Evaluatie Centrum XL: September 2012 – Juni 2014 1. Centrum XL – de organisatie 1.1 Organisatiestructuur en doelstellingen Centrum XL is het samenwerkingsverband tussen Koninklijke Horeca Nederland, afdeling Amsterdam; Vereniging Amsterdam City en de Gemeente Amsterdam. Kamer van Koophandel was tot 1 januari 2014 ook participant maar was door andere prioriteitsstelling intern genoodzaakt het samenwerkingsverband te beëindigen. Bovengenoemde partijen hebben in 2012 centrale doelstellingen voor Centrum XL vastgesteld en gericht op deze doelstellingen concrete projecten benoemd. Deze doelstellingen worden gedeeld en gesteund door partijen uit verschillende sectoren in zowel bedrijfsleven en overheid (zie kopje Adviesgroep pagina 3). Doel Centrum XL “In een uitvoeringsgericht samenwerkingsverband de aantrekkingskracht en de leefbaarheid van het centrum van Amsterdam vergroten, door de economische functie en de belevingswaarde, voor bezoekers, ondernemers, vastgoedeigenaren, bedrijven en inwoners van het centrum van Amsterdam te versterken.” Gebiedsafbakening Centrummanagement XL Amsterdam
1
Organisatiedoelstellingen Versterken en intensiveren van de samenwerking met centrale regie tussen overheid en bedrijfsleven.
Mogelijkheid om stakeholders in de binnenstad te binden aan een gemeenschappelijk doel en uitvoeringsprogramma (meer focus).
Meer slagkracht door bundeling van kennis, energie en middelen.
Beter contact en verbeterde communicatie tussen stakeholders: op de hoogte van elkaars wensen, plannen en belangen.
Een centrale gesprekspartner voor het uitstippelen van over-heidsbeleid. Betere afstemming tussen beleid en uitvoering.
Verbeteren van de organisatiegraad van ondernemers, hogere par-ticipatiegraad onder ondernemers voor collectieve doeleinden.
Projectdoelstellingen Versterken van het economisch en ruimtelijk functioneren van het centrum.
In samenwerking tussen gemeente en bedrijfsleven het verhogen van de verblijfswaarde in het centrum, te vertalen in de uitstraling en inrichting van de openbare ruimte en een verbeterd onderhoud van het centrum (schoon, heel, veilig).
Het sterker profileren van het centrumgebied in het geheel en de identiteit van de afzonderlijke deel- en sfeergebieden daarbinnen. Bezoeker nadrukkelijk in kennis stellen van de functies en belevingen in de diverse deelgebieden in het centrum. Waarbij het centrumgebied niet per definitie bepaald wordt door stadsdeelgrenzen.
Strategieën voor betere spreiding van bezoekersstromen om zo de druk op het historisch centrum te verkleinen en de gebieden eromheen nadrukkelijker te laten profileren.
Verbeteren van de promotiestrategie van het centrum.
Stimuleren van vernieuwing en innovatie in het centrum door samenwerking tussen bedrijven en de kracht van overheid en bedrijfsleven te bundelen.
Om bovenstaande doelstellingen te verwezenlijken is besloten niet een apart bureau op te zetten maar te werken vanuit de kracht van de samenwerkende partijen. Centrum Management “Amsterdam-style”. Vanuit een convenant dat liep van september 2012 tot juni 2014 is een stuurgroep en een adviesgroep actief. De stuurgroep bestaat uit twee leden van elke convenantpartij. Taken stuurgroep:
het adviseren omtrent de projecten van het Centrum XL en bijbehorende financiering, toezicht houden op de besteding van de middelen van de projectgroepen;
het monitoren van de voortgang van de projectgroepen, tijdig aan- en bijsturen;
het ambassadeurschap voor het Centrum XL;
het adviseren omtrent de gezamenlijke ambitie en ontwikkelkoers voor het centrum van Amsterdam dat als spoorboekje dient voor het aanjagen van investeringen, het initiëren en beoordelen van projecten, activiteiten en initiatieven;
het signaleren van ontwikkelingen in het centrum van Amsterdam en hier mogelijk op anticiperen in projecten en overleg;
(tussentijdse) evaluatie van Centrum XL. 2
De stuurgroep is in de loop van 2014 veranderd in samenstelling. Enerzijds omdat de KvK zich terugtrok uit de samenwerking, anderzijds omdat een reorganisatie bij de gemeente tot gevolg had dat naast de deelname van stadsdeel Centrum er ook een rol was weggelegd voor EZ centrale stad, Adviesgroep Naast de stuurgroep is er een adviesgroep opgezet samengesteld uit verschillende branches van het bedrijfsleven en de overheid. In de adviesgroep zitten personen vanuit de retail, horeca, zakelijke dienstverlening, gemeente, stadsdeel Centrum, vastgoed, culturele instellingen, toerisme, ZZP-ers en bewoners. De adviesgroep wordt geregeld geïnformeerd over de projecten die in CentrumXL worden uitgevoerd. Hierop wordt vanuit de adviesgroep advies gevraagd. Wordt de juiste prioritering gemaakt en zijn we met de projecten op de goede weg? Een aantal leden van de Adviesgroep maakte ook deel uit van het Algemeen Bestuur van Amsterdam City, met als gevolg dat er overlap ontstond in onderwerpen op de agenda’s. Er is daarom gekozen om de Adviesgroep samen te voegen met het AB van Amsterdam City. Centrum XL wordt als apart onderwerp op de agenda van het Algemeen Bestuur wordt behandeld, waarbij ook degenen aanwezig kunnen zijn die geen deel uitmaken van het AB.
