Handelswetenschappen en recht (oude stijl)
Examen HAVO Hoger Algemeen Voortgezet Onderwijs
Voor dit examen zijn maximaal 90 punten te behalen; het examen bestaat uit 44 vragen. Voor elk vraagnummer is aangegeven hoeveel punten met een goed antwoord behaald kunnen worden. Voor de uitwerking van de opgaven 2 en 6 is een bijlage toegevoegd. Bij dit examen hoort een grootboekrekeningenblad en een blad met interresttafels.
300011 26
20
03
Tijdvak 1 Woensdag 28 mei 13.30 – 16.30 uur
Als bij een vraag een verklaring, uitleg of berekening gevraagd wordt, worden aan het antwoord geen punten toegekend als deze verklaring, uitleg of berekening ontbreekt. Geef niet meer antwoorden (redenen, voorbeelden e.d.) dan er worden gevraagd. Als er bijvoorbeeld twee redenen worden gevraagd en je geeft meer dan twee redenen, dan worden alleen de eerste twee in de beoordeling meegeteld.
Begin
Bij de te maken journaalposten mogen uitsluitend de genoemde grootboekrekeningen worden gebruikt, wat niet wil zeggen dat altijd alle grootboekrekeningen moeten worden gebruikt. Bij het maken van journaalposten kan worden volstaan met het noteren van het nummer van de grootboekrekening: bijvoorbeeld 100 € 5.000,Aan 130 € 5.000,De nummers van de grootboekrekeningen in dit examen kunnen afwijken van de nummers die in de leerboeken worden gebruikt.
Opgave 1 Handelsonderneming Lichtevoorde B.V. koopt en verkoopt onder andere het product Pieko. Het product Pieko wordt geadministreerd volgens de fifo-methode. In de boekhouding van Lichtevoorde B.V. wordt het principe van de permanentie toegepast met maandelijkse resultatenberekening. De onderneming gebruikt onder andere de grootboekrekeningen die op het grootboekrekeningenblad vermeld staan. Op 1 oktober 2002 is de voorraad Pieko’s als volgt samengesteld: • 15.000 stuks, ontvangen op 18 september 2002 en gekocht voor € 8,10 per stuk,
exclusief BTW; • 22.000 stuks, ontvangen op 26 september 2002 en gekocht voor € 8,- per stuk,
exclusief BTW. Voor de maand oktober 2002 moet een aantal dagboeken worden gejournaliseerd. Inkoopboek: Er zijn facturen ontvangen op • 7 oktober: 18.000 stuks Pieko voor € 7,95 per stuk • 21 oktober: 11.000 stuks Pieko voor € 7,80 per stuk
€ € € € €
143.100,85.800,228.900,43.491,272.391,-
1
BTW 19% Totaal factuurbedrag Journaliseer het inkoopboek.
2
Magazijnontvangstenboek: In het magazijn opgenomen de gefactureerde producten Pieko van 7 oktober en 21 oktober. Journaliseer het magazijnontvangstenboek.
2p
3
Retourinkoopboek: Bij ontvangst van de producten in het magazijn blijkt dat de helft van de op 21 oktober gefactureerde partij beschadigd is. De beschadigde producten zijn teruggestuurd naar de fabrikant. De creditnota is ontvangen. Journaliseer het retourinkoopboek.
3p
Verkoopboek: Verkocht op • 5 oktober: 23.000 stuks Pieko voor een prijs van € 14,-, exclusief rabat en 19% BTW; • 18 oktober: 20.000 stuks Pieko voor een prijs van € 13,80, exclusief rabat en 19% BTW. Het rabat op beide verkopen is 2%. 4 Journaliseer het verkoopboek.
2p
1p
2p
5
300011 26
Magazijnafgifteboek: Afgeleverd de verkochte Pieko’s van 5 en 18 oktober. Journaliseer het magazijnafgifteboek.
2
Lees verder
2p
6
Bankboek: Betaald per bank een nota voor vrachtkosten: vrachtkosten verkochte Pieko’s € 1.420,BTW 19% € 269,80 Totaal € 1.689,80 Journaliseer het bankboek.
2p
7
Bereken de waarde van de voorraad Pieko’s op 30 oktober 2002.
8
Diverse postenboek: Op 31 oktober gaat Lichtevoorde B.V. de voorraad Pieko’s waarderen tegen een vaste verrekenprijs (VVP) van € 8,- per eenheid Pieko. Journaliseer het diverse postenboek.
2p
Opgave 2 In deze opgave wordt de BTW buiten beschouwing gelaten.
