Faculteit der Historische en Kunstwetenschappen Master Media en Journalistiek
Het mondialiseringkarakter van Talpa nader bekeken
Opdracht 2 (week 8) Mariëtte Timmermans (259211) Vak: Grenzeloos Vermaak Docent: Dr. G. Kuipers Datum: 3 november 2006
Er is een ‘mol’ bijgekomen ...................................................................................................... 3 Mondiale ontwikkeling van Nederlandse media .................................................................. 3 Talpa vanuit mondiaal (media)perspectief ........................................................................... 4 Televisie .................................................................................................................................. 4 Internet.................................................................................................................................... 5 Nationaal met een internationaal karakter .......................................................................... 6 Literatuur .................................................................................................................................... 6
2
Er is een ‘mol’ bijgekomen Op 13 augustus 2005 was het dan echt zo ver: het Nederlandse televisiewezen was een Nederlandse zender rijker geworden. Na veel bombarie had het nieuwe ‘kindje’ van John de Mol dan ook eindelijk een definitieve naam, afgeleid uit het Latijn: Talpa (= mol). Aanhankelijk was het namelijk de wens van John de Mol om zijn zender “Tien” te laten heten, maar deze naam was helaas al bezet door SBS. Op dit moment zendt Talpa uit tussen 18.00 en 2.00 uur op dezelfde zender als Nickelodeon. Kleine kindjes worden groot en Talpa heeft dan ook bekend gemaakt dat ze binnenkort 24 uur per dag uit gaan zenden. Binnen het kader van de cursus “Grenzeloos Vermaak”, dat deel uitmaakt van de master Media & Journalistiek aan de Erasmus Universiteit Rotterdam, staat het fenomeen mondialisering centraal: Heden ten dage kan men zich middels nieuwe media gemakkelijk mondiaal verplaatsen, zonder enige fysieke verplaatsing. Via de televisie of het internet kan men namelijk vanuit de hele wereld informatie ontvangen. Hierbij is, met de komst van de commercialisering van de Nederlandse televisie sinds de jaren negentig, de invloed van internationale audiovisuele beelden toegenomen. Het produceren van louter nationale televisie was namelijk (te) duur, waardoor het uitzendprogramma van de zenders veelal opgevuld werd met buitenlandse fictieve series (Biltereyst & Meers, 2000: 400-401). In het onderstaande stuk zal het begrip mondialisering toegespitst worden op de televisiezender Talpa. Hierbij zal gekeken worden naar de vraag of er in de programmering van deze nieuwste Nederlandse televisiezender een mondialiseringkarakter terug te vinden is. En zo ja, hoe groot deze internationale invloeden dan zijn. Alvorens in te gaan op het gestelde vraagstuk zal er eerst een algemeen beeld omtrent het Nederlandse televisiewezen geschetst worden.
Mondiale ontwikkeling van Nederlandse media De mondialisering van mediaproducten in Nederland, als gevolg van het importeren van buitenlandse producten, kan niet begrepen worden zonder het betrekken van de nationale cultuur van Nederland. Mondialisering dient hierbij begrepen te worden als een dialectisch proces, waarbinnen het mondiale en het nationale (lokale) geen tegenpolen van elkaar zijn, maar fungeren als combinerende en wederzijdse implicerende principes (Beck, 2002: 17). De invloeden van internationale (veelal Amerikaanse) mediaproducten zijn alomtegenwoordig in de Nederlandse (televisie)media. Dit fenomeen wordt echter tegelijkertijd bijgestaan door het gegeven dat buitenlandse televisieseries niet kunnen tippen aan de populariteit van inheemse series (De Bens & de Smaele, 2001: 52). Het verschijnsel van inheemse eigenschappen binnen de Nederlandse televisie kent een drietal kenmerken. Zo worden buitenlandse series vrijwel nooit uitgezonden in prime-time (De Bens & de Smaele 2001: 51 en 64) en is het aandeel van inheemse series in de loop der jaren (sinds de komst van de commerciële televisie in Nederland) toegenomen. Deze laatste ontwikkeling verklaart zich uit het feit dat de commerciële omroepen tijd nodig hadden om kapitaal te vergaren ter behoeve van het ontwikkelen van inheemse televisie. Zodra de commerciële omroepen echter voldoende kapitaal hadden vergaard uit met name reclame-inkomsten, gingen zij investeren in inheemse fictie (De Bens & de Smaele, 2001: 52). Ten derde kenmerkt de import van buitenlandse (veelal Amerikaanse) series zich doordat dergelijk audiovisueel materiaal de culturele barrières weet te doorbreken (De Bens & de Smaele, 2001: 51-52). Hierbinnen worden met name de Hollywood films een groot internationaal bereik. In deze films ligt de nadruk namelijk voornamelijk op de stunts, actie en het geweld in plaats van op de karakters en de emotie. Dergelijke
