Eugenetica, de lessen uit het verleden Over het ontstaan van de eugenetische beweging aan het begin van de 20ste eeuw in de Verenigde Staten

Eugenetica, de lessen uit het verleden Over het ontstaan van de eugenetische beweging aan het begin van de 20ste eeuw in de Verenigde Staten Profielwerkstuk geschiedenis Door Frank van de Wolde

Het logo van een eugenetica conferentie

Profielwerkstuk 6VWO Geschiedenis

Eugenetica

Frank van de Wolde Dhr. Coolen

Inhoudsopgave Inhoudsopgave ........................................................................................................................................ 2 Inleiding ................................................................................................................................................... 5 Onderzoeksvraag ..................................................................................................................................... 6 Hypothese ............................................................................................................................................... 7 Sociale problemen ............................................................................................................................... 7 Superioriteitsdenken ........................................................................................................................... 7 Gebrek aan correcte toetsing .............................................................................................................. 8 Informatieplan ......................................................................................................................................... 9 Eugenicsarchive.org............................................................................................................................. 9 Herkomst informatie per deelvraag .................................................................................................... 9 Eugenetica, een korte inleiding in de discipline .................................................................................... 10 Deelvraag 1/Wat is eugenetica? ....................................................................................................... 10 Deelvraag 2/Wat is de grondslag van eugenetica? ........................................................................... 11 Onderzoek en wetenschap .................................................................................................................... 12 Deelvraag 3/Wat is nu de populaire opinie over eugenetica? .......................................................... 12 Aanleiding en hypothese ............................................................................................................... 12 Toetsmethode ............................................................................................................................... 12 Toelichting bij de beoordeling van de antwoorden op de vragen ................................................ 13 Toetsing ......................................................................................................................................... 13 Op- en aanmerkingen bij de toetsing ............................................................................................ 14 Oorzaken ....................................................................................................................................... 14 Antwoord op de deelvraag ............................................................................................................ 15 Deelvraag 4/Hoe werd wetenschap beschouwd begin 20ste eeuw? ................................................. 16 Kijk op de wetenschap................................................................................................................... 16 Wetenschappelijke toetsing .......................................................................................................... 16 Maatschappelijke acceptatie......................................................................................................... 17 Conclusie ....................................................................................................................................... 18 Intermezzo/Ben ik genetisch geschikt of ongeschikt? .......................................................................... 19 2


Eugenetica


Populariteit, de sleutel tot succes ......................................................................................................... 21 Deelvraag 5/ Hoe zagen de onder- en middenklasse eugenetica? ................................................... 21 Het immigratievraagstuk ............................................................................................................... 21 Propaganda ................................................................................................................................... 22 De invloed van de kerk .................................................................................................................. 23 Conclusie ....................................................................................................................................... 23 Aanzet tot conclusie, deel 1 .................................................................................................................. 24 Tussenstand na beantwoording van 1, 2, 4 en 5............................................................................... 24 Deelvraag 6/ Wat is het verband tussen het gewone volk en de intellectuelen met betrekking tot hun opinie over eugenetica? ............................................................................................................. 25 Methode ........................................................................................................................................ 25 Verschillen tussen toen en nu ....................................................................................................... 25 Analyseren: Awareness en public support .................................................................................... 25 Invloed van laag op hoog............................................................................................................... 26 Invloed van hoog op laag............................................................................................................... 26 De sleutel: ambitie ........................................................................................................................ 27 Toepassing op de eugenetische beweging .................................................................................... 27 Het ‘hoogtepunt’ en de val van eugenetica .......................................................................................... 28 Deelvraag 7/Wat waren de directe en indirecte gevolgen van de populariteit van eugenetica? .... 28 Castraties in de Verenigde Staten ................................................................................................. 28 Nazi-Duitsland ............................................................................................................................... 28 Andere gebeurtenissen ................................................................................................................. 29 Eugenetische overblijfsels ............................................................................................................. 29 Hoe staat eugenetica er nu voor? ................................................................................................. 29 Aanzet tot conclusie, deel 2 .................................................................................................................. 30 Tussenstand na beantwoording van deelvragen 3, 6 en 7................................................................ 30 Samenvatting......................................................................................................................................... 31 Conclusie ............................................................................................................................................... 33 Nawoord ................................................................................................................................................ 34 Proces .................................................................................................................................................... 35 3


Eugenetica


Globale weekplanning ....................................................................................................................... 35 Taken per week ................................................................................................................................. 35 Antwoorden op de vragen ................................................................................................................ 36 Logboek ............................................................................................................................................. 37 Conclusie met betrekking tot de planning in vergelijking met het logboek ..................................... 38 Beoordelingsmoment I .................................................................................................................. 38 Beoordelingsmoment II ................................................................................................................. 38 Beoordelingsmoment III ................................................................................................................ 38 Overall ........................................................................................................................................... 38 Bronvermelding ..................................................................................................................................... 39 Beeldmateriaal .................................................................................................................................. 39 Bibliografie ........................................................................................................................................ 40

4


Eugenetica


Inleiding Ik hoorde voor het eerst over eugenetica bij het kijken naar de film ‘Amen.’1. In het begin van deze film wordt de ‘euthanasie’ van gehandicapten door middel van koolstofmonoxide verbeeld. In de zomer van 2009 las ik Michael Crichton’s ‘Staat van angst’. In een appendix van dit boek wordt aan de hand van twee voorbeelden kort uiteengezet hoe gevaarlijk pseudowetenschap kan zijn; eugenetica en lysenkoisme2. Hoewel beide onderwerpen mij interessant leken, voelde ik mij het meest aangetrokken tot de eugenetica en haar geschiedenis. Eugenetica heeft iets mysterieus. Het verhaal van eugenetica is er een vol zwarte bladzijden maar eugenetische toepassingen bieden ook talloze positieve mogelijkheden voor de toekomst De bekendste zwarte bladzijde is de Holocaust. De nazi’s verkochten deze genocide als euthanasie op een inferieur ras, en sindsdien rust er een soort taboe op eugenetische ideeën. Maar de Holocaust is eigenlijk de climax van een proces dat al veel langer bezig was, in het bijzonder in de Verenigde Staten. Dit was samen met Duitsland het leidende land in het ontwikkelen van eugenetica en het toepassen hiervan. Dit is geschiedenis op zijn best. Wat veroorzaakte nou wat? Kan men misschien een deel van de schuld van de Holocaust bij de Verenigde Staten neerleggen? Over de mogelijkheden van eugenetica is het laatste woord nog lang niet gezegd. Ik voorspel dat een van de grootste maatschappelijke problemen in de 21ste eeuw de opkomst van een nieuwe eugenetische beweging zal zijn. Dit is het gevolg van de grote vooruitgang die de mens boekt op het gebied van genetica. Wij zijn nu in staat de volledige menselijke DNA in kaart te brengen en deze zelfs al voor een groot deel te ontleden. Het zal dus niet lang duren voordat wij in staat zijn een kaart te maken van alle positieve en negatieve eigenschappen in het DNA, en aan de hand van deze eigenschappen chromosoomparen te selecteren met positieve eigenschappen. De mogelijkheden die dit ons biedt zijn enorm. Denk aan een wereld zonder genetische zintuigafwijkingen zoals bij gezicht en gehoor, denk aan een wereld zonder agressie of zelfs zonder “domme” mensen. Maar die mogelijkheden roepen ook meteen een ethisch vraagstuk op. Mogen wij wel voor God spelen? Is het überhaupt wenselijk? Als alleen rijke mensen dure genetische manipulatie kunnen betalen, creëren we dan geen grotere verschillen tussen de maatschappelijke klassen? Deze vragen spreken mij aan. Ze houden mij wakker. Het is dan dus ook een logische stap om een verslag te schrijven over eugenetica. Ik zal mij helaas moeten beperken tot een klein deel van de geschiedenis van eugenetica, maar dat zal mij er niet van weerhouden om hierover een eigen mening te vormen. Deze mening zal ik dan ook toevoegen in mijn nawoord als slotact van mijn van mijn profielwerkstuk. Want of eugenetica op zichzelf nu goed is, of slecht? Ik zou het nu echt nog niet weten. Wijsheid komt met de jaren zeggen ze. Frank van de Wolde Oktober, 2009 NB. Voor verduidelijking hier en daar is het soms verstandig door te bladeren naar de ‘samenvatting ’ op pagina 31.

1

‘Amen.’. Door Costa-Gavras, 2002. Lysenkoisme, vernoemd naar Trofim Denisovich Lysenko, was een agrarische theorie/beweging in de Stalinistische Soviet-Unie die groot werd door propaganda. Zo werd geclaimd dat door het invriezen van zaden, deze later een hogere opbrengst zouden hebben. Direct gevolg was een hongersnood waaraan miljoenen mensen stierven. 2

5


Eugenetica


Onderzoeksvraag Dit werkstuk is opgezet volgens een onderzoeksvraag-hypothese-conclusie structuur. Hierbij probeer ik mijzelf te beperken tot een relevante onderzoeksvraag, die ik beantwoord aan de hand van enkele relevante deelvragen. Mijn onderzoeksvraag luidt: “Welke factoren leidden ertoe dat eugenetica, een pseudowetenschap, zo immens populair was bij de intelligentsia in de Verenigde Staten gedurende de jaren ‘20 en ‘30 van de 20ste eeuw?3” Mijn deelvragen zijn: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.

Wat is eugenetica? Wat is de grondslag van eugenetica? Wat is nu de populaire opinie over eugenetica? Hoe werd wetenschap beschouwd begin 20ste eeuw? Hoe zagen de onder- en middenklasse eugenetica? Wat is het verband tussen het gewone volk en de intellectuelen met betrekking tot hun opinie over eugenetica? Wat waren de directe en indirecte gevolgen van de populariteit van eugenetica?

Relevantie: 1. 2.

3. 4. 5.

6. 7.

Relevant om duidelijk te maken wat eugenetica precies inhoudt. Relevant om duidelijk te maken uit welke hoek eugenetica komt. Dit kan belangrijk zijn in verband met de acceptatie van eugenetische principes door de intelligentsia. Als bijvoorbeeld een groep gerenommeerde biologen eugenetica voor het eerst beschrijven, zal dit leiden tot een snellere acceptatie van eugenetische ideeën onder de intelligentsia dan wanneer een groep muzikanten dit introduceert. Relevant om een verschil aan te tonen tussen de populariteit nu en toen. Relevant om duidelijk te maken hoe goed theorieën getoetst werden, en of het terecht was, met de ideeën van toen, eugenetica als wetenschap te beschouwen. Relevant met betrekking tot de beïnvloedbaarheid van de hogere klassen door de lagere klassen, en andersom. Stel dat eugenetische ideeën onder de lagere klassen wijder verspreid waren, deze dan ook waarschijnlijk populairder zouden zijn onder de intelligentsia. Relevant met betrekking tot deelvraag 5. Is er een verband tussen de klassen? Zo ja, is dit causaal? Dus beïnvloedde de intelligentsia de gewone bevolking of juist andersom. Relevant om de aanhoudende populariteit en, later het einde aan de populariteit te verklaren.

3

Bij de onderzoeks- en deelvragen ga ik er van uit dat eugenetica relatief populair was bij de intelligentsia. Een namenlijst van uitgesproken aanhangers van eugenetische toepassingen, en diverse citaten, zijn te vinden in bijlage 4.

6


Eugenetica


Hypothese Eugenetica was populair onder de intelligentsia in de Verenigde Staten door drie oorzaken. De eerste daarvan is de grote sociale problematiek in de Verenigde Staten gedurende de jaren ‘20 en vooral in de jaren ‘30. De tweede oorzaak is het superioriteitsdenken van de bovenste klassen. De derde oorzaak ligt in de zwakke wetenschappelijke toetsing van eugenetica.

Sociale problemen De sociale problematiek in de jaren ‘20 was groot. Er waren enorme immigratiegolven vanuit Europa. De immigranten waren voornamelijk kansarmen op zoek naar een beter leven. Zij brachten weinig kennis en geld met zich mee. Het is dus ook geen wonder dat hun komst gepaard ging met veel criminaliteit en ellende. . Omdat de immigratie een grote verscheidenheid aan etnische groeperingen met zich meebracht (Turken, Italianen, Slaven, etc.)stel ik dat de kans groot was dat de oorspronkelijke bevolking (lees: afstammelingen van Noord-Europese kolonisten en vroege immigranten) de etnische oorsprong van de immigranten snel koppelden aan veronderstelde slechte eigenschappen van de immigranten. Dit vormde een ideale kweekbodem voor racistische opvattingen die later zouden leiden tot het ontstaan van eugenetische denkbeelden. Als olie op het vuur werden de sociale problemen versterkt door de sterke urbanisatie aan de oostkust van de Verenigde Staten, en later aan de westkust. Doordat er te weinig huizen waren in de steden, de infrastructuur slecht was en er te weinig werk was, leidde de overbevolking door armen in de steden tot een sterke verloedering en groei van de criminaliteit. En dus werd de kweekbodem voor radicale en racistische (xenofobische) ideeën versterkt. Toen vervolgens op 24 oktober 1929, zwarte donderdag, de crisisjaren s aanbraken leek het tij niet meer te keren. 25 Procent van de bevolking was op het hoogtepunt van de grote depressie werkloos, met alle problemen (criminaliteit, verpaupering en honger) van dien.

