Familie-opstellingen,

E-BOOK SYSTEMISCH WERK

Familie-opstellingen, een kennismaking met systemisch werk

Impromptu-Vive! Hilde Blom Jeroen Leenen

1. Introductie systemisch werk INTRODUCTIE SYSTEMISCH WERK (FAMILIEOPSTELLINGEN) Wat is systemisch werk? Ons leven kent van jongs af aan vele systemen. Wij groeien op en ontwikkelen ons in systemen met onze opvoeders, onze schoolklas, een team, een vereniging en weer later werken wij in systemen, zoals organisaties. Wij leren en ontwikkelen ons binnen deze systemen. Ieder van deze levenssystemen heeft een eigen dynamisch krachtenveld. Vaak zijn we ons niet bewust van dit krachtenveld. Soms kies je zelf voor een systeem en soms is een systeem waar je toe behoort een gegeven. Op alle niveaus tussen mensen is behoefte aan evenwicht tussen geven en nemen. Systemisch werk is een krachtige methodiek om verborgen belemmeringen zichtbaar te maken. Personen worden hierbij niet op zichzelf gezien maar als onderdeel van hun context. Iedereen heeft een plek in het systeem, er is sprake van ordening. Bewustwording van hoe het in een specifieke situatie heeft gewerkt en nog werkzaam is, kan veel ruimte, vrijheid en rust geven zodat je meer in contact komt met je eigen levenskracht.

WWW.IMPROMPTU-VIVE.NL

2

Introductie Systemisch Werk Systemisch werk wordt vaak in groepen gedaan. De cliënt (vraagsteller) vraagt dan aan een groepslid om plaatsvervanger (representant) te zijn voor bijvoorbeeld een familielid. Zodra iemand als representant een persoon vertegenwoordigt, dan is het alsof hij met een toverstokje is aangeraakt: hij ervaart plotseling gevoelens die niet van hemzelf zijn. Dit kunnen gevoelens op lichamelijk, emotioneel of geestelijk gebied zijn, zoals bijvoorbeeld kippenvel krijgen, plotseling verdrietig worden. Een ‘opstelling’ maakt zichtbaar wat er in jou en je familie kan spelen. Het krachtige van de methode ‘familieopstellingen’ is dat wanneer problemen op psychologisch niveau niet toereikend kunnen worden opgelost en demotiverend en frustrerend zijn, interventies vanuit systemisch denken juist een nieuw en verrassend licht kunnen werpen op levenssituaties die stagneren. In dit 1e deel besteden we aandacht aan je systeem van oorsprong: je familiesysteem. Ons leven lang blijven we met hen het meest verbonden. Ons geluk en successen, de plaats die we innemen in het leven, maar ook onze problemen zijn in hoge mate afhankelijk van onze plaats in de familie. Je familiesysteem kun je zien als de grond waarin je geworteld bent. Familieopstellingen kunnen een weg zijn om je wortels te ontdekken en ze van allerlei zaken te bevrijden. Met ‘sterke wortels’ kun je uitgroeien tot een sterke boom. Voorbeelden van vragen waar mensen mee rondlopen: • Ik kom in mijn leven steeds dezelfde patronen tegen • Het ontbreekt me aan daadkracht • Ik voel me, alsof ik geen recht heb op deze plek • Ik heb last van chronische lichamelijke klachten • Ik heb last van emoties terwijl daar geen duidelijke aanleiding voor is • Wat is er met mijn kind aan de hand? • Ik kan maar niet kiezen • Het lijkt of ik problemen van anderen draag en mezelf vergeet • Ik kan me maar niet verbinden met het leven, andere mensen, werk • Ik voel me krachteloos, burn-out verschijnselen • Ik voel me ouder van mijn eigen ouders


3

Oefening Opdracht:

Lees onderstaande oefening door, sluit daarna je ogen en voer de oefening uit. Schrijf op wat er boven komt en maak een tekening van je familie.

Oefening Ga zitten en sluit je ogen. Ga met je aandacht naar je voeten en maak contact met de grond. Voel hoe je zit en ga met je aandacht naar je ademhaling. Volg 3 à 4 keer de beweging van je ademhaling, waar voel je de in- en uitademing? Je hoeft niets te veranderen, alleen maar volgen. Ga dan met je aandacht naar je hart. Schrijf het woord ik in je hart. Kijk hoe het staat geschreven. Is het groot of is het klein. En in welke kleur? Adem nu vol en diep naar je hart. Schrijf dan je volledige naam hoog tussen je schouderbladen. Je voornaam en je familienaam. Adem en voel je bij iedere ademhaling meer kind worden… Ervaar de aanwezigheid van je vader en je moeder en kijk in gedachten om je heen en zie waar ze staan. Ook komen je eventuele broers en zussen erbij. Waar is hun plaats ten opzichte van jou? Adem nog een paar keer rustig in en uit en kom dan weer terug in het hier en nu. Schrijf hieronder op welke gedachten er boven kwamen: ___________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________


4

Oefening Teken hieronder jezelf met je ouders, broers en zussen:

