Evaluatie bron- en contactonderzoek bij tuberculosepatiënten in Nederland,

Evaluatie bron- en contactonderzoek bij tuberculosepatiënten in Nederland, 2006-2010

Den Haag, augustus 2014

Auteurs J.F. van Rest C.G.M. Erkens G. de Vries Referenties Evaluatie bron- en contactonderzoek bij tuberculosepatiënten in Nederland, 2006-2010 Illustratie voorblad Foto is in eigen beheer van KNCV Tuberculosefonds

Inhoudsopgave

Samenvatting

4

Executive summary

5

1. Inleiding

6

2. Methoden

7

3. Resultaten

9

3.1. Bij welke indexpatiënten is bron- en contactonderzoek vaker uitgevoerd?

10

3.2. Dekkingsgraad

12

3.3. Hoe groot waren bron- en contactonderzoeken en welke factoren bepaalden de omvang?

12

3.4. Welke methoden van onderzoek zijn toegepast in het bron- en contactonderzoek?

14

3.5. W at was de opbrengst van tuberculose en latente tbc-infectie bij het bron- en contactonderzoek en welke factoren van de indexpatiënt waren daarop van invloed?

15

3.5.1. Opbrengst naar intensiteit van contact

15

3.5.2. O pbrengst naar etniciteit

17

3.5.3. Transmissie en groepsinfecties

18

4. Discussie

19

5. Conclusies en aanbevelingen

22

6. Literatuur

23

BIJLAGE 1 Module bron- en contactonderzoek Osiris-NTR (versie 2014)

24

BIJLAGE 2 Tabellen en figuren bij de resultaten

25

3

Samenvatting De Wet op het bevolkingsonderzoek (Wbo) vereist regelmatige evaluatie van screening ten einde de effectiviteit te bewaken. Daaronder valt ook het bron- en contactonderzoek in de tuberculosebestrijding. Sinds 2006 registeren GGD’en daarom de gegevens over de omvang en de opbrengst van het bron- en contactonderzoek in het Nederlands Tuberculose Register (NTR). Dit rapport omvat de analyse van de gegevens over de periode 2006-2010. KNCV Tuberculosefonds voerde de evaluatie uit. Op een na registreerden alle GGD’en gegevens van bron- en contactonderzoek in het NTR. Bij 61% van de 4.500 tuberculosepatiënten werden één of meer contacten onderzocht. Bron- en contactonderzoek werd vaker verricht als de indexpatiënt een besmettelijke vorm van tuberculose had, de indexpatiënt een Nederlandse etniciteit had en de tuberculose naar aanleiding van klachten was vastgesteld. Ruim 61.000 contacten werden onderzocht, waarvan 45.000 op latente tuberculoseinfectie (LTBI) met een huidtest of bloedtest. De overige contacten werden op actieve tuberculose onderzocht met een thoraxfoto. Tweehonderdzeventig contacten hadden actieve tuberculose en 3.050 een LTBI. De prevalentie van tuberculose is daarmee 439 per 100.000 onderzochte contacten en van LTBI 6,7%. Bij eersteringscontacten van microscopie- of kweekpositieve longtuberculosepatiënten was de prevalentie van tuberculose zelfs 1.100 per 100.000. Bij Nederlandse indexpatiënten werden gemiddeld meer contacten onderzocht en vaker op LTBI gescreend, terwijl juist bij contacten van niet-Nederlandse indexpatiënten relatief vaker tuberculose of LTBI werd vastgesteld. De evaluatie toont aan dat bron- en contactonderzoek in Nederland een zeer effectieve methode is voor de vroege opsporing en preventie van tuberculose. De opbrengst aan (secundaire) tuberculosegevallen bij bron- en contactonderzoek is vergelijkbaar met die van de screening van asielzoekers. Via bron- en contactonderzoek worden bovendien veel contacten geïdentificeerd met een LTBI die voor een preventieve behandeling in aanmerking komen. Contactonderzoek kan aan efficiëntie winnen door de contacten van niet-Nederlandse indexpatiënten ook op LTBI te screenen en contactonderzoek te beperken tot contacten met een reëel risico op blootstelling en alleen op te schalen indien er overtuigende aanwijzingen zijn voor transmissie. De resultaten en de aanbevelingen van deze evaluatie worden voorgelegd aan de Commissie voor Praktische Tuberculosebestrijding (CPT). De aanbevelingen om bij contactonderzoek nadruk te leggen op screening op LTBI en opschaling te beperken zijn al opgenomen in de nieuwe CPT-richtlijn Tuberculose bron- en contactonderzoek.

4

Executive summary The Dutch Population Screening Act requires regular evaluation of screening interventions in order to monitor and assess its effectiveness. This requirement includes source and contact investigation in tuberculosis control. Since 2006 municipal health services (GGDs) therefore record the size and yield of source and contact investigation in the Dutch Tuberculosis Register (NTR). This report covers the analysis of the data over the period 2006-2010. The evaluation was carried out by KNCV Tuberculosis Foundation. All but one GGD reported source and contact investigation data to the NTR. Contacts were investigated in 61% of the 4,500 notified tuberculosis patients. Source and contact investigation was done more often if the index patient had a infectious form of tuberculosis, the index patient had a Dutch ethnicity, or tuberculosis was diagnosed in patients presenting with symptoms. More than 61,000 contacts of tuberculosis patients were examined, of which 45,000 screened for latent tuberculosis infection (LTBI) with a skin test or blood test. The other contacts were examined for active tuberculosis with a chest radiograph. Two hundred and seventy contacts had active tuberculosis and 3,050 LTBI. The prevalence of tuberculosis was 439 per 100,000 contacts and 6.7% for LTBI. For close contacts of smear-positive or culture-positive pulmonary tuberculosis patients the prevalence was even higher: 1,100 per 100,000. Contacts of native index patients were more often screened and more often examined for LTBI, while tuberculosis and LTBI was relatively more frequently diagnosed among contacts of non-native index patients. This evaluation shows that source and contact investigation in the Netherlands is a very effective method for the early detection and prevention of tuberculosis. The yield of tuberculosis cases in sourceand contact investigation is comparable to tuberculosis screening of asylum seekers. However, source and contact investigation also identifies many contacts with LTBI eligible for preventive treatment. Efficiency of contact investigation can be improved if contacts of non-native index patients are also screened for LTBI and scaling up of contact investigation is limited to situations with convincing evidence of transmission. The results and recommendations of this evaluation will be submitted to the Committee for Practical Tuberculosis Control (CPT). Recommendations to emphasize LTBI screening in source and contact investigation and limit scaling up to large numbers are already included in the new CPT guideline Tuberculosis source and contact investigation.

5

1.

Inleiding

Bron- en contactonderzoek (BCO), bestaande uit contactonderzoek of bronopsporingsonderzoek, wordt beschouwd als een belangrijke interventie in de tbc- bestrijding in landen met een lage tbcincidentie (1,2). Contactonderzoek wordt gedaan onder personen die in contact zijn geweest met een patiënt met besmettelijke tuberculose en is gericht op het vroegtijdig opsporen en behandelen van personen die een tbc-infectie hebben opgelopen of al actieve tuberculose hebben ontwikkeld. Bronopsporingsonderzoek wordt ook gedaan bij patiënten met niet-besmettelijke tuberculose, wanneer de bronpatiënt nog onbekend is en in Nederland mogelijk traceerbaar is. Het bestrijdingsdoel van BCO is de transmissieketen te onderbreken. BCO dient daarom zowel een individueel als een collectief belang en dient overwogen te worden bij iedere tbc-patiënt. De Wet op het bevolkingsonderzoek (Wbo) stelt dat het te verwachten nut van bevolkingsonderzoek moet opwegen tegen de risico’s daarvan voor de gezondheid van de te onderzoeken personen. De Wbo vereist regelmatige evaluatie van de screening (inclusief BCO), om de effectiviteit van het bevolkingsonderzoek te bewaken. In 1999 schreef de minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport GGD’en voor om daartoe samen met KNCV Tuberculosefonds en de Commissie voor Praktische Tuberculosebestrijding (CPT) de screening voor tuberculose jaarlijks te evalueren. Vanwege de te verwachten beleidsconsequenties vinden evaluaties om de drie tot vijf jaar plaats. Deze evaluatie van het BCO is uitgevoerd door KNCV Tuberculosefonds in samenwerking met de afdelingen tuberculosebestrijding van de GGD’en. Het is één van de tbc-bestrijdingstaken die KNCV Tuberculosefonds uitvoert en waarvoor zij een subsidie van de Nederlandse overheid ontvangt. De CPT-werkgroep Monitoring Screening van Risicogroepen (MSR) adviseerde bij de opzet van de evaluatie. Voor de evaluatie zijn de volgende vragen gesteld: 1. Bij welke indexpatiënten is BCO vaker uitgevoerd? 2. Hoe groot waren BCO’s en welke factoren bepaalden de omvang? 3. Welke methoden van onderzoek zijn toegepast in het BCO? 4. Wat was de opbrengst van tuberculose en van latente tbc-infectie (LTBI) bij het BCO en welke factoren van de indexpatiënt waren daarop van invloed? Een beschrijving van de methoden en de onderzoekspopulatie staat in hoofdstuk 2, de resultaten in hoofdstuk 3, de bespreking in hoofdstuk 4 en de conclusies en aanbevelingen in hoofdstuk 5.

