes, the cooking banana sector had a good year. Bauxite Bauxite prices have increased steadily over the past years due to favourable developments in the global market. As a result, the export value of bauxite climbed from about USD 447 million in 2005 to approximately USD 620 million in 2006 and approximately USD 700 million in 2007. Suralco has expanded its processing capacity. More bauxite is necessary from West Suriname than from the current mines to produce the same amount of aluminium. Gold Favourable developments in the global market had a positive impact on the gold sector of our country. The production of gold increased further in the year under review. Production amounted to about 22.2 tons, with a total export value of about USD 510 million. The average gold price continued to rise and actually reached a level of USD 800 per troy ounce (31.3 grams) during the year under review. Oil The American Geological Institute estimates the oil reserves off our Suriname and Guyanese coast at 15.2 billion barrels. To date, oil explorations have only revealed reserves of 200 million barrels. As a consequence, all attention is focused on the results of the current oil drillings, both off our coast and on land. In the year under review Staatsolie invested USD 300 million in the production of gasoline and Euro-4 diesel of world quality. The local market is already receiving asphalt, diesel and industrial fuel (destined for the electricity generation by EBS and the transport sector). Staatsolie takes up a unique position in our economy. The company is constantly increasing production (in mid-2007 15,000 barrels per day) and has good long-term prospects given the upward oil price trend. Another event worth noting in 2007 was the ruling which was handed by the International Maritime Court regarding the border dispute between Suriname and Guyana. This ruling will force these countries to engage in joint exploration & production. Wood The wood production amounted to 180,000 m3 in the year under review and the export income was USD 4.5 million. In the month of September in the year under review several problems were identified, including speculation with concessions in the forest belt and wood traders who were not prepared to invest in expansion. The foundation of BOSNAS (the Suriname Forest and Nature Management Authority) suffered a delay. BOSNAS is being set up to liaise between the various economic functions of the forest – wood production, tourism and non-wood products – and can thus play a key role in the wood sector. Of the 14.8 million hectares of forest, an estimated 4.5 million hectares can be used productively. At present two million hectares – known as the forest belt – are in use, of which 500,000 hectares involve community forest. The privatisation of Bruynzeel failed in the year under review. In January 2007, the London-based company Emerald Capital Group Ltd made an offer of EUR 50 million for Bruynzeel, representing the purchase sum and the debt plus building of 10,000 houses. This was higher than the bid that Doorwin BV made in 2006. More candidates followed, including Staatsolie, but so far without result.
48
Tourism In the month of June in the year under review, our country saw itself ranked sixth-largest emerging tourism market in the world, but on the Travel & Tourism Competitiveness Index we are ranked 108th of 124 countries. However, the opening of the Royal Torarica Hotel and the Best Western Hotel Elegance as well as the construction of Marriott’s six-storey Courtyard Hotel seems to indicate that our country is set to climb to a higher place on the Travel & Tourism Competitiveness Index. Suriname is also steadily improving its performance in the tourist cruise segment. A new tourist attraction consists of our New Year’s celebrations with Surifesta. Agrotourism is also starting to develop and the fourcountry merger of Suriname with Brazil, French Guyana and Guyana also holds out promise for further growth. In 2009 Suriname will act as coordinator of joint tourist programmes. Housing Construction activity was brisk in our country in the past year. Examples include the building for the Ministry of Defence in Commewijne, the Sekrepatu homes at Kwatta and the Low Income Shelter Program at Tout Lui Faut, which will now be expanded with an LMISP (low-middle income shelter project). The plan is to build 200 homes at Tout Lui Faut. And now that the first 170 letters of intent have been received for residents of the Rahimal Project, the construction work can also get underway there. The largest project is Richelieu in the Commewijne District, where 4000 homes will be built according to a totally different concept than traditional public housing. Richelieu serves as the model for the new concept that will also be applied elsewhere in the country. Population Recently published statistical material shows that since 1970 the average life expectancy of our population has increased from 65 to 73.4 years for women and from 61 to 68.4 years for men. The insurance sector For the first time in many years the National Assembly adopted a labour-related legal amendment in the month of August in the year under review. The amendment of the Suriname Accident Scheme of 1947 entails that, besides funeral expenses, cremation expenses are also eligible for compensation. These costs, which were formerly statutorily fixed at between SRD 0.25 and SRD 0.40, have now been set at a minimum of SRD 4,000. In addition, the statutory minimum insured daily wage was increased from SRD 0.02 to SRD 20. The minimum daily wage is used to determine the benefit payable to employees who become disabled for work due to an occupational accident. Figures cited during the handling of the bill showed a rising trend in the number of recorded occupational accidents. Given the rising trend, it is important to have adequate provisions and clear legal arrangements such as the maximum daily wage for calculating the benefits. One positive change in the Accident Scheme is that in future the minimum daily wage and the funeral and cremation expenses can be amended by a State Decree. It is worth noting that it was not the trade unions but the SURVAM, in consultation with the government, who took the initiative for the change in the statutory rates and amounts. The SURVAM functioned reasonably well as a platform in the year under review. Unfortunately, no uniformity was achieved within the SURVAM regar-ding the approach to the motor insurance (WAM) sector. We believe, in the interests of both the company and the clients, that it is high time for the SURVAM to review the institute of intermediaries and to set appropriate standards in order to increase the professionalism of the intermediaries. The government has taken the initiative to prepare a General Health Insurance Scheme (AZV), which is due to take effect on 1 January 2009. The Minister of Health has installed a Committee for the preparation of the AZV, consisting of representatives of various stakeholders from society, including business & industry and the trade unions. It would also be advisable to involve the health insurers united in the SURVAM in the preparations for the implementation of the AZV. The health insurers already have experience with the provision of medical insurance and can share this with the AZV preparation committee.