1p
De onderneming Eucalipta B.V. produceert en verkoopt uitsluitend bezemstelen. Met behulp van onderstaande gegevens wordt de verkoopprijs van een bezemsteel voor 2002 bepaald. • De bezemstelen worden gemaakt van rondhout met een prijs van € 0,60 per meter. • Voor de productie van 1 bezemsteel is 1,5 meter rondhout nodig. • Voor de productie wordt gebruik gemaakt van machine B. • De variabele kosten van machine B (inclusief de arbeidskosten) zijn € 0,45 per bezemsteel. • De constante kosten van machine B, met een normale productiecapaciteit van 200.000 bezemstelen per jaar, zijn € 280.000,-. • De maximale productiecapaciteit van de machine is 250.000 bezemstelen per jaar. • De variabele verkoopkosten per bezemsteel zijn € 1,25. • Er zijn geen constante verkoopkosten. • De normale afzet is 200.000 bezemstelen. • De winst per bezemsteel is 20% van de verkoopprijs. 9 Bereken voor 2002 de commerciële kostprijs van een bezemsteel. 10 Bereken voor 2002 de verkoopprijs van een bezemsteel.
2p
11
3p
De productie en afzet zijn in elke periode aan elkaar gelijk. Bereken voor 2002 de afzet van bezemstelen waarbij geen positief of negatief bedrijfsresultaat behaald wordt (de break-even afzet). Gebruik voor de beantwoording van de volgende vraag de bijlage die bij deze opgave hoort.
4p
12
1p
13
2p
14
Teken in de grafiek op de bijlage de lijnen van de totale kosten en de totale opbrengsten van bezemstelen bij de maximale productie en afzet. Voor 2002 wordt een productie en afzet van 180.000 bezemstelen verwacht. Bepaal met behulp van de grafiek voor 2002 of Eucalipta B.V. een voordelig of nadelig bedrijfsresultaat kan verwachten. Motiveer het antwoord. Bereken het verwachte bedrijfsresultaat van Eucalipta B.V. voor 2002 met behulp van de verwachte totale opbrengsten en de verwachte totale kosten. Geef aan of dit resultaat voordelig of nadelig is. Uit de nacalculatie over 2002 blijkt het volgende: • de werkelijke productie en afzet zijn 185.000 bezemstelen; • er is 285.000 meter rondhout verbruikt met een factuurprijs van € 168.150,-.
2p
15
2p
16
300011 26
Bereken het efficiencyverschil op verbruik van rondhout over 2002 in euro’s. Geef aan of dit verschil voordelig of nadelig is. Bereken het prijsverschil op rondhout over 2002. Geef aan of dit verschil voordelig of nadelig is.
3
Lees verder
Opgave 3 Uitvinder Strookman heeft jaren gewerkt aan een in zijn ogen revolutionair apparaat: een supersnelle ontdooimachine voor de consument. Op het ontwerp heeft hij intussen octrooi aangevraagd en gekregen. Samen met een constructeur wil hij het apparaat op de markt brengen. Om één en ander zo winstgevend mogelijk te laten verlopen heeft Strookman een marketingbureau ingeschakeld om een optimale marketingmix samen te stellen. Het marketingbureau geeft onder andere adviezen ten aanzien van vier marketinginstrumenten. Deze adviezen staan hieronder vermeld. Prijs: • verkoopprijs vaststellen, rekening houdend met de variabele en constante kosten en met de
invloed van de tussenhandel; • afroomprijspolitiek toepassen; • een korting geven aan houders van een 65+ pas.
Product: • aandacht schenken aan materiële maar ook aan immateriële eigenschappen van de machine; • als fabrikantenmerk op de markt brengen; • in speciale geschenkverpakking aanbieden; • twee jaar garantie geven.
Promotie: • streven naar massacommunicatie; • reclamebudget vaststellen op basis van de marketingdoelstelling; • een PR-functionaris aanstellen; • promotie afstemmen op pullstrategie.
Plaats: • zorgen voor een kort indirect kanaal; • selectieve distributie toepassen.
2p
17
1p
18 19
2p
1p
20
1p
21
Bij de adviezen met betrekking tot het marketinginstrument prijs staat een aantal factoren genoemd dat bij de bepaling van de verkoopprijs een rol speelt. Noem twee andere factoren dan de al genoemde, die bij de bepaling van de verkoopprijs een rol spelen. Leg het begrip afroomprijspolitiek uit. Noem twee voorwaarden waaraan het product moet voldoen wil de afroomprijspolitiek met succes worden toegepast. Het marketingbureau stelt onder andere voor de korting te geven aan houders van een 65+ pas. Hoe wordt de prijspolitiek genoemd, waarbij - terwijl er géén kostenverschillen zijn - een bepaalde groep afnemers korting krijgt? Noem een immateriële eigenschap van de ontdooimachine. Goederen kunnen op basis van het koopgedrag van de consument worden onderverdeeld in: • convenience goods; • shopping goods; • specialty goods.