3
(Hollywood) films behoeven hierdoor geen culturele aanpassing en kunnen zodoende wereldwijd begrepen worden (Crane, 2002: 5). Binnen het Nederlandse televisiewezen lijkt er een ontwikkeling in gang te zijn gezet van televisie met inheemse karaktereigenschappen. Ten eerste worden buitenlandse (veelal Amerikaanse) formats ingepast binnen de Nederlandse cultuur. Zodoende wordt een internationaal product omgevormd tot een nationaal product (Fernandes, 2000: 615). Zo is het format van het Amerikaanse programma “America’s Next Top Model” omgevormd tot het Nederlandse programma “Holland’s Next Top Model”. Een Ten tweede is er binnen het Nederlandse televisiewezen een ontwikkeling van louter Nederlandse productie terug te vinden. Enkele van deze nationale producten zijn zelfs uitgegroeid tot een internationaal product. Zo heeft het format van de van origine Nederlandse realityserie “Big Brother” van Johm de Mol zich inmiddels mondiaal verspreid van Polen tot de Verenigde Staten en Australië. In het verlengde hiervan lijkt ook het format van de Nederlandse realityserie “De Gouden Kooi”, dat tevens ontwikkeld is door John de Mol, op het punt te staan om internationaal door te breken. Een ander voorbeeld van een Nederlands product met een internationale doorbraak, is de film “Karakter” van Mike van Diem (1997). In het onderstaande stuk zal verder ingegaan worden op de hierboven omschreven ontwikkelingen met betrekking tot de televisiezender Talpa.
Talpa vanuit mondiaal (media)perspectief Televisie Wanneer er een blik geworpen wordt op de programmering van de zender Talpa in de week van vrijdag 27 oktober tot en met donderdag 2 november 2006, dan hebben de Nederlandse titels duidelijk de overhand; maar liefst zestien van de vierentwintig programma’s (ongeveer 67 %) bevatten een Nederlandse titel. Van deze zestien titels, zijn elf programma’s (zo’n tweederde van de Nederlandse titels) van Nederlandse makelaardij. Hoewel de overige vijf titels, een Nederlandse titel bevatten, bevat de inhoud veelal Amerikaanse beelden. Sommige programma’s als “Ongelofelijk maar waar” bevatten echter wel een Nederlandse voice-over. De resterende acht titels bevatten een titel met Amerikaanse woorden. Hiervan echter, bevatten slechts drie programma’s ook daadwerkelijk een Amerikaanse inhoud. Hiervan slaan twee titels, respectievelijk “American Pie” en “Balistic” terug op Hollywood films. Van de vierentwintig titels, bevatten in totaal zestien (ongeveer 67%) titels een Nederlandse inhoud. Hieronder valt onder andere de realitysoap “Big Brother”. Dit gegeven lijkt hiermee in overeenstemming met de eerder omschreven ontwikkeling van televisie met inheemse karaktereigenschappen. Hoewel de meeste Talpa programma’s van Nederlandse makelaardij zijn, is het mondiale karakter dat het medium televisie met zich meebrengt nog wel terug te vinden. Zo bevat het programma “Entertaiment Live” veelal buitenlands (Amerikaans) gossipnieuws en bespreekt het programma “De Wedstrijden” ook sport met een internationaal karakter. De meeste titels van de zender Talpa heeft Talpa op hun website (talpa.tv) zelf ondergebracht onder het thema “films & series” (zeven links) nauw gevolgd door het thema “reality” (vijf links). Hiermee lijkt Talpa de nadruk te leggen op de realityseries, doordat dit kopje bovenaan geplaatst is. Dit wekt de verwachting dat het thema “reality” het best zal scoren onder het publiek van Talpa. Uit de televisiekijkcijfers blijkt echter 4
dat in het weekend het door Talpa benoemde thema “sport” met het programma “De Wedstrijden” duidelijk het best bekeken wordt, met op zaterdag zo’n 1,3 miljoen en zondag zo’n 2,5 miljoen kijkers (Bron: Stichting KijkOnderzoek). Doordeweeks trekt het dagelijkse programma “Deal or no Deal” van de Nationale Postcode Loterij de meeste kijkcijfers met gemiddeld zo’n 540 duizend kijkers per dag (Bron: Stichting KijkOnderzoek). Tevens scoren de wekelijkse programma’s “Big Brother Live”en “Gooische Vrouwen” veel kijkcijfers op Talpa, met ongeveer 550 duizend kijkers per programma (Bron: Stichting KijkOnderzoek). Aan de hand van deze televisiekijkcijfers valt op te maken, dat programma’s van inheemse makelij onder het publiek het populairst zijn, hetgeen in een lijn valt met de reeds hierboven omschreven theorie van “De Bens & De Smaele” (2001).