6

2.

Methoden

GGD’en rapporteren sinds 1 januari 2006 de resultaten van BCO via het landelijke surveillancesysteem Osiris-NTR in het Nederlands Tuberculose Register (NTR). Via deel 1-3 van Osiris-NTR wordt de tbc-patiënt gemeld volgens de Wet publieke gezondheid aan het Centrum Infectieziektebestrijding van het RIVM en worden demografische kenmerken, ziekte- en behandelgegevens geregistreerd. Via deel 4 (zie Bijlage 1) worden de resultaten van het BCO gerapporteerd, waarbij allereerst gevraagd wordt of er een BCO is verricht. Indien dat zo is, volgen er vragen over het aantal opgeroepen en onderzochte personen, de wijze van onderzoek en het aantal contacten met tuberculose en LTBI. De gegevens van BCO van patiënten gemeld tussen 1 januari 2006 en 31 december 2010 zijn geïncludeerd in de evaluatie. In totaal was 99% van de deel 4 meldingen in de periode 2006-2010 afgerond en gevalideerd. Een BCO werd ook geëxcludeerd als er sprake was van inconsistente data, namelijk als: - in een contactring meer personen werden onderzocht dan er in totaal opgeroepen waren; - het aantal onderzochte contacten ongelijk was aan de som van het aantal onderzochte contacten met een röntgenfoto en met een tuberculinehuidtest (THT)/interferon-gamma release assay (IGRA); - er meer contacten met LTBI werden gevonden dan contacten met THT/IGRA onderzocht waren; - het aantal gevonden contacten met tuberculose en met LTBI samen meer was dan het aantal onderzochte personen. De NTR Registratie Commissie gaf goedkeuring voor verstrekking van de geanonimiseerde patiëntgegevens. De volgende gegevens werden verstrekt: diagnosejaar, geslacht, leeftijd, etniciteit, risicogroep, soort tuberculose, Ziehl-Neelsen (ZN)/auraminekleuring en kweekresultaten van sputum en broncho-alveolaire lavage (BAL), reden van onderzoek (klachten, screening). Per onderzochte contactring: het aantal opgeroepen en onderzochte contacten en het aantal contacten met tuberculose en LTBI. Definities Dekkingsgraad - De dekkingsgraad voor tuberculosescreening is het aantal onderzochte contacten gedeeld door het aantal opgeroepen contacten. - Het percentage LTBI screening is het aantal met THT/IGRA onderzochte contacten gedeeld door het totaal aantal onderzochte contacten. Opbrengst - De opbrengst of prevalentie van tuberculose is het aantal contacten met tuberculose gedeeld door het totaal aantal onderzochte contacten. - De opbrengst of prevalentie van LTBI is het aantal contacten met LTBI (exclusief contacten met actieve tuberculose) gedeeld door het aantal onderzochte contacten met THT en/of IGRA. Transmissie en groepsinfectie De opbrengst van BCO per indexpatiënt is als volgt geclassificeerd: - “Geen transmissie”, indien er in BCO geen contacten met tuberculose of LTBI zijn gevonden; - “Mogelijke transmissie”, indien er in BCO tenminste één contact met tuberculose of met LTBI is vastgesteld; - “Groepsinfectie”, indien er in BCO bij 20 of meer contacten tuberculose of LTBI is aangetoond (3).

7

Besmettelijkheid De besmettelijkheid van de indexpatiënt is ingedeeld in vier categorieën op basis van de soort tuberculose, de ZN/auraminekleuring en kweekresultaten van het sputum en/of de BAL: 1 “ZN-positieve longtuberculose”: patiënten met longtuberculose en met ZN/auramine positief sputum of BAL; 2 “Kweekpositieve longtuberculose”: patiënten met longtuberculose, waarbij sputum/BAL niet ZN/ auramine-positief was, maar de kweek wel positief voor Mycobacterium tuberculosis complex; 3 “Kweeknegatieve longtuberculose”: patiënten met longtuberculose, waarbij zowel de ZN/ auramine als de kweek van sputum/BAL niet positief of onbekend was; 4 “Extrapulmonale tuberculose”: patiënten met uitsluitend extrapulmonale tuberculose. Patiënten met zowel pulmonale als extrapulmonale tuberculose zijn als longtuberculose geclassificeerd. Patiënten uit categorieën 1 en 2 zijn potentieel infectieus; het BCO is in dit geval een contactonderzoek. Patiënten uit categorieën 3 en 4 zijn niet besmettelijk (enkele uitzonderingen daargelaten) en het BCO is dus een bronopsporingsonderzoek. Etniciteit Patiënten geboren in het buitenland of met één of beide ouder(s) geboren in het buitenland zijn als niet-Nederlands beschouwd, de overige patiënten als Nederlands. Risicogroep Patiënten kunnen tot meerdere risicogroepen behoren. In dit rapport worden patiënten die tot meerdere risicogroepen behoren in elke risicogroep apart meegeteld. Voor de statistische analyse van de gegevens is gebruik gemaakt van SPSS (versie 21.0.0.1).

8

3.

Resultaten

Patiënten in het NTR 2006-2010: 5.265 (100%)

Geen bron of contactonderzoek gegevens geregistreerd: 785 (14,9%)

GGD registreert structureel bron- en contactonderzoek: 4.480 (85,1%)

Inconsistente data: 44 patiënten (1,0%)

Patiënten in analyse: 4.436 (99,0%)

Geen (of onbekend) bron of contactonderzoek verricht: 1.700 (38,3%)

Bron of contactonderzoek verricht: 2.736 (61,7%)

Contacten onderzocht: 2.668 (97,5%)

Geen contacten onderzocht: 68 (2,5%)

Figuur 1. Stroomschema inclusie indexpatiënten in de evaluatie.

Vijfentwintig van de 26 GGD’en registreerden structureel gegevens over BCO in Osiris-NTR gedurende de evaluatieperiode. Deze 25 GGD’en meldden in totaal 4.480 (85,1%) van de 5.265 patiënten die in de periode 2006-2010 aan het NTR zijn gemeld (Figuur 1). Vanwege inconsistente data zijn 44 (1,0%) patiënten geëxcludeerd, wat resulteerde in 4.436 indexpatiënten. Bij 2.736 (61,7%) patiënten is in Osiris-NTR gemeld dat er een BCO werd verricht; bij 2.668 (60,1%) zijn ook daadwerkelijk contacten op tuberculose of LTBI onderzocht.

