energie in energie
WAARBORG VOOR ZEKERHEID
voorbaat als een verdere bedreiging wordt ervaren, maar juist als
INHOUD
een mogelijke onderbouwing om de ecologische status in de Wadden te verbeteren door een deel van de staatsopbrengst hiervoor aan te wenden. Die dialoog is nog niet ten einde. Maar de oprechtheid waarmee de gesprekken worden gevoerd getuigt van een integere inzet van overheid, politiek, wetenschappers, opinieleiders en vertegenwoordigers van milieugroeperingen en bedrijfsleven
INLEIDING
om een stap voorwaarts te maken in dit complexe dossier. Voorwoord Karel Stigter
4
In 2001 maakte de NAM een begin met de opzet en introductie
Verificatierapport
6
van een intensiever extern reputatiebeleid. Versteviging van de
Bedrijfsproces
7
NAM-reputatie en het maatschappelijk verantwoord ondernemen
Onze visie en aanpak
waren en zijn hierbij de uitgangspunten. Onder het motto
De NAM en duurzame ontwikkeling
8 12
‘The dialogue continues’ werd dit beleid vorig jaar voortgezet.
Karel Stigter, directeur NAM
Een belangrijk orgaan hierbij vormt de Overlegraad Olie en Gas (OOG) waarin met name van gedachten wordt gewisseld over hoe de lange-termijnvisie van aardgasproductie in Nederland kan
Voorwoord
worden vormgegeven. Het verslagjaar stond voor de offshore
‘Nieuwe wegen’ vormt een terugkerend begrip in de verslaglegging
organisaties van de NAM en Shell Expro in het teken van de voor-
over 2002 en een blik op komende gebeurtenissen in 2003.
bereiding van de start van ONEgas. Deze nieuwe organisatie is
1. Het economisch belang
14
Achtergrond:
Twee jaar geleden koos de NAM bewust voor een nieuwe aanpak
een verregaande vorm van samenwerking tussen beide bedrijven
1.1 Aardgas in Nederland
14
Strategisch belang van aardgas
van het maatschappelijk verslag met de bundeling van sociaal-
om een grote mate van efficiëntie te bereiken. Sterke beheersing
1.2 Activiteiten 2002
15
maatschappelijke aspecten, milieugerelateerde onderwerpen en
van uitgaven, gezamenlijke inkoop van materialen en onderhoud
1.3 Investeringen en
verscheidene achtergrondartikelen over de markt en samenleving
en een betere afstemming van activiteiten moeten leiden tot een
waarin wij opereren. Voor het verslag over 2002 is voor een verdere
aanzienlijke besparing, waardoor ook marginale velden kunnen
2.1 Inleiding
22
ontwikkeling van deze formule gekozen. De driedeling ‘Mens,
worden opgespoord en tot ontwikkeling gebracht. Een nood-
2.2 Gasproductie
22
Milieu en Samenleving’ is vervangen door een zevental hoofd-
zakelijke ontwikkeling, aangezien de EP-industrie in Nederland
2.3 Overige producten
23
stukken die meer thematisch ingaan op de prestaties van ons
de gunstige fiscale regeling voor willekeurige afschrijving met de
bedrijf, waarbij met name het beleid op het gebied van duurzame
komst van het kabinet-Balkenende zag verdwijnen.
MILIEU
De samenwerking over de landsgrenzen heen met ONEgas kreeg
3. Bescherming van
ECONOMIE
operationele uitgaven 1.4 Integriteit
20
2. Kwaliteit en waarde voor de klanten
18 19
22
ontwikkeling wordt belicht. Achtergrond:
Het jaar 2002 was voor wat betreft exploratiesuccessen teleur-
in 2002 een vervolg met een haalbaarheidsstudie naar een
stellend. Eén vondst onder het Nederlands deel van de Noordzee
bredere integratie van de NAM, Shell Expro in Groot-Brittannië
3.1 Certificering
24
kon worden gemeld als resultaat van een proefboring in blok K15
en SEPNo in Noorwegen. De studie werd eind 2002 afgesloten
3.2 Prestaties
24
op een diepte van ongeveer 3300 meter. Het betrof hier een aard-
met een positief resultaat. Een nauwere samenwerking op weg
3.3 Plannen en instrumenten
28
gasvondst van circa 2 miljard kubieke meter. De veiligheidsprestatie
naar een nieuwe Europese organisatie wordt in 2003 verder ter
4.1 Grond- en hulpstoffen
was met 4,0 geregistreerde ongevallen met en zonder verzuim per
hand genomen. Zo zal een netwerk ontstaan van Shell-dochters
4.2 Energie
33
miljoen gewerkte uren statistisch aanzienlijk slechter dan in
en joint ventures die over en weer kunnen putten uit een
4.3 Integraal waterbeheer
35
2001 (2,7). Deze stijging gold zowel voor de activiteiten in het veld
gezamenlijk reservoir van specialisten en kennis. Gezamenlijk
als op kantoor. De ernst van het letsel was daarentegen gemiddeld
zoeken naar en winnen van nieuwe reserves wordt het devies.
aanzienlijk minder. Dit is ook terug te vinden in de daling van het
Die nieuwe manier van werken moet de NAM en Shell slagvaardiger
gemiddelde verzuim per ongeval. Via gerichte acties en voorlichting
en efficiënter maken op de snel veranderende Europese energie-
5. Respect voor mensen
wordt intensiever aandacht besteed aan veiligheidsgedrag van
markt. Voor Nederland betekent dit vooral een versterking van
medewerkers en contractors.
het kleine-veldenbeleid.
Aardgaswinning onder de Waddenzee figureerde opnieuw op de
Als gezegd - nieuwe wegen die ons bedrijf kansen en uitdagingen
politieke kalender met het aantreden van het kabinet-Balkenende
bieden. Ik hoop dat u een interessante weerslag daarvan terug-
dat openingen bood om winning van aangetoonde reserves onder
vindt in dit maatschappelijk verslag.
natuur en milieu
24
Werken rond kwetsbare gebieden
30
4. Beheer van grond- en hulpstoffen, energie en water
32 32
SOCIAAL
36
Achtergrond:
5.1 Personeel
36
Medewerker wordt ambassadeur
5.2 Arbozorg
39
5.3 Veiligheid
39
7.
5.4 Diversiteit en betrokkenheid
40
7.1 Reputatiebeleid
48
7.2 Participatie
49
Werken met belanghebbenden
46 48
Achtergrond:
strikte voorwaarden op termijn ter hand te nemen. Dit werd om-
Eerlijk vertellen wat je denkt
41
geven door een maatschappelijk debat dat zich vooral toespitste
Achtergrond: OOG - met elkaar zoeken
op de neergaande kwaliteit van natuurwaarden in dit gebied.
Karel Stigter,
6. Voordeel voor de gemeenschap
42
Het doet mij vooral goed dat gaswinning in deze discussie niet bij
Directeur NAM
6.1 Social investment
42
6.2 Stimulering kennisontwikkeling flora en fauna 4
5
45
naar mogelijkheden
50
Concessiekaart
51
Cijferbijlage
52
Toelichting op de cijfers
54
INLEIDING
Bedrijfsproces De Nederlandse Aardolie Maatschappij B.V. (NAM) zoekt en wint sinds 1947 gas en olie in Nederland. Zowel op land als in het Nederlandse deel van de Noordzee. Van de totale hoeveelheid in Nederland geproduceerd gas kwam in 2002 ongeveer 75% (ruim 50 miljard m3) uit door de NAM geopereerde velden. Tevens werd in 2002 door de NAM 670.000 m3 aardolie geproduceerd. Dit is ongeveer 35% van het in Nederland gewonnen volume. Het bedrijf is actief op vele honderden locaties op land en zee en heeft per 1 januari 2003 ruim 2100 medewerkers in dienst. De bedrijfsactiviteiten worden uitgevoerd door assets, die worden ondersteund door centrale dienstverlenende afdelingen. Het bedrijfsproces bestaat uit
blijkt, worden in veel gevallen aanvullende
installaties in overleg met de betrokkenen
de onderstaande deelprocessen: opsporing,
productieputten geboord en behandelings-
ontmanteld en verwijderd. Op land
productie, opslag en ontmanteling.
installaties aangelegd. In de productiefase
wordt de locatie geschikt gemaakt voor
Daarbij vindt er ondersteuning plaats
worden het gas en de olie naar de
de bestemming die zij voorheen had
in de vorm van bijvoorbeeld logistiek,
oppervlakte gebracht, behandeld en op
of krijgt zij een nieuwe functie.
inspectie, onderhoud en talrijke
afleveringsspecificatie gebracht. Het gas
Om de continuïteit in de gaslevering
administratieve processen.
wordt verkocht aan gastransportbedrijven
(bijvoorbeeld bij zeer lage temperaturen)
Het zoeken naar gas en olie begint met
als de Gasunie. De olie en het bij de
te kunnen garanderen wordt sinds
seismologisch onderzoek van de bodem.
gasproductie vrijkomende condensaat
enkele jaren ondergrondse opslag van gas
Met een proefboring en puttesten wordt
worden na behandeling verkocht aan
toegepast. Dit gebeurt in gasvelden bij
aansluitend vastgesteld of er inderdaad
de petrochemische industrie van onder
Norg en Grijpskerk, die bij een piekvraag
gas of olie aanwezig is en wordt de
meer Shell en Exxon Mobil. Na beëindiging
als extra producent worden gebruikt.
hoeveelheid en kwaliteit getest. Wanneer
van de productie of bij een niet succesvolle
In perioden van laagverbruik worden
de hoeveelheid economisch winbaar
proefboring worden de locaties en
de reservoirs weer gevuld.
opsporing
productie
ondergrondse opslag
seismisch onderzoek
winning
gasinjectie
boring
behandeling
behandeling
puttest
aflevering
aflevering
gas/olie offshore
ondergrondse opslag
7
verwijderen van productieinstallaties herinrichten van landlocaties
gas/olie afnemers
gas
6
ontmanteling
onshore
ONZE PRESTATIES
Inleiding
in één oogopslag
• Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen als dè leidraad voor het handelen van de NAM. • Verdergaande integratie van de principes van duurzame ontwikkeling in de bedrijfsvoering. • Inzet van kennis voor duurzame ontwikkeling van de Nederlandse samenleving, in het bijzonder voor de transitie naar een duurzame energiehuishouding. • Streven naar optimale integratie van onze activiteiten in de omgeving.