49
The company The key event for our company in the year 2007 was the celebration of our 125th anniversary on the 12th of April 2007. The celebrations already started in January 2007 at the Bigi Broki Waka, which was largely sponsored by FATUM. On 12 April 2007, a festive reception to celebrate this event was held in Hotel Torarica. Another reception was held in Nickerie for our clients, agents and employees in this district. During the celebration of our 125th anniversary we gave appropriate expression of our appreciation for all employees, intermediaries and clients of our company. To mark this milestone FATUM created a Sports Fund dedicated to promoting sports in Suriname. The initial financial contribution to the Sports Fund was SRD 125,000, and FATUM has undertaken to donate a percentage of its profit to the fund each year. On 7 March 2007, it was also exactly one year ago that the FATUM Suriname Fund was set up. On that occasion the First Lady of the Republic of Suriname, Mrs. E. Venetiaan - Vanenburg, took receipt of the first certificate to the value of SRD 25,000. She donated this certificate to Stichting Prasoro, a foundation for children in need (formerly named SOS Kinderdorpen). The certificate will yield an annual income of SRD 2,500, as the guaranteed return on investments in SRD is 10%. Motor insurance Our roads became no safer in the year 2007. On the contrary: in the year under review the road death toll hit a new record of 91 people. The traffic situation is now a source of serious concern for the insurance companies united in the SURVAM. Claims are continuing to rise, while premiums have remained at the same level for several years. The insurance companies must arrive at a uniform policy for adjusting premiums and reviewing the discount policy. Basically we must return to the situation where the no-claim bonus must be earned on the basis of the number of claim-free years. In 2006 the insurance companies set up a database in the context of SURVAM. Every day each insurance company enters each reported claim into this system. This makes it possible to avoid insurance fraud. Meanwhile the Ministry of Justice and Police has taken several measures, with more in the pipeline, to curb the number of car accidents. Graph 1: Number of traffic deaths in the last 7 years Number of traffic deaths
Fire insurance Despite the stringent measures taken to improve the portfolio quality, several relatively large fires occurred in 2007. This corresponded with the national picture, which showed a significantly heightened incidence of fires in the year under review compared to previous years. The cause of this rise is not entirely clear. But one thing is very clear to us: we must continue to take prevention measures and risk assessment and portfolio improvement measures in order to bring claims under control and achieve a profitable business.
50
Graph 2: Number of fires in the last 7 years Number of fires in Paramaribo
Investments and investment returns The 2007 investment year was worldwide one of extremes, with oil prices spiralling 50% to almost USD 100/ barrel, strong interest in emerging markets and climate change, a new record for the euro/dollar parity rate and, of course, the credit crisis. The credit crisis was the recurring theme in the investment year 2007. Since mid-2007 investment banks have reported multi-billion losses on sub-prime loans (extended to consumers with a dubious credit history), causing investors to fear a credit crunch in the US. The credit crisis sparked a number of significant developments in the financial markets in 2007. One indirect consequence, for instance, was the weakening of the US dollar. The euro/dollar rate even hit a new record of 1.4967 in November 2007. In addition, the credit crisis has exacerbated market volatility. Despite the difficult international conditions the FATUM Suriname Fund put in a good performance, and we are satisfied with the results. The results of the FATUM Suriname Fund reveal an underlying confidence in the investment environment of Suriname. The inflow of funds worth about USD 15,000,000 from both retail and institutional investors confirms the local need for reliable investment products with attractive returns. The capital protection offered by the FATUM Group and the performance guarantee of the DSB Bank were largely instrumental in the success of this investment product. The expansion of the Hermitage Mall started at the end of 2007. The addition of about 4,500 m2 to the Mall responds to the growing demand for shopping opportunities in combination with relaxation and recreation. With this expansion, we will naturally seek to maximize the return on this investment property. Graph 3: Balance sheet total 2003-2007
The above graph shows the movement of the balance sheet total over the 2003-2007 period. The significant increase in 2006 reflects the launch of the first investment product of FATUM Investments N.V, the FATUM Suriname Fund and the related investments in the Hermitage Mall and other investment properties.
