Evacuatiespel voor jeugdbewegingen – Post Beringen Hulpverleningszone Zuid-West Limburg Sinds: 1 januari 2012 Marc Coenen 011 26 44 24
[email protected] Post Beringen van de hulpverleningszone Zuid-West Limburg
Nijverheidspark 10 3580 Beringen 1.1 De werking en algemene beschrijving van het project In het kader van het project Jeugd Brandveilig in Beweging ontwikkelde de post Beringen van de hulpverleningszone Zuid-West Limburg voor het luik sensibilisering een evacuatiespel voor jeugdbewegingen. Ervaring leert dat evacuatieoefeningen en jeugdbewegingen niet goed samen gaan. De prioriteit van een jeugdbeweging ligt nu éénmaal niet in het uitwerken van een sluitende evacuatieprocedure. Bovendien vinden kindjes de klassieke evacuatieoefening saai en voert de leiding ze nooit uit zoals het hoort. Door de klassieke evacuatieoefening te herverpakken in een spel leert de post Beringen leiding en kinderen op een ludieke manier hun jeugdlokaal te evacueren. In de eerste fase ontwikkelde de post Beringen samen met de dienst Jeugd & Sport en enkele lokale jeugdbewegingen de spelregels (zie infra). Vervolgens verspreidde ze het evacuatiespel via de website van de BVV (=Brandweervereniging Vlaanderen) en een bijdrage in het vakblad De brandweerman (zie beneden het luik communicatie) onder brandpreventieadviseurs. In een volgende fase benadert post Beringen de nationale leiding van de verschillende Vlaamse jeugdbewegingen rechtstreeks (scouts, chiro, KSA, KAJ, ... enz.). Voorbereiding: overleg met de leiding op voorhand Om het spel goed te kunnen spelen, moet de leiding vertrouwd zijn met de spelregels. Een paar weken voor het spel wordt gespeeld, vindt er daarom een overleg plaats tussen een brandpreventieadviseur en de leiding van de jeugdbeweging. Op het overleg worden de spelregels toegelicht en komen de pijnpunten in de bestaande evacuatieprocedure aan bod, zoals bv. het ontbreken van een verzamelplaatsverantwoordelijke, evacuatieverantwoordelijken of back-ups voor deze sleutelposities. De leiding kan de tijd tot aan de dag van het evacuatiespel gebruiken om eventuele tekortkomingen in de procedure weg te werken.
Het evacuatiespel zelf In het evacuatiespel liggen de klemtonen op in de kortst mogelijke tijd alle kinderen verzamelen op een veilige plaats en op de verzamelplaats de absolute zekerheid hebben dat niemand is achtergebleven. Maar het spel zou maar saai zijn zonder een tegenpartij die stokken in de wielen steekt. Voor de start mag een deel van de kinderen zich verstoppen in het gebouw. En tijdens het spel krijgt de leiding onverwachte situaties voor de kiezen, zoals kindjes met brandwonden of kindjes die zij niet kunnen evacueren maar waarvan ze de exacte locatie moeten doorgeven aan de brandweer, ... enz. Er zitten ook heel wat addertjes onder het gras in de vorm van straftijd (bv. verzamelplaats niet gebruiken, ramen of deuren vergeten te sluiten, de brandcentrale niet kunnen bedienen, ... enz). 1.2 De partners en hun rol
Jeugdraad
Dienst Jeugd & Sport van de stad Beringen : sensibilisering
Lokale jeugdverenigingen: ontwikkeling & test
Hulpcentrum 112 Hasselt: sensibilisering
Stichting Brandwonden: ondersteuning financiering sensibilisering
Pinocchio vzw: ondersteuning promotiemateriaal brandpreventie
van de stad Beringen: sensibilisering & ontwikkeling
1.3 De doelstellingen Jeugdbewegingen op een ludieke maar veilige en correcte manier hun jeugdlokaal leren evacueren, is de doelstelling van dit project. Keer op keer stelde de brandpreventieadviseur bij evacuatieoefeningen in jeugdlokalen volgende tekortkomingen vast: 1. evacuatie gebeurt slecht omdat de leiding geen procedure heeft 2. leiding kent de bediening van de eigen brandbeveilingsuitrusting onvoldoende 3. leiding en de kinderen ervaren de evacuatieoefening als saai en storend