• Wat is jouw plaats in dit gezin? • Met wie heb je de meeste binding? • Aan wie heb jij veel gegeven? • Van wie heb jij veel ontvangen? Met de voorgaande oefening sluiten we dit hoofdstuk af. Je hebt nu een begin gemaakt met het op een systemische manier naar jezelf te kijken. De ervaring leert dat mensen op deze manier beter contact krijgen met de eigen levensplek. Het op dieper niveau leren kennen van deze levensplek en de positie die anderen daarin innemen, geeft ruimte voor acceptatie, zingeving en groei. Het leven is een leerschool. Je blijft altijd in ontwikkeling. Tot slot deze spreuk: Wie het dorp waar hij vandaan komt niet kent, zal het dorp dat hij zoekt nooit vinden. Chinees spreekwoord


5

2. De drie basisprincipes e drie basisprincipes

De drie basisprincipes: binding, ordening en balans.

Er zijn een 3-tal basiswetten die van belang zijn bij familie-opstellingen: Binding/Plek: alle leden van het systeem hebben een eigen plek en ieder in het systeem (levend of dood) heeft evenveel recht op een plek. Niemand mag uitgesloten worden. Er bestaat een diepe onderlinge loyaliteit tussen de leden van het systeem. Vaak staan we niet op de juiste plaats. Innemen van de eigen plek is verbonden met het invullen van het eigen leven en de eigen opdracht. Pas als je op je eigen plek staat is er rust. Ieder op de plek waar hij hoort, geeft diep evenwicht in het systeem. Volgorde: in een familiesysteem bestaat soms verwarring rond de volgorde. Als deze niet duidelijk is kunnen kinderen niet hun eigen plek innemen. Vaak voelen ze dan onrust, onzekerheid of onderlinge concurrentie. De volgorde loopt van oudste naar jongste. De ouders gaan voor de kinderen en dan volgen de kinderen. De volgorde wordt bepaald in volgorde van geboorte, ook als de ouders meerdere relaties hebben gehad. Voor een tweeling geldt ook dat de jongste na de oudste komt. Ook in organisaties is de rangorde van belang. De directeur staat op de 1e plaats, werknemers op volgorde van binnenkomst. Balans van geven en nemen: door te geven krijg je recht op iets en je raakt door te nemen in de schuld. Als geven en nemen in balans is, dan is er tevredenheid. Als iemand alleen wil geven en nooit iets terugvraagt, geeft dat verstoring. Er is één uitzondering: ouders geven en kinderen nemen. Wanneer er op deze gebieden geen problemen zijn, heerst er veiligheid en geborgenheid. Worden systemische wetten niet gerespecteerd, dan ontstaan er verstoringen en conflicten in de onderlinge verhoudingen en ook in persoonlijk functioneren van het individu. Kinderen kunnen bijvoorbeeld de taak van een ontbrekende ouder op zich nemen of die van een overleden zus of broer. Ze nemen daarmee verantwoordelijkheden op zich die niet van hen zijn en veel te zwaar voor hun kinderschouders. In organisaties kunnen verstoringen bij individuele werknemers leiden tot ziekte, ontevredenheid, conflicten met collega’s en leidinggevende, angsten of concurrentiegedrag.


6

De 3 basisprincipes Problemen die worden of zijn veroorzaakt in het systeem, moeten ook worden opgelost in het systeem. Het weer in balans brengen van de ordening geeft ruimte voor acceptatie, vergeving en zingeving. Voorbeelden van dynamieken zijn: • Iets dragen voor iemand anders De drager is er van overtuigd dat als hij het draagt het beter gaat met de ander. Deze mensen nemen ook vaak taken over van een ander: een taak blijft liggen, jij doet het wel even! Burn out ligt om de hoek. • Iemand volgen In verband met ziekte, ongeluk of dood. Dit heeft te maken met binding. Er is bijvoorbeeld iemand in de familie jong overleden en er wordt nooit meer over hem/haar gepraat. Vanuit deze dynamieken ontstaan symptomen, zoals: • angsten • relatieproblemen • niet beschikbaar zijn als ouder • doelen niet halen • het gevoel hebben het leven niet vol te nemen • depressie • gevoeligheid voor ziekten • ontbreken van kracht

Vragen: Heb je bijvoorbeeld vragen als: Ik voel me niet geaccepteerd in mijn familie. Alle problemen worden altijd bij mij neergelegd. Ik wil graag een conflict op mijn werk of vriendenkring oplossen. Op mijn werk sta ik tussen twee vuren in. Er is sprake van hardnekkige klachten over mijn gezondheid en ik wil daar meer over weten. Het zou me helpen om dingen los te laten. Het zou fijn zijn als ik kan stoppen met vechten. Ik heb terugkerende gevoelens van angst of verdriet die ik niet begrijp. Etc. etc.