51
Graph 4: Premium income and investment returns Premium income Investment returns
Graph 4 shows the movement of premium income and investment returns over the 2003-2007 period. With the exception of the 2006 financial year, premium income improved while investment income stayed at the same level over the past two financial years. Graph 5: Turnover breakdown Premium income Investment returns Premium income Investment returns
Of the turnover for 2007, 66% (2006: 63%) consisted of premium income and 34% (2006: 37%) of investment returns. Life insurance As in previous years, the positive momentum of the Life business was sustained in 2007. An effort will be made in the coming year to consolidate and strengthen our position amidst growing local competition in this sector. To this end, we will seek to formalise strategic alliances with foreign insurers and improve the product range. In view of the complexity of the life products, intensive attention must be devoted to educating and training both employees and intermediaries. Intermediaries Our intermediaries are an important link in the service process, and it is therefore vitally important to ensure that sufficient knowledge and expertise are available. In the year under review the network of intermediaries was critically reviewed and realigned. The intention is to start providing information and training to our intermediaries in mid-2008. Through intensive cooperation with the intermediaries, we want to continue serving clients and the market and stimulate their loyalty. The aim is a high-quality service based on knowledge, experience and personal contact. Corporate Social Responsibility In the year under review we have given much support to charitable institutions in Suriname. As the oldest financial services provider in Suriname, we feel it is incumbent upon us to support the less affluent and disadvantaged groups in the community. Besides the aforementioned groups we have also supported student
52
associations, sports associations, the arts and cultural associations: we believe that we must make a useful contribution wherever we can. In this way we also support investment in the country’s economic activity and contribute towards the development of our own country. In the year under review we worked on the development of a long-term plan with a view to identifying and selecting certain institutions for long-term support. Nickerie branch After years of decline, the outlook for the rice sector is brightening thanks to rising world rice prices. In the year under review rice farmers got a good price for their product. However, these favourable prices have not yet translated into significantly higher investments, as farmers have given priority to reducing their debts to the banks. The SBBS (Stichting Behoud Bacovencultuur Suriname) is also enjoying a resurgence in fortunes and ended the year under review on a positive note. This company now has free access to the EU banana market. This means that it can export its product without import duty levies (license rights) or any other restrictions. The sector definitely has excellent prospects. Another factor that will help to stimulate the further development and revival of the district is the cultivation of the mining sector in the Bakhuys Mountains. In memoriam During the preparation of this Report, the Chairman of the Supervisory Board, Mr Johannes Westerhuis, sadly passed away. Mr Westerhuis was associated with the Board as Chairman from 2000 until he passed away on 16 July 2008. With his passing, our company has lost a highly skilled and motivated Supervisory Board member. The Board of Directors was able to approach him at any time with the most diverse questions and issues. He possessed the ability to elicit from large amounts of information precisely that which was important for making decisions, and as a result he made the process of making decisions so much easier. He frequently displayed his tact in his ability to break through an impasse. With his passing we have lost a skilful, sympathetic and above all dedicated Supervisory Board member. Organisation and human resources In 2007, the engagement of a new Human Resources Manager marked the start of the reorganisation of our Human Resources Department. The first step in this process consists of the training of managers and employees. Alongside the SVVS training programme, a management development-training programme was also set in for 9 selected management staff members in 2007. In addition, employees of our Insurance department and the Hermitage Mall were selected for a middle management training programme. The intention is to provide annual training programmes in order to raise the performance and motivation of management and employees to a higher level. In 2007 the new CAO (Collective Labour Agreement) providing for adjusted and/or improved primary and secondary conditions of employment was signed. The intention is to train our employees, so that they can fulfil an all-rounder role in the company. This is important to safeguard the continuity of the various functions, which will certainly benefit the service to the client. The year under review was very special for several reasons. Apart from celebrating the 125th anniversary of our company, we also had the honour of seeing our Director, Mr N.W. Lalbiharie, and two of our senior staff members, namely Mrs Y. Brader and Mr B. Gangaram-Panday, decorated by the state for their services to society and their long-standing employment at FATUM. Retirement Mrs S. Elskamp and Mrs C. Nai Chung Ton reached retirement age in 2007. We are extremely grateful to both employees for their years of service and loyalty to our company.