Dankzij het evacuatiespel behoren deze tekortkomingen tot het verleden. Door het spel wordt de leiding op een ludieke manier aangezet tot het ontwikkelen van een sluitende evacuatieprocedure met een verzamelplaatsverantwoordelijke en meerdere
evacuatieverantwoordelijken. Ze leren op interactieve omgaan met de brandbestrijdingsmiddelen en de brandcentrale in hun jeugdlokaal. De evacuatieoefening doorbreekt niet langer de spelnamiddag van de kinderen, maar is nu één van de spelletjes geworden die op een namiddag gespeeld kunnen worden. 1.4 De kostprijs 1.4.1 De jaarlijkse kost
Er zijn twee kostenposten. Enerzijds personeelskosten en anderzijds de kleine attentie die de brandweer na afloop van het spel aan de jeugdbeweging schenkt. Iedere hulpverleningszone bepaalt zelf het totale kostenplaatje. De post Beringen heeft dankzij de vrijwillige inzet van enkele ouders en brandpreventieadviseurs en door beroep te doen op de Stichting Brandwonden en Pinocchio vzw de evacuatiespelen weten te organiseren met € 0 budget. 1.4.2 De oorsprong van de middelen
De personeelskosten zijn te voorzien in het operationeel meerjarenbeleidsplan van de hulpverleningszone onder de post Brandveilig Samenleven. Met een kleine € 1.000,00 voor het evacuatiespel te reseveren, komt men al een heel eind. In functie van het beschikbare budget kan men het aantal keren dat het spel in een jaar wordt gespeeld aanpassen. Iedere jeugdbeweging van Zuid-West Limburg die het evacuatiespel speelt, krijgt een kleine attentie van de hulpverleningszone. Vanzelfsprekend wordt ook hier aan brandveiligheid gedacht. Bijkomende signalisatie op branddeuren en nooduitgangen, een bord om het verzamelpunt aan te duiden of één of meerdere rookmelders voor het jeugdhuis zijn slechts enkele mogelijkheden. Voor de materiële ondersteuning sloot de zone een protocolovereenkomst af met de Stichting Brandwonden. Zo kwam er een budget van € 1.000,00 per jaar beschikbaar voor materiële ondersteuning. Ook de deelnemertjes aan het spel gaan niet met lege handen naar huis. Afhankelijk van de leeftijd krijgen ze na afloop een kleurboek (Prevento) of een strip (Kamiel in vuur en vlam !) cadeau. Dit brandpreventiemateriaal stelt de VZW Pinocchio gratis ter beschikking. 1.5 De doelgroep De talrijke jeugdbewegingen actief in Vlaanderen vormen de doelgroep. In de eerste fase tracht de post Beringen de doelgroep te bereiken via de brandpreventieadviseurs van de verschillende hulpverleningszones. In een latere fase zal de post Beringen het spel promoten bij de nationale leiding van de verschillende jeugdbewegingen van Vlaanderen (scouts, chiro, KSA, KAJ, ...enz.).
1.6 De bekendmaking van het project bij het grote publiek en het doelpubliek Het project wordt gekenmerkt door een open communicatie naar bevolking en collega's brandpreventieadviseurs via de lokale media (in print en digitaal). Hieronder een overzicht van de artikels verschenen in de lokale gedrukte media.
"Evacuatiespel voor jeugdbewegingen uit de startblokken", in het stadsmagazine B-magazine van april 2015, p. 6.
"Brandweer ontwikkelt evacuatiespel voor jeugdbewegingen", in Het Laatste Nieuws van 18 maart 2015, p. 18.
"Evacuatiespel voor jeugdverenigingen", in Het Belang van Limburg van 20 maart 2015, p. 3.
"Chiro van Beverlo oefent evacuatie bij brand", in Het Belang van Limburg van 21 april 2015, p. 14.
"Chiro en brandweer testen samen evacuatiespel", in Het Belang van Limburg van 24 april 2015, p. 3.
De brandpreventieadviseurs van de andere hulpverleningszones bereikte de post Beringen via de Brandweervereniging Vlaanderen (BVV):
Een bijdrage getiteld "Evacuatiespel voor jeugdbewegingen" verscheen in het mei-juni nummer van het vaktijdschrift De brandweerman 549 (2015), p. 44-45.
Via de website van de BVV (http://www.brandweervlaanderen.be/Home/Werking/Preventie.aspx) worden de spelregels en scoreformulieren verspreid.