Superioriteitsdenken Hoge klassen zijn altijd geneigd tot ijdelheid en arrogantie, vaak tot afkeer van de lagere klassen. De geschiedenis kent tal van voorbeelden waarbij de lagere klassen afrekenen met de hogere klassen. Ik stel dat de eugenetica voor de intelligentsia een excuus was van de hogere klassen was om met lagere klassen, of “inferieure” klassen, of in ieder geval inferieure mensen, af te kunnen rekenen. Darwin’s ideeën hadden de opvatting dat de mens een onveranderbaar geheel was teniet gedaan. Na duizenden jaren van het ‘verbeteren’ van dieren, drong het besef tot de hogere klassen door dat de mensen eigenlijk ook dieren waren. Ook zou de ‘levenstrijd’ uit Darwin’s evolutieleer beginnen te ontbreken doordat zelfs genetisch zwakken in leven werden gehouden. De relatief nieuwe erfelijkheidswetten van Mendel leerden dat er dominante en normale genen waren. Feit bleek dat veel negatieve menselijke genen dominant waren, zoals astma, slechtzicht, etc. Ook neiging tot crimineel gedrag, overspeligheid en ander negatief sociaal gedrag werd deels aan erfelijke factoren toegeschreven (Deze Nature versus Nurture discussie is nog steeds zeer actueel). Dit besef, gecombineerd met de sociale problemen waar de hogere klassen ook overlast van hadden, leiden tot een nieuw besef; de mensheid was aan het degenereren. Gelijktijdig concludeerde de intelligentsia dat alleen zij de degeneratie konden stoppen, Zij waren immers genetisch superieur (slimmer en vaak fysiek aantrekkelijker). Als zij zich zouden voortplanten en er in zouden slagen de lagere klassen te stoppen met het zichzelf voorplanten, dan zou de degeneratie van het menselijke ras kunnen worden gestopt. De hogere klasse bestond in de Verenigde Staten in de jaren ’20 en ’30 enkel uit ‘kaukasische’ (blanke) mensen. Zij stelden zichzelf de vraag waarom er geen negroïde mensen tot deze klasse behoorde. Het antwoord achtte zij vrij eenvoudig; het negroïde ras was niet intelligent genoeg deel uit te maken van de intelligentsia. Volgens de eugenetische opvattingen in die tijd was de blanke intelligentsia de enige groep die recht had op leven. Dat idee beviel het gros van de intelligentsia wel. 7


Eugenetica


Gebrek aan correcte toetsing Het ontwikkelen van ideeën is goed, maar men mag deze pas opvatten als juist en correct als deze voldoende zijn getoetst en niet kunnen worden weerlegd. Eugenetische ideeën zijn vooral gebaseerd op statistiek. Zo werden met behulp van steekproeven conclusies getrokken over bepaalde erfelijke eigenschappen, zoals lengte, IQ, zichtvermogen, etc. Voorbeeld: Onderzoeksvraag: Zijn blanken langer dan zwarten? Steekproefgemiddelde lengte blanken: 1.80. Steekproefgemiddelde lengte zwarten: 1.76. Conclusie: Als de steekproeven representatief zijn voor de populaties dan zijn blanken dus langer dan zwarten. Omdat een langer lichaam als een goede eigenschap wordt geziens, bewijst dit maar weer een keer dat blanken superieur zijn. Bij het uitvoeren van metingen moet men toevalsfactoren uitsluiten en invloed van vooringenomenheid voorkomen. Vooral dat laatste is belangrijk. Als men van tevoren al overtuigd is van het eigen gelijk, kan dit leiden tot het (on)bewust maken van onderscheid bij het samenstellen van steekproeven. Bovenstaand experiment is in dit voorbeeld uitgevoerd door blanken. Het is dus niet onwaarschijnlijk dat vooringenomenheid een rol heeft gespeeld tijdens het selecteren van de steekproef. De bovenste klassen onderstreepten dus eigenlijk hun ‘superioriteit’ met behulp van eugenetica, iets waarvan zij pretendeerden dat het wetenschappelijk was, dus de waarheid. Doordat er geen alternatieve toetsmethoden waren, en critici over het algemeen overschreeuwd werden door de gevestigde orde, ontstond er geen sterke anti-eugenetica beweging4. Eugenetica gaf de intelligentsia: • Een doel; het menselijke ras behoeden voor verdere degeneratie zoals die alom zichtbaar was in de maatschappij (sociale problematiek). • Gevoel van eigenwaarde; zij waren niet alleen rijker, maar genetisch gezien ook superieur (superioriteitscomplex). • Een reden om zichzelf beter te voelen; eugenetica was immers niet zomaar een opvatting maar een “wetenschappelijk onderbouwde” discipline. (gebrek aan correcte toetsing).

4

Een bijzondere uitzondering hierop is het boek “Brave New World” van de schrijver Aldous Huxley (1932). Hierin schetst hij een futuristische antiutopie en bekritiseerd hij onder andere de onnatuurlijke voortplanting van mensen met als doel het verbeteren van het menselijke ras. Kortom: hij drijft de spot met eugenetica.

8


Eugenetica


Informatieplan Eugenicsarchive.org De hoeksteen van mijn PWS is een database vol met beeldmateriaal. De link naar deze website is: http://www.eugenicsarchive.org/eugenics/ Het archief van de site bevat ongeveer 2500 foto’s, krantenknipsels, correspondenties tussen sleutelfiguren in de eugenetische beweging en nog veel ander beeldmateriaal. Ik zal mij beperken tot de vruchtbaarste periode, de jaren 30 en 40. Ook is er een aantal ‘exhibits’ of tentoonstellingen over bepaalde onderwerpen die nauw gerelateerd zijn aan eugenetica. Deze zijn voor mijn deelvragen ook zeer interessant. De site is enkel voor educatief gebruik, dat is nu dus geen belemmering. Dit beeldmateriaal combineer ik met bestaande basiskennis die te vinden is op onder andere: http://www.wikipedia.org/ http://www.kennislink.nl/ http://www.eugenics.net/ http://www.onelife.com/ En als ‘progressief’ mens maak ik uiteraard gebruik van “tags” op google en andere websites. Mijn tags: Darwin; Graham Bell; Mendel; Eugenetica; Holocaust; Davenport; Eugenics; Social Darwinism; Sociaal Darwinisme; Eugenics essay;Galton;fitter families;pedigrees;erfelijkheid;grote depressie;immigration act 1920;Ellis Island;quotes eugenics etc.

Herkomst informatie per deelvraag5 Het is mijn mijn bedoeling om bij elke deelvraag 2-4 beelddocumenten te gebruiken en door deze te analyseren, antwoord te geven op de deelvragen. Deze beelddocumenten zullen zorgvuldig gekozen worden, bijpassend bij iedere deelvraag. Daarnaast zal ik gebruik maken van additionele bronnen zoals Wikipedia, een Winkler Prins en wetenschappelijke artikelen die ook op het internet te vinden zijn (zoals via Kennislink). Deze bronnen gebruik ik echter niet om conclusies te trekken. Voor dat doel zal ik mij dus beperken tot het gebruik van beelddocumenten die te vinden zijn op eugenicsarchive.org. Ik ga ook nog een tweetal kleine experimenten doen waaronder het maken van een persoonlijke stamboom en het maken van een enquête over “Wat weet u van eugenetica?”. Overzicht per deelvraag: Deelvraag 3: Deelvraag 4: Deelvraag 5: Deelvraag 6: Deelvraag 7:

5

een eigen onderzoek (tabellen) 1 tekst 6 foto’s + 4 teksten 1 tekst 1 foto + 2 teksten

Voor een beter beeld van gebruikte bronnen, zie de bronvermelding op pagina 39.

9


Eugenetica


Eugenetica, een korte inleiding in de discipline Deelvraag 1/Wat is eugenetica? Het woord eugenetica stamt uit het Grieks: “ εύ + γίγνομαι”. Dit betekent "goed geboren". Deze term is bedacht door Sir Francis Galton. Zie voor meer informatie over hem ‘deelvraag 2/Wat is de grondslag van eugenetica’. Om eugenetica te begrijpen, moet men eerst rudimentaire kennis hebben van erfelijkheid. Ieder organisme op aarde heeft een bepaalde blauwdruk van zijn lichaam in elke levende cel zitten, de genen. Iemands eigen genen zijn de som van de genen van zijn eigen ouders, en daardoor dus ook van zijn voorouders. Je hebt dus een deel van je bouwplan gemeen met je eigen ouders en voorouders, dit is erfelijkheid. Het principe van overerving werd voor het eerst accuraat beschreven door Gregor Mendel (1822–1884). Deze blauwdruk in je genen is het genotype. Het genotype plus milieufactoren is het fenotype. Het fenotype is dus de waarneembare gestalte van een bepaald organisme op een bepaald tijdstip. Bijna alle fenotypes bestaan dus zowel uit een element genotype (nature) als een element milieufactoren (nurture). “Eugenics is the study of human heredity, aimed at improving the genetic quality of the human stock.”6 De vertaling van deze zin luidt: “Eugenetica is de studie naar menselijke erfelijkheid, gericht op het verbeteren van de genetische kwaliteit van het menselijk geslacht”. Deze quote geeft een goed beeld van wat eugenetica is. • De belangrijkste en vrijwel enige factor die van belang is voor eugenetica is de erfelijke factor. Bij onderzoek probeert men de factor milieu dus ook uit te sluiten7. • Het doel is het verbeteren van de genetische kwaliteit. Daarbij is onderzoek naar verschillende typen kwaliteiten essentieel. Er zijn twee verschillende typen kwaliteiten: sociale en fysieke. Sociaal gezien kunnen Kaukasiërs bijvoorbeeld superieur zijn (zij zijn “hoger ontwikkeld”) terwijl zij fysiek gezien inferieur zijn (qua huidskleur). • Mensen staan centraal in de studie. Er kunnen ook proeven gedaan worden met dieren, maar het gaat uiteindelijk om het verbeteren van het menselijke ras (of rassen). Eugenetica kan in de praktijk op drie manieren worden toegepast: • Positieve eugenetica. Het stimuleren van de genetisch superieuren om zichzelf te manifesteren. Dit kan door hen te motiveren om meer kinderen te nemen of zelfs door polygamie. • Negatieve eugenetica. Het voorkomen dat de genetisch inferieuren zichzelf manifesteren. Dit kan door hen te blokkeren in het nemen van kinderen. Bijvoorbeeld: door de inferieuren te beboeten bij het verwekken van kinderen of door hen zelfs te steriliseren. In Nazi-Duitsland werd zelfs euthanasie toegepast (naar mijn mening is deze term een eufemisme). • Genetische manipulatie. Hierbij verbeter je kunstmatig de kwaliteit van de genen bij de geboorte. Hiermee kun je direct de ‘zwakkere genen’ uitschakelen en vervangen door goede genen. Dit is dus eigenlijk een mengvorm van de eerste twee.

6

Daniel J. Kevles. In the name of Eugenics (1985). In Nazi-Duitsland deed men dit door onderzoek op genetisch identieke tweelingen. Dat maakte het mogelijk om één wel bloot te stelen aan ‘milieu’ en de ander niet en vervolgens de resultaten te vergelijken. Des te jonger de tweeling, des te beter dit was. 7

10


Eugenetica


Deelvraag 2/Wat is de grondslag van eugenetica? Eugenetica werd voor zover men weet al in het begin van de menselijke geschiedenis toegepast, bij verschillende stammen verspreid over de hele wereld. Goed gedocumenteerd is de selectie bij geboorte door de Spartanen in het oude Griekenland. De meest voorkomende toepassing bij klassieke eugenetica is selectie bij geboorte. Ziet het kind er sterk genoeg uit? Is het kind gehandicapt? De grondlegger van de moderne vorm van eugenetica is Sir Francis Galton in 1883 (1822-1911) met zijn boek ‘Inquiries into Human Faculty and Its Development’. In dit boek gebruikte hij ook voor het eerst de term eugenetica. Hij ontwikkelde daarbij toetsmethoden die tegenwoordig nog steeds gebruikt worden in de wiskunde8 en hij stelde al meerdere vragen bij de erfelijke eigenschappen van mensen. Zo heeft hij baanbrekend werk verricht bij het onderzoek naar het verband (correlatie) tussen intelligentie en afkomst. Galton’s werk is deels gebaseerd op het werk van zijn half-neef, Charles Darwin met diens evolutieleer. Hij kwam dichtbij bij het herontdekken van Mendel’s theorie van erfelijkheid (die nog steeds wordt toegepast), , maar in verband met verschillen tussen de twee theorieën kwamen deze niet overeen Hoewel Galton’s werk enige belangstelling ontving van andere wetenschappers, werden zijn theorieën nog niet gebruikt voor maatschappelijke toepassingen. Dit gebeurde echter wel toen een aantal veebiologen met elkaar in contact kwamen en Galton’s werk bespraken. Schapen, koeien en varkens worden al sinds de agrarische revolutie gefokt op bepaalde genetische eigenschappen zoals tamheid, groeisnelheid en productie. Zo waren er vroeger wel verschillende koeiensoorten met individuele afwijkingen op de standaard, maar tegenwoordig heb je specifieke koeiensoorten voor bijvoorbeeld vlees of melk. Agrarische biologen claimden dat als men de mensheid zou “fokken” op bepaalde eigenschappen, zij de mensheid zouden kunnen verbeteren. Zo ontstonden de praktische toepassingen van eugenetica: positieve en negatieve eugenetica. Echter richtte deze biologen zich vooral op de negatieve eugenetica, zoals zij dat bij dieren ook doen. De meest vooraanstaande onder hen was Charles Davenport (1866-1944), samen met Harry Laughlin ook wel de vader van de eugenetica genoemd. Hij was leraar zoölogie aan Harvard. In 1910 stichtte Davenport de Eugenics Record Office, in Cold Spring Harbor, New York. De ERO zou het zenuwcentrum worden van de eugenetische beweging in de Verenigde Staten. Het werd ondermeer gefinancierd door het prestigieuze Carnegie Institution9 en de familie Harriman10. Naast de ERO waren er tal van andere instituten die onderzoek deden naar eugenetica, voornaamste van hen is de ABA (American Breeder’s Association). De ABA was oorspronkelijk puur gericht op het fokken en verbeteren van dieren, maar vonden het uiteindelijk ook toepasselijk om mensen als dieren te zien en deze op een zelfde manier te gaan fokken. Men kan dus concluderen dat de eugenetische beweging zijn financiële en theoretische grondslag vond in de rijkere, intellectuele bovenlaag uit die tijd. Dit zou dus ook leiden tot een snellere verspreiding en acceptatie van eugenetische ideeën bij alle andere delen van de Amerikaanse samenleving. 8 Zijn foto staat bijvoorbeeld zelfs in het wiskunde boek: ‘Getal en ruimte’. Hij is onder andere de ontdekker van de standaardafwijking. 9 Gesticht door Andrew Carnegie, een grote zakenman in de staalindustrie. 10 Groot in de trein/transport-branche in de Verenigde Staten.