& AANPAK
afweging van de verschillende duurzaam-
pijlers Economie (Profit), Milieu (Planet)
Het vergroten van competenties
heidprincipes. Hoewel dat op dit moment
en Sociaal (People). In de inhoudsopgave
en motivatie met betrekking
nog lang niet gebeurt, wordt wel gestaag
van dit verslag is aangegeven op welke
tot duurzame ontwikkeling.
Maatschappelijk verantwoord ondernemen ziet de NAM als een combinatie
voortgang geboekt.
pijlers de duurzaamheidsprincipes
In 2002 zijn vijf tweedaagse trainingen
van het eigen werk steeds ‘duurzamer’ uitvoeren, maar ook bijdragen aan het
Het Maatschappelijk Verslag 2002 is
steunen. Het streven is dat er uiteindelijk
gehouden waarin medewerkers bekend
zoeken naar oplossingen van bredere maatschappelijke problemen (zie figuur;
opgezet volgens de zeven door Shell en
een integratie plaatsvindt van de drie
werden gemaakt met het begrip duur-
bron: GoodCompany). Op deze manier draagt de NAM bij aan een duurzame
de NAM gebruikte duurzaamheids-
pijlers. De zeven principes worden
zame ontwikkeling en hoe zij daar zelf
ontwikkeling in Nederland.
principes. Deze principes zijn: het econo-
gebruikt in enkele van NAM’s belangrijk-
aan kunnen bijdragen. Tevens is er een
misch belang, kwaliteit en waarde voor de
ste activiteiten: budgetvoorstellen,
netwerk van zo’n vijftien DO-focal points
Deze manier van denken is
klanten, bescherming van natuur en
impactstudies voor nieuwe locaties en/of
(uit elke asset en unit minstens één) die
terug te vinden in NAM’s missie:
milieu, beheer van grond- en hulpstoffen,
projecten en formele reviews van
ongeveer zesmaal per jaar bijeen komen
De NAM heeft als missie het op duurzame
energie en water, respect voor mensen,
projectvoortgang. Ook zijn deze duur-
om ideeën en voortgang te bespreken.
wijze opsporen en exploiteren van gas-
voordeel voor de gemeenschap en werken
zaamheidsprincipes opgenomen in het
Samen met de corporate experts op dit
met belanghebbenden. Het fundament
jaarlijkse NAM Business Plan.
gebied bieden deze focal points onder-
ONZE VISIE
verzoeken
en olievoorkomens binnen Nederland
nabuurschap
en het Nederlandse deel van het Continentaal Plat. Daarnaast streven wij
maatschappelijke betrokkenheid
gewenst
ernaar, op basis van onze specifieke kennis en assets, bij te dragen aan duurzame ontwikkeling van de Nederlandse samen-
steuning aan de organisatie.
van de duurzaamheidsprincipes zijn de maatschappelijk verantwoord ondernemen
NAM
duurzamer ondernemen maatschappelijk verantwoordelijk
verwacht
IN DE PRAKTIJK
leving en in het bijzonder aan de transitie naar een duurzame energiehuishouding. voldoen aan wet- en regelgeving
vereist De NAM is al enkele jaren bezig met beide
economische verantwoordelijkheid nemen winstgevend opereren
sporen van Maatschappelijk Verantwoord
EXTERNE WORKSHOP ‘DUURZAME ONTWIKKELING’
Ondernemen (verwacht en gewenst in schema hiernaast) en al vele jaren meer
De NAM wil een bijdrage leveren aan
dimensie’. Naar aanleiding van de
Ook is gepraat over de vorm waarin
duurzame ontwikkeling. Wat dat
discussies is een aantal concrete acties
de NAM de betrokkenheid van stake-
betekent voor de NAM wordt duidelijker
geformuleerd waarmee de NAM aan
holders een vervolg kan geven. Daarbij
als de dialoog met externe stakeholders
de slag gaat. Deze acties betreffen
zijn suggesties naar voren gekomen als:
met de individuele elementen van duur-
Hier is zowel gesproken over de manier
manier wordt getracht in onze bedrijfs-
wordt aangegaan. Op 8 november 2002
onder andere:
- Het per onderwerp organiseren
zame ontwikkeling, people, planet en
waarop de NAM de eigen activiteiten
voering en plannen de missie van de NAM
is die dialoog vormgegeven door een
- Het samen met de ministeries
profit. De historische ontwikkeling is te
(olie- en gasproductie) uitvoert als over
in praktijk te brengen. De nadruk ligt
workshop met vertegenwoordigers van
van VROM en EZ onderzoeken
concreet met de relevante betrokkenen
zien in het ‘touwdiagram’ op bladzijde
mogelijke onderwerpen waarin men een
hierbij op die activiteiten en maatregelen
verschillende belanghebbenden in
hoe bedrijven als de NAM
over acties en verschillende rollen
12 en 13 in dit hoofdstuk. Toch was er
prominente(re) rol voor de NAM ziet
die zowel economisch, milieutechnisch en
de economische, sociale, ecologische en
gestimuleerd kunnen worden
gepraat kan worden.
zowel intern als extern nog onzekerheid
weggelegd. Sommige van de hierna
sociaal van belang zijn. Hierna beschrijven
institutionele omgeving van de NAM.
om duurzaam te ondernemen.
over wat de NAM daar nu mee bedoelde.
genoemde activiteiten zijn mede opgestart
we de zeven duurzaamheidsdoelen die in
Met deze groep (ongeveer twintig
Daarom is in 2002 met een breed team
naar aanleiding van de suggesties van
de strategie van de NAM zijn opgenomen.
personen) is gepraat over de duurzaam-
Gasunie en de NAM over mogelijke
stakeholders, zodat het voor deze
gewerkt aan het opstellen van een
diverse belanghebbenden.
heidsonderwerpen, zoals ‘duurzame
(studies naar) ketenoptimalisatie
betrokkenen mogelijk wordt om elkaars
duidelijker visie en beleid over wat dit
- Het organiseren van overleg tussen
van vervolgbijeenkomsten, waarin
- Het eens per jaar organiseren van een bijeenkomst met de verschillende
Steeds verdergaande integratie
energiehuishouding’, ‘onafhankelijke
en/of gemeenschappelijke acties op
betekent voor de NAM. Hierbij is ook
DE AANPAK VAN NAM
van de duurzame ontwikkelingsprincipes
kennis op het gebied van gasexploratie
het gebied van het product gas.
de mening gevraagd van een brede
In dit maatschappelijk verslag zijn allerlei
in de bedrijfsvoering.
en exploitatie’, ‘ruimtelijke ordening/
- Het overwegen van verdere acties
groep van externe belanghebbenden
gegevens en voorbeelden opgenomen
Het streven is dat uiteindelijk alle keuzes
bodemdaling/waterhuishouding’,
om de NAM te profileren in het
bijeenkomst worden georganiseerd
(zie NAM in de praktijk: ‘Externe work-
van de effecten van de activiteiten van de
en beslissingen gemaakt worden op
‘internationale context’ en de ‘sociale
noorden van Nederland.
waar de dialoog wordt voortgezet.
shop Duurzame Ontwikkeling).
NAM. Hierna wordt beschreven op welke
basis van een integrale en transparante 8
9
perspectieven te horen en te bespreken. Naar verwachting zal in de loop van 2003 een volgende stakeholder-
INLEIDING ONZE VISIE
& AANPAK
Zeer belangrijk is daarnaast ook dat
Een actieve dialoog met belanghebbenden
Belonen van goede prestaties door gebruik
NAM’s directeur, Karel Stigter, actief
en jaarlijkse publieke verantwoording over
van balanced scorecards en de opname van
betrokken is. Hij neemt extern deel aan
behaalde resultaten.
verbeterprojecten in de unit-scorecards.
diverse fora en zorgt intern voor de
Stakeholderidentificatie, het opstellen
Bij de NAM wordt gewerkt met zogenaamde
benodigde prioriteitstelling en profilering.
van een communicatieplan en het zoeken
balanced scorecards. Dit betekent dat
naar win-win situaties zijn prominente
mensen en afdelingen niet alleen op
Het gebruik van systeemdenken en
onderdelen van de training Duurzame
financiële prestaties worden beoordeeld
Mijnbouwinstallaties in zee kunnen
ketendenken ten behoeve van het realiseren
Ontwikkeling. Doel is om zo vroeg
maar ook op andere zaken zoals bijvoor-
een plaats voor een rijk onderwater-
van continue verbetering van onze
mogelijk in een projectplanning de
beeld bereikte projectdoelen, veiligheids-
leven zijn. Op de poten en buizen
bijdrage aan duurzame ontwikkeling.
externe communicatie te starten. Dit gaat
prestaties en klanttevredenheid.
groeien mosselen en anemonen.
In de afgelopen jaren zijn relatief eenvoudig
nog lang niet altijd goed, maar wel steeds
Standaard op elke scorecard is een item
Tevens zoeken grote aantallen vissen
uit te voeren verbeteringen geïmplemen-
beter. Eénmaal per week vindt afstemming
‘License to Operate’ opgenomen, waarin
en Noordzeekrabben voedsel en
teerd. De verhouding tussen kosten en
plaats tussen alle partijen die veel contacten
de verbeteractiviteiten op milieu- of
beschutting bij de poten. De NAM is
baten van verdere milieuprestatie-
met externe belanghebbenden hebben
duurzaamheidsgebied staan vermeld.
van mening dat een goed beheer van
verbeteringen wordt echter steeds ongun-
om ervaringen te delen en om de vinger
In 2002 is in het algemeen redelijk tot
de onderwaternatuur van groot
stiger. Dat is niet goed voor het milieu
aan de pols te houden bij de grotere of
goed gescoord op dit onderdeel met
belang is voor de Noordzee.