1.2 Evaluatie organisatie Centrum XL
Amsterdam City heeft de trekkersrol van Centrum XL op zich genomen en gelukkig wilden zowel stadsdeel Centrum als Economische Zaken dit financieel ondersteunen (dit werd voorheen door KvK gedaan). Deze subsidie is echter niet structureel en er moet gezocht worden naar een ander financieringsmodel. Het functioneren van de Stuurgroep heeft weinig last ondervonden van het terugtrekken van de KvK. Het secretariaat is overgenomen door Amsterdam City. De omschreven taken worden nog steeds uitgevoerd en men hecht onverminderd waarde aan het samenwerken op deze manier. Verbreding van Centrum XL is nodig om een sterker fundament te bieden. Door dit onderdeel te maken van de agenda van het AB van Amsterdam City is een stap in de goede richting gezet. Een potentiële partij uit het georganiseerd bedrijfsleven die mogelijk een toegevoegde waarde zoudn kunnen zijn voor de organisatie is bijvoorbeeld MKB Amsterdam. In Amsterdam is het vastgoed nog niet georganiseerd, het betreft individuele spelers die o.a. deelnemen in bijvoorbeeld het AB van Amsterdam City. Centrum XL draagt daadwerkelijk bij aan de gestelde organisatiedoelstellingen, hiervan zijn alle partijen overtuigd. Communicatie blijft een hoge prioriteit zowel onderling als naar buiten toe. De projectdoelstellingen worden in mindere mate behaald. De nieuwe wijze van samenwerken tussen overheid en bedrijfsleven is voor beide partijen soms wennen. Er worden in de projecten kleine stapjes gezet waarbij de grotere projectdoelstellingen niet uit het oog worden verloren. Het blijft soms wel lastig om direct zichtbaar resultaat te definieren. De ontwikkelingen in de binnenstad zijn het resultaat van vele factoren, waar Centrum XL als spil in probeert te fungeren.
3
2. Centrum XL – de projecten 2.1 Oorspronkelijke projecten en resultaten
Promotie en profilering Centrum. Dit project richt zich op het versterken van de samenwerking tussen Amsterdam Marketing en de ondernemers in de binnenstad. Er is nu o.a. een retailadviesraad en zo is in oktober een shopping-campagne gelanceerd voor Nederlandse en Vlaamse toeristen. Communicatie (tijdig) blijft moeizaam verlopen en niet alles wat de ondernemers zouden willen past in het programma van Amsterdam Marketing. Daarnaast is er een online toolkit gelanceerd om als ondernemersvereniging of als BIZ je gebied promotioneel op de kaart te zetten. Deze toolkit is terug te vinden op streetbranding.nl en hierbij worden ook workshops aangeboden ter ondersteuning. De workshops worden zeer goed ontvangen. Ondernemers geven aan behoefte te hebben om deze in hun eigen gebied te organiseren.
Schone binnenstad. Er is een aantal pilots gehouden die in meer of mindere mate succesvol waren. Deze projecten waren gestoeld op samenwerking tussen ondernemers en gemeente. Zoals zichtbare extra schoonmakers op zaterdag in de Kalverstraat, minder afvalbakken op de Nieuwendijk, het stimuleren van eigen afvalbakken in de Warmoesstraat. Dit heeft geresulteerd in een wederzijdse kennismaking tussen straatmanagers en de afdeling reiniging. Concreet resultaat uit dit proces is het format voor een beheerplan (schoon), dat ook kan worden gebruikt voor de BIZ. In dit format staat aangegeven wat de gemeente doet aan reiniging en biedt de basis om in gesprek te gaan over maatwerk en wat ondernemers hier zelf aan bij willen dragen.