11


Eugenetica


Onderzoek en wetenschap Deelvraag 3/Wat is nu de populaire opinie over eugenetica? Aanleiding en hypothese

Tegenwoordig wordt eugenetica geen eugenetica meer genoemd. Men kent het woord niet eens. Dit komt waarschijnlijk doordat er na de Holocaust en de Neurenberg processen een taboe op het onderwerp kwam, en ‘eugenetica’ een besmet woord werd. Toch duiken eugenetische ideeën nu steeds meer op, zij het onder andere noemers. Hoewel weinig mensen weten wat eugenetica is, heeft men tegenwoordig wel steeds vaker een positieve kijk op genetische manipulatie. Aangezien ik in het tegenwoordig leef, kan ik deze deelvraag beantwoorden door op straat te gaan: “Hoe denkt u over Eugenetica?” Daarom heb ik de volgende stellingen voor een onderzoekbedacht: 1. Ik stel dat er bij een populatie van 100, hooguit 5% weet wat eugenetica is. Dit omdat het een ´moeilijk ‘ woord is dat niet meer leeft. 2. Ik stel dat “eugenetici” vooral te vinden zijn onder lager opgeleide mensen. Dit omdat hoger opgeleide mensen over het algemeen een beter ontwikkeld ethisch besef hebben. 3. Ik stel dat vrouwen over het algemeen vaker dan mannen ja zullen zeggen op de vraag of zij bereid zijn om ingrepen te doen in het genetisch materiaal van hun kinderen zodat deze van zware erfelijke aandoeningen bespaard blijven. 4. Ik stel dat ongeveer 90% weet wat genetische manipulatie is. Toetsmethode

Om deze hypothesen te bevestigen heb ik een enquête opgesteld met de volgende vragen:

Leeftijd: -20 / 20-55 / 55+ Opleiding: Geslacht: M / V

Vragen bij

1.

Weet u wat eugenetica is? ja / ongeveer / nee (sla vraag 2 over).

2.

Bent u een voorstander van eugenetische toepassingen? ja / nee

3. Bent u voorstander van bijvoorbeeld het steriliseren van criminelen zodat zij geen nageslacht krijgen? Volgens bepaald onderzoek hebben de kinderen van criminelen namelijk aanleg om ook crimineel te zijn. ja / nee 4.

Weet u wat genetische manipulatie is? ja / ongeveer / nee 12


Eugenetica


5. Stel, u heeft een zware erfelijke aandoening. In het ziekenhuis zouden ze door uw genetisch materiaal aan te passen kunnen voorkomen dat uw kinderen deze ook krijgen. Zou u dat dan willen? ja / nee 6. Stel, u zou in het ziekenhuis ook kunnen kiezen voor meerdere talenten die het kind meekrijgt door verschillende aanpassingen zoals muzikaal, knap, sportief, etc. Zou u dit dan willen? ja / nee Toelichting bij de beoordeling van de antwoorden op de vragen

Vraag 1 is om te toetsen of mensen überhaupt iets weten over eugenetica. Ik ga er vanuit dat weinig mensen antwoord kunnen geven op vraag 2. Het steriliseren van criminelen om te voorkomen dat zij crimineel nageslacht krijgen is een eugenetische daad. Zodoende kan ik alsnog een relatief betrouwbaar beeld krijgen van hoe men nu over eugenetica denkt, al weet men niet wat eugenetica precies is. Vraag 4 is om te bevestigen dat veel mensen weten wat genetische manipulatie is. In verband met mijn hypothese, tel ik het aantal nee op deze vraag. Vraag 5 is misschien een relatief zinloze vraag, aangezien hier meer beroep wordt gedaan op ouderlijke, persoonlijke liefde dan op de mogelijke steun voor eugenetica (iedere ouder wil het beste voor zijn/haar kind). Toch is dit, zij het een milde, vorm van genetische manipulatie dus van eugenetica. Belangrijk hierbij is dat de mensen die hierop antwoorden met nee over het algemeen diep spirituele of religieuze mensen zijn (dat concludeer ik aan de hand van gesprekken die ik met deze mensen had). Daarom zal ik hier dan ook het aantal keer nee tellen. Ik had bij vraag 6 ook de vraag kunnen stellen of mensen het wenselijk zouden vinden als de overheid in zou grijpen in de genen van mensen (daadwerkelijke maatschappelijke eugenetica). Maar door de individualisatie zou iedereen dit waarschijnlijk onwenselijk vinden (het moet een persoonlijke keus zijn/we willen niet nog meer overheidsbemoeienis). Mensen die op zowel vraag 3 en 6 ja zeggen zijn in mijn opinie moderne eugenetici. Ze willen het beste voor toekomstige generaties, en vinden dat belangrijker dan bepaalde ethiek. Locatie en tijd

Zoals ook in mijn logboek is terug te vinden, heb ik de enquête afgenomen op twee verschillende plaatsen op twee verschillende tijdstippen: Locatie Eigen omgeving AH XL Winkelcentrum Woensel Centrum Eindhoven, overal

Datum+tijd 25-01-10, 16:00-19:00 29-01-10, 14:00-16:00

Aantal enquêtes 10 60 30

Het gros van de enquêtes is dus afgenomen bij de voordeur van de AH XL van winkelcentrum Woensel. Hier komen alle typen mensen in de samenleving samen om boodschappen te doen, dus dat levert een goede doorsnede van de samenleving op. De steekproef acht ik groot genoeg om er enigszins wat nuttigs mee te kunnen doen, en compact genoeg om met de middelen die ik heb de toets te kunnen doen. Toetsing

De resultaten van de enquête zijn terug te vinden in mapje 2 vanaf pagina 16. Voor de daadwerkelijke enquêtes is een apart mapje, mapje 3.

13


Eugenetica


Op- en aanmerkingen bij de toetsing

Ik was totaal verbijsterd toen ik, na het verwerken van de enquêtes in tabellen (wat zeer tijdrovend werk is), erachter kwam dat ik 34 VMBO-ers, 33 HAVO-ers en 33 VWO-ers, waarvan precies 51 man en 49 vrouw, had ondervraagd. Dat is stom toeval. Ik heb wél enigszins geprobeerd evenveel mannen als vrouwen te benaderen en te ondervragen, maar dat heb ik zeer losjes en grof gedaan. Deze verhoudingen zijn niet gelijk aan de verhoudingen in de samenleving, maar aan de hand van deze verhoudingen is het wel makkelijker om conclusies te trekken aan de hand van de tabellen zonder dat daar de getallen gewogen hoeven te worden. Conclusies Mijn hypothesen zijn alle vier bevestigd. 1. Ik stelde dat maximaal 5% zou weten wat eugenetica is. Slechts twee mensen op een steekproef van honderd wisten wat eugenetica was, dat is 2%. Dit ligt dus lager dan het maximum van 5%. Deze hypothese is dus aangenomen. 2. Ik stelde dat eugenetische ideeën meer aanhang zouden hebben onder lageropgeleiden. Zowel bij vraag 3 als bij vraag 6 (zie toelichting vragen) werd er vaker met ja geantwoord door mensen die op VMBO niveau zitten. (VMBO-HAVO-VWO. Bij vraag 3: 17-7-4. Bij vraag 6: 12-4-3). Deze hypothese is dus aangenomen omdat er een duidelijk negatief verband zichtbaar is tussen opleiding en aanhang voor eugenetische ideeën: des te hoger de opleiding, des de lager de aanhang. 3. Ik stelde dat vrouwen vaker ja zouden zeggen op vraag 5, dus minder vaak nee. Mannen zeiden tien keer nee op vraag 5 (10%), waar vrouwen vijf keer nee zeiden (5%). Vrouwen zeiden dus 100 % vaker nee dan mannen. Deze hypothese is dus aangenomen. 4. Ik stelde dat ongeveer 90% van de mensen zou weten wat eugenetica is. Elf mensen zeiden nee op deze vraag, dus 89 mensen wisten wat genetische manipulatie is (op een steekproef van honderd mensen). Dat betekent dat dus 89% wist wat genetische manipulatie is. Dit is maar een verschil van 1.1% vergeleken met de gestelde 90%. Deze hypothese is dus aangenomen. Oorzaken

Volgens mij zijn er vier belangrijke oorzaken aan te wijzen voor de “populariteit van (eu)genetica”. (Belangrijk hierbij is dat er voornamelijk moderne eugenetica (genetische manipulatie) wordt bedoeld). • Afbreuk door de tijd aan de betekenis/zwaarte van de Holocaust en andere eugenetische praktijken van Nazi-Duitsland. Nieuwe generaties hebben het leed nooit meegemaakt en hebben weinig boodschap aan deze gruweldaden. Het krijgt dezelfde status in de maatschappij als bijvoorbeeld de grote terreur tijden Robespierre; alleen een vermelding in de geschiedenisboeken. Het empirische argument tegen eugenetica neemt dus over het algemeen in kracht af. • Genetische modificatie door middel van transgenetica11 biedt eindeloos veel nieuwe mogelijkheden zonder grote ingrepen te doen. Deze mogelijkheden omvatten bijvoorbeeld: het uitbannen van eindeloos veel ziekten tot het “knap” maken van iedereen. Veel mensen redeneren dat als wij onszelf deze mogelijkheden zouden ontnemen, wij niet zouden geven om ons nageslacht. • De wereldbevolking groeit, hierdoor is een verhoogde productiviteit en een betere verdeling van grondstoffen noodzakelijk. Eugenetica biedt daarvoor een uitkomst doordat het direct de productiviteit van mensen verhoogt en fysieke verschillen verkleint. 11

Het ‘plaatsen’ van DNA uit een bepaald organisme in het DNA van een ander organisme zodat dit organisme bepaalde eigenschappen doorkrijgt vanuit het oorspronkelijke organisme.

14

Profielwerkstuk 6VWO Geschiedenis •

Eugenetica


De secularisatie van de samenleving. Hierdoor nemen de religieuze argumenten tegen genetische manipulatie in kracht af.

Antwoord op de deelvraag

Tegenwoordig weet men niet wat eugenetica is. Men kent echter wel vormen van eugenetica zoals genetische manipulatie. Men kijkt relatief positief tegen genetische manipulatie aan, en men erkent het als een mogelijke oplossing voor zware erfelijke kwalen (85% van de mensen in mijn onderzoek). Ook schokkend vind ik dat veel mensen zich kunnen verplaatsen in het castreren van criminelen als daarmee de criminaliteit wordt tegengegaan (28% van de mensen).