(te trage voortgang) en niet goed voor de
meer kritische projecten. Al sinds 1989
uitzondering van enkele emissiereductie-
Daarom participeert de NAM in de
economie (te hoge kosten).Dit betekent
rapporteert de NAM jaarlijks een extern
projecten offshore. Door vertragingen
dat alternatieven zoals emissiehandel,
milieujaarverslag en sinds 2000 is dit
in enkele grotere projecten zijn ook
compensatieprojecten (bijvoorbeeld voor
uitgebreid naar een maatschappelijk
de gelijktijdige milieuverbeteringen
lokale verstoring) en verduurzaming van
verslag. In 2003 zal opvolging van de
uitgesteld naar 2003.
de ingekochte materialen en services
workshop met externe belanghebbenden
serieus onderzocht moeten worden als
plaatsvinden. Over acties en resultaten
Focus op die projecten en activiteiten die
hulpmiddelen voor verdere (betaalbare)
zal terugkoppeling gegeven worden aan
een significante impact op NAM’s
naar voren gekomen waar de NAM zich
dat tijdelijk) vaak op gespannen voet
Koninklijke NIOZ, Alterra, EcoMare,
verbeteringen. Onderzoek naar mogelijk-
de deelnemers, mogelijk in de vorm van
duurzaamheidsprestaties kunnen hebben.
actief bij betrokken voelt. Deze betrokken-
met gebruikersfuncties voor mens
de Stichting Noordzee en BP. Deze
heden is begonnen in 2002 en zal voort-
een ‘open dag’ volgend op de publicatie
Om de kans op succes vanuit het oogpunt
heid kan zich op vele manieren uiten,
en/of natuur. Het zoeken naar een
stichting heeft tot doel het dichter
gezet worden met enkele studies in 2003.
van dit maatschappelijk verslag.
van maatschappelijk verantwoord onder-
bijvoorbeeld in deelname aan werkgroepen,
structurele aanpak voor integratie van
bij het publiek, beleid en politiek
nemen te vergroten, wordt prioriteit
samenwerkingsverbanden, onderzoeks-
gebruiksfuncties met breed draag-
brengen van de mariene onderwater-
gegeven aan projecten waar meer resultaat
projecten, verbeterprojecten of educatieve
vlak heeft voor de NAM daarom een
natuur om op die manier te zorgen
geboekt kan worden. Voor deze projecten
projecten. Concrete voorbeelden zijn in
hoge prioriteit.
dat er meer aandacht is voor de
is bijvoorbeeld meer tijd om aan voor-
dit verslag onder de kopjes ‘NAM in de
bereiding te besteden, kan beter de impact
praktijk’ opgenomen.
NAM
IN DE PRAKTIJK
STICHTING ZEE INZICHT Stichting Zee Inzicht, samen met
worden verminderd of kan een betere
c. Beheer van de Nederlandse gasvoorraden.
bescherming van deze onzichtbare
Zelfs de Nederlandse gasvoorraden zijn
natuur. De stichting biedt hiertoe
eindig. De vraag is: hoe kunnen we als
op internet divers beeld- en voor-
relatie met belanghebbenden worden
De drie duurzaamheidsissues zijn:
land optimaal gebruik maken van deze
lichtingsmateriaal aan, zoals
opgebouwd, zodat de kans op vertragingen
a. De transitie naar een duurzame
grondstof met als randvoorwaarden
onderwaterbeelden en onderwater-
wordt verkleind. Een voorbeeld in 2002
energiehuishouding.
uiteraard een voldoende voorzienings-
geluiden en het volgen van zee-
was de vervanging van pijpleidingen rond
De NAM produceert een brandstof die,
zekerheid en een liberalisatie van de
honden met zenders.
de locatie Munnekezijl (zie hoofdstuk 3).
alhoewel relatief schoon, ook eindig
gasmarkt? Alhoewel het antwoord
en niet duurzaam is. Vanuit die achter-
op deze vraag primair een politieke
Een actieve bijdrage aan het zoeken
grond wil de NAM de beschikbare
keuze is, kan de NAM uiteraard wel
naar oplossingen van maatschappelijke
kennis en expertise inzetten om mee te
bijdragen met haar kennis op het
problemen op basis van onze kennis,
denken en werken aan deze transitie.
gebied van gasproductie en -reserves.
activiteiten of nabuurschap.
b. Ruimtebeslag (inclusief directe en
Een duidelijk, consistent en langere-
Hierin wordt prioriteit gegeven aan
indirecte gevolgen voor mens en milieu).
termijnbeleid zal ook noodzakelijk zijn
duurzaamheidsissues die zowel voor de
Omdat olie- en gasvelden zijn waar
om de nog resterende kleinere velden
NAM als voor de maatschappij kritiek
ze zijn, heeft de NAM regelmatig
in ontwikkeling te kunnen brengen.
zijn. Op basis van interne en externe
nieuwe locaties nodig. Daarnaast staat
Meer hierover is te vinden in het
dialoog zijn drie duurzaamheidsissues
industriële bedrijvigheid (ook al is
achtergrondartikel bij hoofdstuk 1.
10
11
INLEIDING DE NAM EN DUURZAME ONWIKKELING
DE NAM EN DUURZAME ONWIKKELING : 1988: Eerste interne milieujaarverslag
1995
VERLEDEN , HEDEN EN TOEKOMST
2000
2005
1989: Eerste externe milieujaarverslag 1991: Interne verplichting milieu-impact studies
INTERNE DRIJFVEREN : VERWACHTINGEN STAF STRATEGISCH VOORDEEL
Milieuconvenant & BMP-1
Start (bredere) MER-plicht
Eerste maatschappelijk verslag Begin van dialoogsessies met externe stakeholders Start communicatie-campagne (advertenties, website)
Verdere verankering in bedrijfsvoering Jaarlijkse afstemming n.a.v. maatschappelijk verslag? Verdere discussies en acties m.b.t. kritieke issues?
SOCIAAL
MILIEU
WAARDEN EN SYSTEMEN
ECONOMISCH
Introductie Duurzame Ontwikkeling principes ISO 14001 EXTERNE DRIJFVEREN : VERWACHTINGEN BELANGHEBBENDEN
Eerste NAM-DO-krant
Overleg Olie en Gas (OOG)
Eerste stakeholderperceptieonderzoek
Deelname in verscheidene overlegstructuren
Start nieuw communicatiebeleid
Studies naar geothermische energiewinning en CO2-opslag
Oprichting ‘License to Operate’ Forum
EU / NL- BELEID ECONOMISCH KLIMAAT
Introductie NAM-waarden
12
13
2010+
in één oogopslag
ONZE PRESTATIES
Economie
• Investeringen - ruim 800 miljoen euro - hoogste sinds jaren. • Geschatte opbrengst aardgasverkopen voor de staat circa 6 miljard euro. • Hoogste aantal verrichte boringen in drie jaar. • Boring K15 succesvol; circa 2 miljard m3 winbaar gas. • Voldaan aan gasvraag; ook bij extreme kou, door gebruik buffervoorraad ondergrondse gasopslag.
1. HET ECONOMISCH BELANG 1.1 Aardgas in Nederland
ontdekken volume aan aardgas wordt
De aardgasproductie is een zeer belangrijke
geschat tussen de 200 en 400 miljard m .
van gas te voorzien. In Nederland is een
economische activiteit in ons land en vrij-
Sinds eind jaren ’70 kenmerken de
tiental productiebedrijven werkzaam op
wel iedere Nederlander is direct of indirect
opsporing en winning van gas zich door
het gebied van de opsporing en winning
2D seismologie (km)
133
0
een gebruiker van aardgas. Van alle fossiele
het zogeheten ‘kleine-veldenbeleid’.
van gas en olie. De NAM - waarin Shell
3D seismologie (km2)
2.470
90
brandstoffen hebben de winning en het
In beginsel wordt, onder meer om
Nederland B.V. en Esso Holding Company
Boringen (aantal)
gebruik van aardgas per energie-eenheid
continuïteitsredenen, elk klein veld
Holland Inc. elk voor 50 procent deel-
Aardgasproductie (mrd m3)
de minste effecten op het milieu. Dit is één
onderzocht en eventueel bij voorrang in
nemen - is met een aandeel van rond de
Aardolieproductie (mln m )
1,32
1,27
1,15
van de redenen waarom gas - ook buiten
productie genomen en wordt het
75 procent de grootste producent.
Condensaatproductie (mln m3)
0,63
0,72
0,74
Nederland - een steeds groter aandeel
Groningen-gasveld zo lang mogelijk
De bedrijven in de olie- en gaswinnings-
Zwavelproductie (ton)
3.347
3.293
3.001
2.513
1.728
krijgt in de energievoorziening. De totale
instandgehouden. Om een indruk te
industrie zijn verenigd in de Nederlandse
aangetoonde voorraad aan gas in de
geven: een gemiddeld klein veld bevat
Olie en Gas Exploratie en Productie
SEISMIEK
ONTWIKKELING NIET- PRODUCERENDE
plan voor de productie van circa 4 miljard
Nederlandse ondergrond wordt geraamd
circa drie miljard kubieke meter aardgas.
Associatie (NOGEPA).
In 2002 heeft de NAM geen seismische
BESTAANDE VELDEN
m3 gas in het K7-blok op de Noordzee,
op ongeveer 1.700 miljard m3. Het nog te
Voldoende om een stad van 60.000
activiteiten uitgevoerd. Begin 2003 zijn
Binnen de concessies van de NAM bevindt
door middel van een kleine satellietplat-
in het noorden van Nederland wederom
zich een aantal soms reeds lang bekende
form (K17-FA).
seismische operaties gestart.
reservoirs met gas- en/of olievoorkomens,
inwoners voor een periode van twintig jaar 3
NAM
1998
3
VERVANGING VAN GASPIJPLEIDINGEN
IN DE PRAKTIJK
1.2 Activiteiten 2002 1999
2000
van dit veld wordt het behandelings-
2001
2002
0
5
0
station van Gasunie te Beverwijk betrokken.
0
80
0
Daarnaast hebben seismische gegevens van de velden Rustenburg en Middelie
36
19
10
10
16
59,5
52,6
48,9
52,8
51,6
(Noord-Holland) aanleiding gegeven
0,81
0,67
tot de start van een ontwikkelingsplan
0,68
0,64
voor deze velden. Tevens is gestart met een ontwikkelings-
die niet of de laatste jaren niet meer
AARDGAS - EN OLIEPRODUCTIE
EXPLORATIE
hebben geproduceerd. De beslissing om
De totale aardgasproductie van de
In 2002 zijn zeven exploratieboringen
niet of niet meer te produceren heeft
NAM bedroeg in 2002 51,6 miljard m3
uitgevoerd (2001: drie), waarvan drie op
meestal een economische achtergrond.
(2001: 52,8 miljard). Met de term ‘totale
land (Uithuizermeeden-2, Warfstermolen-
In de loop der jaren kunnen omstandig-
aardgasproductie’ wordt bedoeld: het
Eind 2001 werd een lekkage ontdekt in
Men reageerde positief over de
gescheiden te houden. Ook is bij het
1 en Dordrecht-1) en vier op zee (A-14-J,
heden zodanig wijzigen, bijvoorbeeld door
totaal van de aardgasproductie uit de door
de bestaande gaspijpleiding tussen de
persoonlijke benadering van de NAM.
herstellen van het land rekening
K15-FG-North, K15-FA-W, G14-Fox).
nieuwe boor- en/of productietechnieken,
de NAM geopereerde gasvelden én het
NAM-locaties Saaksum en Munnekezijl.