7

De drie basisprincipes Schrijf hieronder op wat er bij jou zou kunnen spelen als je aan je familie denkt. ___________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________ Doe ditzelfde als je aan je werk denkt. ___________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________

Als er op deze manier orde in de familie is gebracht, kan het individu de familie verlaten. Vanaf dat moment ervaart hij de kracht van zijn familie als steun in de rug. Pas wanneer hij de verbinding met zijn familie accepteert en ieders verantwoordelijkheid duidelijk gezien wordt en met elkaar gedeeld wordt, voelt het individu zich verlost en kan hij zijn eigen, unieke leven gaan leiden, zonder dat hij belast wordt en zich moet bezighouden met dingen van vroeger. Bert Hellinger (1925, grondlegger van familieopstellingen)


8

3. Wie horen bij het systeem? We hebben allemaal een vader en een moeder, grootouders en overgrootouders. Zonder hen zouden wij er nu niet zijn geweest. En velen van ons hebben daarnaast broers en/of zussen, ooms en/of tantes. Deze mensen behoren allemaal tot ons familiesysteem. Wij zijn met hen verbonden door familiebanden. Nu hebben onze ouders en voorouders al een heel leven geleefd waarin ze van alles hebben mee gemaakt. Dit alles heeft invloed op volgende generaties. Zo kan het zijn dat opa bijvoorbeeld heeft moeten vechten in de oorlog en dit niet verwerkt heeft. Maar het kan ook zijn dat oma op zeer jonge leeftijd haar zusje heeft verloren en dat niet heeft kunnen verwerken. Tot een familiesysteem horen: De huidige familie: - De partner(s), vorige partner, de geaborteerde kinderen, soms minnaars, 1e liefde - Kinderen, overleden kinderen, doodgeboren kinderen, soms miskramen - Kleinkinderen De herkomstfamilie: - Broers en zussen, ook doodgeboren, soms miskraam, vorige partners - Ouders en hun broers en zussen Soms daders en hun redders Vragen om over na te denken voor een opstelling: Is er iemand in je familie: • Jong gestorven? • Gestorven terwijl jij , je partner of een van je ouders nog jong waren (bijvoorbeeld heeft één van je ouders zijn vader of moeder op jonge leeftijd verloren?) • Gestorven tijdens de bevalling? Heeft iemand in je familie: de ouders). • Een buitenechtelijk kind? • Een kind dat verlaten is of voor adoptie weggegeven? • Een vroegere significante relatie gehad? (partner, echtgenoot, verloofde of minnaar). • Het familiesysteem verlaten, bijvoorbeeld geëmigreerd?


9

Wie horen bij het systeem? Is in je familie iemand: • Vermist geraakt? • Uitgestoten, buiten gesloten? • Die een ongewoon leven leidt? • Het slachtoffer van geweld?

Vraag: Wat zou er bij jou kunnen spelen als je aan je familie denkt? ___________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________


10

4. Verstrikkingen Het doel van een opstelling is de verstrikkingen in het systeem aan het licht te brengen. Een verstrikking geeft aan dat de persoon verwikkeld is geraakt in het lot van iemand anders uit zijn familiesysteem en dit beperkt hem in de vrijheid om het eigen leven in te vullen. Voorbeelden van verstrikkingen zijn bijvoorbeeld: Onbewuste identificatie met een eerder geboren familielid, waardoor je zijn/haar lot, levensomstandigheden en gevoelens herleeft. Zonder het te beseffen neem je diens plaats in. Zo’n identificatie ontstaat heel vroeg in het leven. Een klein kind voelt onbewust dat de balans in het familiesysteem verstoord is en probeert dat te herstellen, vaak gaat dit ten koste van het kind. De identificatie kan o.a. de volgende doelen dienen: Het kind neemt de verantwoordelijkheid over van degene wiens plaats het inneemt. Bijvoorbeeld wanneer één van de ouders niet werkelijk beschikbaar is als ouder of als partner, kan het kind onbewust die rol gaan overnemen. Het kind neemt de last over van degene wiens plaats het inneemt. Bijvoorbeeld wanneer het eerdere familielid mishandeld of misbruikt is, zonder dat de dader daar de verantwoordelijkheid voor heeft genomen, kan het kind de last daarvan gaan dragen in naam van het eerdere familielid. Dit zijn enkele voorbeelden van belangrijke oorzaken van verstrikkingen. Je kunt de oorzaken als volgt samenvatten: Iemand heeft geen verantwoordelijkheid genomen voor ernstige daden. Iemand is uitgesloten of ontkend (Iedereen heeft recht op een plek). Iemand heeft teveel genomen (De balans tussen geven en nemen is verstoord) Iemand neemt de rol over van zijn ouder (De ordening ouder-kind is verstoord).


11

Verstrikkingen Verstrikkingen uiten zich in fysieke of psychische klachten doordat ze de stroom van levenskracht belemmeren. Ook uiten ze zich in moeilijkheden binnen familie- of partnerrelaties, waaruit de betrokkenen zelf vaak geen uitweg weten.

Vragen die kunnen spelen bij verstrikkingen:

Mijn verantwoordelijkheidsgevoel weegt erg zwaar. Ik wil graag mijn eigen koers vormgeven. Ik heb geen grip op mijn leven. Ik heb hardnekkige klachten over mijn gezondheid waar geen aanwijsbare reden voor te vinden is. Ik wil graag het aantal ruzies verminderen in onze relatie.