15


Eugenetica


Deelvraag 4/Hoe werd wetenschap beschouwd begin 20ste eeuw? Kijk op de wetenschap

De bloei van de eugenetica vond plaats in het begin van de 20ste eeuw, dat wil zeggen na de verlichting maar vóór het moderne, huidige wetenschappelijke denken. Wetenschap had dus al wel een centrale status in de maatschappij, maar werkte nog niet volgens de zelfde ‘checks and balances’ zoals die bestaan bij huidig wetenschappelijk onderzoek. Als een gerenommeerd wetenschapper iets zei, werd het (bijna) altijd direct geloofd, ook als het bewijs nog gebrekkig was en er te snel conclusies getrokken waren. Belangrijk om de wetenschap van toen te begrijpen is de wetenschap van nu te onderzoeken. Volgens de falsificatietheorie van Karl Popper, een van ’s werelds grootste wetenschapsfilosofen, moet kritisch wetenschappelijk onderzoek gericht zijn op het weerleggen van hypothesen. Stel er valt een appel op de grond. Volgens klassiek wetenschappelijk denken is dit dan een sluitend bewijs voor het bestaan van zwaartekracht. Het zou echter ook het bewijs kunnen zijn voor een andere theorie, namelijk die van de oude Grieken. “De appel wil terug naar de plek waar die vandaan komt: ‘de aarde’.” Bij klassieke wetenschap moet men om het bestaan van zwaartekracht te bewijzen met eindeloos veel bewijs komen, om al die andere theorieën voor te kunnen zijn. Veel makkelijker is het echter om al die andere manieren te falsificeren, uit te sluiten. Laat dezelfde appel bijvoorbeeld op de maan vallen (daar komt de appel niet vandaan), dan is de Griekse theorie gefalsifieerd (er van uitgaande dat de appel dan inderdaad op de maan valt). Maar volgens Popper moet men niet alleen alle andere theorieën falsifiëren, bij eigen bewijsvoering moet er ook vooral gezocht worden naar eigen fouten. Dus niet naar de perfecties. Hierdoor ben je zuiverder bezig (je moet kritisch naar jezelf kijken) en je bekijkt de theorie objectiever en vooral efficiënter. Zoals Albert Einstein het zei: “Geen enkele hoeveelheid experimenten kan mij mijn gelijk bewijzen. Eén enkel experiment, kan mij mijn ongelijk bewijzen.” Het is tegenwoordig een populaire misvatting dat als iets ‘wetenschappelijk bewezen is’, dit dan ook als de waarheid gezien mag worden. Want wat waarheid is en wat niet is namelijk een geloofskwestie. We kunnen aan de hand van huidig bewijsvoering alleen beweren dat bepaalde dingen in de natuur aannemelijk zijn. Tegenwoordig wordt daarom een wetenschapper die claimt dat hij ‘het antwoord’ kent als onbekwaam bestempeld door zijn collega’s. Niemand kent het antwoord, en eventuele antwoorden leiden alleen maar tot meer vragen. Men moet er nu gewoon simpelweg vanuit gaan dat als iets wetenschappelijk bewezen is, het voorlopig nog niet gefalsifieerd is. In het begin van de 20ste eeuw dacht men daar anders over. Als iemand maar kwam met een voldoende aannemelijke verklaring, was deze ‘waarheid’, totdat iemand anders kwam met een betere theorie met meer bewijs. De ‘waarheid’ was dus een subjectief gegeven, en kon veranderen van dag tot dag. De omslag in mentaliteit na de Tweede Wereldoorlog ten opzichte van eugenetica is hiervan een duidelijk voorbeeld (deelvraag 7). Wetenschappelijke toetsing

Tegenwoordig is de manier van toetsing scherper dan vroeger. Bijna altijd wordt er om een ‘second opinion’ gevraagd, en onderzoek wordt blootgesteld aan steeds strengere criteria. Vakgenoten worden opzettelijk tegenover elkaar gezet, en worden betaald om elkaars werk te falsificeren. Aan het begin van de 20ste eeuw was er ook controle en werd wetenschappelijk werk ook gepubliceerd. Maar ‘eugenetici’ lieten hun werk bijna altijd beoordelen door collega’s uit de dezelfde (belanghebbende) organisaties waarvan zij lid van waren. Strenge controle was er daardoor nauwelijks. 16


Eugenetica


Zo moest Harry Laughlin, directeur van de ERO, bij het Amerikaans congres als expert getuigen voor het comité voor Immigratie en Naturalisatie. Gedurende drie verschillende verklaringen gebruikte hij data over ‘geïmporteerde gebrekkige genen’. Een kort onderzoek naar deze data toont aan dat hij bepaalde data expres achterwege had gelaten en andere data had aangedikt. Zodoende leek het dat de oorspronkelijke Amerikaan superieur was aan de ‘immigrant’. Niemand heeft zijn data in twijfel getrokken of getoetst tot ver na de tweede wereld oorlog. Men moet echter de onderzoeks- en toetsingsmethoden uit het begin van de 20ste eeuw ook in historisch perspectief zien, voordat we te hard oordelen. In het begin van de 20ste eeuw wist niemand van het bestaan van DNA af. Tegenwoordig kan men eigenschappen aflezen uit het DNA. Ook kan men zien welke eigenschappen erfelijk zijn en welke dat niet zijn. Dit door onze genen te vergelijken met die van onze voorouders. Toen kon men alleen maar gebruik maken van statistische, empirische gegevens. Men kon een stamboom maken en vervolgens gaan ontcijferen welke mensen een bepaald gen wel hebben, en welke niet. Dit leverde de vreemdste resultaten op. Zie daarvoor tekst 1/Levensduur. Een man verschaft de ERO informatie over de levensduur van zijn familieleden. Hij is in de veronderstelling dat dit een grotendeels erfelijke eigenschap is, en alleen door ingrijpende gebeurtenissen kan de levensduur worden gewijzigd (zoals door om te komen in een oorlog). Nu weet men echter dat levensduur voornamelijk te maken heeft met het menselijke gedrag. Is de voeding goed? Heeft men veel stress? Enzovoort. Een andere manier die men gebruikte in de Verenigde Staten, maar minder dan in Nazi-Duitsland, was onderzoek naar eeneiige tweelingen. Deze hebben namelijk dezelfde genen, maar door deze apart van elkaar op te laten groeien, kan men bestuderen welke eigenschappen vooral worden overgedragen via milieu, en welke andere eigenschappen dus genetisch zijn. Dit is echter zeer onethisch, aangezien het voor een betrouwbaar resultaat een volledig overzicht vereist op het milieu van de tweeling. Dit soort type studies waren in die tijd enorm progressief. Francis Galton was de eerste onderzoeker die bepaalde theorieën toetste aan de hand van statistische gegevens. Tegenwoordig hebben burgers nog steeds een zwak voor statistische argumenten en geloven wij deze vaak direct. Zie bijvoorbeeld de voorpagina’s van kranten, grote kans dat er ergens een statistisch argument genoemd wordt. Het gaat ons voorstellingsvermogen ver te boven over hoe statistische argumenten voor een burger in het begin van de 20ste eeuw zou moeten hebben geklonken. Maatschappelijke acceptatie

Bij het maken van maatschappelijke beslissingen, bijvoorbeeld in het parlement, wordt er tegenwoordig om meerdere kanten van het verhaal gevraagd. Gegevens worden geverifieerd en er wordt een debat afgedwongen. Het voorgaande voorbeeld over Laughlin laat zien dat er in de Verenigde Staten destijds geen sprake was van verificatie, of in ieder geval, zijn data werden niet in twijfel getrokken. Deze werden zondermeer geaccepteerd, waardoor aan de hand van wat ‘in elkaar gesjoemelde grafieken’ er mensen zouden sterven12. Ook nu kan men concluderen dat sommige wetenschappelijke ideeën ‘gehyped’ worden. Zo zijn er bijvoorbeeld veel mensen die beweren dat het broeikaseffect onzin is, dat dit veel te veel aandacht krijgt en dat terwijl er veel extremere problemen zijn op de wereld. Dit tegengeluid wordt nu bijvoorbeeld altijd bekritiseerd en weggehoond. 12

Immigratie-eisen werden aangescherpt waardoor mensen de toegang tot de Verenigde Staten werd ontzegd. Hierdoor moesten mensen onder erbarmelijke omstandigheden terugreizen naar Europa. Velen stierven bij die terugreis.

17


Eugenetica


Voorbeeld: Als het om wetenschappers gaat, wordt er altijd direct gekeken of er banden bestaan tussen hen en het bedrijfsleven. Omdat 80% van de wetenschappers tegenwoordig op een of andere manier afhankelijk is van steun uit het bedrijfsleven, worden deze banden ook altijd gevonden. Wetenschappers reageren hier vervolgens op door te zeggen dat als men zo gaat kijken, men net zo goed al het wetenschappelijke onderzoek kan staken, omdat het dan “altijd” wel verdacht is. De critici worden de laan uitgestuurd. Zo krijgt een bepaalde wetenschappelijk idee de status van onaantastbaarheid. Deze onaantastbaarheid kan een idee dat vergaande maatschappelijke gevolgen met zich mee kan brengen zeer gevaarlijk maken. Ik stel dat eugenetica ook was ‘gehyped’, op dezelfde manier. Het probleem was ‘enorm groot’ en de oplossing ‘zeer belangrijk’. Eugenetica was “de redder van de mensheid”. (Zie voor meer citaten, bijlage 4). Conclusie

Wetenschap toen was in verhouding tot nu meer een religie dan ‘wetenschap’13. Het is veilig om te beweren dat eugenetica daar geen uitzondering op is. Eugenetische ideeën werden niet voldoende kritisch getoetst, en alleen omdat mensen wilden geloven in eugenetica (deelvraag 5) had dit bestaansrecht. Het schonk eugenetica zelfs een status van onaantastbaarheid. Bovendien had eugenetica in historisch perspectief voor de bevolking van de Verenigde Staten een aureool van wetenschappelijkheid. Door de intelligentsia werd ontkenning als ‘onwetenschappelijk’ gediskwalificeerd zoals nu het ontkennen van het bestaan van DNA.

13

Ironisch genoeg zullen wetenschappers over honderd jaar dat misschien ook wel over de wetenschap van nu zeggen.

18


Eugenetica


Intermezzo/Ben ik genetisch geschikt of ongeschikt? Bezig met het inlezen en het verwerken van ‘eugenetische informatie’ is het logisch dat je jezelf uiteindelijk de vraag stelt: “En ik dan? Ben ik wel genetisch geschikt?”. Ik ben blond (voordeel?), heb blauwe ogen (voordeel?) en ik zit op het VWO. Ik vind sport belangrijk en ik speel graag muziek. Ik ben lang (1.86m) maar ook weer niet te lang. Ik heb een gezond gewicht. Ik ben geen crimineel, ik probeer altijd zo eerlijk mogelijk te zijn en help graag andere mensen. Over het algemeen ben ik lui, maar als ik uitgedaagd en gemotiveerd ben kan ik een berg werk verzetten. Dus dat zit genetisch, zover dat allemaal genetisch bepaald is, wel goed. Maar heb ik misschien toch afwijkingen? Ja. Ik heb astma, dit is genetisch bepaald. Mijn broer heeft ook astma, en mijn vader ook. Dit heb ik dus geërfd vanuit mijn vaders familie. Verder ben ik tot de conclusie gekomen dat er in de familie van mijn oma aan mijn vaders kant veel hart- en vaatziekten optraden. Er bestaat dus een kans dat mijn vader deze ook heeft, en dat ik deze ook heb doorgekregen. Als laatste is er nog een kans dat ik een gen draag dat de kans op het krijgen van borstkanker vergroot. Aan de kant van mijn oma aan mijn moeders kant is er namelijk sprake van een hoog sterftecijfer wegens het krijgen van borstkanker. Afstamming van Frank van de Wolde14

14

Deze stamboom is gemaakt aan de hand van mondelinge gesprekken omtrent eventuele genetische afwijkingen.

19


Eugenetica


Het ligt dus aan de ‘correctienorm’ of ik genetisch geschikt ben of niet. Als men de wens heeft een genetisch superras te creëren zonder fysieke aandoeningen ben ik waarschijnlijk ‘helaas’ ongeschikt, omdat er een kans bestaat dat ik aanleg heb voor hart- en vaatziekten en borstkanker en omdat ik astma heb. Astma kan vooral in de jeugd een ernstige fysieke beperking zijn. Ik zou dus eventueel een voorstander van genetische manipulatie bij mijn eigen kinderen zijn, zodat deze geen astma en/of aanleg voor hart- en vaatziekten mee krijgen. Dit besef is belangrijk, als zelfreflectie, maar vooral ook om de beweegredenen van andere mensen, nu maar ook in het verleden, te kunnen snappen. Ik mag best concluderen dat iedereen erfelijke gebreken heeft, dus bij het steunen van eugenetische wetten nu, waarbij mensen met erfelijke gebreken in diskrediet gebracht worden, zou iedereen zichzelf toch alleen maar in diskrediet brengen? Is het überhaupt met al die (erfelijke) gebreken wel verantwoord om kinderen te nemen?

20


Eugenetica


Populariteit, de sleutel tot succes Deelvraag 5/ Hoe zagen de onder- en middenklasse eugenetica? Ik stel15 dat eugenetica immens populair was, ook binnen de onder- en middenklasse. Hiervoor zijn drie belangrijke oorzaken aan te merken. • Eugenetica bood oplossingen voor het Amerikaanse immigratievraagstuk. • Er was propaganda vanuit particuliere organisaties. • De kerk steunde over het algemeen de eugenetische beweging vrij sterk. Het immigratievraagstuk

Men schat dat Noord-Amerika maar enkele tienduizenden oorspronkelijke bewoners kende toen men dit gebied begon te koloniseren. Dit was ongeveer halverwege de 17de eeuw. We leven nu in begin van 21ste eeuw en de Verenigde Staten kent nu meer dan 300 miljoen inwoners. Dit is zowel relatief als absoluut gezien een gigantische groei. De sleutel tot deze groei ligt in de immigratie politiek van de Verenigde Staten. Tot het begin van de 20ste eeuw was iedereen welkom in de Verenigde Staten. Jood of Christen, arm of rijk. Er was immers veel vraag naar arbeiders om het ‘nieuwe land’ op te bouwen. Tegelijkertijd was er een hoge bevolkingsdruk in Europa. De steden puilden vaak uit en vooral tijdens de Industriële revolutie heerste er veel armoede waardoor iedereen weg wilde om elders een nieuw bestaan op te bouwen. Hongersnood in Ierland en intolerantie tegen katholieken en Joden waren andere belangrijke factoren. Gezamenlijk leidden deze factoren er uiteindelijk toe dat er een massieve volksverhuizing vanuit Europa naar de Verenigde Staten tot stand kwam. Zo woonden er bij de volkstelling van 1930 meer dan 14 miljoen mensen in de Verenigde Staten die in het buitenland waren geboren. Dit betekende dat ruwweg 10 procent van de Amerikaanse bevolking toen uit het buitenland afkomstig was16. Immigratie naar de Verenigde Staten ging over het algemeen via Ellis Island, een klein eilandje voor kust van New York. Veel Amerikanen kunnen hun voorouders nog steeds terugvinden in de registers van Ellis Island. Beeldmateriaal gemaakt van immigranten in Ellis Island laat interessante situaties zien. Op foto1/Ellis Island Eugenetica is te zien op wat voor een schaal mensen immigreerden naar de Verenigde Staten. Ook is er al verscheidenheid te zien. Vooraan-links is een jongetje met een dure bontjas te zien, ook rijke mensen immigreerden naar de Verenigde Staten, omdat zij werden onderdrukt vanwege hun religie, of omdat zij hoopten nóg meer rijkdom op te bouwen. Bij de voorste tafel is te zien hoe een man met een tulband ‘incheckt’. Een tulband is een niet-westers kledingstuk uit centraal-Azië. Op foto 2/verscheidenheid is de verscheidenheid nog beter te zien. Men ziet mensen met allerlei verschillende antropologische gezichtskenmerken. Foto 1 en 2 zijn genomen in respectievelijk 1929 en 1919, gedurende een van de grootste immigratiegolven naar de Verenigde Staten. De omstandigheden waarin deze etnisch verschillende groepen terecht kwamen waren echter niet beter dan die in Europa. Armoede heerste in de vijf delen van New York. Op foto 3/Armoede in New York kan men goed zien dat New York een ‘zooitje ongeregeld’ was. De balkonen overvol, de straten vies en vuil en kinderen die bij een kapotte brandkraan aan het spelen zijn.