Er werd tevens een aantal informatie-
gehouden met de wensen van de
De boring K15-FA-W was hierbij succes-
dat er wel een mogelijkheid is om rendabel
NAM-aandeel in de productie uit velden
Een fabricagefout in de lasnaden van
avonden georganiseerd in samen-
betrokken boeren. ‘Je bent te gast bij
vol. Geschat wordt dat via deze put
gas of olie te produceren. Binnen de NAM
die door andere mijnbouwondernemingen
de Chroom-13-leiding bleek de oorzaak.
werking met de lokale afdeling van de
iemand op het land, dus daar gedraag
een kleine 2 miljard m kan worden
bestaat de afdeling ‘New Business
worden geopereerd. De in dit verslag
In januari 2002 werd besloten om
NLTO (Nederlandse Land- en
je je ook naar,’ aldus een van de
gewonnen. In 2003 zal de put K15-FG-
Development’, waarvan de medewerkers
vermelde gegevens zijn, tenzij anders
betrokken NAM-medewerkers.
North verder worden geboord. De overige
onder andere onderzoeken of deze
vermeld, gerelateerd aan de door de NAM
genoemde boringen leverden geen
reservoirs (opnieuw) in productie kunnen
geopereerde velden. De productie uit het
3
twee bestaande leidingen geheel te
Tuinbouw Organisatie), om alle om-
vervangen. De communicatie met alle
wonenden te informeren. Tijdens de
betrokken partijen bij het project werd
werkzaamheden is veel aandacht
In november 2002 konden de nieuwe
winbare ‘hydrocarbon’ voorkomens op.
worden gebracht. In 2002 zijn diverse
Groningen-gasveld bedroeg 27,7 miljard m3
structureel aangepakt aan de hand
geschonken aan de cultuurtechnische
pijpleidingen in gebruik worden
In totaal kon 2,6 miljard m aardgas
activiteiten in dit kader uitgevoerd.
(2001: 24,5 miljard). De productie uit
van een communicatieplan. Met alle
aspecten bij de vervanging. Zo is een
genomen en kwam de gasproductie
toegevoegd aan de reserves (2001:
Een van die activiteiten is de afronding
de overige gasvelden was - afgerond -
grondeigenaren werd individueel
extra brede werkstrook gebruikt om de
weer op gang. Tot tevredenheid van de
12,2 miljard m3).
van het ontwikkelingsplan voor de
23,9 miljard m3 (2001: 28,3 miljard).
gesproken over de ontstane situatie.
diverse lagen ondergrond goed
NAM én van de overige betrokkenen!
productie van gas uit het West Beemster-
Hiervan was 12,5 miljard m3 afkomstig
veld (Noord-Holland). Bij de ontwikkeling
uit de velden op land (2001: 14,3 miljard)
3
14
15
ECONOMIE HET ECONOMISCH BELANG
geproduceerd (2001: 0,54 miljoen).
Nederlands deel van het Continentaal Plat
Op zee werd 0,23 miljoen m3 geproduceerd
en het Ameland-veld (2001: 14,1 miljard).
(2001: 0,27 miljoen) uit het F3-FB-veld.
Bij de koude weersomstandigheden in de
In 2002 werden wederom geen evaluatie-
35
tweede week van december 2002 werd bij
boringen verricht. Er werden negen gas-
30
40
het Groningen-veld de maximale productie-
productieputten afgerond (2001: vijf
30
capaciteit van 310 miljoen m per dag
gasproductieputten), maar geen olie- en
25
bereikt. Voor het eerst in zes jaar was het
waterinjectieputten (evenals in 2001).
noodzakelijk dat gas werd geproduceerd
Er werden zes putten op land geboord
uit de ondergrondse opslag te Norg.
op de locaties ’s-Gravenzande, Blijham
3
40
1998
1999
2000
NAM
AARDGASPRODUKTIE IN MILJARD M 3 ( NAM - OPERATED EN NON - OPERATED )
AANTAL BORINGEN
en 11,4 miljard uit de velden op het
2001
2002
1998
70
1999
2000
2001
2002
2003
IN DE PRAKTIJK
60 50
Het NAM-team Project Better World is vorig jaar enkele malen druk in de
20 20
weer geweest. Deze groep enthousiaste
10
15
NAM-collega’s probeert duurzame
0 2002-doelstelling
ontwikkeling zichtbaarder te maken
verwachting
10
Uit de productie is ruim 639 duizend m
Noord, Bedum, Leens, Boerakker en
condensaat (een benzineachtige, lichte
Grootegast (2001: vijf) en drie offshore op
olie) als bijproduct ontstaan uit door de
de locaties L09, K81 (putten 101 en 108)
NAM geopereerde installaties, evenals
(2001: twee). In totaal werden zes productie-
1.728 ton zwavel. De totale olieproductie
putten geabandonneerd (definitief
1,2
met menskracht- te ondersteunen.
van de NAM in 2002 beliep 0,672 miljoen m3
verlaten). Dit waren Schoonebeek-80/599,
1,0
Het NAM-team plantte in juni op
(2001: 0,811 miljoen). Uit de velden in
Berkel-22, Ridderkerk-2/15/20. In 2001
0,8
West-Nederland werd 0,44 miljoen m3
waren dit er ook zes.
0,6
3
door met milieutechnische en sociale
5
projecten de samenleving te helpen.
AARDOLIEPRODUKTIE IN MILJOEN M 3
0
1998
1,4
1999
2000
2001
2002
‘Better World’ is een wereldwijd
2003
Shell-initiatief om projecten - veelal
‘BETTER WORLD’
0,4
STEEK T HANDEN UIT DE MOUWEN
0,2 0 2002-doelstelling
verwachting
‘World Earth Day’ een eikenboom voor het hoofdkantoor in Assen.
KAPITAALSINVESTERINGEN EN OPERATIONELE UITGAVEN ( MLN EURO )
0
200
400
600
800
1.000
1.200
Enige tijd later werd geassisteerd bij de Zeehondencrèche in Pieterburen.
1997
De werkzaamheden bestonden 1998
onder andere uit de bereiding van
1999
voedsel, het schoonmaken van de bassins en het voeren van de dieren.
2000
Op 21 september volgde deelname aan de ‘Coastal clean-up actie’.
2001
Deze actie startte ’s ochtends in
2002
Nieuw Zeeland en eindigde ’s avonds
2003
in Texas. Wereldwijd ruimden kapitaalsinvesteringen (100% full cost) 2002-doelstelling
operationele uitgaven (100% full cost)
verwachting kapitaalsinvesteringen
verwachting operationele uitgaven
Shell Project Better World Teams stranden op. In samenwerking met de Nederlandse Shell-teams nam de NAM-delegatie een deel van het Amelander strand voor haar rekening.
16
17
ECONOMIE HET ECONOMISCH BELANG
1.3 Investeringen en operationele uitgaven
• Na verloop van (gasproductie) jaren
gasvelden op de Noordzee. Deze maatregel
verlies aan gasproductie en aardgasbaten.
alle belanghebbenden van de NAM. Bij de
is een wezenlijk onderdeel van het kleine-
Ondanks deze acties heeft de Eerste
relaties met belanghebbenden, met name
veldenbeleid geworden. Het effect van de
Kamer op 10 december 2002, in navolging
bij uitbesteding van werkzaamheden, zijn
willekeurige afschrijving is groot. Vooral
van de Tweede Kamer, ingestemd met de
proces managementsystemen van toe-
kleinere en marginale olie- en gasvelden
belastingplannen van het kabinet.
passing en worden risico-analyses gemaakt.
zijn hierdoor vaak nog net economisch
Daarmee is de fiscale regeling definitief
Daarnaast vinden er regelmatig controles
rendabel. Dit is in het bijzonder van
afgeschaft per 1 januari 2003. Deze
plaats op de naleving van beleidsuitgangs-
belang bij projecten op de Noordzee, waar
beslissing kan tot gevolg hebben dat een
punten. Bij (contract) compliance reviews
zoals gemeld de ontwikkeling van een veld
substantieel aantal projecten bij
is de naleving van de beleidsuitgangs-
toch al duurder is dan op het vasteland.
de NAM geen doorgang zal vinden.
punten een niet weg te denken element.
Zuiderpolder, Schaapbulten en
Het in juli 2002 gepresenteerde strategisch
daalt de druk in het ondergrondse gas-
Oudeweg is de constructie van de
akkoord van het kabinet-Balkenende
1.4 Integriteit
zich geen zaken voorgedaan waarbij
De investeringsuitgaven (mede namens
reservoir. Hierdoor kan zonder hulp
installatieaanpassingen gestart.
bevatte het voornemen de willekeurige
De ‘Group Statement of Business
de reputatie van de NAM of van haar
de joint venture partners) van de NAM
het gas niet meer behandeld en
In 2003 zullen de installaties op
afschrijving van investeringen op het
Principles’ van Shell geven aan dat de
medewerkers op enigerlei wijze
zijn in 2002 ten opzichte van het jaar 2001
getransporteerd worden. Door middel
deze locaties worden opgeleverd.
Continentaal Plat af te schaffen. De olie-
algemene beleidsuitgangspunten door alle
gecompromitteerd werd. Evenmin
met 67% gestegen tot een totaal van 804
van het installeren en gebruiken van
Ook in de komende jaren zal
en gasindustrie (winningmaatschappijen
Groepsmaatschappijen, dus ook de NAM,
werden signalen verkregen die door de
miljoen euro (2001: 480 miljoen euro).
compressoren kan het resterende gas
het GLT-project een belangrijk aandeel
en toeleveringsbedrijven) en de vakbonden
dienen te worden nageleefd en dat de
NAM gecontracteerde medewerkers in
Belangrijke investeringen betroffen:
in het reservoir worden gewonnen.
hebben in de investeringen van de NAM.
hebben getracht de regering en de Eerste
medewerkers zich volledig bewust dienen
verband brachten met vormen van
• Het K15-FK-platform is 1 november
onethisch handelen.