9

3.1. Bij welke indexpatiënten is bron- en contactonderzoek vaker uitgevoerd? Tabel 1 laat zien dat BCO vaker werd uitgevoerd: - Bij vrouwen (63%) dan bij mannen (58%) met tuberculose. - Bij indexpatiënten tussen 45 en 59 jaar (70%) en tussen 60 en 74 jaar (72%) dan bij indexpatiënten tussen 0 en 14 jaar (33%) of tussen 15 en 29 jaar (50%). - Bij Nederlandse indexpatiënten (69%) dan bij niet-Nederlandse indexpatiënten (57%). - Bij indexpatiënten die vanwege klachten werden gediagnosticeerd (66%) dan bij indexpatiënten die actief zijn gevonden (33%). - Bij indexpatiënten met ZN-positieve longtuberculose (90%) dan bij indexpatiënten met alleen kweekpositieve longtuberculose (65%). Bronopsporingsonderzoek werd bij minder dan de helft van de indexpatiënten met kweeknegatieve longtuberculose (36%) of met extrapulmonale tuberculose (45%) gedaan. - Bij 10% (114 van de 1.176) van alle ZN-positieve longtuberculose indexpatiënten is geen BCO verricht (bij 8% geen BCO als deze patiënten passief waren opgespoord en 26% geen BCO in geval van actieve opsporing). - Bij asielzoekers korter dan 2,5 jaar in Nederland (32%, 26 van de 81) en illegalen (20%, 9 van de 44) werd er vaker geen BCO uitgevoerd (niet in tabel). Tussen bovenstaande variabelen bestaat echter interactie. De gegevens zijn daarom gestratificeerd weergegeven naar besmettelijkheid van de indexpatiënt en de wijze van opsporing (de belangrijkste bepalende factoren of een BCO is gedaan) in tabellen 2 en 3. Als voorbeeld van de interactie zijn de resultaten bij indexpatiënten jonger dan 15 jaar illustratief: - Bij slechts 33% van deze indexpatiënten is een BCO gedaan. - Maar slechts een klein percentage van deze indexpatiënten heeft ZN-positieve longtuberculose (7%, 14 van de 199). Bij deze patiënten werd vrijwel altijd een BCO gedaan (93%, 13 van de 14). - Ook kweekpositieve longtuberculose kwam relatief weinig voor (14%, 27 van de 199) bij deze indexpatiënten. Bij 63% werd een BCO uitgevoerd, vrijwel gelijk aan het gemiddelde percentage uitgevoerde BCO’s (65%) bij indexpatiënten met kweekpositieve longtuberculose. - Bij de overige 158 (79%) indexpatiënten jonger dan 15 jaar was er sprake van een kweeknegatieve longtuberculose of extrapulmonale tuberculose. In principe is in deze groep alleen een bronopsporingsonderzoek geïndiceerd. Bronopsporingsonderzoek werd slechts bij 12 van de 85 patiënten (14%) met kweeknegatieve longtuberculose gedaan. De verklaring voor dit lage percentage is dat een groot deel (94%; 71 van de 85) van deze patiënten zelf actief gevonden is, meestal via een contactonderzoek, zodat de bron al bekend was. De stratificatie naar besmettelijkheid en wijze van opsporing gecombineerd is voor ZN-positieve en kweekpositieve longtuberculose weergegeven in Figuren 1a en 1b. Samen met tabellen 2 en 3 laten deze zien dat: - Bij passief opgespoorde patiënten met ZN-positieve longtuberculose zijn er geen verschillen percentages uitgevoerde BCO’s tussen subgroepen naar geslacht, leeftijd en etniciteit (voor elke subgroep >90%; totaal 92%). - Bij actief opgespoorde patiënten met ZN-positieve longtuberculose is minder vaak een BCO verricht (74%); vooral minder vaak bij indexpatiënten in de leeftijdsgroepen 15-29 en 30-44 jaar. - Bij passief opgespoorde patiënten met kweekpositieve longtuberculose is het percentage uitgevoerde BCO’s 76%; voor actief opgespoorde patiënten met kweekpositieve longtuberculose 45%. - Bij actief opgespoorde indexpatiënten met kweeknegatieve longtuberculose of extrapulmonale tuberculose is bij 10% van de patiënten een BCO verricht en bij passief opgespoorde patiënten respectievelijk 59% en 48%. (tabel 3).

10

100% 1% 90% 0,9 % 80% 0,8 % 70% 0,7 % 60% 0,6 % 50% 0,5 % 40% 0,4 % 30% 0,3 % 20% 0,2 % 10% 0,1 %

Actieve opsporing

N ed er ni la et nd -N ed er la nd

75 +

60 -7 4

45 -5 9

30 -4 4

15 -2 9

014

To ta al

00% %

Passieve opsporing

Figuur 1a. Percentage bron- en contactonderzoek verricht bij ZN-positieve longtuberculosepatiënten naar leeftijd en etniciteit voor actieve en passieve opsporing.

11% 100% 0.9 0,9 % 90% 0.8% 0,8 80% 0.7% 0,7 70% 0.6% 0,6 60% 0.5% 0,5 50% 0.4% 0,4 40% 0.3% 0,3 30% 0.2% 0,2 20% 0.1% 0,1 10%

Aceve opsporing

Actieve opsporing

N ed er ni la et nd -N ed er la nd

75 +

60 -7 4

45 -5 9

30 -4 4

15 -2 9

014

To ta al

0% 00%

Passieve opsporing

Passieve opsporing

Figuur 1b. Percentage bron- en contactonderzoek verricht bij kweekpositieve longtuberculosepatiënten naar leeftijd en etniciteit voor actieve en passieve opsporing.

11

3.2. Dekkingsgraad Bij de 2.668 indexpatiënten met een uitgevoerd BCO werden 70.588 contacten opgeroepen en 61.482 (87%) contacten onderzocht op tuberculose of LTBI. In tabel 4 is te zien dat: - De dekkingsgraad geleidelijk afneemt van 91% in 2006 tot 84% in 2010. - De dekkingsgraad het hoogst is rondom 0-14 jarige indexpatiënten (94%), en bij alle andere leeftijdscategorieën tussen de 85% en 88% is.

3.3.

Hoe groot waren bron- en contactonderzoeken en welke factoren bepaalden de omvang?

100% 100% 90% 90%

101+

N ed ni er e l tZN N and -p ed s Kw os er la ee itie nd ve s Kw kpo lo s n iti ee g tu kn eve be eg l o at ng rcu i e lo Ex t tra ve l ube se rc pu on lm gtu ulo on be se rc al e ul tu o be se rc ul os Ac e tie ve Pa ss ops ie ve por op ing sp or in g

75 +

014 15 -2 9 30 -4 4 45 -5 9 60 -7 4

To ta al

80% 80% 100% 70% 90% 70% 80% 60% 60% 70% 50% 50% 60% 40% 40% 50% 40% 30% 30% 30% 20% 20% 20% 10% 10% 10% 0% 0% 0%

51-100

11-50

1-10

Figuur 2. 101+naar51-100 11-50 1-10 Omvang van bron- en contactonderzoeken totaal, leeftijdscategorieën, etniciteit, besmettelijkheid van indexpatiënten en wijze van opspring (alleen indien contacten zijn onderzocht).

De omvang van het BCO naar etniciteit en leeftijd is weergegeven in figuur 2. Hierin is te zien dat: - Bij 62% van alle indexpatiënten bij wie een BCO is uitgevoerd, beperkte BCO zich tot maximaal 10 contacten, bij 29% van de indexpatiënten werden tussen de 11 en 50 contacten onderzocht en bij 4% van de indexpatiënten omvatte het BCO meer dan 100 contacten. Vijf BCO’s omvatten meer dan 1.000 contacten. Deze vijf grote contactonderzoeken vonden plaats tijdens de eerste twee jaren (2006 en 2007) van de evaluatie. - Bij indexpatiënten van 75 jaar en ouder omvatte het BCO in meer dan de helft van de gevallen meer dan 10 contacten. - Het BCO bij Nederlandse indexpatiënten was vaak groter dan BCO bij niet-Nederlandse indexpatiënten. - Alle grote contactonderzoeken (>500 contacten) werden uitgevoerd bij passief gevonden indexpatiënten.

12

- Contactonderzoeken waren gemiddeld groter bij indexpatiënten met ZN-positieve longtuberculose dan bij indexpatiënten met alleen kweekpositieve longtuberculose: bij twee derde van de indexpatiënten met ZN-positieve longtuberculose, en bij één derde van de indexpatiënten met kweekpositieve longtuberculose werden meer dan 10 contacten onderzocht. Bij bronopsporingsonderzoek beperkte het onderzoek zich in meer dan 85% van de BCO’s tot minder dan 10 contacten. In Figuur 3 zijn de gegevens uit Tabel 1 (geen contacten onderzocht) en Tabel 5 (wel contacten onderzocht) gecombineerd weergegeven voor verschillende variabelen. 100% 100% 90% 90%

101+

N ed ni er e l tZN N and -p ed s Kw os er la ee itie n ve ds Kw kpo lo s n it ee kn ieve gtu be eg at long rcu i e lo Ex t tra ve l ube se o rc pu n lm gtu ulo on be se rc al e ul tu o be se rc ul os Ac e tie ve Pa ss ops ie ve por op ing sp or in g

75 +

014 15 -2 9 30 -4 4 45 -5 9 60 -7 4

To ta al

80% 80% 100% 90% 70% 70% 80% 60% 60% 70% 50% 50% 60% 40% 40% 50% 40% 30% 30% 30% 20% 20% 20% 10% 10% 10% 0% 0% 0%

51-100

11-50

1-10

0

Figuur 3. 101+ naar 51-100 1-10 0 Omvang van bron- en contactonderzoeken totaal,11-50 leeftijdscategorieën, etniciteit, besmettelijkheid van indexpatiënten en wijze van opsporing (inclusief ‘geen bron- en contactonderzoek’/geen contacten onderzocht).

Het gemiddelde aantal onderzochte contacten wordt sterk beïnvloed door een beperkt aantal zeer grote contactonderzoeken. De mediaan geeft daarom een beter inzicht in het aantal onderzochte contacten rond een tuberculosepatiënt. De mediaan van het aantal onderzochte contacten voor alle BCO’s was 7 (Tabel 4). De mediaan was veel groter bij 75+ jarige indexpatiënten (mediaan=14), bij Nederlandse indexpatiënten (mediaan 12 versus 6 bij niet-Nederlandse indexpatiënten) en bij ZN-positieve longtuberculose indexpatiënten (mediaan=20) (Figuur 4). Bij ZN-positieve longtuberculose indexpatiënten is zowel de mediaan als de interkwartielafstanden veel groter dan bij indexpatiënten met andere vormen van tuberculose. Dat betekent dat bij indexpatiënten met ZN-positieve longtuberculose er meer contacten worden onderzocht en de spreiding van de omvang van het BCO veel groter is: bij een kwart van deze BCO’s werden tussen 1-8 contacten onderzocht, in een kwart tussen 9-20 contacten, in een kwart 21-44 contacten en in een kwart van de BCO’s werden meer dan 44 contacten onderzocht (met als maximum 1.347). De spreiding van de omvang van het BCO is ook groter bij kinderen <15 jaar en bij Nederlandse indexpatiënten.