Welke vragen spelen er bij jou op dit moment? ________________________________________________________________ ________________________________________________________________ ________________________________________________________________ ________________________________________________________________ ________________________________________________________________ ________________________________________________________________ ________________________________________________________________ ________________________________________________________________ ________________________________________________________________ Laat je levensenergie niet langer beperken, ga de onderwerpen die in jouw systeem spelen herkennen en met respect voor de ontstaansreden naar een oplossing zoeken. Degene die zich zoveel mogelijk losmaakt van deze verstrikkingen, komt op de eigen plek te staan en heeft daardoor een grotere keuzevrijheid in zijn leven. Laat je niet langer beperken, leef je eigen leven!


12

5. Systemisch werk op je werkplek Systemen vind je overal en ze werken in het groot en klein. Zo vormt de aarde een deel van ons zonnestelsel. Tegelijkertijd is de aarde zelf ook een ecosysteem. Welke krachten hier aan het werk zijn en hoe gevoelig hun samenspel is, wordt pas duidelijk wanneer het systeem uit balans raakt. In systemen staat alles hoe dan ook met elkaar in verband. In de meeste gevallen vinden we dat vanzelfsprekend en leven ermee. We zijn ons niet bewust van bepaalde wetmatigheden die er binnen zo’n systeem spelen. Dit geldt voor alle systemen, of het nu door mensen gevormde systemen zijn of maatschappelijke, politieke, beroepsmatige of persoonlijke systemen zoals bijvoorbeeld ondernemingen of gezinnen. Je familiesysteem hebben we al genoemd in hoofdstuk 1. In dit 5e hoofdstuk kijken we naar je werk. Zodra je de arbeidsmarkt binnen stapt verbind je je ook met een systeem. De organisatie waar je voor werkt is een systeem en door je dienstverband word jij een onderdeel van dat systeem. En net zoals we via een ‘familieopstelling’ naar de onbewuste dynamieken in een familie kunnen kijken, kijken we via een ‘organisatieopstelling’ naar het ‘niet zichtbare krachtenveld’ in de organisatie. Soms kunnen deze dynamieken mensen vleugels geven en soms maken ze juist ziek. In deze module kijken we naar wat er allemaal kan spelen in een organisatie. Een organisatie kan honderden jaren bestaan. Uit de tijd van de oprichting is er niemand meer, en toch is de organisatie in grote trekken hetzelfde gebleven. Een werknemer is een tijdlang aan een organisatie verbonden, levert bijdragen in ontwikkeling, ontwikkelt zichzelf ook en neemt weer afscheid. De plek in de organisatie is dan weer vrij en vervolgens kan iemand anders de plek weer een tijdlang innemen. In een organisatie functioneren mensen als representanten in een systeemopstelling. Ze nemen een positie in. Levende systemen zijn relatienetwerken. Ze bestaan uit verschillende elementen of leden, die elkaar in een ononderbroken proces wederzijds beïnvloeden. Systemen zijn niet statisch, ze zijn voortdurend aan verandering onderhevig. Elke actie van een van de leden van het systeem brengt vrijwel direct een reactie teweeg bij de andere leden en dat heeft gevolgen voor dat lid dat de actie in gang heeft gebracht. Je kunt dit het beste vergelijken met een mobile (zoals je boven een wieg kunt hangen), als ergens het evenwicht wordt verstoord, reageren alle onderdelen daar onmiddellijk op. Er volgt beweging net zolang tot er weer een evenwicht is bereikt.


13

Wat behoort tot een organisatiesysteem? In een organisatie spelen de 3 wetmatigheden (genoemd in hoofdstuk 2) een rol: zijn de medewerkers loyaal en trouw aan de oprichters en hun missie (binding)? Is er sprake van een duidelijke ordening en hiërarchie (verantwoordelijkheid, rangorde)? Heeft iedereen een duidelijke plaats en wordt hij/zij gewaardeerd? (plek) Is er balans tussen geven en nemen? De balans tussen geven en nemen beperkt zich niet tot de mensen binnen de organisatie. Ze strekt zich uit tot de relatie tussen de organisatie, zijn producten en diensten en zijn doelgroep en afnemers.

Wat behoort tot een organisatiesysteem? Bij een organisatie is het aantal elementen om op te stellen vele malen groter dan bij families: • oprichters • financiers • aandeelhouders • bestuur • directie, met soms hun ondersteuning • afdelingshoofden en hun afdelingen • moederorganisaties •alle medewerkers, al dan niet in eenheden samengenomen

En soms:

• klanten en leveranciers • degene die een bepaalde signatuur aan de organisatie heeft gegeven • familieleden van de eigenaar • adviseurs • vertrokken medewerkers die een belangrijke invloed hebben gehad in de Organisatie • diegenen die schade hebben geleden door (de werkzaamheden van) deze Organisatie • diegenen die op andere manieren hebben bijgedragen aan het succes van de organisatie • diegenen die schade hebben berokkend aan de onderneming, of klanten