Gedurende het verslagjaar 2002 hebben
Zowel op zee als op land worden
De operationele uitgaven kwamen in
en Tweede Kamer op andere gedachten te
te zijn van deze uitgangspunten met
2002 geïnstalleerd en zal de productie
dergelijke compressoren op bestaande
2002 uit op 598 miljoen euro, hetgeen
brengen, door onder andere te wijzen op
betrekking tot zakelijke integriteit.
uit het in 2001 ontdekte K-15-Mike-
behandelingsplatforms en -locaties
ongeveer gelijk is aan de uitgaven in
de aanzienlijke nadelige effecten, zoals het
Deze beleidsuitgangspunten hebben
reservoir voor haar rekening nemen.
gebouwd. In 2002 is op het platform L9
2001, te weten 609 miljoen euro.
schrappen van investeringen en verlies van
betrekking op ethisch en maatschappelijk
Eind 2002 en begin 2003 zullen de
een compressor geplaatst en in bedrijf
werkgelegenheid, resulterend in een groot
verantwoord handelen in de relaties met
productieputten worden geboord en
genomen. Op de platforms L5 en L15 is
AFSCHAFFING WILLEKEURIGE AFSCHRIJVING
de verder benodigde apparatuur op het
men eveneens bezig met de installatie
OP HET NEDERLANDS CONTINENTAAL PLAT
platform worden geïnstalleerd.
van compressoren. Deze zullen in 2003
Binnen de olie- en gasindustrie zijn net
in gebruik worden genomen.
als in elke industrie de verwachte
De planning is dat in juli 2003 het reservoir in productie zal worden
• Op de bestaande gasbehandelings-
rendementen een zeer belangrijke factor
genomen, 25 maanden na de vondst.
locatie te Grootegast is een energie-
in de investeringsbeslissing. De verwachte
• Het Hical Evacuation Upgrade Project
opwekkingsinstallatie gebouwd en
rendementen worden berekend op basis
(HEUP) betreft een langlopend project
eind 2002 in bedrijf genomen.
van lange-termijnverwachtingen.
waarbij behandelingsinstallaties op
Gas dat normaal gesproken zou
Actuele prijsschommelingen, bijvoorbeeld
diverse platforms worden gerenoveerd,
worden afgefakkeld wordt nu gebruikt
in de olie- en gasprijzen, spelen daarin
onder andere de vervanging van de
om elektriciteit op te wekken.
nauwelijks een rol. Investeringen van de
zeventien jaar oude compressoren op
De opgewekte elektriciteit wordt
olie- en gasindustrie kenmerken zich door
het K-14 platform in de zomer van 2002.
gebruikt voor de gasbehandeling op
de relatief grote technische en commerciële
de installatie zelf en teruggeleverd aan
risico’s. Het volume van het gasveld, de
het openbare net.
capaciteit en uiteraard de olie- en gasprijs
• De grootste investeringen zijn in 2002
zijn onzeker. Projecten op de Noordzee
gedaan bij de modernisering en
hebben een lange aanlooptijd, een lange
renovatie (onder andere de installatie
levensduur en vaak aanzienlijk lange
van compressoren) van de installaties in
terugverdienperioden.
het Groningen- veld, het zogenaamde
In 1998 zijn, met terugwerkende kracht
Groningen Long Term-project.
tot 1995, de fiscale mogelijkheden tot
De renovatie van de installaties
willekeurige afschrijving van investeringen
De Paauwen en Siddeburen is in 2002
op het Nederlands Continentaal Plat
afgerond. De installaties zijn weer
ingevoerd, met als doel de stimulering van
in bedrijf genomen. Op de locaties
exploratie en ontwikkeling van olie- en 18
19
DE STAND VAN ZAKEN
NEDERLANDS AARDGAS : HOEVEELHEDEN EN BEDRAGEN
Het strategisch belang van aardgas
In 1963 startte de NAM met de winning van het Groningen-
In de periode 1980-2001 bedroegen de aardgasbaten voor de
gasveld, dat uiteindelijk meer dan 2.600 miljard m gas bleek
staat 119 miljard euro; in 2002 waren die baten naar schatting
te bevatten. Vervolgens werden nog eens zo’n 350 kleinere
6 miljard euro. Dit geld wordt voor een belangrijk deel besteed
velden ontdekt. Tot de eeuwwisseling is er bij elkaar 2.400
aan grote infrastructurele werken. De gassector biedt werk-
miljard m3 Nederlands aardgas geproduceerd, waarvan ongeveer
gelegenheid aan tenminste 11.000 mensen.
3
Door zijn ruime gasvoorraden is Nederland verreweg het belangrijkste aardgasland van de Europese Unie, gevolgd door het Verenigd Koninkrijk. Vooral dankzij de
zestig procent afkomstig was uit het Groningen-gasveld.
productie van deze twee landen kan de EU momenteel voor zo’n zestig procent in haar behoefte aan gas voorzien. De rest importeert zij hoofdzakelijk uit Noorwegen, Rusland
Op dit moment beschikt ons land nog over ruim 1.700 miljard
Twee jaar geleden werd op initiatief van de betrokken
m aangetoonde gasreserves, terwijl de niet-aangetoonde
industrie de Overlegraad Olie en Gas ofwel OOG opgericht
voorraden op 330 miljard m3 worden geschat. Samen is dat
(zie ook het artikel over OOG bij hoofdstuk 7).
3
- dat zeer grote reserves bezit - en Algerije.
een voorraad van tegen de 2.100 miljard m die - op basis van
De belangrijkste reden voor dat initiatief was bezorgdheid
het huidige productietempo van 70 miljard m3 per jaar - goed
over de manier waarop zich in Nederlad het besluit-
3
Jarenlang konden Nederlandse regeringen zeggen dat er nog genoeg aardgas was voor de volgende drie decennia. De voorzieningszekerheid was dus geen enkel probleem, over het milieu werd lange
is voor nog dertig jaar gaswinning. De exploratie en productie
vormingsproces over de toekomstige energievoorziening
tijd nauwelijks gepraat en de markt was in handen van de overheid. Toen in de jaren zeventig de
van aardgas levert met ongeveer twee procent van het BBP en
ontwikkelde. De aannames en conclusies in dit artikel
milieubeweging de discussie over kernenergie opende, kon Nederland het zich - onder meer dankzij
meer dan drie procent van de overheidsinkomsten een belang-
zijn hoofdzakelijk afkomstig uit studies en beschouwingen
rijke bijdrage aan de Nederlandse economie.
van OOG, maar worden door de NAM onderschreven.
zijn rijkdom aan gas - veroorloven de nucleaire optie af te wijzen. Diezelfde milieubeweging heeft vervolgens het bewustzijn gewekt dat de energievoorziening verduurzaamd moet en kan worden.
Begin jaren zeventig besloot de overheid naast de winning van
minder CO2 vrij dan bij het gebruik van kolen of olie. Omdat het
van de druk op het mondiale milieu, onder andere doordat
de kleine velden af te stemmen op de marktvraag, waarvan
het Groningen-gasveld ook de exploitatie van de kleinere
zeker nog dertig tot veertig jaar zal duren alvorens alternatieve
gastransporten over langere afstanden zorgen voor extra CO2-
de omvang sterk afhankelijk is van conjunctuur en seizoenen.
Nederlandse gasvelden te stimuleren. Toen een aantal van die
bronnen substantieel kunnen bijdragen aan de energievoor-
uitstoot en energieverliezen. Dan is er nog de economische factor.
Dankzij deze aanpak worden de nationale bodemschatten
velden bleek te liggen onder de natuurgebieden Waddenzee en
ziening, zal als gevolg van ‘Kyoto’ de vraag naar aardgas in de EU
Een verlegging op korte termijn van de productie naar elders
optimaal gebruikt en kunnen Nederland en een deel van de
Biesbosch, maakte de milieubeweging bezwaren tegen activiteiten
de komende jaren behoorlijk gaan stijgen. Daarbij opgeteld komt
biedt niet alleen geen voordelen voor het milieu, maar is ook
EU op elk gewenst moment over voldoende gas beschikken.
van de gasindustrie aldaar. In diezelfde periode begon de EU te
nog de vraag als gevolg van de verwachte economische groei.
nadelig voor de Nederlandse economie: in plaats van aardgas-
In de periode dat de Nederlandse productie zal afnemen en de
streven naar liberalisering van de interne energiemarkt en ook dat
Aan de stijgende EU-vraag naar aardgas kan op termijn alleen
inkomsten te ontvangen, zou ons land moeten gaan betalen voor
EU-importen gaan stijgen, kan ons land een steeds grotere rol
zette in ons land een aantal veranderingen in gang.
worden voldaan door een groei van de importen. Deze toe-
de importen. Uit het voorgaande mag duidelijk zijn dat aardgas
gaan spelen bij het inpassen van het ‘lange-afstandsgas’ in de
nemende importafhankelijkheid - die nu al zichtbaar wordt -
de belangrijkste transitiebrandstof is op de weg naar een duur-
West-Europese markt. De aanvoer uit landen als Noorwegen,
ENERGIEDISCUSSIE
vormt het belangrijkste punt van zorg met betrekking tot de
zame energiehuishouding. Tegelijkertijd zal voor de langere
Rusland en Algerije gebeurt via pijpleidingsystemen en installaties
Tot voor kort had de energiediscussie vooral betrekking op
voorzieningszekerheid. Ze is dan ook het centrale thema in een
termijn rekening moeten worden houden met een groeiende
die zo duur zijn, dat een constante stroom gas economisch nood-
de binnenlandse milieuaspecten en de markt, terwijl de voor-
Groenboek van de Europese Commissie, dat in 2000 werd
invoer van gas. Deze conclusies worden ook getrokken in de
zakelijk is. Het Groningen-veld en een aantal gasopslagsystemen
zieningszekerheid nauwelijks aan de orde kwam. Daar heeft een
gepubliceerd en in 2002 van reacties werd voorzien. Het doel van
‘Visie op de aardgasproductie in Nederland in de 21ste eeuw’,
kunnen die stroom opvangen en vervolgens in afgepaste hoeveel-
aantal recente gebeurtenissen verandering in gebracht. Zo hebben
de publicatie blijkt uit haar titel: ‘Naar een Europese strategie
waarop dit verhaal mede is gebaseerd. Het is een publicatie van
heden afstemmen op de vraag. Voor het transport van aardgas is
‘11 september’ en zijn gevolgen gezorgd voor een groter besef van
voor de voorzieningszekerheid van energie’.
de Overlegraad Olie en Gas, waarin vertegenwoordigers van de
er immers zowel in als rond Nederland in de loop der jaren een
overheid, de milieu-organisaties en de aardgasindustrie plus een
hoogwaardig netwerk van leidingen opgebouwd.