13

70 70

50 50 40 40

30 30 20 20 10 10

N ed ni er et ZN -N land ed s -p er Kw osi l a tie nd ee ve s k Kw po lo ee sitie ngt u kn v eg e lo ber cu at ng lo tu Ex ieve se b tra er lo c n pu ul o lm gtu be se on r al cu e lo tu be se rc ul os Ac e tie ve Pa op ss sp ie or ve i op ng sp or in g

75 +

014 15 -2 9 30 -4 4 45 -5 9 60 -7 4

0 To ta al

Aantal contacten onderzocht

60 60

Figuur 4. Mediaan en interkwartielafstanden van het aantal contacten onderzocht.

3.4. Welke methoden van onderzoek zijn toegepast in het bron- en contactonderzoek? Van de 61.482 onderzochte contacten werden 45.132 (73%) onderzocht op LTBI door middel van THT/IGRA (Tabel 4 en 6). - Contacten van Nederlandse patiënten (83%) werden vaker op LTBI onderzocht dan contacten van niet-Nederlandse indexpatiënten (65%). - Contacten van patiënten jonger dan 15 jaar werden frequenter op LTBI onderzocht dan contacten van oudere indexpatiënten. - Contacten van patiënten die actief werden opgespoord, werden minder vaak op LTBI onderzocht. - Contacten werden frequenter op LTBI onderzocht naar mate de indexpatiënt besmettelijker was: bij ZN-positieve longtuberculose, kweekpositieve longtuberculose, kweeknegatieve longtuberculose en extrapulmonale tuberculose indexpatiënten werden respectievelijk 76%, 71%, 67% en 55% van de contacten op LTBI onderzocht. - Minder intensieve contacten werden vaker op LTBI onderzocht: 67% van de contacten in de eerste ring, 74% in de tweede ring en 83% in de derde ring werd op LTBI onderzocht. - Bij Nederlandse indexpatiënten werd in vrijwel elke ring en voor elke categorie besmettelijkheid meer dan 80% van de contacten op LTBI onderzocht (Tabel 6a). Bij niet-Nederlandse indexpatiënten werd vrijwel altijd minder dan 70% van de contacten in de verschillende ringen op LTBI onderzocht (Tabel 6b).

14

3.5. Wat was de opbrengst van tuberculose en latente tbc-infectie bij het bron- en contactonderzoek en welke factoren van de indexpatiënt waren daarop van invloed? - Via BCO werd bij 270 contacten (0,4%) tuberculose vastgesteld en werd bij 3.050 contacten (6,8%) een LTBI gevonden (Tabel 7). - De opbrengst van BCO was hoger bij mannelijke indexpatiënten (0,5% tuberculose en 7,6% LTBI) dan bij vrouwelijke indexpatiënten (0,4% tuberculose en 5,8% LTBI). - De opbrengst was het hoogst bij BCO van jongvolwassen indexpatiënten. Bij BCO van 15-29 jarige indexpatiënten werd bij 0,7% en 8,1% van de contacten tuberculose en LTBI vastgesteld. Deze opbrengst nam gradueel af en was bij 75+ jarige indexpatiënten respectievelijk nog 0,1% en 5,0%. De opbrengst bij 0-14 jarige indexpatiënten viel buiten deze trend (0,4% tuberculose en 3,8% LTBI). - De prevalentie van tuberculose was bij contacten van niet-Nederlandse indexpatiënten (0,6%) tweemaal zo hoog als bij contacten van Nederlandse indexpatiënten (0,3%). Ook de prevalentie van LTBI was hoger bij contacten van de niet-Nederlandse indexpatiënt (7,2%) dan bij contacten van de Nederlandse indexpatiënt (6,3%). - De meeste contacten met tuberculose (208 van 270; 77%) en met LTBI (2.587 van 3.050; 85%) werden gevonden bij BCO bij ZN-positieve longtuberculose indexpatiënten. In totaal 17% (47 van de 270) van de contacten met tuberculose werden gevonden bij BCO van indexpatiënten met kweekpositieve longtuberculose. - Opvallend is dat de prevalentie van tuberculose bij de contacten van patiënten met kweekpositieve longtuberculose (0,6%) gemiddeld hoger was dan bij ZN-positieve longtuberculose indexpatiënten (0,4%). In deze groep waren echter twee BCO’s waarbij veel transmissie werd vastgesteld, waarbij bij 15 contacten tuberculose werd vastgesteld. - Via bronopsporingsonderzoek (rondom kweeknegatieve longtuberculose of extrapulmonale longtuberculose indexpatiënten) werd bij 15 contacten actieve tuberculose vastgesteld. Dit komt overeen met een prevalentie van 272 per 100.000 contacten.

3.5.1. Opbrengst naar intensiteit van contact - De prevalentie van tuberculose onder eersteringscontacten van zowel ZN-positieve en kweekpositieve longtuberculose indexpatiënten was 1,1% (1.100 per 100.000 contacten). In de tweede ring had respectievelijk 0,3% en 0,1% van deze contacten tuberculose (Tabel 8 en Figuur 5). - B ij 13,4% van de eersteringscontacten van ZN-positieve longtuberculose indexpatiënten werd LTBI vastgesteld (Tabel 9 en Figuur 6). De prevalentie van LTBI was lager bij afnemende blootstelling (ringen) en afnemende besmettelijkheid van de indexpatiënt.

15

0.012 1,2% 0.01 1,0% 0.008 0,8% Eerste ring Eerste ring

0,6% 0.006

Tweede ring Tweede ring Derde ring Derde ring

0,4% 0.004 0,2% 0.002 0,0% 0

ZN-positieve ZN-posieve longtuberculose longtuberculose

Kweekpositieve Kweeknegatieve Kweek posieve Kweek negaeve longtuberculose longtuberculose longtuberculose longtuberculose

Extrapulmonale Extrapulmonale tuberculose tuberculose

Figuur 5. Percentage tuberculose bij contacten naar besmettelijkheid van de indexpatiënt en intensiteit van contact.

16% 16% 14% 14%

12% 12% 10% 10% Eerste Eerstering ring

8% 8%

Tweede Tweedering ring

6% 6%

Derde Derdering ring

4% 4% 2% 2% 0% 0%

ZN-positieve ZN-posieve longtuberculose longtuberculose

Kweekpositieve Kweeknegatieve Kweek posieve Kweek negaeve longtuberculose longtuberculose longtuberculose longtuberculose

Extrapulmonale Extrapulmonale tuberculose tuberculose

Figuur 6. Percentage latente tbc-infectie bij contacten naar besmettelijkheid van de indexpatiënt en intensiteit van contact. 16

3.5.2. Opbrengst naar etniciteit Bij niet-Nederlandse ZN-positieve longtuberculose indexpatiënten was de prevalentie van tuberculose onder eersteringscontacten twee keer zo hoog als bij Nederlandse indexpatiënten (1,3% versus 0,7%, Figuur 7). Ook de prevalentie van LTBI onder Nederlandse en niet-Nederlandse eersteringscontacten van ZN-positieve longtuberculose indexpatiënten (12,1% versus 14,5%, Figuur 8) was hoger bij niet-Nederlandse indexpatiënten.

1.4% 1,4% 1,2% 1.2% 1,0% 1.0% 0,8% 0.8%

Eerstering ring Eerste Tweedering ring Tweede

0,6% 0.6%

Derde Derdering ring

0,4% 0.4% 0,2% 0.2% 0,0% 0.0%

Nederlands Nederlands

niet-Nederlands niet-Nederlands

Figuur 7. Percentage tuberculose bij contacten bij ZN-positieve longtuberculose indexpatiënten naar intensiteit van contact.

16% 16% 14% 14% 12% 12% 10% 10%

Eerste ring Eerste ring

8% 8%

Tweede ring Tweede ring

6% 6%

Derde ring Derde ring

4% 4%

2% 2% 0% 0%

Nederlands Nederlands

niet-Nederlands niet-Nederlands

Figuur 8. Percentage latente tbc-infectie bij ZN-positieve longtuberculose indexpatiënten naar intensiteit van contact. 17

3.5.3. Transmissie en groepsinfecties - Bij 70% van alle BCO’s (1.866 van 2.668) werd geen transmissie vastgesteld (Tabel 10). - Bij 40% van de Nederlandse indexpatiënten werden één of meerdere contacten gevonden met tuberculose of LTBI en bij 26 % van de niet-Nederlandse indexpatiënten (Tabel 10). - Bij ruim de helft van de ZN-positieve longtuberculose indexpatiënten werden één of meerdere contacten gevonden met tuberculose of LTBI. Bij kweekpositieve longtuberculose, kweeknegatieve longtuberculose en extrapulmonale tuberculose indexpatiënten was dat respectievelijk 22%, 15% en 9% het geval (Tabel 10). - Bij 169 BCO’s (6,3%) werd bij één of meerdere contacten tuberculose vastgesteld (Tabel 11). - Bij 13% van de BCO’s had 1 contact tuberculose of LTBI, bij 10% van de BCO’s was er bij 2-4 contacten sprake van tuberculose of LTBI, bij 6% van de BCO’s had 5-19 contacten tuberculose of LTBI en bij 1% van de BCO’s (24 in totaal) werd een groepsinfectie (meer dan 20 contacten met tuberculose of LTBI) geconstateerd (Tabel 11).