53
Anniversaries In 2007 we were able to honour: Mr E. Karsodikromo for 12.5 years of service Ms C. Reid for 25 years of service Mr R. Gaja for 25 years of service Ms K. Saridjan for 35 years of service We find such a large number of years of loyal service a highly commendable performance. Employee of the year Messrs C. Kromoredjo and J. Wagiso were named employees of the year 2007. We trust that this good example will motivate all of our employees to make an extra effort so that they too might be awarded this honour one year. Result Consolidated gross premium income increased from SRD 17.8 million in 2006 to SRD 19.6 million in the year under review. Earned premiums also increased, from SRD 11.2 million to SRD 16.4 million. The contributions from fire, motor and miscellaneous health insurance to total earned premiums increased slightly from approximately 89% in 2006 to approximately 92% in 2007. The breakdown of the net return on investments was as follows: (in SRD x 000) 2007 SRD % Gross investment return 16,546 16.1 Less: interest expense of funding investments 6,339 11.7 Net return 10,207 21.0
2006 SRD % 13,164 16.1 2,934 7.2 10,230 25.0
The gross return also includes the investment income resulting from the activities of the FATUM Suriname Fund, i.e. the rental income from the Hermitage Mall and dividend as well as mortgage interest. Interest paid to investors in the FATUM Suriname Fund is shown above as interest expense of funding investments. After deduction of the reinsurance share and outstanding claims (the movement in the technical provision), the company’s share of the cost of claims increased by approximately 81% relative to 2006. Operating expenses increased across the board by 4% relative to 2006. The pre-tax profit increased from SRD 8.1 million in 2006 to SRD 9.3 million in 2007. Graph 6: Net profit 2003-2007 Net profit
Over the 2003-2007 period net profit increased from SRD 1,205,000 to SRD 9,339,000 at the end of the 2007 financial year, an increase of about 675%.
54
Outlook We are moderately positive about the future. Going forward, market conditions are expected to remain difficult and we clearly face major challenges. However, we are convinced that, with the support of our loyal employees and intermediaries, we have good grounds for optimism. In the coming year we intend to launch a number of new products, while also devoting a lot of attention to the training and development of our employees and intermediaries. We want to supply our clients with products that they need in their lives to build financial reserves against the immediate impact of market turbulence. We have noted a growing demand for savings and investment products and are committed to continuing to meet this demand. It is clear that we will need to reposition ourselves in the market in the coming years whilst also entering into international alliances in order to reinforce our position. In our Business Plan for the year 2008 we devoted sufficient attention to this aspect. Our aims for the future are to achieve healthy portfolio growth, expansion of our product range and reinforcement of our economic position. Our thanks Our organisation is forced to make some major changes, and considerable demands in terms of effort and motivation are being made on our employees. We thank all our employees and staff members for the manner in which they rose to this challenge in the year under review. N.W. Lalbiharie Director
55
Consolidated Balance Sheet December 31, 2007 (after appropriation of profit) Surinamese dollars in thousands
Assets Fixed assets Tangible assets Investments
2007
2006
47.410 93.106
41.390 70.090 140.516
Current assets Accounts receivable Cash
7.595 2.597
Total assets
111.480 8.410 3.239
10.192
11.649
150.708
123.129
Liabilities Shareholders equity Insurance and other provisions Current liabilities
Total liabilities
56
60.444
51.405
8.450
8.754
81.814
62.970
150.708
123.129
Consolidated Profit and loss account Year-end December 31, 2007 Surinamese dollars in thousands
Revenues Net Premium income Return on investments Total revenues Expenditure Reinsurance premiums Claims incurred Increase insurance provisions Commissions and expenses Other income Total expenditure
Profit before taxation Taxation Profit after taxation
2007
2006
19.633 10.207
17.771 10.230 29.840
3.226 9.127 35 8.037 -32
28.001
6.452 5.041 89 8.225 7 20.393
19.814
9.447 108 9.339
8.187 78 8.109
57
Inhoud: FATUM Schadeverzekering N.V. Layout (omslag): Roy Ritfeld Grafische vormgeving (binnenwerk): Guilliano Pawiroredjo (G Design Graphics) CTP & Druk: N.V. Drukkerij Leo Victor
58