Sterke ondernemersverenigingen. Wat is er nodig om als ondernemersvereniging goed te functioneren. Hier is vooral in aan informatiebehoefte voldaan. De interesse van de bestuurders ligt vooral in de thema’s die al in Centrum XL zijn opgenomen als project. Er waren onvoldoende aanknopingspunten om hier verder iets in te betekenen.
Straatmanagement. Het straatmanagement is de spil van Centrum XL. Het straatmanagersoverleg is een goed middel om prioriteiten te stellen in Centrummanagement verband. Centrum XL wil graag de structuur van straatmanagement behouden en versterken. Er wordt gekeken naar waar een collectieve behoefte ligt. Hiervoor is in december 2013 een brainstorm georganiseerd. Door tijdelijke afwezigheid en/of wisseling van projectmanagers is dit project blijven liggen. Er wordt in 2015 nieuwe invulling gegeven aan dit project.
Bedrijveninvesteringszones. Om vanaf 1 jan. 2015 een BIZ te kunnen beginnen moest een bepaald stappenplan worden doorlopen. De verschillende BIZ-en in oprichting hadden tegelijkertijd dezelfde vragen. CentrumXL heeft in gezamenlijkheid met de afdeling EZ van de Gemeente zo goed mogelijk de gezamenlijke vragen beantwoord en eenieder van informatie voorzien, dmv bijeenkomsten en een folder. De BIZ-en gaan nu aan de stemmingsronde beginnen. Centrum XL zal de begeleiding in nieuwe BIZ-trajecten blijven bieden. Daarnaast zal zij ook in de uitvoeringsfase een coördinerende rol op zich nemen en communiceren over behaalde resultaten. Veiligheid De samenwerking van gemeente-politie-bedrijfsleven is gefragmenteerd. De kennis en ervaringen opgedaan in het ene gebied wordt niet gedeeld met het andere gebied. Amsterdam City maakt inmiddels deel uit van de stuurgroep van RPC AA omdat er vanuit de binnenstad wel een behoefte ligt om trajecten en maatregelen effectiever te organiseren. Op dit moment is het onduidelijk of hier een rol voor CentrumXL is weggelegd. Fietsparkeren. Samen met de ondernemers op en rond het Rembrandtplein wordt een plan van aanpak fietsparkeren gemaakt. Een haalbaarheidsonderzoek naar een ondergrondse fietsenstalling onder het plein vormt de basis. Voor de “tijdelijke” situatie
4
bijv. in het weekend een evenementenstalling op het Thorbeckeplein gemaakt zou kunnen worden of het autoparkeren op de Herengracht worden opgeheven.. Daarnaast wordt aandacht gegeven aan nooduitgangen op en rondom het Rembrandtplein met een eenduidige sticker die mogelijk in heel Amsterdam ingevoerd zal worden.. Als pilot zal ook nog een verlichtingsplan nooduitgangen worden gestart. De samenwerking tussen gemeente en bedrijfsleven is hierin noodzakelijk. Immers het fietsparkeerprobleem maakt onderdeel uit van het project Veilig Uitgaan. Het onderbrengen van het project fietsparkeren binnen Centrum XL zou de samenwerking verder moeten waarborgen. Dit maatschappelijke probleem past qua doelstelling volledig bij CentrumXL, echter is er geen project dat de groter problematiek aanpakt. Er wordt nu op deelprojecten kleinschalig samengewerkt.
2.2. Nieuwe projecten Centrum XL blijft continue inspelen op de actualiteit, hierdoor ontstaan er ook nieuwe projecten:
Gezamenlijke bedrijfsafvalinzameling. De intentie is te onderzoeken hoe tot één bedrijfsafvalinzamelaar per straat of cluster van straten te komen. De Nes kan als voorbeeld dienen. Welke stappen dienen hiervoor worden genomen. Dit project sluit goed aan bij het programma Duurzame Logistiek van de gemeente en wordt op dit moment vormgegeven. Drukte in de binnenstad. Het toenemende aantal bezoekers aan de binnenstad heeft ook gevolgen voor de kwaliteit. Dit heeft zowel voor overheid als bedrijfsleven een hoge prioriteit. De oplossing voor dit maatschappelijke probleem ligt in samenwerking en past daarmee zeker in CentrumXL. Er is echter nog geen concrete aanpak. Een eerste stap is een expertmeeting op 2 maart 2015 die wordt georganiseerd door VAC/KHN/MKB/VVAB om te komen tot gemeentebeleid.