de politiek-economische risico’s waaraan de energievoorziening onderhevig kan zijn. Ook hebben zich in liberaliserende markten
INVESTERINGEN
aantal onafhankelijke experts constructief nadenken over de
onlangs problemen voorgedaan rond de voorzieningszekerheid,
De gasvoorraden in Rusland, Noorwegen etc. zijn groot genoeg
toekomst van de Nederlandse aardgasproductie. Gegeven deze
Een toekomstige geleidelijke overgang van Nederland als gas-
met ‘Californië’ als bekendste voorbeeld. En dan is er de voorziene
om aan de verwachte groei van de vraag te voldoen. Maar voor het
conclusies, is het de vraag hoe Nederland als belangrijkste
producent naar een Nederland als capaciteitsleverancier vraagt
groei in de behoefte aan gasimporten in de EU, die voortvloeit uit
installeren van de benodigde infrastructuur en het ontsluiten van
aardgasland van de EU het beste te werk kan gaan om zowel nu
om aanzienlijke investeringen en een voortzetting van de speur-
de Kyoto-overeenkomst. Met ‘Kyoto’ hebben de EU-landen zich in
nieuwe velden zijn de komende decennia tientallen miljarden euro
als in de toekomst de factoren milieu, economie en voorzienings-
tocht naar nieuwe gasvelden. Daarvan kan alleen sprake zijn,
mondiaal verband verplicht de uitstoot van broeikasgassen - met
aan investeringen nodig. Om de benodigde projecten - en daar-
zekerheid optimaal tot hun recht te laten komen.
als de investeerders in nieuwe velden zich verzekerd mogen weten
CO2 als hoofdcomponent - te verminderen. De belangrijkste
mee de voorzieningszekerheid van het Russische gas - te kunnen
afspraken betreffen het streven naar energiebesparing en een
realiseren, is een gunstige en stabiele investeringsomgeving
KLEINE -VELDENBELEID
stellingen op de gebieden milieu, marktwerking en voorzienings-
efficiënter energiegebruik, terwijl in de resterende energievraag zo
noodzakelijk. Verder zullen er voor de productie milieu-eisen en
Essentieel is het voortgaan met het uitvoeren van het kleine-
zekerheid staan soms met elkaar op gespannen voet. Alleen een
milieuvriendelijk mogelijk dient te worden voorzien. Dat laatste
-standaarden moeten gaan gelden die vergelijkbaar zijn met die
veldenbeleid zoals dat door de overheid is vastgesteld. Dit beleid
geïntegreerde visie op het Nederlandse energiebeleid in Europese
impliceert een voorkeur voor ‘duurzaam’ in de vorm van bio-,
in de EU. Totdat aan deze voorwaarden is voldaan, blijft het zaak
houdt in dat de kleine gasvelden met voorrang worden
context en op de langere termijn, die wordt gedragen door de
wind- en zonne-energie en het bevorderen van het gebruik van
de importafhankelijkheid van de EU zo veel mogelijk te beperken.
geproduceerd, zodat het Groningen-veld zo veel mogelijk wordt
politiek en de samenleving, kan zorgen voor een gezond en
aardgas in plaats van kolen of stookolie. Want van die drie fossiele
Op korte termijn zou het afzien van de verdere exploitatie van
gespaard. Het Groningen-veld heeft hierbij een balansfunctie:
betrouwbaar investeringsklimaat.
brandstoffen is aardgas de schoonste: bij verbranding van gas
de Nederlandse kleine velden ten gunste van bijvoorbeeld importen
het zorgt samen met de ondergrondse gasbergingen voor de
komt er bij dezelfde hoeveelheid geproduceerde energie beduidend
uit Rusland, resulteren in het verschuiven of zelfs het verhogen
volumeflexibiliteit die nodig is om het vrij constante aanbod uit 20
van afzet uit die velden. De huidige, soms conflicterende, doel-
21
ECONOMIE KWALITEIT EN WAARDE VOOR DE KLANTEN
2. KWALITEIT EN WAARDE VOOR DE KLANTEN
Grijpskerk beschikbaar om het tekort
NAM
aan te vullen (zie NAM in de praktijk: ‘Inzet ondergrondse gasopslag bij extreme
IN DE PRAKTIJK
kou’). Op deze manier kan altijd worden
2.1 Inleiding
KWALITEIT EN KWANTITEIT
voldaan aan de met Gasunie afgesproken
Waarde creëren voor klanten betekent
Met Gasunie zijn afspraken gemaakt
hoeveelheden gas.
samenwerken met klanten. De unieke
over de kwaliteit van het te leveren gas en
eigenschappen van NAM’s belangrijkste
over de minimale en maximale hoeveel-
product aardgas en de unieke structuur
heid. Essentieel in de overdracht van de
van het Nederlandse transportsysteem
NAM naar Gasunie is een compleet en
Bewaking van kwaliteit en kwantiteit van het aardgas is voor de NAM en
NAM
IN DE PRAKTIJK
Op vrijdag 6 december 2002 voor-
miljoen m3/d afkomstig was van UGS’en
TOEKOMSTIGE ONTWIKKELINGEN
spelden de weerberichten een koude
Norg en Grijpskerk. Omdat de voor-
In 2002 is de organisatiestructuur van
periode met gemiddelde temperaturen
spellingen uitwezen dat de vorstperiode
Gasunie veranderd: de handelsorganisatie
van – 10°C overdag. In overleg met
enkele dagen zou aanhouden, werd op
voor aardgas maken dat een intensieve
duidelijk overzicht van de eigenschappen
en transportorganisatie zijn losgekoppeld.
Gasunie werd besloten om de productie
alle NAM-locaties een optimalisatie-
samenwerking tussen klant en leverancier
van het geleverde gas. In de kwaliteits-
Dit heeft voor de NAM tot gevolg dat
van de NAM te maximaliseren, waarbij
proces ingezet om aan de vraag van
Gasunie essentieel. Met behulp van
nodig is. Door afstemming van productie-
afspraken staan aspecten zoals de druk
met meer partijen zaken gedaan zullen
een ultra-sonic meter wordt de snel-
processen kan een meerwaarde gecreëerd
van het gas, de temperatuur en de samen-
worden, wat met name eisen zal stellen
heid van de gasstroom gemeten. Door
worden voor klant, leverancier en derden,
stelling. Om aan de verwachtingen van
aan de organisatie en administratie van
deze meter worden geluidsignalen
zoals overheid en consumenten.
Gasunie te voldoen heeft de NAM in 2002
de samenwerking. Waar vroeger op dag-
de ‘Sales Gas Quality Assurance Policy’
basis werd gemonitord wat aan Gasunie
de kleine velden en het grote Groningen-
Gasunie te kunnen blijven voldoen. Dit
opgesteld, op basis waarvan de afdelingen
werd geleverd, zal straks 365 dagen per
veld op volle kracht moesten produce-
betekende veel extra werkzaamheden
binnen de NAM een werkplan hebben
jaar, 24 uur per dag kwaliteit en kwantiteit
ren. Op maandag 9 december bleek de
in de vrieskou, met name voor de
SAMENWERKING MET DE KLANT
gemaakt. Onderdeel hiervan is een
inzichtelijk moeten zijn.
gasvraag nog groter dan verwacht en
operationele medewerkers op de
Uit grote en kleine velden in Nederland
uitgebreid meetnetwerk met diverse
werd besloten om tijdens de ochtend-
NAM-locaties. Bevriezing en ijsvorming
en op het Nederlands deel van het
verificatie- en monitoringsmomenten.
piek de ondergrondse gasopslagen
van installatieonderdelen veroorzaak-
Continentaal Plat produceert de NAM
Deze verbeterde methodiek bewaakt niet
(UGS’en) in Norg en Grijpskerk in te
ten enige problemen, maar werden op
aardgas, dat geleverd wordt aan Gasunie.
alleen de juiste specificaties van het
OLIE
zetten om aan de vraag te kunnen vol-
tijd opgelost. Tijdens de gehele periode
Dat is ook de enige klant van de NAM
geleverde gas, maar borgt ook de kwaliteit
De door de NAM geproduceerde olie
doen. Beide opslagvelden werden in-
heeft de NAM kunnen voldoen aan de
voor de levering van gas. De samen-
van de meetmethoden, de apparatuur
wordt verkocht aan raffinaderijen van
gezet op 40% van hun beschikbare
gasvraag, waarmee het nut en de
De verandering in snelheid van het
werking tussen de NAM en Gasunie is op
(zie NAM in de praktijk: ‘Ultrasone
Shell en Esso, waar er bijvoorbeeld
capaciteit. De maximale uurproductie
noodzaak van de ondergrondse opslag
geluidsignaal geeft informatie over
alle niveaus in de organisatie aanwezig.
meting van de gasstroom’) en de meet-
benzine van wordt gemaakt. Vanaf olie-
van de NAM was op die dagen ongeveer
wederom zijn bewezen.
de snelheid van het gas. Samen met
Op werkniveau vindt formeel overleg
organisatie. Op deze manier wordt
platform F3 gaat de olie per schip naar
440 miljoen m /d, waarvan circa 60
de druk, de temperatuur en de
plaats via de Technische Planning
geborgd dat de levering aan de klant over-
Rotterdam of Engeland. Vanaf de land-
compositiegegevens van het gas wordt
Coördinatie, die ongeveer vijf keer per jaar
eenkomt met de gemaakte afspraken.
locaties (Rotterdam, Berkel en Pernis-
door de flowcomputer de afgeleverde
bij elkaar komt. In dit overleg worden
In 2002 zijn door deze nieuwe methodiek
West) gaat de geproduceerde olie per
CONDENSAAT
betekende een vrij lange route. In overleg
hoeveelheid bepaald. De ultra-sonic
verschillende gezamenlijke projecten
slechts vijf meetincidenten geweest, tegen-
pijpleiding naar de raffinaderijen.
Bij de productie van gas ontstaat
met de aandeelhouders is besloten om het
meter op bijgaande foto is geïnstal-
besproken. Verder wordt gekeken naar
over gemiddeld tien in de jaren daarvoor.