Ook digitaal via de website, facebook - of twitteraccount van de stad Beringen, de hulpverleningszone Zuid-West Limburg, Besafe, de lokale media, ... enz. werd het spel gepromoot. Zie o.a.
http://www.beringen.be/nl/press/record/3205/evacuatiespel-voorjeugdbewegingen-uit-de-startblokken.html
http://www.zuidwestlimburg.be/hasselt/nieuws/brandweerberingen-ontwerpt-evacuatiespel
http://www.internetgazet.be/beringen/chriomeisjes-van-beverlotesten-evacuatiespel.aspx
http://www.hln.be/regio/nieuws-uit-beringen/brandweerontwikkelt-evacuatiespel-voor-jeugdbewegingen-a2255640/
http://beringen.cdenv.be/nieuws/chiro-beverlo-speeldeevacuatiespel
http://www.hbvl.be/cnt/dmf20150421_01640442/chiro-beverlo-enbrandweer-beringen-testen-uniek-evacuatiespel
https://www.facebook.com/stadberingen/posts/777234565708496
http://www.newslocker.com/nl-be/regio/beringen/brandweerberingen-lanceert-evacuatiespel-internetgazet/
http://www.beringen.be/_uploads/Administratief_Centrum/download s/pdf_B_magazine_april_20151428396641.pdf. Artikel "Evacuatiespel voor jeugdbewegingen uit de startblokken" op p.6.
http://issuu.com/brandweervlaanderen.be/docs/de_brandweer_5492015. Artikel "Evacuatiespel voor jeugdbewegingen" op p. 46-47.
1.7 De evaluatie 1.7.1 Evaluatie: hoe en door wie
Kwantitatieve evaluatie: Met een artikel in het vaktijdschrift De brandweerman van de BVV maakte de post Beringen de hulpverleningsposten van de andere zones in Vlaanderen warm voor het evacuatiespel. Het artikel eindigde met een oproep om met de plaatselijke jeugdbewegingen het spel te spelen. Een mail volstond om de spelregels en de scoreformulieren in de bus te krijgen. De oproep viel duidelijk niet in dovemansoren. Als kwantitatieve evaluatie van het project kunnen onderstaande reacties tellen. 1. Post Heist-op-de-Berg (zone Rivierenland) 2. Post Roeselaere (zone Midwest) 3. Post Beerse (zone Taxandria) 4. Post Waregem (zone Fluvia) 5. Post Malle (zone Antwerpen 3 Rand) 6. Post Landen (zone Oost Vlaams-Brabant) 7. Post Leopoldsburg (zone Noord-Limburg) 8. Post Antwerpen (zone Antwerpen 1) 9. Post Westrozebeke (zone Midwest) 10. Post Zomergem (zone Meetjesland) 11. Post Grobbendonk (zone Kempen) 12. Post Heusden-Zolder (zone Zuid-West Limburg) 13. Post Merksplas (zone Taxandria) 14. Post Meulebeke (zone Midwest) 15. Post Kontich (zone Rand) 16. Post Lichtervelde (zone Midwest)
Naast hulpverleningsposten hebben ook scholen en enkele jeugdbewegingen (o.a. Chiro Romejo van Roeselaere) de spelregels opgevraagd. Ook internationaal is er belangstelling voor het spel. Met de spelregels in de hand nemen de scouts van Sittard-Geleen (Nederland) contact op met de lokale brandweer om het evacuatiespel in hun jeugdlokaal te spelen. Dit spel is weliswaar ontwikkeld voor jeugdbewegingen, maar kan perfect dienen voor andere doelgroepen waar kinderen betrokken zijn. Bv. scholen waar klassen of zelfs leerjaren het tegen elkaar kunnen spelen onder leiding van de leerkrachten. Kwalitatieve evaluatie De kwalitatieve evaluatie laat de post Beringen over aan Michel Camerotto, een oud-leider van chiro Beverlo die na afloop van het spel in de pen kroop en onderstaande bijdrage instuurde voor de lokale editie van het Belang van Limburg van vrijdag 24 april 2015 (zie http://www.hbvl.be/cnt/dmf20150421_01640442/chiro-beverlo-enbrandweer-beringen-testen-uniek-evacuatiespel). Zijn recensie spreekt voor zich. (citaat) Chiro evacuatiespel
Beverlo
en
brandweer
Beringen
testen
uniek
Een nieuw en uniek spel om op een goede en speelse manier uit je jeugdlokaal te evacueren werd zondag getest door Brandweer Beringen en Chiro Beverlo. Hoe leer je kinderen en jongeren op een goede manier evacueren en dat op een speelse manier, was de uitdaging die brandweer Beringen aanging. Samen met Chiro Stal en Chiro Beverlo werkten ze daar een spel rond uit. Afgelopen zondag werd dit spel uitgebreid getest in De Orgelwinning, het heem van Chiro Beverlo. Een deel van de kinderen moest zich in het gebouw verstoppen en het andere deel deed een spelletje net zoals ze dat op elke zondag zouden doen. Tot … het brandalarm afging. De leiding had op voorhand een procedure voor evacuatie uitgewerkt en afgesproken. Tijdens het spel waren er kinderen met een rood kaartje die niet dadelijk konden geëvacueerd worden en waren er kinderen die aangeduid werden met brandwonden. De leiding moest zorgen dat ze de kinderen op een goede manier konden evacueren en de gewonden verzorgen. De dienst 112 speelde mee want het noodnummer moest ook worden gebeld. Het werd een boeiend en leerrijk moment. Door de speelse aanpak en de aanwezigheid van de antieke brandweerwagen was het bovendien plezant voor de kinderen. (einde citaat) 1.7.2 De concrete resultaten
In Beringen jeugdlokalen.