2.3 Evaluatie Centrum XL - Projecten Bovenstaande projecten hebben weliswaar een verschillend karakter maar kenmerken zich door een vrij laag abstractieniveau en zijn praktisch uitvoerbaar. Het ene project past meer bij het bedrijfsleven en het andere meer bij de overheid. In alle projecten maar zeker in de nieuwe zie je de urgentie van samenwerken terug. Het project kan alleen uitgevoerd worden als de overheid en het bedrijfsleven gezamenlijk optrekken. De slagingskans van een project stijgt wanneer het project volgens een vast format wordt uitgevoerd. De mate waarin gemeente en bedrijfsleven elkaar “nodig” hebben in het bereiken van het gezamenlijke doel doet de slagingskans vergroten. Centrum XL is een kind van deze tijd. Burgerparticipatie is het credo bij overheid en maatschappelijk veld en wordt door Centrum XL gestimuleerd. De neerslag van de gezamenlijke activiteiten is ook te vinden in de gebiedsjaarplannen die het stadsdeel in overleg met alle betrokkenen maakt. Tegelijkertijd zal de nieuwe wet BIZ de ondernemers en overheid op wettelijke basis (middels SLA’s)verplichten tot samenwerking. De ondernemers door een verplichte financiële bijdrage als de meerderheid kiest voor een BIZ, de overheid door aan te geven wat het BIZ gebied van haar te verwachten heeft op het gebied van schoon. Er is zowel bij overheid als bedrijfsleven steun voor CentrumXL. Het oorspronkelijke doel om een samenwerking te organiseren tussen deze partijen is meer dan geslaagd. Het momentum van het realiseren van concrete resultaten is wel aangebroken nu. 5
3. Centrum XL – de toekomst Afgelopen periode hebben gemeentelijke overheid en het bedrijfsleven elkaar beter leren begrijpen. Hoe kun je beter je weg vinden? We zitten in gestructureerde vorm regelmatig bij elkaar. Eerst moet je elkaar begrijpen voordat je resultaat kunt boeken. Blijvend communiceren moet het motto zijn. Centrum XL is de radar in het geheel en past mooi in al deze ontwikkelingen. Het Amsterdams Ondernemers Programma (AOP) is de leidraad voor Economische zaken, hierin worden samen met het bedrijfsleven prioriteiten gesteld voor samenwerking op economisch relevante thema’s. Essentieel voor de toekomst van CentrumXL:
Betrokkenheid partijen – verbreding (vastgoed?)- zowel in gedachtengoed als financieel Structurele financieringsstructuur (BIZ?) Resultaten boeken in projecten – aantonen toegevoegde waarde samenwerking Communicatie naar stakeholders Aansluiting zoeken bij bewegingen in de stad die dezelfde doelstellingen proberen te realiseren (bijv. Duurzame Logistiek)
Algemene conclusie Deze manier van samenwerken staat voor alle betrokken partijen overeind. Het proces om te komen tot deze vorm van samenwerking is van groot belang geweest. Zowel binnen de overheid als het bedrijfsleven zijn er ‘afdelingen’ die een omslag moeten maken in denken en handelen. Dit vergt tijd en energie, maar dit zien we inmiddels wel gebeuren. Dit geldt ook voorhet signaleren van problemen en het bereiken van elkaar om te komen tot een oplossing. Deze ontwikkelingen zijn het resultaat van de inzet van CentrumXL. Er is op alle terreinen vooruitgang geboekt die hebben bijgedragen aan de organisatiedoelstellingen van CentrumXL. Wellicht hebben niet alle afzonderlijke projectonderdelen geleid tot een duidelijk en concrete bijdrage aan de projectdoelstellingen, maar de lessen die hierin geleerd zijn zullen er toe leiden dat dit in de toekomst wél kan worden gerealiseerd.
6
Centrum XL als radar in het geheel
Balans binnenstad
Gebiedsmarketing Burgerparticipatie Duurzaam ondernemen Amsterdams Ondernemers Programma
Van buiten naar binnen werken Straatmananagement Gemeentebeleid Bedrijven Investeringszones Ondernemersverenigingen Schoon-heel-veilig
Gebiedsplannen/Jaarplannen Gebiedsgerichte aanpak Service Level Agreement Kennisontwikkeling & verspreiding
7