1p 1p
22 23
300011 26
Leg uit waarom de supersnelle ontdooimachine geen convenience good is. Wat wordt verstaan onder pullstrategie?
4
Lees verder
Opgave 4
1p 3p
1p
1p 2p 2p
24 25
De heer Noordeloos heeft in 1996 een erfenis ontvangen. Deze erfenis heeft Noordeloos gebruikt voor de aankoop van een vakantiewoning per 1 juli 1996. Met ingang van 1 juli 2000 heeft hij de vakantiewoning permanent verhuurd. De huur moet elke maand bij vooruitbetaling worden voldaan. Vanaf 1 juli 2000 is de huur € 400,- per maand. De ontvangen huur wordt steeds op de eerste dag van de maand rechtstreeks op een spaarrekening van de heer Noordeloos gestort. De bank vergoedt op deze spaarrekening 0,25% samengestelde interest per maand. Op 1 juli 2001 is de maandelijkse huur met 5% verhoogd. Bereken het bedrag aan huur over de maand juni 2002. Bereken het totale tegoed op de spaarrekening per 30 juni 2002.
26
Per 1 juli 2002 verkoopt Noordeloos de woning aan de huurders voor een bedrag van € 350.000,-. Noordeloos heeft berekend dat de prijzen van de huizen vanaf 1 juli 1996 tot het moment van verkoop elk jaar met 9,5% gestegen zijn. Bereken welk bedrag Noordeloos 6 jaar geleden voor het huis betaald heeft.
27 28 29
300011 26
De opbrengst van de verkoop van de vakantiewoning gebruikt Noordeloos om een 6% hypothecaire annuïteitenlening vervroegd af te lossen. De jaarlijkse annuïteit van deze lening bedraagt € 29.059,56. Op het moment van vervroegd aflossen moeten door Noordeloos nog 17 annuïteiten betaald worden, de eerste over een jaar. De hypothecaire lening is een voorbeeld van een gedekt krediet. Wat wordt verstaan onder een gedekt krediet? Noem twee bedingen die in een hypotheekakte opgenomen kunnen zijn. Bereken of het bedrag van € 350.000,- voldoende is om de gehele lening vervroegd af te lossen op 1 januari 2003.
5
Lees verder
Opgave 5 In deze opgave wordt de omzetbelasting buiten beschouwing gelaten. Onderneming De Groot B.V. start op 1 januari 2003 de productie van het artikel Kalo. De Groot B.V. schaft per 1 januari 2003 vier identieke machines aan waarvan de volgende gegevens bekend zijn: • aanschaffingsprijs per machine € 425.000,-; • technische levensduur 8 jaar; • economische levensduur 6 jaar; • geschatte restwaarde per machine € 35.000,-; • jaarlijkse afschrijving is een vast percentage van de aanschaffingsprijs. Voor de financiering van de machines wordt per 1 januari 2003 bij de bank een 5,5% lening afgesloten ter grootte van 90% van het voor de machines benodigde vermogen. Het bedrag van de lening wordt rechtstreeks door de bank overgemaakt aan de leverancier van de machines. Het restant wordt door De Groot B.V. per bank betaald. De looptijd van deze lening is 10 jaar. De aflossing geschiedt in 20 gelijke termijnen. De rentebetaling geschiedt achteraf. De betaling van de aflossing en rente van deze lening vindt steeds op 30 juni en 31 december van elk jaar plaats, voor het eerst op 30 juni 2003.
3p 3p 3p
30 31 32
De Groot B.V. past in haar boekhouding het systeem van de permanentie toe met maandelijkse resultatenberekening en gebruikt de grootboekrekeningen die op het grootboekrekeningenblad vermeld staan. Journaliseer de aanschaf en de financiering van de machines op 1 januari 2003. Journaliseer de betaling per bank van de aflossing en rente van de lening op 30 juni 2003. Journaliseer de afschrijvingskosten van deze machines voor de maand juni 2003.