En vaak een aantal structuurelementen:

• de opgave/doel/taak/missie van de organisatie of afdeling • een product, een markt • een andere organisatie, concurrent • elementen waartussen een keuze moet worden gemaakt • thema’s die spelen in een organisatie


14

Wat behoort tot een organisatiesysteem? • de vaardigheden of kwaliteiten van iemand • bepaalde concepten, zoals bijvoorbeeld doelgerichtheid, etc. • het land of het gebied waar de organisatie werkt Je kunt je misschien voorstellen dat er in een organisatie allerlei verwikkelingen kunnen voorkomen die met de verschillende systemen te maken hebben. Denk daarbij aan zaken als: je zit op de plek van iemand die oneervol ontslagen is, je baas doet je erg denken aan je dominante vader, je voelt je meer verbonden met je land van herkomst etc.

Wat zijn verschijnselen van systemische moeilijkheden? -

-

Onduidelijk leiderschap Ziekteverzuim onder medewerkers Herhalende terugkeer van dezelfde problematiek, ongeacht wisselingen van leider of medewerkers Het structureel onvoldoende bereiken van doelen Een onvoldoende effect van opleidings- en trainingsprogramma’s Strijd tussen verschillende afdelingen en subgroepen Het voortleven van oud zeer en andere historische belemmeringen Onduidelijkheid over verantwoordelijkheden

Voorbeelden van vragen:

Ik wil graag een conflict op mijn werk oplossen. Het is nodig om iets goed af te ronden. Op mijn werk sta ik tussen twee vuren in. Ik heb het gevoel dat ik meer zou willen groeien. Ik zoek naar een goede balans tussen werk en privé.

Wat speelt er op de werkplek bij jou?

___________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________


15

6. Systemische kijk op de persoon Herinner je je deze tekening nog uit hoofdstuk 1? In dit hoofdstuk gaan we naar de kern hiervan. Jij bent de binnenste ring van de systemen om je heen. En zelf ben je ook een systeem, een levend systeem!

Kenmerk van een levend systeem is dat het niet statisch is. Er vinden voortdurend veranderingen plaats. Er is een uitwisseling met de omgeving waarin we leven, maar ook binnenin gebeurt er heel veel waar we niet iedere dag bij stilstaan. Dat hoeft ook niet, we beschikken namelijk over een zelfregulerend systeem. Onze ademhaling en temperatuur bijvoorbeeld worden automatisch geregeld en, indien nodig, aan de omstandigheden aangepast. We hebben het dan over ons lichamelijk systeem. Beschikken wij ook over een zelfregulerend systeem als we het over onze geestelijke wereld hebben? Laten we daar eens een systemische blik op werpen. Denkend aan je geestelijke wereld kom je al gauw aan termen als: persoonlijkheid, gedragskenmerken, aspecten van jezelf als mens. Ieder mens heeft deze aspecten in zichzelf. Sommige aspecten (sub persoonlijkheden, gedragingen) vind je misschien niet prettig of wil je niet onder ogen zien (verstoten ikken). Soms ontkennen we bepaalde aspecten van onszelf en meestal is daar een reden voor. We vinden deze aspecten niet leuk of we voelen ons er niet goed bij…. Stel dat je niet graag kwaad wordt of denkt dat het niet goed is om kwaad te worden. Dan ontken je je woede.


16

Systemische kijk op de persoon Het probleem is dat een stem die onderdrukt wordt, niet echt verdwijnt maar in de ‘illegaliteit’ verdwijnt en soms naar boven komt wanneer je dat niet verwacht. Je kunt dan bijvoorbeeld een hele kwade uitstraling hebben maar je bent jezelf niet bewust van de woede. Iedereen ziet het behalve jij. Je ziet die kwaliteiten ook niet graag bij de ander. Dus je houdt dan niet van mensen die kwaad worden of je bent er heel bang voor of je wordt kwaad op mensen die kwaad zijn etc. Als ik in iemand anders een kwaliteit zie die ik niet prettig vind, is de kans groot dat dit een kwaliteit is die ik bij mezelf heb onderdrukt. Met o.a. persoonsopstellingen kun je deze onderdrukte stemmen aan het woord laten komen. Je onderdrukte aspecten worden zichtbaar en je kunt ze weer in je leven integreren.

Sluit niets buiten dit ben jij allemaal. Als je iets buitensluit komt het altijd sterker terug via de achterdeur. We hebben allemaal oneindig veel stemmen/aspecten in ons. Om daar een beeld van te vormen kun je je voorstellen dat jij de buschauffeur bent van een bus met allemaal ikken. De belangrijkste ikken (die zich het meeste of hardste laten horen) zitten voorin de bus en de verborgen ikken zitten achterin de bus (en misschien zelfs in de achterbak). We hebben dus belangrijke ikken (bewust) en verstoten ikken (onbewust) en deze hebben een goede of slechte relatie met het bewuste ego.

Hoe ziet jouw bus eruit?