18

4.

Discussie

Deze evaluatie betreft de systematische cohortanalyse van de uitvoering en opbrengst van bron- en contactonderzoeken (BCO) over een vijfjaarperiode (2006-2010) van het overgrote deel van tuberculosepatiënten (85%) in Nederland. In deze onderzoeken werden ruim 61.000 contacten gescreend en werd bij 270 contacten tuberculose en bij 3.050 LTBI opgespoord. De prevalentie van tuberculose is daarmee 439 per 100.000 onderzochte contacten; bij eersteringscontacten van ZN-positieve of kweekpositieve longtuberculosepatiënten zelfs 1.100 per 100.000. Onder tweede- en derderingscontacten (van alle tbc-patiënten) was de tuberculoseprevalentie 224 en 41 per 100.000. De prevalentie van LTBI was 6,8% voor contacten die op tbc-infectie zijn onderzocht. Van de eersteringscontacten van ZN-positieve longtuberculosepatiënten had zelfs 1 op de 7 contacten een LTBI. Bronopsporing werd bij minder dan de helft van de tbc-patiënten met kweeknegatieve tuberculose of extrapulmonale tuberculose verricht. In totaal werden bij bronopsporing 15 contacten met tuberculose gevonden, wat overeenkomt met een prevalentie van 272 per 100.000 onderzochte contacten. Bij Nederlandse tbc-patiënten werd relatief vaker een BCO uitgevoerd; ook werden meer contacten onderzocht en werden contacten vaker op LTBI gescreend. Een derde van de contacten van nietNederlandse patiënten werd niet op LTBI onderzocht. Dit hangt samen met het in deze jaren nog vaak gangbare beleid om BCG-gevaccineerde contacten en contacten afkomstig uit tbc-endemische landen alleen met een thoraxfoto te onderzoeken. Bij niet-Nederlandse ZN-positieve longtuberculose patiënten was de tuberculoseprevalentie onder contacten bijna twee keer zo hoog als bij Nederlandse ZN-positieve longtuberculose patiënten. Ook de opbrengst aan LTBI was hoger. De lagere dekkingsgraad van het BCO onder contacten van niet-Nederlandse indexpatiënten is waarschijnlijk gerelateerd aan een lagere bereidheid van deze contacten om aan het onderzoek deel te nemen (4). Met de komst van de IGRA is de screeningsmethode in contactonderzoek primair om LTBI op te sporen. Er wordt geen onderscheid meer gemaakt tussen het onderzoek van Nederlandse en niet-Nederlandse contacten (5,6). De gevonden prevalentie van tuberculose en LTBI onder contacten van ZN-positieve longtuberculose indexpatiënten is iets lager dan eerder is beschreven in Nederland. Van Geuns bestudeerde in de jaren zestig van de vorige eeuw contactonderzoeken in een aantal GGD’en in Nederland en vond een prevalentie van LTBI van 20,2% onder gezinscontacten van ZN-positieve longtuberculosepatiënten (7). De eersteringscontacten in de studie van Van Geuns betroffen voornamelijk huiscontacten, die doorgaans een hogere mate van expositie hadden dan de eersteringscontacten volgens de huidige definitie en in de huidige tijd. Een evaluatie van contactonderzoeken in de regio Rotterdam-Rijnmond van 2001-2006 vond dat 2,0% van de eersteringscontacten tuberculose en 19,1% LTBI had (8). Onze evaluatie laat verder zien dat de prevalentie van tuberculose en LTBI hoog is onder eersteringscontacten van ZN-negatieve kweekpositieve longtuberculosepatiënten, en dat het zinvol is om ook rond deze ogenschijnlijk weinig besmettelijke tbc-patienten een contactonderzoek te doen. Daarnaast blijkt uit onze evaluatie dat maar één van de twee patiënten met ZN-positieve tuberculose mogelijk besmettelijk is geweest voor de contacten die onderzocht zijn. Deze vaststellingen ondersteunen de werkwijze van het BCO volgens het ringprincipe, waarbij de volgende contactring pas onderzocht wordt als transmissie is aangetoond in de voorgaande ring.

19

Een deel van de prevalentie van tuberculose of LTBI onder contacten is toe te schrijven aan de achtergrondprevalentie. Bij in Nederland geboren contacten is de achtergrondprevalentie zeer laag, uitgezonderd in de hoogste leeftijdsgroepen. Bij contacten geboren in hoog-endemische landen kan de achtergrondprevalentie oplopen tot meer dan 20% (9). De herkomst van de contacten en de contacten met tuberculose en LTBI wordt niet geregistreerd in Osiris-NTR, maar het is aannemelijk dat contacten van niet-Nederlandse patiënten ook vaak in het buitenland zijn geboren en dus een hogere achtergrondprevalentie van tuberculose en LTBI hebben. De richtlijn Bron- en contactonderzoek beveelt aan bij het beoordelen of transmissie plaatsgevonden kan hebben en of het contactonderzoek dient te worden opgeschaald, de achtergrondprevalentie in de specifieke populatie in beschouwing te nemen (6). De opzet en uitvoering van BCO is complex en van vele factoren afhankelijk. De relatieve opbrengst van het contactonderzoek, in termen van het percentage contacten met tuberculose of LTBI, is afhankelijk van het aantal geïdentificeerde en onderzochte contacten. De beschikbare data geeft geen informatie over de context van het BCO en de overwegingen en besluitvorming om een BCO wel of niet uit te breiden. De resultaten van dit rapport moeten daarom met enige voorzichtigheid geïnterpreteerd worden. Daarnaast is er sprake van interactie met betrekking tot de kenmerken van de indexpatiënten. Multivariate analyse van de gegevens kan meer inzicht geven in de factoren die invloed hebben op de opbrengst van het BCO. Of een contact met tuberculose daadwerkelijk geïnfecteerd is door de indexpatiënt is alleen met zekerheid te bepalen aan de hand van overeenkomst in de DNA fingerprint van de bacterie-isolaten van de indexpatiënt en het contact. De GGD registreert in Osiris-NTR geen informatie over de DNA fingerprint van de vervolggevallen met tuberculose. Bovendien blijft de sputumkweek bij contacten relatief vaak negatief en kan het DNA-patroon niet worden bepaald. In de Rotterdamse evaluatie was de diagnose bij 47% van de contacten met tuberculose met kweek bevestigd, en daarvan had 77% een overeenkomende DNA fingerprint met de indexpatiënt (10). Anderzijds worden ook patiënten aan het NTR gemeld met een moleculair en bewezen epidemiologisch bevestigd verband, die niet via BCO zijn opgespoord (11). Om de effectiviteit van het BCO te beoordelen is ook relevant te weten of geïnfecteerde contacten een preventieve behandeling voor LTBI startten en deze ook voltooiden. Volgens het surveillancerapport Tuberculose in Nederland werden in de jaren 2006-2010 4.784 contacten met een LTBI bij BCO gevonden; 74% van deze personen werden preventief behandeld en van deze groep voltooide 88% de preventieve behandeling (12). De opsporing en behandeling van LTBI bij BCO draagt waarschijnlijk substantieel bij aan de bestrijding van tuberculose in Nederland met deze hoge aantallen en hoog percentage van (voltooide) behandeling.

20

Interventie

Evaluatie periode

Aantal onderzochte personen

Aantal tuberculose

Prevalentie (per 100.000)

Number needed to screen

Bron- en contactonderzoek

2006-2010

61.482

270

439

228

Screening asielzoekers (13)

2006-2010

51.907

286

551

181

Screening immigranten (14)

2005-2010

117.389

127

108

924

Screening gedetineerden (15)

2006-2010

203.897

119

58

1.713

Internationaal wordt de term “number needed to screen” (NNS) gebruikt om efficiëntie van screeningen te bepalen en interventies te vergelijken (16). De NNS is het aantal personen dat onderzocht moet worden om een tbc-patiënt te ontdekken en is omgekeerd gerelateerd aan de prevalentie. BCO identificeerde in de periode 2006-2010 bij 1 op de 228 onderzochte contacten actieve tuberculose en is daarmee vergelijkbaar met de resultaten van de screening van asielzoekers, en heeft een veel betere efficiëntie dan de screeningen van immigranten en gedetineerden. BCO is de enige van bovengenoemde interventies die ook gericht is op de opsporing van LTBI. Dat 1 op de 15 contacten in de periode 2006 tot 2010 een LTBI had, laat de kracht zien van het BCO om personen met risico te identificeren.