2p
33
2p
34 35
Omdat de werkelijke afzet van Kalo in het eerste halfjaar van 2003 sterk achterblijft bij de verwachting wordt besloten het tweede halfjaar van 2003 twee machines niet meer te gebruiken. Per 1 juli 2003 wordt één van de machines verhuurd. De huur bedraagt € 100.000,- per jaar en moet op 1 januari en 1 juli van elk jaar, in twee gelijke delen, vooruitbetaald worden. De andere machine wordt per 1 juli 2003 verkocht voor € 390.000,- en bij de koper afgeleverd. Het bedrag van de koopsom wordt op 1 juli 2003 per bank ontvangen. Journaliseer de ontvangst per bank van de huur van de verhuurde machine voor het tweede halfjaar van 2003. Journaliseer de huuropbrengst van de verhuurde machine voor de maand juli 2003. Journaliseer de verkoop per bank en de aflevering van de machine.
36
Omdat één van de machines is verkocht, wordt 1/4 deel van de nog resterende 5,5% lening per 1 juli 2003 vervroegd per bank afgelost. Journaliseer deze vervroegde aflossing.
4p
3p
300011 26
6
Lees verder
Opgave 6 In deze opgave wordt de BTW buiten beschouwing gelaten.
1p 1p
37 38
Dick Bakker is eigenaar van de eenmanszaak Sporthuis Bakker. Tijdens het jaarlijkse gesprek met de accountant over de financiële positie van zijn onderneming komt naar voren dat de liquiditeit van de onderneming onvoldoende is. Als er niet snel wordt ingegrepen kan de onderneming binnenkort niet meer aan haar financiële verplichtingen voldoen. Op welke wijze is de aansprakelijkheid voor de eenmanszaak wettelijk geregeld? Noem een maatstaf om te beoordelen of een onderneming aan al haar financiële verplichtingen kan voldoen. De accountant stelt voor om, ter verbetering van de liquideiteitspositie, de 8% hypothecaire lening met € 120.000,- te verhogen. De balans van Sporthuis Bakker (vóór verhoging van de hypothecaire lening) ziet er per 31 december 2002 als volgt uit. Winkelpand Inventaris Voorraad Debiteuren Kas
2p
39
2p
40
Balans Sporthuis Bakker per 31 december 2002 Eigen vermogen € 390.000,8% hypothecaire lening € 88.000,Crediteuren € 370.000,Bank € 40.000,Te betalen interest € 12.000,€ 900.000,-
€ € € € € €
400.000,120.000,260.000,112.000,8.000,900.000,-
Bereken uitgaande van de balans de current ratio per 31 december 2002, in tenminste 1 decimaal. Bereken, uitgaande van de balans per 31 december 2002, met welk bedrag de 8% hypothecaire lening minimaal verhoogd moet worden om een current ratio van 2,0 te krijgen. Per 1 januari 2003 wordt de 8% hypothecaire lening verhoogd met € 120.000,-. Een liquiditeitsbegroting moet inzicht geven in de ontwikkeling van het saldo liquide middelen.
2p 3p 2p 5p
41 42 43 44
Ten behoeve van het maken van de liquiditeitsbegroting voor het eerste kwartaal van 2003 worden voor het eerste kwartaal van 2003 de volgende schattingen gemaakt: • De omzet voor het eerste kwartaal is € 660.000,-. Van deze omzet is 10% op rekening, de rest van de omzet wordt contant ontvangen. De omzet wordt gelijkmatig over het kwartaal behaald. • De krediettermijn debiteuren is 2 maanden. • De brutowinst is 50% van de inkoopwaarde van de omzet. • De voorraad per 31 maart 2003 is € 350.000,-. • Alle inkopen zijn op rekening. De inkopen zijn gelijkmatig over het kwartaal verdeeld. • De krediettermijn crediteuren is 1,5 maand. • Op 1 februari wordt een nieuwe kassa gekocht en betaald. De aanschaffingsprijs van deze kassa is € 7.000,-. Tegelijkertijd wordt de oude kassa, met een boekwaarde van € 200,ingeruild voor € 250,-. • Op 1 maart wordt de jaarlijkse interest over de 8% hypothecaire lening bij achterafbetaling voldaan. Dit geldt ook voor het per 1 januari 2003 extra geleende bedrag. Op 1 maart wordt ook € 10.000,- afgelost op deze lening. • Elke maand betaalt Bakker € 1.000,- sponsorgeld aan de plaatselijke honkbalclub. • De variabele verkoopkosten zijn 5% van de omzet en worden betaald in de maand waarin de omzet wordt behaald. • De overige uitgaven in het eerste kwartaal zijn € 59.000,-. Bereken de ontvangsten van de debiteuren in het eerste kwartaal van 2003. Bereken de inkopen in het eerste kwartaal van 2003. Bereken de betalingen aan de crediteuren in het eerste kwartaal van 2003. Stel de liquiditeitsbegroting op voor het eerste kwartaal van 2003. Gebruik bij de beantwoording de bijlage die bij deze opgave hoort.
Einde 300011 26
7
Lees verder