15 16

Aan de hand van informatie verkregen op eugenicsarchive.org. Dudley Kirk. ‘Europe’s Population in the Interwar Years’ (1946)

21


Eugenetica


De armoede en de sterk etnisch verdeelde samenleving leidden tot veel criminaliteit en spanning onder de bevolking. ‘Rassen’ en ‘volken’ organiseerden zich soms zelfs in een soort milities die elkaar met veel geweld te lijf gingen. Er ontstonden etnische spanningen en dit had weer xenofobie tot gevolg onder de elite. Eugenetici rekenden gemakkelijk af met dit probleem door te bewijzen dat immigranten dus minderwaardig waren aan ‘de Amerikaan’. De onder- en middenklasse konden zich wel vinden in die ideeën, en zodoende ontstond er een Amerikaanse rassenleer. Propaganda

De staat, of in ieder geval semioverheden, hielden zich ook bezig met het promoten van Eugenetica. Hierbij heb ik vijf bronnen geselecteerd: Op foto 4/het propagandabord is een van de velen informatieborden te zien over eugenetica zoals die destijds waren opgehangen in de Verenigde Staten. Op het bord staat een aantal (negatieve) eugenetische verwijzingen zoals: “America needs less of these: Every 50 seconds a person is commited to jail in the United States. Very few normal people ever go to jail”. Dit doelt op de ‘abnormaliteit’ van criminelen, en dat deze dus gecastreerd dienen te worden. Heel suggestief werd daarbij een lamp geïnstalleerd die iedere 50 seconden knipperde, om mensen te doordringen van het feit dat er dan weer een crimineel was veroordeeld en er dus weer een zonde was gepleegd. Daartegenover is er ook positieve eugenetica terug te vinden op het bord. “America needs more of these: Every 7.5 minutes a high grade person is born in the United States who will have the ability to do creative work and be fit for leadership. About 4% of all Americans come within this class”. In dit citaat is ook heel duidelijk het arrogante gevoel van de elite terug te vinden: “er zijn meer leiders nodig” en “hoge kwaliteit mensen”. Naast de organisatie van tentoonstellingen werden er ook voorlichtingen gegeven in dorpen en steden. Op foto 5/Eugenetische voorlichting is een dergelijke voorlichting te zien. Er staat weer een bord met daarop statistische feiten over geletterdheid onder Amerikanen en immigranten (aanzetten tot vreemdelingenhaat). Statistiek is dan ook een van de meest gebruikte wapens van eugenetici. Het was erg gemakkelijk om er ‘onzin’ mee te bewijzen, bovendien sprak het de mensen aan: percentages begreep men. Een ander beeldaspect is de presentatie van de gehele voorlichting. Er hangt een zweem van wetenschappelijkheid waardoor mensen denken: ‘dit is allemaal wetenschappelijk en dus waarheid’. Het laatste aspect is de titel van de tentoonstelling: “Eugeneticaen gezondheidsvoorlichting”. Daarmee wordt er de suggestie gewekt dat eugenetica nauw samenhangt met de volksgezondheid. Foto 6/De belangrijkste argumenten op een rijtje… is genomen op een tentoonstelling waarin dus een deel werd gewijd aan eugenetica, een bord zoals dat bij foto 4 is ook hier weer terug te vinden, maar dit keer is er ook informatiebord over erfelijkheid (in dit geval betrof het de erfelijkheid van kleur. Weer werd de burger overtuigd van het wetenschappelijke gehalte van eugenetica. Een ander typerend beelddocument is Tekst 3/Het handboek voor perfecte kinderen. Dit is een fragment uit een handboek voor de samenleving hoe men de perfecte mens moet creëren. Onder de middenklasse werd dit een relatief veel gelezen boek. Veel moeders hebben ook daadwerkelijk de adviezen uit dit ene hoofdstuk opgevolgd. Let vooral op onderwerpen eerst genoemd in het fragment. Krantenartikel 1/de kosten van de slechten is mijn laatste voorbeeld van ‘eugenetische propaganda’17. Er wordt een opsomming gegeven van de kosten van de staat New York met de bijbehorende percentages. Daarbij bedragen de jaarlijkse uitgaven aan de zogenaamde feebleminded, gekken, criminelen, epileptici, blinden, doven, paupers, anderen ‘geïnstitutionaliseerde’ en ‘uitkeringstrekkers’ ongeveer 15% van het totale budget. Dit krantenartikel in de New York Times is zeer suggestief, aangezien deze eigenschappen gezien werden als erfelijk.

17

De gelijkenis van deze bron met de berekening van de kosten van de integratie in Nederland gemaakt door de PVV is zeer opvallend.

22


Eugenetica


Kortom: met behulp van meerdere media (ik heb helaas geen radioberichtgeving kunnen vinden) werd het volk doelbewust doordrongen van het belang van eugenetica. De invloed van de kerk

Niet alleen de Christelijke kerk maar ook Joodse stromingen18 speelden een kleine maar niet te onderschatten rol in de populariteit van eugenetica. In de jaren ’20 en ’30 was nog een zeer groot deel van de Amerikaanse bevolking nog zeer trouw aan de Bijbel. De kerk diende ook wel als het moreel besef van het volk. Als de kerk zei dat een bepaalde ethische keuze fout was, dan wás deze fout. De gewone man werd dan ook verder onbekwaam geacht op het gebied van ethiek. Terwijl de kerk deze macht had, deed de kerk echter niets tegen eugenetica. Sterker nog: sommige priesters en dominees omarmden eugenetica zelfs en zagen het als een gereedschap gegeven aan de mensheid door God. Een goed voorbeeld hiervan is 2/De Heer zijn Leer. Dit is het slot uit een soort steunbrief van een Katholieke priester aan het ERO (in totaal vijf pagina’s). Bij het nauwkeurig lezen van deze bron voelt men al meteen aan dat deze priester een zeer conservatieve man is die eugenetica zeer hoog heeft zitten. Voorbeeld hiervan is zijn steun aan sterilisatiewetten en als deze niet werkten: het Daarbij sluit hij af met een direct citaat uit de Bijbel, dat ook gebruikt kan worden als slagzin voor de eugenetische beweging. Brief 1/God en Eugenetica is een tweede voorbeeld van de religieuze steun voor eugenetica. De brief is eigenlijk een uitnodiging met agenda voor een conferentie met als onderwerp ‘het verband tussen eugenetica en religie’. Bijzonder is dat zowel Joden, Katholieken als eugenetici spreektijd hadden. Ook moet men rekening houden met het feit dat het hier niet ging om een ‘vijandig debat’ waar de verschillende partijen hun standpunt tegen elkaar moesten verdedigen (religieuze instellingen tegen eugenetica) maar om een ‘vriendschappelijke discussie’ waarbij de verschillende partijen uiteenzetten wat zij voor elkaar zouden kunnen betekenen (religieuze instellingen met eugenetica). Voorbeeld hiervan is het onderwerp van spreker drie: ‘de religieuze significantie van eugenetica’ oftewel ‘de mate van belangrijkheid van eugenetica voor religie’. De steun van de kerk voor eugenetica is merkwaardig aangezien de huidige doctrine van de kerk bijvoorbeeld genetische manipulatie of ingrijpen in de voortplanting verbiedt. Conclusie

Ik concludeer dat de veronderstelling dat eugenetica populair was onder de onder- en middenklasse, correct was. Dat geldt ook voor de drie door mij genoemde oorzaken: : • Eugenetica bood oplossingen voor het Amerikaanse immigratievraagstuk. • Er was propaganda vanuit particuliere organisaties. • De kerk steunde over het algemeen de eugenetische beweging vrij sterk.

18

Andere religies vormden een zeer kleine minderheid in die tijd in de Verenigde Staten.

23


Eugenetica


Aanzet tot conclusie, deel 1 Tussenstand na beantwoording van 1, 2, 4 en 519 Na het beantwoorden van de deelvragen één tot en met vijf (met uitzondering van drie) en het verwerken van de broninformatie, kan ik concluderen dat mijn hypothese tot nu toe in grote lijnen juist is gebleken. Gezien getrokken conclusies bij eerdere deelvragen moeten er echter nog wel wat punten worden geïntegreerd in de bestaande hypothese. Deze punten zijn: • Eugenetica bevestigde de genetische superioriteit van de elite. Dit gegeven versterkt oorzaak 2 uit mijn hypothese, namelijk dat eugenetica de superioriteit van de elite bevestigde. • Instanties als de kerk steunden eugenetica ook. Van de kerk zou je om ethische redenen juist verwachten dat deze tegen eugenetica zou zijn. Echter bleek dat de eugenetische beweging een sterke bondgenoot had aan de kerk. Dit blijkt uit geselecteerde beelddocumenten. • Er bestond niet alleen vooringenomenheid bij het toetsen van theorieën, maar er werden ook data vervalst om de juistheid van de eugenetica aan te tonen. Met deze vervalste gegevens zouden mensen, in het bijzonder congresleden, worden overtuigd van de juistheid van eugenetische opvattingen. Deze data zijn terug te vinden bij deelvraag 4. Deze vervalsing(en) is (zijn) waarschijnlijk belangrijker dan de eventuele vooringenomenheid. Dit betekent dat het derde aspect van mijn hypothese dus onvolledig is. Dit bevestigt oorzaak 3 van mijn hypothese. • Eugenetica leek zeer wetenschappelijk voor de bevolking van toen. Dit kwam onder andere door de statistische bewijsvoering. Mensen zagen eugenetica als een verlossing en ‘geloofden’ erin. Het kreeg de status van een religie in de maatschappij. Ook dit is een wijziging op de hypothese, getrokken uit de conclusie van deelvraag 4. Na het doorvoeren van deze vier wijzigingen in de hypothese, zou er een antwoord moeten ontstaan dat lijkt op het uiteindelijke antwoord op de hoofdvraag. Echter moeten deelvragen 3, 6 en 7 ook nog beantwoord worden. Logischerwijs wil ik het wetenschappelijke element uit bullet 2 en 3 uit mijn hypothese samenvoegen tot één enkele oorzaak. Ik heb beide oorzaken als twee verschillende variabelen beschreven, maar deze overlappen bij nader inzien teveel. Dit omdat eugenetica de superioriteit (bullet 2) pseudowetenschappelijk (bullet 3) onderbouwde.

19

Deelvraag 3 heb ik overgeslagen in verband met de benodigde enquêteresultaten die ik op dat moment nog niet had.