21

5. •

•

•

•

22

Conclusies en aanbevelingen ron- en contactonderzoek is een zeer effectieve vorm van actieve opsporing in de tbc-bestrijding B in Nederland, met hoge opbrengst aan tuberculose en LTBI onder eersteringscontacten van ZN-positieve longtuberculose en kweekpositieve longtuberculose indexpatiënten. Contactonderzoek kan aan efficiëntie winnen door, conform de nieuwe Richtlijn Tuberculose Bron- en contactonderzoek i) personen afkomstig uit endemische gebieden en BCG-gevaccineerde contacten ook op LTBI te screenen en ii) contactonderzoek te beperken tot contacten met een reëel risico op blootstelling en het contactonderzoek alleen op te schalen indien er overtuigende aanwijzingen zijn voor transmissie. Brononderzoek van contacten van kweeknegatieve indexpatiënten en patiënten met extrapulmonale tuberculose draagt bij aan de vroege opsporing in een risicogroep voor tuberculose, en het zoeken van nog niet geïdentificeerde bronpatiënten. Wij bevelen de volgende studies en vervolgstappen aan: o Multivariate analyse naar de factoren die voorspellend zijn voor transmissie / groepsinfectie en de dekkingsgraad/omvang van bron- en contactonderzoeken; o Studie naar de kenmerken van de contacten met tuberculose; o O nderzoek naar DNA fingerprint van de bacterie van contacten met tuberculose en de indexpatiënt; enerzijds om de rol van bronopsporingsonderzoek te analyseren (is het contact de vermeende bron?) en anderzijds om te bepalen wat het aandeel niet-prevalente gevallen onder contacten met tuberculose is, dat wil zeggen contacten met een niet-overeenkomende DNA fingerprint met de indexpatiënt; o Systematisch onderzoek en monitoring van met DNA fingerprint clusterende patiënten met een bewezen epidemiologisch verband met een indexpatiënt in Nederland die niet via bron- en contactonderzoek zijn gevonden.

6.

Literatuur

1. Erkens CG, Kamphorst M, Abubakar I, Bothamley GH, Chemtob D, Haas W, et al. Tuberculosis contact investigation in low prevalence countries: a European consensus. Eur Respir J. 2010;36:925–49. 2. Hwang TJ, Ottmani S, Uplekar M. A rapid assessment of prevailing policies on tuberculosis contact investigation. Int J Tuberc Lung Dis. 2011 Dec;15(12):1620–3. 3. Handboek tbc-bestrijding Nederland. Den Haag: KNCV Tuberculosefonds; 2008. 4. Mulder C, Erkens CGM, Kouw PM, Huisman EM, Meijer-Veldman W, Borgdorff MW, et al. Missed opportunities in tuberculosis control in The Netherlands due to prioritization of contact investigations. Eur J Public Health. 2012 Apr;22(2):177–82. 5. Commissie voor Praktische Tuberculosebestrijding. Richtlijn Interferon Gamma Release Assays bij de diagnostiek van tuberculose. Den Haag: KNCV Tuberculosefonds; 2010. 6. Commissie voor Praktische Tuberculosebestrijding. Richtlijn Tuberculose bron- en contactonderzoek. Den Haag: KNCV Tuberculosefonds; 2014. 7. Van Geuns HA. Contactonderzoek. Tegen de Tuberculose. 1972;70–6. 8. De Vries G, Kidgell-Koppelaar I, Verdier J, Van Hest NAH, Richardus JH. Evaluatie contactonderzoeken in de regio Rijnmond, 2001-2006. Tegen de Tuberculose. 2012;108(2):3–7. 9. Mulder C, van Deutekom H, Huisman EM, Toumanian S, Koster BFPJ, Meijer-Veldman W, et al. Role of the QuantiFERON(R)-TB Gold In-Tube assay in screening new immigrants for tuberculosis infection. Eur Respir J. 2012 Dec;40(6):1443–9. 10. De Vries G, Kidgell-Koppelaar I, van Hest NAH, Verdier J, Richardus JH. Evaluation of contact investigations as intervention for urban tuberculosis control in Rotterdam, the Netherlands. London, United Kingdom: IUATLD; 2012. 11. Van Deutekom H, Hoijng SP, de Haas PE, Langendam MW, Horsman A, van Soolingen D, et al. Clustered tuberculosis cases: do they represent recent transmission and can they be detected earlier? Am J Respir Crit Care Med. 2004;169:806–10. 12. Tuberculose in Nederland 2010. Surveillancerapport. Den Haag: KNCV Tuberculosefonds; 2011. 13. Jaarverslag Tuberculose Screening Asielzoekers in Opvangcentra 2010. Lelystad: GGD Flevoland en GGD Hart voor Brabant; 2012. 14. Evaluatie tuberculosescreening immigranten. Resultaten binnenkomst- en vervolgscreening op tuberculose van immigranten in de jaren 2005 t/m 2010. Den Haag: KNCV Tuberculosefonds; 2012. 15. Jaarverslag 2010 Tuberculoseonderzoek in penitentiaire inrichtingen. Utrecht: GGD Nederland; 2011. 16. Systematic screening for active tuberculosis: principles and recommendations. WHO/HTM/TB/2013.04. Geneva: World Health Organization; 2013.

23

Bijlage 1. Module bron- en contactonderzoek Osiris-NTR (versie 2014)

24

Bijlage 2. Tabellen en figuren bij de resultaten Tabel 1. Bron- of contactonderzoek verricht naar kenmerken van indexpatiënten Indexpatiënten

Bron- en contactonderzoek verricht Nee

Ja

N

N

%

N

%

4.436

1.768

40%

2.668

60%

2006

830

327

39%

503

61%

2007

856

310

36%

546

64%

Totaal Diagnosejaar

2008

877

373

43%

504

57%

2009

982

434

44%

548

56%

2010

891

324

36%

567

64%

Man

2.498

1.043

42%

1.455

58%

Vrouw

1.938

725

37%

1.213

63%

199

134

67%

65

33%

15-29

1.321

659

50%

662

50%

30-44

1.206

455

38%

751

62%

45-59

768

230

30%

538

70%

Geslacht

Leeftijdscategorieën 0-14

60-74

535

150

28%

385

72%

75+

407

140

34%

267

66%

Nederlands

1.027

315

31%

712

69%

niet-Nederlands

3.282

1.399

43%

1.883

57%

127

54

43%

73

57%

1.176

114

10%

1.062

90%

Kweek positieve longtuberculose

941

328

35%

613

65%

Kweek negatieve longtuberculose

512

328

64%

184

36%

1.807

998

55%

809

45%

847

565

67%

282

33%

3.589

1.203

34%

2.386

66%

Etniciteit

Onbekend Besmettelijkheid ZN-positieve longtuberculose

Extrapulmonale tuberculose Wijze van opsporing Actieve opsporing Passieve opsporing N = aantal, ZN = Ziehl-Neelsen/auraminekleuring

25

Tabel 2. Bron- of contactonderzoek verricht naar besmettelijkheid van de indexpatiënten ZN-positieve longtuberculose Totaal N Totaal

Kweekpositieve longtuberculose

BCO verricht Totaal

Kweeknegatieve longtuberculose

BCO verricht Totaal

Extrapulmonale tuberculose

BCO verricht Totaal

N

%

N

N

%

N

N

1.176 1.062

90%

941

613

65%

512

184

BCO verricht

N

N

%

36% 1.807

809

45%

%

Diagnosejaar 2006

228

202

89%

187

121

65%

107

41

38%

308

139

45%

2007

255

232

91%

175

131

75%

106

36

34%

320

147

46%

2008

229

198

86%

200

123

62%

94

35

37%

354

148

42%

2009

240

223

93%

187

104

56%

121

41

34%

434

180

41%

2010

224

207

92%

192

134

70%

84

31

37%

391

195

50%

Geslacht Man

729

644

88%

565

341

60%

299

102

34%

905

368

41%

Vrouw

447

418

94%

376

272

72%

213

82

38%

902

441

49%

0-14

14

13

93%

27

17

63%

85

12

14%

73

23

32%

15-29

333

293

88%

306

169

55%

142

25

18%

540

175

32%

Leeftijdscategorieën

30-44

329

293

89%

266

163

61%

101

42

42%

510

253

50%

45-59

230

209

91%

124

91

73%

89

45

51%

325

193

59%

60-74

135

127

94%

117

99

85%

64

42

66%

219

117

53%

75+

135

127

94%

101

74

73%

31

18

58%

140

48

34%

48%

303

137

45%

30% 1.447

648

45%

Etniciteit Nederlands

349

329

94%

216

169

78%

159

77

niet-Nederlands

795

705

89%

701

427

61%

339

103

32

28

88%

24

17

71%

14

4

29%

57

24

42%

126

93

74%

333

149

45%

244

25

10%

144

15

10%

1.050

969

92%

608

464

76%

268

159

59% 1.663

794

48%

Onbekend Wijze van opsporing Actieve opsporing Passieve opsporing

BCO = bron- en contactonderzoek; N = aantal, ZN = Ziehl-Neelsen/auraminekleuring

26

Tabel 3. Bron- of contactonderzoek verricht naar wijze van opsporing van de indexpatiënten Actieve opsporing Totaal