Internet Tot nog toe is er alleen gesproken over het medium Nederlandse televisie met betrekking tot mondialisering. Heden ten dage heeft zich naast televisie nog een ander dominant internationaal medium opgedaan; het medium internet. Middels streams of downloads, die onder andere via Windows Media Player bekeken kunnen worden, kan een bezoeker audiovisuele boodschappen tot zich nemen. Dit fenomeen heeft dus niet alleen in de benaming een internationale (Amerikaanse) klank, maar de software waarmee de streams en downloads bekeken kunnen worden zijn tevens van buitenlandse (veelal Amerikaanse) afkomst. Binnen Talpa is deze internationale ontwikkeling ook terug te vinden. Vrijwel alle Talpa programma’s zijn via de website “www.talpa.tv” te bezichtigen, waarvan de meeste programma’s middels (live)streams of downloads via internet (nog) gratis te bezichtigen zijn. Niet alleen via de computer kan men Talpa programma’s bekijken, Talpa is tevens te zien op het “Windows Media Center”, “Vodcast” en op diverse “Apple” producten (bijvoorbeeld de iPod), die allen van Amerikaanse afkomst zijn. Als eerste Nederlandse televisiezender maakt Talpa het tevens mogelijk om middels het (Amerikaanse) programma “MSN Messenger” vanachter de computer met anderen tv te kijken en tegelijkertijd te chatten. Talpa integreert hiermee dus zijn nationale producten (televisieprogramma’s) binnen een buitenlands/ internationaal product. Zodoende wordt een internationaal product dus min of meer omgevormd tot een nationaal product (Fernandes, 2000: 615). Helaas valt er over de exacte populariteit omtrent dit fenomeen (uitgedrukt in aantal bezoekers) niets te zeggen, omdat deze niet openbaar te vinden zijn. Naar verwachting kan echter wel gesteld worden dat het fenomeen ‘televisie kijken via internet’ op Talpa in populariteit aan het groeien is. Dit valt onder andere op te maken uit het gegeven dat er een opkomst is met betrekking tot het aanbieden van betaalde programma’s. Hierbij dienen bezoekers eerst het bepaalde bedrag over te maken naar Talpa om zodoende het gewenste programma te kunnen bekijken. Zo dient men tegenwoordig te betalen voor het bekijken van een aflevering van “Gooische Vrouwen”, terwijl deze een aantal maanden geleden nog gratis te bezichtigen was. Een ander fenomeen, waaruit blijkt dat ‘televisie kijken via internet’ in populariteit stijgt is terug te vinden in het feit dat aan de gewenste streams steeds diversere reclames vooraf gaan. Blijkbaar is het publiek groot genoeg voor bepaalde bedrijven om te investeren middels reclame, voorafgaand aan de bepaalde streams.
5
Nationaal met een internationaal karakter Hoewel Talpa dus voornamelijk programma’s aanbiedt met een nationaal karakter, toont deze zender hierbinnen echter wel ontwikkelingen van mondiale afkomst. Zo biedt het (potentiële) mondiale formats als “Big Brother” en “De Gouden Kooi” en integreert Talpa zijn producten binnen de internationale ontwikkelingen van de nieuwe media door bijvoorbeeld het aanbieden van Talpa programma’s middels streams of downloads die middels de computer of de “iPod” bekeken kunnen worden. Talpa levert dus nationale audiovisuele producten met een mondiaal karakter.
Literatuur Beck, Ulrich: Cosmopolitan Society and its Enemies. London: SAGE Publications, 2002. Bens, Els de en Hedwig de Smaele: The Inflow of American Television Fiction on European Broadcasting Channels Revisited. London: SAGE Publications, 2001. Biltereyst, Daniël en Philippe Meers: The international telenova debate and the contraflow argument: a reappraisal. London: SAGE Publications, 2000. Crane, Diana: ‘Culture and Globalization. Theoretical Models and Emerging Trends’ in: Crane, Diana, en N. Kawashima, K. Kawasaki (red): Global Culture – Media, Arts, Policy and Globalization. New York: Routledge, 2002, pp. 1-25. Fernandes, Leela: ‘Nationalizing ‘the global’: media images, cultural politics and the middle class in India’ in: Media, Culture & Society 22. New Brunswick: Rutgers University, 2000, pp. 595-610. Stichting KijkOnderzoek, http://www.kijkonderzoek.nl/ (geraadpleegd op 3 november 2006)
6