Teken op de pagina hieronder jezelf als chauffeur en geef je ‘ikken’ een plaats. Enkele voorbeelden waar je aan kunt denken: feestbeest brave baas drammer criticus perfectionist pleaser beschermer helper loyale dromer chaoot analyticus succesvolle waaghals rebel egoïst controller twijfelaar slachtoffer introvert kwetsbare kind avonturier de gever bemiddelaar ondersteuner


17

Systemische kijk op de persoon Zo ziet mijn bus eruit:

Passagiers:

Chauffeur (ik)


18

Systemische kijk op de persoon Wie zitten er voorin en wat zegt hij/zij? ________________________________________________________________ ________________________________________________________________ ________________________________________________________________ ________________________________________________________________ ________________________________________________________________ ________________________________________________________________ ________________________________________________________________ ________________________________________________________________ ________________________________________________________________ Wie zitten er achterin en zijn bijna niet zichtbaar? ________________________________________________________________ ________________________________________________________________ ________________________________________________________________ ________________________________________________________________ ________________________________________________________________ ________________________________________________________________ ________________________________________________________________ ________________________________________________________________ ________________________________________________________________ Wie zouden jouw verborgen/verdrongen ikken kunnen zijn? ________________________________________________________________ ________________________________________________________________ ________________________________________________________________ ________________________________________________________________ ________________________________________________________________ ________________________________________________________________ Stel bij alle personen de vragen:


Wat zegt hij/zij? Wat wil hij/zij? Wat denkt hij/zij? Wat voelt hij/zij?

19

Systemische kijk op de persoon Vraag jezelf nu af: ben ik de buschauffeur van mijn bus en bepaal ik de route? Heb ik wel goed zicht op mijn passagiers? Weet ik wanneer de passagiers in- en uitstappen? Kortom: ben je een goede buschauffeur van je eigen bus? ___________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________ ____________________________________________________________ Met deze ‘bus oefening’ sluiten we hoofdstuk 6 af. Je hebt nu met een ‘systemische bril’ naar jezelf kunnen kijken.


20

7. De mens: een levend systeem met een ziel In dit hoofdstuk gaan we nog wat dieper in op de mens en kijken we op een systemische manier naar de ziel. Wat hebben we nodig om in leven te blijven? De lijst van voor de hand liggende antwoorden bevat lucht, voedsel en onderdak. We kunnen nooit om het onontkoombare feit heen dat we een fysiek lichaam hebben, en dat overleven afhankelijk is van het voldoen aan de basisbehoeften hiervan. Iets anders onderscheidt ons echter van andere schepselen die fysiek behoeften hebben. Dat extra ingrediënt is een individuele ziel : evenals het fysieke lichaam moet deze gevoed worden om te kunnen overleven. De menselijke ziel mag dan voor wetenschappelijke instrumenten onzichtbaar zijn, maar ieder van ons ervaart dagelijks haar realiteit. Telkens als wij tegen onszelf ‘ik’ zeggen, voelen wij de aanwezigheid van de ziel. Elk moment van aspiratie, geestdrift of vrije wil is een uiting van onze eigen ziel-aard. En toch, hoe reëel en nabij de ziel ook mag zijn, ze heeft wel degelijk voedsel en steun nodig. Wat is de lucht, het voedsel en het onderdak van de ziel? Wat houdt haar levend en actief? Het antwoord is zinvolheid. De menselijke ziel groeit en ontwikkelt zich naargelang ze beweegredenen ervaart en zich doeleinden in het leven stelt. Soms gebeuren er echter dingen die ons in onze groei belemmeren. We kunnen uit balans raken. Gebeurtenissen of situaties kunnen ons diep raken, we zeggen dan bijvoorbeeld: “ik voel me geraakt tot in mijn ziel”. D.m.v. een opstellingsmethode die ontwikkeld is door de Duitse psychotherapeut Franz Ruppert, kunnen we kijken wat er op zielsniveau in de mens gebeurt wanneer hij traumatische ervaringen beleefd heeft. Ruppert noemt dit ‘opstellingen met het verlangen’. De theorie hierachter is o.a. dat ernstige gebeurtenissen (trauma’s) een afsplitsing in de ziel veroorzaken.


21

Splitsing van de ziel

Deze verschillende delen zijn te herkennen aan bepaalde gedragskenmerken van de persoon.

Kenmerken van het getraumatiseerde deel:

• het blijft stilstaan op de leeftijd en het tijdstip waarop het trauma plaatsvond • het slaat herinneringen aan het trauma op • het slaat traumagevoelens op • het zoekt nog altijd naar een uitweg uit het trauma • het kan ‘getriggerd’ worden

Kenmerken van het overlevingsdeel:

Het belangrijkste doel/taak van het overlevingsdeel is: primair: overleven. Aanvankelijk is dit dus een veiligheid van ons systeem om door te kunnen leven. Het probleem is echter dat de eenmaal gevonden overlevingsstrategie automatisch wordt volgehouden zolang het trauma niet verwerkt is (het gaat als het ware een eigen leven leiden). Omdat deze strategie allang niet meer nodig is om daadwerkelijk te overleven, wordt de taak vervolgens: Secundair: Het ontkennen en verdringen van het trauma en daarmee het bewaken van de splitsing in de ziel.