Bij de olieproductie wordt zo veel
condensaat als bijproduct, dat wordt
zure condensaat te verkopen aan een andere
leerd op locatie Anjum. De NAM
de gewenste productiecapaciteit op korte
De hoeveelheid gas die geleverd wordt, is
mogelijk samenwerking met de klanten
verkocht aan de raffinaderijen van Shell
raffinaderij, vlak over de grens in Duitsland.
installeert in de komende jaren op
en lange termijn, naar het inrichten van
uiteraard afhankelijk van de tijd van het
gezocht. Een van de manieren waarop in
en Essote Rotterdam. Verreweg het
De vervoerskosten gingen daarmee naar
al haar locaties ultra-sonic meters
faciliteiten voor piekvragen en naar de
jaar. In de koude maanden is de gas-
overleg met de klant verbeteringen zijn
grootste deel van het condensaat van de
beneden, maar ook het vervoersrisico werd
ter vervanging van oudere, minder
benodigde transportfaciliteiten vanaf
productie gemiddeld 7,5 keer zo hoog
gerealiseerd, is het onttrekken van zout
land- en zeevelden gaat per schip van
aanzienlijk teruggebracht.
de productielocaties van de NAM tot
als in de zomerperiode. Deze flexibiliteit
aan de geproduceerde olie. Waar de NAM
Den Helder en Delfzijl naar de
aan de gaspit in de keuken van de
in productie bereikt de NAM door de
dat tot voor kort zelf deed op de productie-
raffinaderijen; een klein deel van het
ONDERGRONDSE GASOPSLAG
consumenten. Door deze geïntegreerde
hoeveelheid gas uit het Groningen- veld te
locatie, wordt de olie nu inclusief zout per
landcondensaat gaat per truck naar
Naast de opslag van gas voor koude
aanpak kunnen optimale oplossingen
variëren. Bij toenemende vraag blijft de
pijpleiding naar de raffinaderij gebracht
raffinaderijen. Voor het vervoer naar de
periodes is twaalf procent van de
worden geïmplementeerd. Als een van
gasproductie uit kleine velden gelijk en
en daar door de klant gescheiden. Dit
raffinaderijen wordt steeds gezocht naar
capaciteit van de ondergrondse gasopslag
de resultaten van deze studie kwam
wordt de kraan in Groningen wat verder
bleek voor beide partijen een verbetering
de meest efficiënte en verantwoorde
te Grijpskerk beschikbaar om gas van
bijvoorbeeld destijds naar voren om
opengezet. Mocht zelfs de maximaal
in het productieproces.
oplossing. Op locaties in Oost-Nederland
derden op te slaan. Duke Energy Europe
zowel in Noord-Nederland als in Noord-
beschikbare productie uit het Groningen-
wordt zuur gas en zuur condensaat
NorthWest B.V. heeft in 2002 en kwart
Holland een ondergrondse gasopslag
veld niet voldoende zijn, dan zijn de
geproduceerd. Het vervoer per truck naar
van deze capaciteit ingekocht en recent
aan te leggen.
ondergrondse gasopslagen te Norg en
raffinaderijen in West-Nederland
het contract verlengd tot 1 april 2004.
met een hoge frequentie door de gasleiding gestuurd. Vervolgens worden
2.2 Gasproductie
deze signalen aan de andere kant van de leiding gereflecteerd en weer op-
ULTRASONE METING VAN DE GASSTROOM gevangen door een zendmicrofoon.
nauwkeurige meetapparatuur.
2.3 Overige producten
22
23
INZET ONDERGRONDSE GASOPSLAG BIJ EXTREME KOU
3
ONZE PRESTATIES
Milieu
in één oogopslag
• Nieuw emissieregistratiesysteem in gebruik genomen. • Lichte daling van emissies naar lucht: 1,7 miljoen EIU’s. • Nieuw bedrijfsmilieuplan voor periode 2003 - 2006 opgesteld. • Continuering ISO-14001 certificaat. • Verdere aandacht voor toename bodemverontreinigingen in 2002.
3. BESCHERMING VAN NATUUR EN MILIEU
in EIU’s wordt grotendeels veroorzaakt
wordt veroorzaakt door de installatie van
WATER
door een daling in de emissies van VOS
compressoren op een aantal offshore-
Bij de productie van olie en aardgas op de
(vluchtige organische stoffen) en methaan
platforms. Deze zijn nodig om de
Noordzee wordt het meegeproduceerde
(CH4 ). De geplande reductie van VOS in
productie uit de gasvelden op peil te
water ter plekke ontdaan van de minerale
De NAM heeft de zorg voor het milieu hoog in het vaandel staan. Het voorkomen
2003 wordt onder andere gerealiseerd
houden. In het MJA (zie hoofdstuk 4)
olie en vervolgens met het gezuiverde
van negatieve effecten op mens, dier en milieu is opgenomen in het bedrijfsbeleid.
bij de renovatie van installaties in het
zijn wel maatregelen opgenomen ter
hemelwater en ander afvalwater geloosd
Investeringen in techniek en menskracht leveren innovatieve oplossingen op en
Annerveen-veld. De methaanreductie
verbetering van de energie-efficientie,
op het oppervlaktewater, de zee. Deze
zorgen voor reductie van emissies en overlast.
wordt voornamelijk gerealiseerd door
waarmee ook een reductie van de CO2-
waterstromen worden aangeduid als
het GLT-project, waarbij de fornuizen
emissie wordt gerealiseerd. Bij de
‘overboordwater’. In 2002 is 264.000 m3
vervangen worden door incinerators.
productie van aardgas komen ‘restgassen’
overboordwater geloosd vanaf installaties
3.1 Certificering
aangesloten E&P-ondernemingen.
emissies van alle locaties binnen de NAM
Deze zorgen ervoor dat de restgas-
vrij, die nog niet altijd in de productie-
op zee, waarbij de gemiddelde olieconcen-
Het milieuzorgsysteem van de NAM
Specifieke afdelingen van de NAM zoals
bepaald. Dit programma heeft per
verbranding wordt geoptimaliseerd en
stroom opgenomen kunnen worden,
tratie 13,2 mg/l was. Op alle afzonderlijke
is al enige jaren gecertificeerd volgens de
de inspectiedienst, de Arbo-dienst, de
1 januari 2002 het oude systeem MIRAS
dat de hierbij vrijkomende warmte
bijvoorbeeld door operationele om-
locaties was de concentratie onder de wet-
ISO14001-norm, eerst door koppeling
logistieke afdeling en het laboratorium
vervangen. Met de introductie van het
nuttig wordt gebruikt. In 2002 is de
standigheden. Ook komt er gas vrij tijdens
telijke limiet van 40 mg/l. Het installeren
van afzonderlijke business unit-certificaten,
voor productiechemie zijn respectievelijk
nieuwe systeem zijn eveneens de uitgangs-
totale emissie van CO2 en CH4 uitgedrukt
het testen van putten en het drukvrij
van de MPPE-unit op platform K15A
en na de reorganisatie in 2000 door
gecertificeerd volgens de normen EN
punten van emissiebepaling aangescherpt.
in CO2-equivalenten (=Global Warming
maken van installaties. Het streven is om
(zie kader ‘NAM in de praktijk: benzeenreductie’) zorgt voor een verdere vermindering van de hoeveelheid geloosde
integratie in het CMS. Eind 2001 is het
45004 en ISO/IEC 17020 (accreditatie
De bepaling van gasvormige emissies is in
Potential) licht gedaald. Dit wordt met
deze restgassen nuttig te gebruiken,
geïntegreerde milieuzorgsysteem van
type B), Regeling Certificatie Arbo-
EIS gebaseerd op meer gedetailleerde
name veroorzaakt door de verminderde
bijvoorbeeld voor energie-opwekking.
informatie van de gascomposities op de
productie offshore.
olie. Eind 2002 is een project gestart om
locaties. Via EIS komen de emissies
De Global Warming Potential (GWP) zal
productiewater op platform K81 te
naar verwachting in 2003 toenemen. Dit
injecteren in een niet meer producerende
de NAM als zodanig door KPMG
diensten, NEN-EN ISO 9001 en Sterlab.
gecertificeerd. Gedurende 2002 is een volledig programma van activiteiten uit-
3.2 Prestaties
uitgedrukt in EIU circa 5% hoger uit dan
gevoerd om de continuering van het
Het algehele beeld over 2002 is licht
via MIRAS. Meer over de overgang van
certificaat zeker te stellen. Er is ruime aan-
positief. De totale hoeveelheid aan gas-
MIRAS naar EIS is in de toelichting op
dacht besteed aan de beheersing van de
vormige emissies is gedaald. Oorzaak
de cijfers in dit maatschappelijk verslag te
geïdentificeerde significante milieu-
hiervan is onder andere een teruggelopen
vinden. Het effect van de gasvormige
aspecten. Interne audits hebben plaats-
productie op de offshore-locaties. De toe-
emissies wordt niet alleen uitgedrukt in
gevonden, onder andere om het voldoen
genomen hoeveelheid geproduceerd afval
tonnages (zie cijferbijlage) maar tevens
aan de milieuvergunningen te verifiëren.
is een aandachtspunt; wel is bijna drie-
doorgerekend in zogenoemde
Tevens zijn er projecten uitgevoerd om
kwart van het geproduceerde afval
‘Environmental Impact Units’ (EIU).
Bij de offshore-productie van gas wordt
circa 10.000 kg minder benzeen worden
MPPE-techniek voor benzeen is groter
de impact van milieuaspecten, zoals gas-
hergebruikt of nuttig toegepast. Het
Deze EIU’s zijn gebaseerd op een methode
het productiewater op zee geloosd.
geloosd. De MPPE-techniek werkt
dan 90%. Eind 2003 wordt een tweede
vormige emissies en energieverbruik,
nieuwe bedrijfsmilieuplan geeft richting
die de hoeveelheid uitgestoten componen-
In afspraken met de overheid heeft de
volgens het principe van extractie.
MPPE-unit geplaatst op platform K15;
te verminderen. Het opgestelde Bedrijfs-
aan verdere verbetering van de milieu-
ten omrekent naar hun bijdrage aan de
NAM zich gecommitteerd aan een
De te lozen waterstroom wordt door
de plaatsing van een derde unit is
milieuplan 2003-2006 (BMP-3) is volledig
prestaties. Een aantal voor 2002 geplande
milieubelasting. Het totaal aan gas-
reductie van het benzeengehalte in het
een kolom langs een materiaal geleid
gepland voor 2004.
ingericht om alle belangrijke milieu-
offshore reductiemaatregelen is uitgesteld
vormige emissies is gedaald met 4% ten
geloosde water met 60% ten opzichte
dat de koolwaterstoffen zoals benzeen
aspecten te adresseren. De eerste controle-
en in dit nieuwe plan opgenomen.
opzichte van 2001 tot 1,7 miljoen EIU’s.
van 1990. Deze reductie wordt onder
opneemt. Het opgenomen benzeen
Deze reductie is met name toe te schrijven
andere bereikt door het installeren
wordt vervolgens met behulp van stoom
audit van KPMG, die in december 2002
NAM
IN DE PRAKTIJK
BENZEENREDUCTIE
is uitgevoerd, is succesvol verlopen en heeft
GASVORMIGE EMISSIES
aan de afgenomen productie op offshore-
van zuiveringsinstallaties van het
en een lage-druksysteem geconden-
geen afwijkingsrapporten opgeleverd.