Passieve opsporing

BCO verricht

Totaal

BCO verricht

N

N

%

N

N

%

874

282

32%

3.589

2.386

66%

2006

158

62

39%

672

441

66%

2007

152

59

39%

704

487

69%

2008

177

45

25%

700

459

66%

2009

205

48

23%

777

500

64%

2010

155

68

44%

736

499

68%

Man

514

160

31%

1.984

1.295

65%

Vrouw

333

122

37%

1.605

1.091

68%

0-14

132

19

14%

67

46

69%

15-29

396

133

34%

925

529

57%

30-44

231

87

38%

975

664

68%

45-59

67

31

46%

701

507

72%

60-74

16

10

63%

519

375

72%

5

2

40%

402

265

66%

Totaal Diagnosejaar

Geslacht


75+ Etniciteit Nederlands

133

58

44%

894

654

73%

niet-Nederlands

698

217

31%

2.584

1.666

64%

16

7

44%

111

66

59%

ZN-positieve longtuberculose

126

93

74%

1.050

969

92%


333

149

45%

608

464

76%


244

25

10%

268

159

59%


144

15

10%

1.663

794

48%

Onbekend Besmettelijkheid

BCO = bron- en contactonderzoek; N = aantal, ZN = Ziehl-Neelsen/auraminekleuring

27

Tabel 4. Aantal verrichte bron- en contactonderzoeken, aantal opgeroepen en onderzochte contacten op tuberculose en latente tbc-infectie in bron- en contactonderzoeken naar kenmerken indexpatiënten Aantal contacten onderzocht

BCO verricht

Totaal

Aantal contacten opgeroepen (a)

Totaal (b)

Mediaan

ICR(1)

ICR(3)

Percentage contacten onderzocht Aantal Percentage op contacten onderzocht tuberculose onderzocht op LTBI (b/a) op LTBI (c) (c/b)

2.668

70.588

61.482

7

3

20

87%

45.132

73%

2006

503

13.901

12.587

7

3

21

91%

8.696

69%

2007

546

18.369

16.409

7

3

23

89%

12.318

75%

Diagnosejaar

2008

504

13.837

11.974

7

3

21

87%

8.762

73%

2009

548

13.433

11.281

6

3

18

84%

8.448

75%

2010

567

11.048

9.231

6

3

16

84%

6.908

75%

Man

1.455

39.756

33.983

7

3

22

85%

24.573

72%

Vrouw

1.213

30.832

27.499

6

3

18

89%

20.559

75%

0-14

65

2.873

2.689

7

4

39

94%

2.393

89%

15-29

662

18.353

15.810

7

3

20

86%

11.248

71%

30-44

751

19.137

16.924

5

2

15

88%

12.716

75%

45-59

538

14.181

12.026

6

3

16

85%

8.849

74%

Geslacht


60-74

385

8.821

7.680

7

3

18

87%

5.520

72%

75+

267

7.223

6.353

14

5

29

88%

4.406

69%

712

31.225

27.580

12

4

34

88%

22.926

83%

1.883

37.103

31.930

6

3

15

86%

20.595

65%

73

2.260

1.972

7

3

25

87%

1.611

82%


1.062

54.710

47.595

20

8

44

87%

35.992

76%


613

9.652

8.381

6

3

14

87%

5.954

71%


184

1.480

1.259

4

2

7

85%

834

66%


809

4.746

4.247

3

2

5

89%

2.352

55%

282

4.877

4.118

5

2

14

84%

2.747

67%

2.386

65.711

57.364

7

3

21

87%

42.385

74%

Etniciteit Nederlands niet-Nederlands Onbekend Besmettelijkheid

Wijze van opsporing Actieve opsporing Passieve opsporing

BCO = bron- en contactonderzoek; ICR = interkwartielafstand; LTBI = latente tuberculose-infectie; N = aantal; ZN = Ziehl-Neelsen/auraminekleuring

28

Tabel 5. Omvang van het bron- of contactonderzoek naar kenmerken van de indexpatiënt

Aantal contacten onderzocht in bron- en contactonderzoek 1-10

51-100

101-500

N

Rij %

N

Rij %

N

Rij %

N

Rij %

1.642 61,5% 774 29,0% 145

5,4%

95

3,6%

7

0,3%

5

0,2% 2.668

N Totaal

11-50

Rij %

N

Rij %

501-1000

>1000

Totaal N

Diagnosejaar 2006

305 60,6% 140 27,8%

35

7,0%

21

4,2%

0

0,0%

2

0,4%

503

2007

326 59,7% 164 30,0%

27

4,9%

24

4,4%

2

0,4%

3

0,5%

546

2008

296 58,7% 166 32,9%

23

4,6%

16

3,2%

3

0,6%

0

0,0%

504

2009

341 62,2% 148 27,0%

34

6,2%

24

4,4%

1

0,2%

0

0,0%

548

2010

374 66,0% 156 27,5%

26

4,6%

10

1,8%

1

0,2%

0

0,0%

567

Man

854 58,7% 459 31,5%

85

5,8%

50

3,4%

5

0,3%

2

0,1% 1.455

Vrouw

788 65,0% 315 26,0%

60

4,9%

45

3,7%

2

0,2%

3

0,2% 1.213

7 10,8%

2

3,1%

0

0,0%

1

1,5%

65

Geslacht


39 60,0%

16 24,6%

15-29

403 60,9% 192 29,0%

41

6,2%

22

3,3%

2

0,3%

2

0,3%

662

30-44

508 67,6% 179 23,8%

31

4,1%

30

4,0%

1

0,1%

2

0,3%

751

45-59

342 63,6% 144 26,8%

25

4,6%

25

4,6%

2

0,4%

0

0,0%

538

60-74

236 61,3% 120 31,2%

17

4,4%

10

2,6%

2

0,5%

0

0,0%

385

75+

114 42,7% 123 46,1%

24

9,0%

6

2,2%

0

0,0%

0

0,0%

267

339 47,6% 251 35,3%

68

9,6%

46

6,5%

5

0,7%

3

0,4%

712

1.263 67,1% 498 26,4%

73

3,9%

46

2,4%

1

0,1%

2

0,1% 1.883

4

5,5%

3

4,1%

1

1,4%

0

0,0%


340 32,0% 499 47,0% 125 11,8%

87

8,2%

6

0,6%

5

0,5% 1.062


400 65,3% 191 31,2%


159 86,4%


Etniciteit Nederlands niet-Nederlands Onbekend

40 54,8%

25 34,2%

73

Besmettelijkheid

15

2,4%

6

1,0%

1

0,2%

0

0,0%

613

22 12,0%

3

1,6%

0

0,0%

0

0,0%

0

0,0%

184

743 91,8%

62

7,7%

2

0,2%

2

0,2%

0

0,0%

0

0,0%

809

193 68,4%

74 26,2%

7

2,5%

8

2,8%

0

0,0%

0

0,0%

282

1.449 60,7% 700 29,3% 138

5,8%

87

3,6%

7

0,3%

5

0,2% 2.386


N = aantal; ZN = Ziehl-Neelsen/auraminekleuring

29

Tabel 6. Totaal aantal onderzochte contacten en aantal en percentage onderzocht op latente tbc-infectie ZN-positieve longtuberculose Totaal


Onderzocht op LTBI

Totaal


Onderzocht op LTBI

Totaal


Onderzocht op LTBI

Totaal

Onderzocht op LTBI

N

%

N

N

%

N

N

%

N

N

%

Eerste ring

14.194 10.108

71%

3.953

2.513

64%

698

413

59%

3.386

1.771

52%

Tweede ring

19.826 14.651

74%

3.437

2.523

73%

473

348

74%

842

572

68%

Derde ring

13.575 11.233

83%

991

918

93%

88

73

83%

19

9

47%

Totaal

47.595 35.992

76%

8.381

5.954

71%

1.259

834

66%

4.247

2.352

55%

N

LTBI = latente tuberculose-infectie; N = aantal; ZN = Ziehl-Neelsen/auraminekleuring

Tabel 6a. Totaal aantal onderzochte contacten van Nederlandse indexpatiënten en aantal en percentage onderzocht op latente tbc-infectie ZN-positieve longtuberculose Totaal