24


Eugenetica


Deelvraag 6/ Wat is het verband tussen het gewone volk en de intellectuelen met betrekking tot hun opinie over eugenetica? Methode

De deelvraag luidt eigenlijk: ‘Wat is het verband tussen de mening van het gewone volk en de mening van de intellectuelen vroeger met betrekking tot eugenetica?’ Voor het oplossen van deze deelvraag ga ik kijken naar de verbanden in de klassenmaatschappij van nu in plaats te kijken naar die van vroeger. Daarbij moet ik eerst voor mezelf vaststellen of ik deze generalisatie inderdaad kan maken. Zijn de verschillen niet te groot? Vervolgens moet ik de verbanden analyseren, en als ik dat gedaan heb, deze toepassen op het verleden; ofwel de eugenetische beweging. Verschillen tussen toen en nu

Hoewel men vaak over WOII praat alsof het eeuwen geleden is, en de grote deppressie al ‘helemáál lang’ geleden zou zijn, zitten er maar drie generaties tussen de generatie van toen en mijn eigen generatie (de zogenoemde ‘netwerkgeneratie’). Er zijn inderdaad grote culturele, wetenschappelijke en economische verschillen aan te wijzen tussen toen en nu. Deze zijn ontstaan door bijvoorbeeld; de feministische revoluties, de individualisering, de digitalisering, etc. Maar als we de verschillen tussen toen en nu bekijken op een tijdschaal van millennia zijn deze relatief klein. Kranten hadden vaak al een wetenschapskatern, de manier van denken is in grote lijnen hetzelfde gebleven en zelfs kleding van toen zag er bijna hetzelfde uit als nu20. De klassen en standenmaatschappij zijn ook hetzelfde gebleven. Kinderen die opgroeien in een welvarend milieu blijven over het algemeen welvarend, en andersom. Nog altijd maakt een select groepje mensen de dienst uit, niet op een heel andere manier dan een krappe eeuw geleden. Het belangrijkste verschil dat tussen toen en nu is gerealiseerd, is dat het dankzij de individualisering makkelijker is om vanuit niets iets op te bouwen. Dit betekent in wezen dat de elite nu toegankelijker en dus vloeibaarder is. De afstand tussen de elite en uiteindelijk de laagste klassen is verkort, mede dankzij bijvoorbeeld de mediarevolutie (een belangrijk aspect dat hoort bij de individualisering) die begonnen is in de jaren ’60 en nog steeds bezig is. Of: de invloed van de lagere klassen op de hogere is toegenomen. Analyseren: Awareness en public support

Sla een krant open en er wordt altijd wel ergens bericht over bepaalde wetenschappelijke vooruitgang. Of het nou gaat om een studie naar ganzen, of om een miljardenkostende deeltjesversneller, wetenschap is overal. Voor de gewone mens is dit min of meer een ‘ver-van-mijn-bed-show’. Het kan een stratenmaker niet zo boeien dat men in Zwitserland de omstandigheden van de oerknal probeert na te bootsen, tenzij natuurkunde toevallig zijn hobby is. Zo is het ook heel moeilijk om een volk, of ook maar een deel van het volk te interesseren in jouw ideeën, laat staan om het volk ook daadwerkelijke te activeren om iets met jouw ideeën te doen. Veel gebruikte woorden daarom ook in de lobby- en reclamewereld zijn ‘awareness’ (besef) en de daarvan afgeleide ‘public support’ (publieke steun). Want zonder deze factoren is het onmogelijk iets op touw te zetten. Dus over het algemeen: wat de lobbyist ook doet, pas als er extreme druk ontstaat (en alles ‘vloeibaar’ wordt) zal de stratenmaker zich gaan interesseren (awareness) in de deeltjesversneller in Zwitserland.

20

Voor een modeleek zoals ik.

25


Eugenetica


Invloed van laag op hoog

Als een simpele ziel tegenwoordig een wens heeft, dan zal deze wens bijna direct gehoord worden in Den Haag door ten minste één politicus. Hetzelfde geldt, zelfs in extremere mate, voor het Amerikaanse volk en Washington. Men kan het zo gek niet bedenken, of er is in de Verenigde Staten een actieve lobby voor. De invloed van laag naar hoog betreft niet alleen politieke macht. Ook cultureel gezien heeft de massa het voor het zeggen. Een muzikant zal toch echt proberen zijn muziek te verkopen aan de lagere klassen wil hij een echte professionele muzikant blijven. Hoewel sommige elite zichzelf kan onderhouden door te verkopen aan andere elite, is de elite toch echt veroordeeld om zijn producten of meningen te verkopen aan “hard werkend Nederland” om elite te kunnen blijven in Nederland. “Wij” verzet immers het meeste werk, “wij” heeft het voor het zeggen en “wij” bepaalt dus uiteindelijk welke keuzes worden gemaakt. Invloed van hoog op laag

Lijnrecht tegenover de invloed van laag op hoog staat uiteraard wel de invloed van de hoog op laag. Gaat die Britse zangeres opeens sneakers kopen van een bepaald merk, dan zullen velen haar volgen. Zegt dat ene Amerikaans congreslid dat president Obama leugens verkondigt, dan zullen velen deze “waarheid” overnemen. Claimt de elite dat de wereld opwarmt, dan zijn we zelfs bereid om spaarlampen te gaan kopen! Belangrijk is het dus om te gaan kijken welke factoren ertoe leiden dat mensen besef hebben van bijvoorbeeld de klimaatproblematiek en steun geven aan bepaalde oplossingen voor dit probleem. De belangrijkste factoren bij dit proces zijn volgens mij: • Openlijke elitaire steun. De zangeres met de schoenen. Als Bono mensen oproept om geld te doneren aan iets, zullen veel mensen dat doen. De elite zijn de profeten die een geloofsboodschap kunnen brengen. Zij kunnen er ook voor zorgen dat er veel mediaaandacht aan bepaald probleem wordt gegeven. • Media-aandacht. Als er kwantitatief veel aandacht wordt besteed aan een bepaald onderwerp in de media, zullen mensen sneller en meer besef hebben van een probleem en dus ook sneller geneigd zijn te helpen bij een oplossing. (Deze factor heeft een vermenigvuldigende werking. Bij het ontbreken van media-aandacht verliezen de andere factoren ook hun effect. • Wetenschappelijke steun. Hoewel ik wetenschappers al meereken bij de elite (elitaire steun), is wetenschappelijke onderbouwing bij ‘public support’ toch een noemenswaardige factor. Zonder een sluitende wetenschappelijke onderbouwing is het heel moeilijk, niet onmogelijk, om publieke steun te verwezenlijken. Er treedt altijd een bepaalde mix op van deze drie factoren. Soms wordt er uit het niets veel mediaaandacht gegeven aan een bepaald vraagstuk waar elitaire steun en wetenschappelijke onderbouwing ontbreekt (denk aan komkommertijd). Andere keren is de mening van een acteur voldoende om een bepaald vraagstuk prioriteit te geven. Bovendien beïnvloeden deze factoren elkaar ook direct; als een wetenschapper iets relevants ontdekt zal er bijna altijd wel media-aandacht gegenereerd worden en dat kan er weer toe leiden dat mensen in de elite worden geactiveerd. Dit kan op zijn beurt weer wetenschappelijk onderzoek stimuleren dat weer op haar beurt politici activeert of media-aandacht genereert, enzovoort. Bij grotere problemen zijn alle drie de factoren altijd ruimschoots aanwezig. De elite bepaalt dus eigenlijk welke keuzes het volk heeft, maar heeft ook directe invloed op de besluitvorming bij dat proces.

26


Eugenetica


De sleutel: ambitie

Nu is het dus interessant om te kijken welke klasse de ander het meest beïnvloedt. Zijn de lagere klassen meelopers, of schikken juist de hogere klassen zich naar het ideaalbeeld van de lagere klasse en is de elite eigenlijk de slaaf van de wil van de onderklasse? Dit is een zeer interessante en vooral relevante vraag. Kortom: de lagere klasse is de consument van de producten die de elite levert, zowel als het om een mening gaat als om een tastbaar product. Maar om antwoord te geven op de vraag wie nu de ander het meest beïnvloedt stel ik dat de elite, de producent, de lagere klasse het meest beïnvloedt. Hierbij spelen weer twee factoren een rol. De eerste factor is een sleutelwoord: ambitie. Over het algemeen bestaat de elite uit mensen die daar ook daadwerkelijk deel van willen uitmaken. Sommige mensen willen een wereldberoemd schilder worden, anderen een groot politicus. Soms zullen deze mensen concessies doen aan het publiek om deze dromen/ambities ook daadwerkelijk te realiseren maar over het algemeen zullen zij ook hun eigen pad gaan. En het publiek vindt dat eigen pad juist aantrekkelijk, creatief en interessant. De lagere klassen zullen het product dus altijd consumeren. Ambitie leidt dus tot aantrekkelijkere producten waardoor de elite dus maar minimaal concessies hoeft te doen aan de lagere klassen. Zij is dus zelfstandiger. De tweede factor is het feit dat de lagere klassen uiteindelijk wel besluiten welke keuze er wordt gemaakt maar dat de elite bepaalt welke keuzes er zijn en bovendien invloed uitoefent op de lagere klassen bij het maken van die keuze. Denk aan bijvoorbeeld de variaties in wc-papier, politieke partijen en typen muziek en vervolgens aan de reclame of propaganda die daar voor gemaakt wordt. Kortom: De onderklasse kent de schijn van vrije keuze, maar elke keuzemogelijkheden zijn al van te voren door de elite opgesteld. Bovendien wordt de onderklasse door middel van reclame en propaganda beïnvloed bij het maken van die keuze. Als laatste is het zo dat er een elite moet zijn, en deze bestaat dus uit ambitieuze mensen. Het creëert zichzelf, en de lagere klassen hebben maar een minimale invloed bij het samenstellen van die elite. Toepassing op de eugenetische beweging

Deze inzichten zijn nu dus ook toepasbaar op de eugenetische beweging van vroeger, rekening houdende met het feit dat toen de invloed van hoog naar laag groter was. Deze inzichten vormen samen een beeld van een zeer machtige elite. Er kan dus met stelligheid gezegd worden dat eugenetica dus wortel schoot in de elite en dat eugenetica dus vervolgens ook door de elite zo groot werd gemaakt dat de lagere klasse daadwerkelijk ermee instemde om bijvoorbeeld eugenetische wetgeving toe te gaan passen (zie deelvraag 7).

27


Eugenetica


Het ‘hoogtepunt’ en de val van eugenetica Deelvraag 7/Wat waren de directe en indirecte gevolgen van de populariteit van eugenetica? Castraties in de Verenigde Staten

In de Verenigde Staten hebben meerdere staten wetten aangenomen, met brede aanhang, die het castreren van zogenaamde ‘verdoezeld denkenden’ mogelijk maakten. De benaming voor deze groep werd zo vaag mogelijk gehouden zodat bijvoorbeeld ook dove, blinde of zelfs dikkere mensen gecastreerd konden worden. Op kaart 1/Negatieve eugenetica is te zien waar in de Verenigde Staten negatieve eugenetica is toegepast. Rechtsboven in de hoek is te lezen dat tot 1 januari 1935 er ongeveer 21.539 mensen zijn gecastreerd. Na deze datum vonden er nog steeds ‘operaties’ plaats, zij het in mindere mate; de populariteit van eugenetica werd minder. Opvallend is dat bijna de helft van alle castraties in Californië plaatsvonden21. In totaal waren het er daar 9.997, dat is 46% van het totaal. Dat is opmerkelijks omdat Californië in die tijd al een progressieve staat was. Bij het uitbreken van WOII had Californië al vormen van bijvoorbeeld een ARBO, een AOW, een WAO en een CAO. Nazi-Duitsland

Één van de dieptepunten uit de 20ste eeuw is de Holocaust. De Holocaust (in het Grieks: ‘geheel verbrand’) was een reeks van gebeurtenissen waarbij systematisch miljoenen Joden zijn vermoord door Nazi’s en Nazisympathisanten. Sommige mensen claimen dat tot de Holocaust ook de vervolging van zigeuners, communisten, Jehova’s, homo’s en gehandicapten moet worden gerekend. Volgens deze definitie zou de Holocaust ongeveer 17.000.000 (waarvan 6.000.000 Jood waren) doden tot gevolg hebben gehad. Dat is meer dan de huidige populatie van Nederland!). Hoewel vooral veel Joden beweren dat de Holocaust enkel een actie uit haat was tegen de Joden, werd de Jodenvervolging voornamelijk door de Duitse Intelligentsia gezien als een ‘eugenetische daad’. Hetzelfde geldt voor de ‘euthanasie’ (letterlijk: ‘goede dood’) op gehandicapten door middel van koolstofmonoxide. De Nazi’s claimden dat het Arische/Hoog-Germaanse ras superieur was aan alle andere rassen op aarde. Daarbij maakten zij gebruik van een bepaalde hiërarchie in rassen. Bij het opstellen van deze hiërarchie werd er selectief gezocht naar ‘vertegenwoordigers’ (stereotiepen) van een bepaald ras. Bij Ariërs werden er (opzettelijk) voornamelijk knappe genieën geselecteerd, bij negers bijvoorbeeld kannibalen22. Naast deze massamoorden zijn er in Nazi-Duitsland ook meer dan 350.000 mensen gesteriliseerd volgens een eugenetisch model dat losjes is gebaseerd op het eugenetische model opgesteld door Harry Laughlin (directeur van het ERO, zie ook deelvraag 3). Tekst 4/Eugenetisch nieuws is een fragment uit een krantenartikel dat is geschreven door een fervent Amerikaanse eugeneticus. Hij zet erin uiteen dat hoewel de middelen die Nazi-Duitsland gebruikte voor eugenetische politiek niet altijd even puur en ethisch waren, het ‘doel’ werd in Duitsland in ieder geval niet uit het oog verloren: een zuiver Germaans ras. Het laat heel duidelijk zien dat de eugenetische beweging in de Verenigde Staten wel degelijk medeverantwoordelijk mag worden gehouden voor een aantal eugenetische praktijken van Nazi-Duitsland.