Het overlevingsdeel is te herkennen aan:

• het vermijden van situaties die op de traumasituatie kunnen lijken of daaraan doen herinneren. • het controleren van zichzelf en anderen, bijvoorbeeld gevoelens, gedachten, relaties, gedrag, situaties, omgeving etc. • het compenseren van gevoelens, leegte, spanning en onaangename situaties. Bijvoorbeeld door middel van drank, drugs, werk, uitdaging en spanning, seksualiteit, gokken, etc. • het creëren van illusies: iets wat moet zijn, zal zijn. • het creëren van verdere afsplitsingen. De overlevingsdelen worden zo genoemd omdat zij het mogelijk maken te overleven na een traumatische ervaring. Op de korte termijn is dat levensreddend en noodzakelijk, zolang de externe traumasituatie voort bestaat. Op middellange en lange termijn, en vooral wanneer de traumasituatie al lang voorbij is, vormen overlevingsdelen een ontwikkelingsblokkade voor een mens.


22

Splitsing van de ziel Gelukkig beschikken we ook nog over een gezond deel.

Kenmerken van het gezonde deel zijn o.a.: Het gezonde deel heeft het vermogen tot: • open waarneming • het ervaren en reguleren van gevoelens • basisvertrouwen in zichzelf, mensen, het leven • hechten • invoelingsvermogen • contactbereidheid • goed opmerkingsvermogen • reflecteren • bereidheid verantwoordelijkheid te nemen • liefde voor de waarheid • oriëntatie op de realiteit • hoop • aanvaarding

Het is met name het conflict tussen de verschillende afgesplitste delen, namelijk enerzijds de volhardende strategie van de overlevingsdelen, en anderzijds de drang van traumadelen om een uitweg te vinden dat zorgt voor allerlei symptomen: -

Psychische klachten Lichamelijke klachten Relationele problemen Problemen in het functioneren in het dagelijks leven en werk

Wat heb je nodig om de delen weer te kunnen integreren? Allereerst jezelf (weer)leren kennen, dat is een belangrijke stap in het weer ‘heel’ worden. = erkennen van de splitsing van de ziel = begrijpen van de traumatische oorsprong = terugtreden van het overlevingsdeel = contact tussen het gezonde deel en het getraumatiseerde deel = integratie door het aannemen van de eigen pijn Een manier om delen in jezelf te leren herkennen is het gebruik maken van bovengenoemde opstellingsmethode, waarbij je delen van jezelf kunt opstellen om zodoende zichtbaar te maken wat er binnenin jouw systeem speelt.


23

Voorbeelden van vragen:

Er is zoveel gebeurd dat ik dat goed wil verwerken. Het is belangrijk dat ik weer in evenwicht kom. Het is nodig om iets goed af te ronden. Mijn uitdaging is om meer in het hier en nu te leven. Het zou me helpen om de dingen los te laten.

Wat speelt er bij jou?

___________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________


24

8. Magische taak. Wetende taak “Bloemen plukken in het wetende veld” ‘Opstellingen’ zijn fascinerend en raadselachtig. Zij zijn een fenomeen bestaande uit verschillende kernmerken: - De gang van zake zelf/ de methode - De aard en de manier waarop deze methode door de begeleider wordt gebruikt - De beschikbare representanten - De situatie en context waarin de opstelling plaatsvindt Samen vormen deze kenmerken ‘het geheel’ waarmee we op de een of andere manier toegang kunnen krijgen tot het ‘wetende veld’. Een vage term zul je misschien denken, maar het systemisch werk gaat uit van het feit dat we allemaal verbonden zijn in één groot gezamenlijk ‘weten’/ ’geweten’/ ‘geheel’. Een vorm van energie waar we allemaal toegang tot hebben (al zijn we ons dat meestal niet bewust). Via opstellingen kun je ervaren hoe jij als persoon toegang hebt tot dit ‘wetende veld’. Er zijn verschillende manieren om dit te ervaren: bij de een kan dit via de taal zijn (er komen woorden/zinnen bij je boven), bij de ander kunnen dit beelden zijn (iemand ziet situaties, voorwerpen) en weer een ander voelt vooral lichaamssensaties (hij/zij krijgt bijvoorbeeld kippenvel, een arm of been voelt opeens stram aan, etc.). Het beste is om zo open mogelijk, zonder verwachtingen, bedoelingen of oordelen naar een opstelling te kijken of erin te staan. Dit noemen we een ‘fenomenologische’ benadering. Je kijkt zonder het te willen verklaren en je maakt je ondergeschikt aan het grotere geheel. Je laat los wat je weet of denkt te weten, dan wacht je …..op wat er naar boven komt. We noemen dit ook wel ‘kijken vanuit het lege midden’. Hieronder volgt een oefening om het ‘lege midden’ te leren ervaren:

Oefening lege midden.