Onderzocht op LTBI

Totaal


Onderzocht op LTBI

Totaal


Onderzocht op LTBI

Totaal

Onderzocht op LTBI

N

N

%

N

N

%

N

N

%

N

N

%

Eerste ring

5.206

4.296

83%

1.236

1.020

83%

278

229

82%

697

566

81%

Tweede ring

8.853

6.981

79%

1.201

976

81%

245

193

79%

332

274

83%

Derde ring

8.665

7.560

87%

855

822

96%

12

9

75%

0

0

-

22.724 18.837

83%

3.292

2.818

86%

535

431

81%

1.029

840

82%

Totaal


Tabel 6b. Totaal aantal onderzochte contacten van niet-Nederlandse indexpatiënten en aantal en percentage onderzocht op latente tbc-infectie ZN-positieve longtuberculose Totaal

Eerste ring Tweede ring Derde ring Totaal


Onderzocht op LTBI

Totaal


Onderzocht op LTBI

Totaal

Onderzocht op LTBI

Totaal

Onderzocht op LTBI

N

N

%

N

N

%

N

N

%

N

N

%

8.589

5.497

64%

2.588

1.413

55%

399

166

42%

2.582

1.120

43%

10.399

7.181

69%

2.103

1.453

69%

216

155

72%

492

290

59%

4.334

3.153

73%

133

94

71%

76

64

84%

19

9

47%

23.322 15.831

68%

4.824

2.960

61%

691

385

56%

3.093

1.419

46%


30


Tabel 7. Opbrengst van het bron- en contactonderzoek naar kenmerken indexpatiënt

BCO verricht

Totaal

Aantal contacten onderzocht (a)

Aantal contacten onderzocht op LTBI (b)

Aantal contacten met tuberculose (c)

Opbrengst tuberculose (c/a)

Aantal contacten met LTBI (d)

Percentage contacten met LTBI (d/b)

2.668

61.482

45.132

270

0,4%

3.050

6,8%

2006

503

12.587

8.696

47

0,4%

593

6,8%

2007

546

16.409

12.318

66

0,4%

714

5,8%

2008

504

11.974

8.762

52

0,4%

557

6,4%

2009

548

11.281

8.448

54

0,5%

671

7,9%

2010

567

9.231

6.908

51

0,6%

515

7,5%

Diagnosejaar

Geslacht Man

1.455

33.983

24.573

156

0,5%

1.857

7,6%

Vrouw

1.213

27.499

20.559

114

0,4%

1.193

5,8%

0-14

65

2.689

2.393

11

0,4%

90

3,8%

15-29

662

15.810

11.248

118

0,7%

911

8,1%


30-44

751

16.924

12.716

77

0,5%

843

6,6%

45-59

538

12.026

8.849

40

0,3%

676

7,6%

60-74

385

7.680

5.520

15

0,2%

308

5,6%

75+

267

6.353

4.406

9

0,1%

222

5,0%

712

27.580

22.926

77

0,3%

1.441

6,3%

1.883

31.930

20.595

191

0,6%

1.491

7,2%

73

1.972

1.611

2

0,1%

118

7,3%


1.062

47.595

35.992

208

0,4%

2.587

7,2%


613

8.381

5.954

47

0,6%

331

5,6%


184

1.259

834

1

0,1%

30

3,6%


809

4.247

2.352

14

0,6%

102

4,3%

282

4.118

2.747

18

0,4%

186

6,8%

2.386

57.364

42.385

252

0,4%

2.864

6,8%

Etniciteit Nederlands niet-Nederlands Onbekend Besmettelijkheid


BCO = bron- en contactonderzoek ; LTBI = latente tuberculose-infectie; N = aantal; ZN = Ziehl-Neelsen/auraminekleuring

31

Tabel 8. Opbrengst voor actieve tuberculose ZN-positieve longtuberculose Eerste ring Tweede ring Derde ring Totaal




Totaal

N

%

N

%

N

%

N

%

N

%

152

1,1%

43

1,1%

1

0,1%

13

0,4%

209

0,9%

51

0,3%

4

0,1%

0

0,0%

0

0,0%

55

0,2%

5

0,0%

0

0,0%

0

0,0%

1

5,3%

6

0,0%

208

0,4%

47

0,6%

1

0,1%

14

0,3%

270

0,4%

ZN = Ziehl-Neelsen/auraminekleuring

Tabel 9. Opbrengst voor latente tbc-infectie ZN-positieve longtuberculose



Totaal

N

%

N

%

N

%

N

%

N

%

1.359

13,4%

184

7,3%

19

4,6%

86

4,9%

1.648

11,1%

Tweede ring

878

6,0%

114

4,5%

8

2,3%

16

2,8%

1.016

5,6%

Derde ring

350

3,1%

33

3,6%

3

4,1%

0

0,0%

386

3,2%

2.587

7,2%

331

5,6%

30

3,6%

102

4,3%

3.050

6,8%

Eerste ring

Totaal

ZN = Ziehl-Neelsen/auraminekleuring

32


Tabel 10. Transmissie naar kenmerken indexpatiënten BCO verricht

Geen transmissie

Mogelijke transmissie*

N

N

%

N

%

2.668

1.866

70%

802

30%

2006

503

353

70%

150

30%

2007

546

372

68%

174

32%

2008

504

347

69%

157

31%

Totaal Diagnosejaar

2009

548

382

70%

166

30%

2010

567

412

73%

155

27%

Man

1.455

984

68%

471

32%

Vrouw

1.213

882

73%

331

27%

Geslacht


65

38

58%

27

42%

15-29

662

461

70%

201

30%

30-44

751

533

71%

218

29%

45-59

538

374

70%

164

30%

60-74

385

288

75%

97

25%

75+

267

172

64%

95

36%

712

429

60%

283

40%

1.883

1.387

74%

496

26%

73

50

68%

23

32%

1.062

495

47%

567

53%


613

476

78%

137

22%


184

156

85%

28

15%


809

739

91%

70

9%

Etniciteit Nederlands niet-Nederlands Onbekend Besmettelijkheid ZN-positieve longtuberculose


282

210

74%

72

26%

2.386

1.656

69%

730

31%

*Minimaal 1 tuberculose of 1 LTBI gevonden tijdens BCO BCO = bron- en contactonderzoek; N = aantal; ZN = Ziehl-Neelsen/auraminekleuring

33

Tabel 11 Aantal contacten met tuberculose en latente tbc-infectie per bron- en contactonderzoek Aantal contacten per BCO met tuberculose 0

1

2-5

5-8

Totaal

0

Aantal contacten in BCO met LTBI

1.866

31

7

1

1.905

1

310

30

1

0

341

2-5

218

32

6

0

256

5-19

100

26

15

3

144

5

5

9

3

22

2.499

124

38

7

2.668

≥20 Totaal

BCO = bron- en contactonderzoek; LTBI = latente tuberculose-infectie

Tabel 12 Aantal opgeroepen en onderzochte contacten en de opbrengst voor tuberculose en latente tbc-infectie naar risicogroep Contacten

Contacten

Index

BCO

Contacten

onderzocht

met

Opbrengst

Contacten

patiënten

verricht

onderzocht

op LTBI

tuberculose

tuberculose

met LTBI

Opbrengst LTBI

(a)

(b)

(c)

(c/a)

(d)

(d/b)

N

N

N

N

N

%

N

%

4.436

2.668

61.482

45.132

270

0,4%

3.050

6,8%

2.143

1.576

39.285

29.501

159

0,4%

1.939

6,6%

Contact van besmettelijke patiënt

349

132

4.202

3.350

18

0,4%

240

7,2%

Immigrant<2,5jr

373

212

2.602

1.495

27

1,0%

143

9,6%

Asielzoeker<2,5jr

576

134

1.393

735

9

0,6%

51

6,9%

Illegaal

141

78

645

333

5

0,8%

29

8,7%

32

18

335

226

0

0,0%

19

8,4%

Totaal Risicogroep* Geen risicogroep

Dak- en thuisloze Alcoholverslaafd

43

31

1.340

937

4

0,3%

101

10,8%

Drugverslaafd

84

59

2.147

1.584

12

0,6%

91

5,7%

Gedetineerde

50

21

625

467

2

0,3%

18

3,9%

Professionele contactgroep

21

15

655

442

1

0,2%

23

5,2%

Oud-patiënt

244

139

2.958

2.116

8

0,3%

113

5,3%

Reiziger

121

84

1.459

1.178

3

0,2%

84

7,1%

Andere risicogroep

259

169

3.836

2.768

22

0,6%

199

7,2%

*Een indexpatiënt wordt meerdere keren geteld indien de indexpatiënt tot meerdere risicogroepen behoort. BCO = bron- en contactonderzoek ; LTBI = latente tuberculose-infectie; N = aantal

34

35

KNCV TUBERCULOSEFONDS PARKSTRAAT 17 2514 JD DEN HAAG TELEFOON (070) 416 72 22 FAX (070) 358 40 04 [email protected] WWW.TUBERCULOSE.NL

Evaluatie bron- en contactonderzoek bij tuberculosepatiënten in Nederland,

Recommend Documents