worden geen evacuatieoefeningen meer gedaan in De post Beringen speelt in de plaats het
evacuatiespel. Een verplichte nummertje voor de jeugdbeweging is nu omgeturnd tot een leerrijk en interactief spel waar de leiding de kans krijgt om de door hen opgestelde evacuatieprocedure meermaals te testen en waar nodig bij te sturen. Een zestiental posten hebben het idee van het evacuatiespel opgepikt en de spelregels en scoreformulieren opgevraagd. Ook elders in Vlaanderen wordt het evacuatiespel al dan niet in gewijzigde vorm gespeeld. In kader van het evacuatiespel stelt de leiding van de jeugdlokaal een evacuatieprocedure op. Door die procedure enkele keren spelenderwijs in te oefenen, is de leiding beter gewapend om in geval van nood hun jeugdhuis correct en snel te evacueren. De tussenkomst van de brandweer wordt ook een stuk eenvoudiger, want de leiding wordt aangeleerd de brandweer op te vangen. Bij aankomst wordt de officier van de brandweer opgewacht op de verzamelplaats door de verzamelplaatsverantwoordelijke die hen alle nodige informatie kan verstrekken. De speelse aanpak van het evacuatiespel contrasteert sterk met het rigide vasthouden aan het stramien van de klassieke evacuatieoefening uit het verleden. Het besef dat men evacuatieoefeningen kan en moet aanpassen aan de leefwereld van kinderen – en die leefwereld is in de eerste plaats spel - moet nog groeien. Het spel is weliswaar ontwikkeld voor jeugdbewegingen, maar kan perfect dienen voor andere doelgroepen waar kinderen betrokken zijn. Bv. scholen waar klassen of zelfs leerjaren tegen elkaar kunnen spelen onder leiding van de leerkrachten. Door evacuatieoefeningen voor kinderen te herverpakken in de vorm van een spel, bereikt men niet alleen op korte maar ook op lange termijn betere resultaten. Want jong gespeeld is oud gedaan! 1.7.3 De direct zichtbare resultaten
Om het spel op het afgesproken tijdstip te kunnen spelen, moet de leiding een goede kennis hebben van de spelregels. Enkele weken voor het spel licht een brandpreventieadviseur de spelregels toe op een overleg met de leiding. Op het overlegmoment komen de pijnpunten in de evacuatieprocedure zoals het ontbreken van een verzamelplaatsverantwoordelijke, evacuatieverantwoordelijken of back-ups voor deze sleutelposities - aan bod en worden oplossingen voorgesteld. De enkele weken tussen het overlegmoment en de dag waarop het evacuatiespel wordt gespeeld, kan de leiding gebruiken om de vastgestelde tekortkomingen weg te werken. Ervaring leert dat de leiding goed gebruik maakt van die tijd. Een evacuatieprocedure wordt ontwikkeld en de kennis over de brandbestrijdings - en branddetectiemiddelen wordt bijgespijkerd. Door met alle leden van de jeugdbeweging het spel een paar keren te spelen worden de pijnpunten in de pas ontwikkelde evacuatieprocedure onmiddellijk duidelijk. Tijdens de volgende spelronde kan reeds worden bijgestuurd. De resultaten laten niet lang op zich wachten. In het volgende evacuatiespel voeren ze de evacuatie niet alleen beter maar ook 30 tot 40 seconden sneller uit.