Ga ergens staan of zitten in de ruimte: • maak je hoofd leeg • stel je open voor de systeemenergie • laat je eigen problemen los • vertrouw op wat er komt • denk niet na over wat doe ik wel/niet • heb je aandacht in de verte en aandacht op detail en nabij • je wilt niet alles weten, je luistert half en je kijkt naar iets groters • misschien is er plotseling een woord of beeld, je laat dit weer los • je stapt in het duister en je gaat mee met wat er komt • je staat jezelf toe om niet te weten • heb vertrouwen in de ziel


25

Het lege midden • je bent in harmonie met leven en dood • je gunt ieder zijn of haar lot • terugnemen en blootstellen aan het geheel, zonder bedoelingen en ook zonder vrees voor datgene wat aan het licht zou kunnen komen • stel je open voor een grotere samenhang • dan komt er misschien een aanwijzing of komt er een beeld, wacht rustig af.

Teken of schrijf wat er boven kwam:


26

Het onzichtbare zichtbaar maken Het op bovenstaande manier in een opstelling staan geeft de mogelijkheid om ‘het

onzichtbare zichtbaar te maken’.

Systemisch werk laat het licht schijnen op onze ‘binnenkant’, op onszelf als levend organisme met al onze eigenaardigheden en kwaliteiten, maar ook hoe wij verbonden zijn met alles in en om ons heen. Verborgen emoties, onze donkere zijde, maar ook onze kwaliteiten, onze lichte zijde, worden zichtbaar met behulp van opstellingen. Dit e-book is een kennismaking met het fenomeen opstellingen. Het geeft jou de gelegenheid om de kennis die ligt in het hart van je ziel bewust te maken. Jouw levensvragen zijn de ingang om jezelf te ontwikkelen.

Eerst geeft het Verstand zich over en ziet. Dan geeft het Hart zich over en ziet. Uiteindelijk ontwaakt de Ziel en weet. (James Twyman)


27

Van ingewikkeld naar ontwikkeld Van ingewikkeld naar ontwikkeld Tot slot: Wat opstellingen voor jou kunnen betekenen: -

Deze werkwijze maakt het je makkelijker om van je hoofd naar je gevoel te gaan. Vastzittende emoties blokkeren je op allerlei gebied, geestelijk en lichamelijk. Met een opstelling krijg je de gelegenheid om die emoties te voelen. Gewoon zoals ze zijn, niet meer en niet minder.

-

Opstellingen brengen je in contact met de waarheid van je ziel. Erkennen wat is, op deze diepe laag, geeft innerlijke rust.

-

Opstellingen geven zicht op de verschillende systemen waarmee jij verbonden bent. Je kunt dit vanuit een ‘helikopter view’ zien en voelen. Dit zicht is vaak de reden waarom mensen door een opstelling snel tot de kern van een probleem komen.

-

Er is hulp vanuit het ‘wetende veld’. Je hoeft het niet alleen te doen. Het is echt groepswerk waarin ieder die aanwezig is, meehelpt aan de oplossing van jouw vraag.

-

Het wetende veld laat zien hoe het collectief geweten ons ‘in dienst’ neemt. Het probeert wat in onbalans is weer in balans te brengen. Je kunt leren hoe je op een gezondere manier met jezelf en je familieleden in verbinding kunt zijn.

-

Opstellingen maken zichtbaar waar de stroom van liefde geblokkeerd is en waar liefde op een natuurlijke manier weer kan stromen. Je voelt hoe jij deel bent van het grote geheel. Dit helpt je spirituele groei.

-

Een opstelling geeft jouw innerlijke wereld weer in beelden. Dit helpt je om meer zelfkennis te krijgen. Wat onbewust is wordt bewust. Je kunt dan andere keuzes maken, met je hart en eigenwijsheid.

Vragen die hiermee samenhangen: Ik heb het gevoel dat ik meer zou willen groeien. Ik ben toe aan een volgende stap in mijn leven. Ik wil graag mijn eigen koers vormgeven. Mijn uitdaging is om meer in het hier en nu te leven. Ik wil groeien maar ‘iets’ blokkeert me steeds.


28

Van ingewikkeld naar ontwikkeld Welke vraag/vragen heb jij?

________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Wil je systemisch werk een keer proeven en ondergaan, dan zijn er bij ons in het Impromptu-Vive! laboratorium voor levensvraagstukken verschillende mogelijkheden. Eigenlijk is systemisch werk door al onze workshops heen verweven. Maar de beste eerste instapmogelijkheid die we je adviseren is om naar een 1-daagse systemische dag te komen, zie de data op onze website en nieuwsbrief. Een andere uitstekende mogelijkheid voor nadere kennismaking met systemisch werk is de 2-daagse Leef! workshop die gericht is op levensbestemmingsvraagstukken. Via de site kun je je opgeven. Je komt dan op een lijst te staan en we houden je op de hoogte waar en wanneer we de workshop geven. (We werken op verschillende locaties door het land, alle in een groengebied en met een mogelijkheid tot overnachten). Het maximum aantal deelnemers is 20. www.impromptu-vive.nl


29

Familie-opstellingen,

Recommend Documents