21

Verklaring hiervoor zou ook weer de hoge percentages immigranten kunnen zijn. Kannibalisme bij bepaalde stammen in Afrika was het meest gebruikte argument waarom Negroïden inferieur zouden zijn aan Kaukasiërs. 22

28


Eugenetica


Brief 2/Geïmporteerde eugenetica is hiervan misschien nog wel een beter voorbeeld. C. Davenport, de vader van de eugenetica, correspondeert hierin met een Britse eugeneticus. Hij belooft hem kopieën te versturen van Amerikaanse eugenetische bevindingen op het gebied van sterilisatie. Ook levert hij informatie over contactpersonen voor eugenetische zaken in Duitsland aan de Brit. Bovendien vertelt hij in een korte maar positieve passage hoe eugenetica er op dat moment voorstaat in Duitsland. Al voor het uitbreken van WOII hoorden intellectuelen in de Verenigde Staten over de wrede praktijken van de Nazi’s. Deze praktijken in combinatie met een sterker wordende anti-eugenetische beweging23 betekenden uiteindelijk het einde van de eugenetica beweging van de 20ste eeuw. De echte doodslag hiervoor kwam bij de verspreiding van de verschrikkingen van Auschwitz, Treblinka en andere vernietigingskampen door het rode kruis. Door de directe link tussen de Amerikaanse eugenetische beweging (tekst 4) met de Holocaust was er opeens niemand meervoorstander geweest van eugenetische ideeën. Alle bestaande wetenschappelijke opvattingen over eugenetica werden snel met de grond gelijk gemaakt zonder dat er ook maar één voorstander van eugenetica een poging deed om het gedachtegoed te verdedigen. Inderdaad: Eugenetica was en is een pseudowetenschap. Andere gebeurtenissen

Veel andere landen in de wereld hebben eugenetische wetten gehad of overwogen. Zo hebben Zweden (dit land bleef geestelijke gehandicapten steriliseren tot in de jaren ’70), Noorwegen, Denemarken en Finland ook eugenetische wetten gehad. Een paar landen hebben eugenetische wetten overwogen, namelijk; Japan, Verenigd Koninkrijk, Hongarije, Letland, Litouwen, Polen en Zwitserland. Eugenetische overblijfsels

Er zijn een paar eugenetische stichtingen in de Verenigde Staten die de ‘afrekening met eugenetica’ hebben overleefd. De bekendste hiervan is het Pioneer fonds (Pioneer Fund). Dit fonds is onder andere opgericht door Harry Laughlin in 1937 en is momenteel de hoofdsponsor op het gebied van eugenetica. Het meest prestigieuze project van het fonds in de laatste twintig jaar is zijn hulp aan het tot stand komen van de zogenaamde ‘Bell Curve’ en de bijbehorende bestseller24. In dit boek wordt nauwkeurig het verband tussen IQ en sociaaleconomische status beschreven maar er worden ook verwijzingen gemaakt naar het verband tussen ras en IQ. Hoe staat eugenetica er nu voor?

Een interessante vraag, waar ik graag dieper op in zou gaan, maar die buiten de scope van dit werkstuk valt. Het taboe op eugenetica bestaat nog steeds en het onderwerp is ook nog steeds onlosmakelijk verbonden met de Holocaust. Belanghebbenden zijn er echter in geslaagd om genetische manipulatie en andere ingrepen in de menselijke genenpoel onder een andere noemer terug te brengen. Ik voorspel dat Eugenetica terug komt, gewapend met de mogelijkheid om direct in te grijpen in de menselijke genenpoel. Eugenetica zal misschien zelfs sterker en gevaarlijker worden dan ooit25.

23

Mensen in deze beweging waren niet bij uitstek anti-eugenetica, maar waren kritisch en ethisch onderlegd. Hun ideeën botsten met die van de eugenetici, en daarom worden zij ook wel anti-eugenetici genoemd. 24 R.J. Herrnstein & Charles Murray. ‘The Bell curve’ (1994) 25 In het universum van Star Trek zou er zelfs in de jaren ’90 van de vorige eeuw een geheime eugenetische wereldoorlog hebben plaatsgevonden op aarde.

29


Eugenetica


Aanzet tot conclusie, deel 2 Tussenstand na beantwoording van deelvragen 3, 6 en 7 Na het beantwoorden van de laatste deelvragen en het afnemen van mijn enquête ben ik tot de volgende, laatste conclusies gekomen met betrekking tot mijn hypothese: • Hoewel men eugenetica nu niet meer als zodanig kent, is er nog steeds aanhang voor bepaalde eugenetische opvattingen zoals het castreren van criminelen (deelvraag 3). Als dat nu al zo is met de huidige ‘sociale problematiek’, dan is het eenvoudig om te concluderen dat met de sociale problematiek met een omvang zoals die van in de jaren ’20 en ’30 in de Verenigde Staten (paragraaf 5), de aanhang voor eugenetische ideeën onder de lagere- en middenklasse zeer groot zal zijn geweest. • Hoewel eugenetica voortkomt uit de elite (paragraaf 2), en de elite ook praktisch alle macht had (paragraaf 6) hebben de lagere klassen zich niet verzet tegen eugenetica en stemden zij er maar al te graag mee in (deelvraag 5). • Bij deelvraag 5 kom ik tot de conclusie dat de elite, en de overheid, zich actief bemoeide met de beeldvorming in de lagere klassen. De totale invloed van de elite bij die beeldvorming heb ik beschreven bij deelvraag 6. Dit beeld komt overeen met de veronderstelling dat eugenetica populair was onder de intelligentsia. Deze eerste twee bullets gegevens bevestigen bullet 1 van mijn hypothese. Samen met ‘aanzet tot conclusie 1’ heb ik nu voldoende informatie om een antwoord te geven op de hoofdvraag.

30


Eugenetica


Samenvatting Eugenetica was groot in de Verenigde staten gedurende de jaren ’20 en ’30 in de 20ste eeuw onder de intelligentsia. Dit had een paar hoofdredenen. Eugenetica gaf de intelligentsia: • Een doel; het menselijke ras behoeden van degeneratie die alom vertegenwoordigd was in de maatschappij (sociale problematiek). • Gevoel van eigenwaarde; zij waren niet alleen rijker, zij waren genetisch gezien ook superieur (superioriteitscomplex). • Een reden om zichzelf beter te voelen; eugenetica was immers een wetenschappelijk onderbouwde discipline (gebrek aan correcte toetsing). Eugenetica komt voort uit een eeuwenoude traditie van het fokken van dieren, uit de evolutieleer van Darwin en uit de erfelijkheidswetten van Mendel (wetenschappelijke factor) gevoed door de grote sociale problematiek in de Verenigde Staten aan het begin van de 20ste eeuw (sociaaleconomische factor). De grote sociale problematiek bestond uit: • De economische crisis uit de jaren ’30. • De slechte integratie van talloze immigranten met onderlinge etnische, religieuze en culturele verschillen in de Amerikaanse maatschappij. Belangrijke eugenetische organisaties zijn: de ERO (Eugenics Record Office) en de ABA (American Breeder’s Association). Sleutelpersonen waren: Sir Francis Galton, Charles Davenport en Harry Laughlin. Eugenetica had een wetenschappelijke onderbouwing, maar deze ‘wetenschappelijke kant’ heeft religieuze trekjes. Eugenetici creëerden hun eigen waarheden en oordelen. Tegenwoordig weet men niet meer wat eugenetica is. Men steunt bepaalde eugenetische opvattingen echter wel degelijk. Het volk werd in de jaren ’20 en ’30 geïndoctrineerd met eugenetische opvattingen. Eugenetica werd gepropageerd door: • De intelligentsia • De overheid • De kerk Dus: de belangrijkste instituten in het dagelijks leven van een gewone Amerikaanse burger verkondigden eugenetische ideeën. Dit leidde tot een breed draagvlak onder de bevolking, zelfs al interesseerden velen zich niet echt voor eugenetica. De groeiende steun van het gewone volk voor eugenetische ideeën versterkte de positie van eugenetici door middel van bijvoorbeeld de democratische grondrechten van het volk.

31


Eugenetica


De Westerse wereld is al ongeveer 150 jaar lang dezelfde klassenmaatschappij. Deze klassen zijn opgebouwd naar een combinatie van invloed, culturele ontwikkeling, onderwijs en inkomen. • De elite bestaat volgens mijn definitie uit: intellectuelen als schrijvers, musici en wetenschappers, politici, publieke figuren als acteurs/actrices, religieuze sleutelfiguren, grote entrepreneurs en andere zakenlui. Dit woord gebruik door elkaar heen met het woord “elite”. De intelligentsia is een belangrijk deel van de elite. • De transitieklasse. Deze groep bestaat uit omlaaggevallen elite en omhooggesprongen lagere klassen. In de media wordt deze ook wel de middenklasse genoemd. Deze groep behandel ik verder niet. • De lagere klasse. Deze klasse bestaat uit de maatschappelijke onderlaag, het ‘proletariaat’. Alle klassen zijn per definitie met elkaar verweven. Zonder lagere klassen kan er nooit een hogere klasse zijn, en andersom. De indeling zoals die van een klassenmaatschappij is nodig om een onderscheid te kunnen maken in de vermogens en capaciteiten van mensen. Slimme mensen kunnen worden beloond met een Nobelprijs, knappe vrouwen met een Miss Universe verkiezing en goede muzikant met een Grammy. Door al deze prijzen en titels ontstaat er al direct een goed, maar grove, hanteerbare indeling. Dit willen mensen ook. Men wil overzichtelijkheid en overal labels op kunnen plakken. Sleutels bij het maken van beslissingen in een Westerse democratie zijn Awareness (besef) en public support (publieke steun) onder de lagere klassen. Factoren die leiden tot awareness en public support zijn: • Openlijke elitaire steun. • Media-aandacht. • Wetenschappelijke steun. Redenen waarom de elite meer invloed heeft op de lagere klassen dan andersom zijn: • De ambitie van de elite om elite te zijn. • De elite stelt de keuzemogelijkheden op en heeft bovendien invloed op het maken van keuzes door de lagere klassen. De climax van de eugenetische beweging is de Holocaust. Deze leidde uiteindelijk ook tot een taboe op deze ‘pseudowetenschap’. Het is opmerkelijk dat Amerikaanse eugenetici invloed hebben gehad op de afwegingen die werden gemaakt in Nazi-Duitsland.

32


Eugenetica


Conclusie Ik concludeer dat mijn hypothese juist was, maar dat er dus enige nuances in aangebracht dienen te worden. Dat zijn de genoemde wijzigingen uit de beide ‘aanzet tot conclusie’ paragrafen. Daardoor ontstaat de volgende conclusie: Eugenetica was populair onder de intelligentsia in de jaren ’20 en ’30 van de vorige eeuw in de Verenigde Staten om de volgende redenen: • Eugenetica kwam voort uit de elite zelf. Het was een ‘eigen idee’ en daarom dus al ‘beter’. Vervolgens hebben zij gezorgd voor brede acceptatie van eugenetische ideeën onder de lagere klassen door middel van het uitoefenen van hun invloed. Daarbij speelden zij in op de sociale problematiek die heerste (deze problematiek leidde tot xenofobie en versterkte dus ook extremistische en radicale ideeën. Eugenetica is in feite ook een vorm van extremisme. De invloed van de lagere klassen op de elite is hierbij dus een te verwaarlozen factor. Daarnaast bleef het ‘heilige’ doel van de elite nog steeds het behoeden van de mensheid voor een algemene degeneratie. • Eugenetica bewees ‘wetenschappelijk’ dat de elite genetisch superieur was. Dit door een mix van het opstellen van maatschappelijk wenselijke eigenschappen met het statistisch vaststellen van deze eigenschappen onder bepaalde bevolkingsgroepen. Hierbij werd de superioriteit door de elite zelf op een ‘verantwoorde’ manier bevestigd. Het rechtvaardigde en versterkte dus het bestaan van een superieure elite.

33


Eugenetica


Nawoord Hoewel ik veel verhalen heb gehoord van medeleerlingen waarbij het profielwerkstuk begin december al echt de neus uit kwam, bleef ik het werkstuk interessant vinden. Dit tot op zekere hoogte; rond de kerst kwam er even desinteresse door de samenloop van omstandigheden. Daarna ben ik er weer hard tegenaan gegaan met goede moed en ik ben nu trots op het resultaat. Het volledige proces was zeer leerzaam. Ik heb me eindeloos verdiept in zijwegen, en zij hebben mij naar vele interessante bevindingen geleid. Graag wil ik twee mensen en een stichting in het bijzonder bedanken. Dhr. Coolen voor het begeleiden en nakijken van dit werkstuk en vooral voor zijn begrip. Mijn vader voor de eindeloze discussies en het nakijken van mijn werk. Dan tot slot de APS voor het voor publiek openstellen en het onderhouden van het immense archief van de ERO. Ook dank aan Muse, de Fuck Buttons en Armin van Buuren voor hun hulp bij het wakker houden van mij gedurende de late uren. Ik kijk uit naar het presenteren van mijn profielwerkstuk aan grote groep mensen. Daarbij wil ik liever niet alle ´complexe’ processen achter de populariteit van eugenetica toelichten. Liever wil ik kunnen ingaan, samen met het publiek, op de maatschappelijke betekenis van eugenetica, in het verleden en in de toekomst. Tot slot wil ik graag een persoonlijke conclusie trekken. Na al mijn onderzoek weet ik nog steeds niet of ik nou vóór of tegen eugenetica ben. In het volledige profielwerkstuk is dat misschien soms ook merkbaar. Mijn voorkeur ligt per moment ergens anders, en dat heeft u, de geïnteresseerde lezer, waarschijnlijk wel gemerkt. Ik kreeg iedere keer dat ik aan mijn profielwerkstuk werkte weer nieuwe inzichten, een nieuwe blik op het geheel. Ik durf best te zeggen dat het begrip ‘eugenetica’ mij tot dusver voor het grootste ethische vraagstuk in mijn leven heeft gesteld. Het is zo complex dat ik in al mijn ‘wijsheid’ mijzelf ervan distantieer en zeg: laat de maatschappij, die ik niet altijd even hoog heb zitten, maar kiezen, want dit is té groot voor mij alleen. Bovendien: meer kennis roept alleen maar meer vragen op. Twee dingen kan ik in ieder geval wel met zekerheid zeggen. Ten eerste: als ik mijn kinderen een betere toekomst kan geven door mijn genenpoel aan te laten passen, zal ik mijn kinderen die betere toekomst gunnen. Ten tweede: kinderen moeten uit liefde tussen twee mensen geboren worden, niet op basis van genotype kenmerken. Want hoe goed dat ook voor de mensheid zou zijn, op die basis verliezen wij onze menselijkheid. Frank van de Wolde Januari, 2010

34


Eugenetica


Proces Globale weekplanning Waneer? 26 Week 43: ` 23 oktober Week 44 (herfstvakantie) Week 45 (Toetsweek) Week 46 Week 47 20 november Week 48 Week 49 Week 50 Week 51 18 december 15 januari

Wat? Neerzetten geraamte, aan eisen voldoen BOM I Beoordelingsmoment I (BOM I) Kiezen 20 bruikbare bronnen (uit de 2500), antwoorden deelvragen 1-3. Uitwerken deelvragen 4-6. Uitwerken deelvraag 7. Aanzet tot conclusie. Beoordelingsmoment II (BOM II). Restjes, begin schrijven conclusie. Schrijven conclusie, samenvatting. Herschrijven inleiding, schrijven conclusie en nawoord. Spelling, opmaak en printen. Uiterste inleverdatum. Profielwerkstuk beoordeeld

Taken per week Week 43: -Neerzetten geraamte. -Aan eisen voldoen BOM I. -Kiezen lay-out. Ca. 10 uur. Week 44 (herfstvakantie) -Kiezen 20 bruikbare bronnen (uit de 2500). -Beantwoorden deelvragen 1-3. -Doen en uitwerken van experimenten “Stamboom” en “Enquête”. Ca. 20 uur. Week 45 -Leren voor de toetsweek. Geen taken. Ca. 0 uur. Week 46 -Selectie bronnen afronden. -Uitwerken deelvragen 4, 5 en 6. Ca. 5 uur.