Door de jaarlijkse evacuatieoefening, die jeugdbewegingen in regel passief ondergaan, te vervangen door een spel met actieve inbreng van alle betroken partijen (bv. melding doorbellen, plaats van de slachtoffers achtergebleven in gebouw aan de brandweer doorgeven, ...) leren leiding en leden spelenderwijs hun jeugdlokaal veilig en snel evacueren. 1.8 De originaliteit De originaliteit van het project zit in het idee om de klassieke evacuatieoefeningen die zowel door de leden als de leiding als een saai verplicht nummertje werd ervaren, om te vormen tot een ludiek en leerrijk interactief spel. Achteraf gezien is het verbazingwekkend dat niemand eerder op het idee is gekomen om voor kinderen die in het weekend samenkomen om spelletjes te spelen, de evacuatieoefening te herpakken tot een spel. In tegenstelling tot de klassieke evacuatieoefening gaat het spel ook veel verder dan het louter evacueren van het eigen jeugdhuis. Alle aspecten van een evacuatie komen aan bod en basisvaardigheden worden ingeoefend. Waar vroeger na activering van het brandalarm door een derde het gebouw werd ontruimd, activeert de leiding zelf het brandalarm, belt ze zelf melding door naar het hulpcentrum, moet ze de plaats van de kindjes achtergelaten in het gebouw doorgeven aan de brandweer, brandwonden verzorgen, ... enz. De kindjes van de jeugdbeweging mogen het dan wel ervaren als een spel, maar voor de leiding gaan de leerdoelen van het evacuatiespel veel verder dan de klassieke evacuatieoefening. 1.9 De verplaatsbaarheid Het project wordt reeds elders toegepast. Voor meer info verwijs ik naar bovenstaand overzicht van de hulpverleningsposten die met de spelregels en scoreformulieren aan de slag zijn gegaan (zie rubriek evaluatie). In november wordt het evacuatiespel voorgesteld op de jeugdraad van de gemeente Heusden-Zolder. Op de evacuatiespelen die in najaar in Beringen plaatsvinden, komt Bjorn Berckvens van de jeugddienst van de stad Antwerpen zijn licht op steken. Alle deze initiatieven maken dat hopelijk in de nabije toekomst de evacuatieoefening wordt verdrongen door het evacuatiespel. 1.10 Communicatie Belgische Prijs 1.10.1
De quote van het project
Evacuatiespel voor jeugdbewegingen. Want jong gespeeld is oud gedaan ! 1.10.2
Online informatie over het project
De spelregels en de scoreformulieren ontwikkeld voor het evacuatiespel zijn gepost op de website van de BVV (http://www.brandweervlaanderen.be/Home/Werking/Preventie.aspx) .
Meer info over het project Jeugd Brandveilig in Beweging, waarbinnen het evacuatiespel kadert, is te vinden op https://www.besafe.be/kennisdatabank/jeugd-brandveiligbeweging-0
1.10.3
De samenvatting van het project
Evacuatiespel voor jeugdbewegingen Jarenlang waren evacuatieoefeningen in jeugdlokalen een zorgenkind van de dienst Jeugd & Sport van de stad Beringen en de post Beringen (hulpverleningszone Zuid-West Limburg). In overleg met de lokale jeugdbewegingen ontwikkelden en testten enkele enthousiastelingen een evacuatiespel dat leiding en kinderen op een ludieke manier leert hun jeugdhuis te evacueren. Het evacuatiespel is een interactief spel waarbij verschillende groepen van een jeugdbeweging in hun eigen gebouw met hun eigen brandbeveiligingsuitrusting tegen elkaar en tegen de tijd spelen. In het spel liggen de klemtonen op in de kortst mogelijke tijd alle kinderen verzamelen op een veilige plaats en op de verzamelplaats de absolute zekerheid hebben dat niemand is achtergebleven. Maar het spel zou maar saai zijn zonder een tegenpartij die stokken in de wielen steekt. Voor de start mag een deel van de kinderen zich verstoppen in het gebouw. En tijdens het spel krijgt de leiding onverwachte situaties voor de kiezen, zoals kindjes met brandwonden of kindjes die zij niet kunnen evacueren maar waarvan ze de exacte locatie moeten doorgeven aan de brandweer, ... enz. Er zitten ook heel wat addertjes onder het gras in de vorm van straftijd (bv. verzamelplaats niet gebruiken, ramen of deuren vergeten te sluiten, de brandcentrale niet kunnen bedienen, ... enz).