26

Data zijn tussen augustus 2009 en februari 2010.

35


Eugenetica


Week 47 -Uitwerken deelvraag 7. -Aanzet tot conclusie. Ca. 2 uur. Week 48 -Resten afmaken (eventueel!) -Namen voor de namenlijst verzamelen. Ca. 8 uur. Week 49 -Schrijven aan conclusie. -Afmaken restjes. Ca. 5 uur. Week 50 -Herschrijven inleiding. -Samenvatting maken, inclusief begrippenlijst. -Afmaken conclusie. -Nawoord. -Proces controleren. Ca. 15 uur. Week 51 -Persoonlijke mening formuleren. -Spelling. -Ontwerpen kaft. -Printen. -Inleveren. Ca. 5 uur. Beoogd totaal: 70 uur.

Antwoorden op de vragen Wie? Ik maak dit profielwerkstuk alleen, dus ik hoef mijzelf niet druk te maken over een taakverdeling. Waar? Voor het grootste gedeelte zal ik mijn PWS thuis maken. Ondermeer voor dit doel heb ik een laptop aangeschaft. Deze is voorzien met de modernste variant van tekstverwerken en spellingscontrole. In eventuele besteedbare tussenuren zal ik mij op school bezighouden met bronverwerking. Hoe? Voor het grootste gedeelte zal ik mijn profielwerkstuk dus maken met behulp van een laptop. Hiermee kan ik browsen, mijn bronnen opvragen en tekstverwerken. Deelvragen beantwoord ik door een bron te analyseren, een conclusie te trekken en vervolgens de conclusie te controleren. Ook zal ik een stamboom van mijzelf uitwerken om eventuele “goede” en “slechte” eigenschappen te onderzoeken. Dit om te kijken op welke manier eugenetica toepasbaar is op mij zelf, en daardoor eugenetica beter te begrijpen (deelvraag 1). Een ander experiment dat ik ga doen is een enquête op straat. Mijn vraag zal luiden: “Bent u bekend met eugenetica?” (deelvraag 3). 36


Eugenetica


Logboek Wanneer? Zomer 2009 Sept. 2009

Hoe lang? Ca. 10 uur

Waar? School

19-10-09 20-10-09 21-10-09 22-10-09 23-10-09 Subtotaal I:

3 uur 2 uur 3 uur 4 uur 22 uur

Wat? Keuze onderwerp. Oriëntatie, formuleren onderzoeksvraag, schrijven motivatie Thuis Neerzetten geraamte. Thuis Schrijven proces, informatieplan, inleiding (concept). Thuis Schrijven hypothese en informatieplan. Thuis Schrijven hypothese. School Inleveren voor beoordelingsmoment I. Op planning beoogd: -

26-10-09 27-10-09 28-10-09

5 uur 4.5 uur 6 uur

Thuis Thuis Thuis

29-10-09 04-11-09 11-11-09 12-11-09 21-11-09 22-11-09 24-11-09 25-11-09 26-11-09

4 uur 2 uur 2 uur 3 uur 2 uur 2 uur 2 uur 2 uur 4 uur

Thuis Thuis Thuis Thuis Thuis Thuis Thuis Thuis Thuis

Subtotaal II:

38.5

Op planning beoogd: 35 uur

05-12-09 06-12-09 09-12-09 12-12-09 13-12-09

2 uur 3 uur 1 uur 1 uur 4 uur

22-01-10 23-01-10 25-01-10 29-01-10 30-01-10 31-01-10 06-02-10 07-02-10 08-02-10

5 uur 2 uur 3 uur 2 uur 3 uur 4 uur 8 uur 6 uur -

Subtotaal III:

36 uur

Totaal:

96.5 uur

Bronnen selecteren Bronnen selecteren, deelvraag 1 en 2 Bronnen selecteren, deelvraag 3. Voorbereiding onderzoek. Maken stamboom Deelvragen uitwerken (1 t/m 3) Bronnen selectie afgemaakt Proces nakijken+bronverwerking Deelvraag 4 Intermezzo Bijlagen in orde maken Deelvragen uitwerken (1 t/m 4) Bijlagen in orde maken Bewerkstelligen printbaar resultaat PWS

Thuis Deelvragen uitwerken (5) (Geen Sinterklaas!) Thuis Deelvragen uitwerken (5) Thuis Deelvragen uitwerken (6) Thuis Proces updaten Thuis Deelvragen 6 en 7 basis VAKANTIE vanaf 19-12-09 tot 27-12-09 Thuis Deelvragen bijschaven (alle) Thuis Straat Enquête Straat Enquête Thuis Enquête verwerken Thuis Deelvragen editen Thuis Afmaken conclusie(s), editen Thuis Laatste editing en proces updaten School Printen en inleveren van PWS voor BOM III.

Op planning beoogd: 80

37


Eugenetica


Conclusie met betrekking tot de planning in vergelijking met het logboek Beoordelingsmoment I

Voor dit beoordelingsmoment hoefde er geen planning af te zijn, dus kan ik deze ook niet vergelijken met het logboek. Beoordelingsmoment II

Deze planning was moeilijk haalbaar/niet te halen. Belangrijkste redenen zijn: -Het uitselecteren van bronnen, dit bleek meer moeite/tijd te kosten dan dat ik dacht. -Het te krap plannen van de deelvragen (voor drie deelvragen bijvoorbeeld maar 5 uur). In de laatste paar weken heb ik echter nog veel speling en extra ruimte over, dus op de lange termijn zal dit geen belemmering zijn voor het eindresultaat. Het zit er echter wel dik in dat ik boven de 80 uur uitkom. Dit vind ik niet erg. Het onderwerp boeit mij mateloos. Ik zal dus 3 extra deelvragen moeten beantwoorden in de komende weken. Dit zal echter relatief eenvoudig gaan, aangezien de bronnen al klaar liggen om verwerkt te worden. Hetzelfde geldt voor het onderzoek om deelvraag 3 af te kunnen ronden, deze ligt al klaar. Een andere conclusie die ik mag trekken is dat in week 47 meer tijd had moeten besteden/plannen voor het maken van het PWS, zodat deze op tijd ingeleverd zou kunnen worden voor BOM II. Wel mag ik concluderen dat het aantal uren in iedere week gehaald is, soms zelfs overschreden. Het geplande ‘vakantieweekje’ in de eerste week van de proefwerkweek kwam ook goed van pas. Met betrekking tot het informatieplan moet ik concluderen dat het zeer moeilijk is om goed beeldmateriaal te vinden bij bepaalde deelvragen. Hierover had ik beter moeten nadenken, maar ik denk dat ik het nu goed heb opgelost. Deelvraag 5 blijft de belangrijkste, en hiervoor heb ik zeer goed materiaal weten te vinden. Beoordelingsmoment III

Een drama. In verband met persoonlijke omstandigheden is het mij niet gelukt om de planning trouw te blijven volgen, en ik liep al achter. Ik heb de planning opzij moeten zetten op een gegeven moment (week 51 liep het al niet echt meer) en ben eraan gaan werken wanneer ik tijd en zin had. Vooral na de vakantie was het moeilijk om er aan te beginnen: dan typte ik vijftig woorden en klapte ik mijn laptop dicht om iets te gaan lezen. Pas vanaf 22-01-10 ben ik weer flink gaan werken. Toen heb ik het profielwerkstuk ook afgemaakt binnen een paar dagen. Overall

Ik kan vrij eenvoudig stellen dat ik op tijd ben begonnen, goed bezig was, maar dat mijn planning vervolgens volgens een soort van worstcase scenario ging lopen. Persoonlijke omstandigheden, de vakantie en onderplanning met betrekking tot bronverwerking hebben geleid tot enorme urenbestedingen, die hier en daar nauwelijks terug te vinden zijn in het eindresultaat (inefficiënt uit eindelijk dus). Ook heb ik te krap gepland met betrekking tot de totale tijduitgave: ik had tachtig beoogd, maar ik heb in werkelijkheid ongeveer in totaal 96.5 uur eraan gewerkt. Dit is een afwijking van 18%, veels te groot eigenlijk. Nu neem ik dat mij zelf niet kwalijk, aangezien ik onvoldoende ervaring had met dergelijke “monsterwerkstukken". Goede les dus voor de volgende keer: pessimistischer plannen.

38


Eugenetica


Bronvermelding Websites (link): http://www.eugenicsarchive.org/eugenics/ http://www.wikipedia.org/ http://www.kennislink.nl/

Beschrijving: De site met beeldmateriaal en informatie. Online encyclopedie. Verzamelsite voor wetenschappelijke artikelen. http://www.eugenics.net/ Site vol met informatie over eugenetica. http://www.onelife.com/ Wetenschappelijke site over eugenetica. http://www.scribd.com/doc/903641/Sir-Fransic-Galton-1909-Eugenics-Essay Site met daarop hét artikel van F. Galton waarin hij eugenetica vorm geeft. NB: Ik moet concluderen dat ik ondanks het formaat van mijn profielwerkstuk, weinig gebruik maak van andere bronnen/websites. Op wikipedia is tegenwoordig bijna alles op een betrouwbare manier te vinden. Ook leidt het doorklikken op de referenties vaak tot een beter begrip van de stof. Ook staat er op eugenicsarchive.org bijzonder veel informatie over de eugenetica beweging in de Verenigde Staten. Veel dat achteraf enorm relevant bleek te zijn voor mijn profielwerkstuk.

Beeldmateriaal Met dank aan: The American Philosophical Society The National Park Service, Statue of Liberty National Monument The Harry H. Laughlin Papers, Truman State University Cold Spring Harbor Laboratory Archives

39


Eugenetica


Bibliografie27 Titel, auteur. Uitgever (jaar eerste publicatie)

-Korte beschrijving.

“Het vergeten hoofdstuk binnen de geschiedenis van de gezondheidszorg 1933-1945” - B. Heyl. ServicePost (2006). -Boek over de Nederlandse rol tijdens de Holocaust. Bleek achteraf een verspilling van tijd, het was niet relevant voor mijn onderwerp. Niettemin toch interessant. “Essay in eugenics” – Sir Francis Galton, F.R.S. The eugenics education society (1909). -Een paper van Galton, de grondlegger van moderne eugenetica, waarin een uiteenzetting geeft over eugenetica. “Over de oorsprong van soorten door middel van natuurlijke selectie, of: het behoud van begunstigde rassen in de strijd om het bestaan” – Charles R. Darwin. T. C. Winkler (1872) -Het boek van Darwin waarin hij voor het eerst de evolutieleer beschrijft. “In the name of Eugenics” –Daniel J. Kevles. Internetpublicatie (1985)

-Boek over de moderne ontwikkelingen op het gebied van eugenetica.

“Europe’s Population in the Interwar Years” –Dudley Kirk. Gordon and Breach (1946) -Over de ontwikkelingen van de Europese populatie tussen WOI en WOII. “The bell curve” - R.J. Herrnstein & Charles Murray. Free Press (1994). -Boek over de correlatie tussen IQ en sociaaleconomische positive. “Brave New World” – Aldous Huxley. Chatto and Windus (1932)

-Fictie waarin onheilspellende voorspellingen worden gedaan met betrekking op een maatschappij waarin bijvoorbeeld eugenetica volledig in is geïntegreerd.

27

Ik had een paar extra titels voor ogen, maar deze bleken onvindbaar te zijn in Nederlandse bibliotheken/universitaire bibliotheken.

40

Eugenetica, de lessen uit het verleden Over het ontstaan van de eugenetische beweging aan het begin van de 20ste eeuw in de Verenigde Staten

Recommend Documents