De in dit verslag gerapporteerde cijfers
locaties, onder andere door de uitgelopen
type MPPE (Macro Porous Polymer
seerd en via een pijplijn naar de wal
Tevens is de NAM in 2002 door Lloyds
over de gasvormige emissies zijn bepaald
onderhoudsperiode en de vervanging van
Extraction). De eerste installatie van dit
gebracht, vanwaar het als grondstof
als ‘best in class’ beoordeeld in een door
met behulp van een nieuw programma
de compressoren op het K14-platform.
type is eind 2002 op platform K15A
naar de raffinaderijen in Pernis gaat.
Novem georganiseerde audit op energie-
genaamd EIS (Environmental Information
Voor 2003 wordt een verdere daling tot
geïnstalleerd. Hierdoor zal per jaar
Het zuiveringsrendement van de
zorgsystemen van de bij NOGEPA
System). Via EIS worden de gasvormige
1,6 miljoen EIU’s verwacht. De vermindering 24
25
MILIEU BESCHERMING VAN NATUUR EN MILIEU
put. Hiermee wordt naar verwachting een
AANTAL HISTORISCHE GEVALLEN VAN BODEMVERONTREINIGING
aanzienlijke reductie bereikt van de
0
hoeveelheid geloosde olie en zware metalen.
100
200
300
400
500
600
of elders nuttig toegepast. Ongeveer 10%
AANTAL MILIEU - INCIDENTEN EN - KLACHTEN
700
800
900
0
50
100
150
200
250
300
350
van het afval wordt uiteindelijk gestort. De fractie ‘anders dan storten’ bestaat
1992
1997
1998
1998
1999
1999
2000
2000
zeven door de overheid beoordeeld en
2001
2001
worden veroorzaakt door licht, geluid,
derhalve uit het urgentiesysteem verwijderd.
2002
2002
stank, stof of bodemtrillingen. Deze
BODEM
In 2002 waren 56 bodemsaneringsprojecten in uitvoering, waarvan er achttien werden beëindigd. Hiervan zijn er inmiddels
onder andere uit boorgruis en -spoeling op waterbasis dat in zee wordt geloosd. MILIEU - INCIDENTEN EN KLACHTEN
Overlast van NAM-activiteiten kan
verstoring komt vrijwel altijd naar voren
Bij deze saneringsprojecten is 118.000 ton grond afgegraven en afgevoerd en
urgentie/gevalsklasse-1
urgentie/gevalsklasse-2
1,8 miljoen m grondwater onttrokken en
urgentie/gevalsklasse-4
urgentie/gevalsklasse-5
3
urgentie/gevalsklasse-3
milieu-incidenten
als een klacht van omwonenden. Elke
klachten (excl. bodemtrilling)
klacht wordt in behandeling genomen en
gezuiverd. In toenemende mate worden
onderzocht, eventueel plaatselijk
CO2 EMISSIE (X1000 TON)
bodemsaneringen uitgevoerd door middel
GASVORMIGE EMISSIES ( MLN EIU )
van in-situ reiniging van de grond. Dit
1990
1998
1999
1990
1.000 2000
2001
2002
2003
1998
1999
2000
2001
2002
beoordeeld en waar mogelijk opgelost.
2003
In 2002 zijn negentien klachten ontvangen;
betekent dat de verontreinigde grond niet
5,0
wordt afgegraven, maar ter plekke wordt
4,5
600
bij diverse projecten wordt aan de milieu-
gereinigd. De aanpak van bodemsanering
4,0
400
aspecten als geluid, licht en stank
gebeurt conform het ‘Raamplan bodem
3,5
200
specifiek aandacht besteed. De plannen
2000’, waarvan in 2003 een actualisatie
3,0
0
zal plaatsvinden. Aan het eind van 2002
2,5
waren er nog 412 historische gevallen
2,0
van bodemverontreiniging. Toch worden
1,5
er nog steeds nieuwe gevallen van
1,0
bodemverontreiniging geconstateerd
0,5
(63 in 2002). Dit betreffen zogenaamde zorgplichtgevallen, die in principe
800
dit is evenveel als in 2002. In de planfase
van de NAM worden in een zo vroeg verwachting
2002-doelstelling
mogelijk stadium met omwonenden gecommuniceerd. Zo wordt er bij nieuwe projecten een geluidsprognose opgesteld,
MILIEU - UITGAVEN PER ASPECT ( MLN EURO )
0
0,0 2002-doelstelling
doelstelling
onverwijld en volledig gesaneerd moeten
20
40
wordt dit binnen zes maanden door 60
geluidgebruiksruimte van een locatie bepaald. Ook de overlast door licht wordt
2000
maken van verontreinigde bodem, wordt
is € 2,6 miljoen betaald. In het verleden
water dat geloosd wordt op het riool.
ook veel aandacht gegeven aan het voor-
hebben zich rond gaswinning in
In 2002 is bijna 1,8 miljoen ton water
komen van nieuwe verontreiniging.
Zuidoost-Drenthe aardtrillingen voor-
geïnjecteerd en 328.000 ton geloosd op
De campagne ‘Going for zero’ (zie hoofd-
gedaan. In 2002 zijn geen nieuwe gevallen
het riool. Er is 147.000 ton bedrijfsafval
waterbehandeling
luchtverontreiniging, stank en licht
stuk 5) is niet alleen gericht op veiligheid,
van aardtrillingen gemeld en zijn er geen
geproduceerd, onder andere het huis-
afvalverwerking
geluidsreductie
maar met name ook op het voorkomen
nieuwe schadeclaims ingediend. Aan het
houdelijk afval op alle locaties (kantoren
van negatieve effecten op het milieu.
eind van 2002 waren nog tien schade-
en gaslocaties) van de NAM en bouw- en
Productie van aardgas en aardolie kan op
claims in behandeling. In totaal is tot en
sloopafval dat ontstaat bij abandonnering
met 2002 ruim € 680.000,- aan schade-
en renovatie van productielocaties. In 2002 is in totaal 77.000 ton gevaarlijk
opgezet om deze bodemdaling te monitoren . Dit programma wordt al
zoveel mogelijk beperkt. Hiervoor is in 2002 een lichtreductieprogramma uit-
2001
gevoerd, waarbij de lichtuitstraling op de
2002
locaties in Groningen werd gecontroleerd en zoveel mogelijk werd teruggebracht
bodembeheer
natuurinpassing en compensatie
overig
door lagere lichtmasten te installeren en minder licht te laten branden als er niemand op de locatie aan het werk is.
VERWERKING AFVAL VOLGENS DE VOORKEURSVOLGORDE
10%
3%
andere uit al het oliehoudende afval,
Het totaal aantal milieu-incidenten is in 2002 gestegen tot 249. Het aantal lekkages
10%
14%
afval geproduceerd. Dit bestond onder AFVALSTOFFEN
middel van een verificatiemeting gecontroleerd en wordt op deze manier de
geïnjecteerd in de diepe ondergrond en
vergoedingen uitgekeerd.
120
1999
voor deze financiering werd ingesteld,
hebben. De NAM heeft een programma
100
1998
worden. Naast het opsporen en schoon-
sommige plaatsen bodemdaling tot gevolg
80
materiaalhergebruik
naar bodem, water of lucht is ten opzichte
nuttige toepassing
van 2001 met twintig incidenten toe-
verbranden
genomen. Het grootste deel van deze incidenten bestond uit gasvormige
enige tijd succesvol toegepast. In 2002
Binnen de NAM wordt analoog aan de
zoals boorgruis op oliebasis.
anders dan storten
zijn er tientallen verzoeken gedaan voor
geldende wetgeving onderscheid gemaakt
De verwerking van afval vindt plaats op
storten
emissies naar de lucht: 84 incidenten.
producthergebruik
Daarnaast hebben zich 63 incidenten
de financiering van projecten ter compen-
in drie categorieën afval: afvalwater,
basis van de in de wetgeving vastgelegde
satie van de bodemdaling, die het gevolg
bedrijfsafval en gevaarlijk afval. Het afval-
voorkeursverwijderingsvolgorde,
15%
van bodemvervuiling voorgedaan. 48%
is van de gaswinning in Noord-Nederland.
water is nog onder te verdelen in water
de ladder van Lansink. Ruim 70% van
Uit het bodemdalingsfonds, dat speciaal
dat bij productie ontstaat en weer wordt
het geproduceerde afval wordt hergebruikt 26
Een incident waarbij cement vanaf een boorinstallatie in zee terecht kwam,
27
MILIEU BESCHERMING VAN NATUUR EN MILIEU
milieuaspecten relevant zijn bij de
verlening. Door het opstellen van de MIR
uitgaven zijn gestegen met 35 procent ten
verschillende NAM-activiteiten. In het
kunnen alle omgevingsaspecten van een
opzichte van 2001. Deze stijging wordt
BMP-3 zijn alle significante milieuaspecten
project in principe volwaardig meegewogen
onder andere veroorzaakt door een groot
opgenomen. Per milieuaspect wordt
worden met de bedrijfseconomische
aantal investeringen bij de renovatie en
aangegeven wat de huidige stand van
aspecten in de besluitvorming. De MIR
nieuwbouw in het kader van Groningen
zaken is, wat de wettelijke kaders zijn en
bevat een toetsing aan de biodiversiteit en
Long Term ter voorkoming van water-
welke maatregelen worden genomen.
een toetsing aan belangrijke criteria voor
verontreiniging en voor het optimaal
Duurzame Ontwikkeling. Het MIR-proces
verwerken van afvalstoffen, met name bij
MILIEU INVLOED RAPPORTAGE
wordt in een zo vroeg mogelijke fase van
bodemsaneringsprojecten. Ook zijn bij
Sinds 1989 gebruikt de NAM met
het project uitgevoerd, omdat dan nog de
diverse grote projecten op offshore-
succes het MIR-proces (Milieu Invloed
meeste en vergaande keuzemogelijkheden
locaties milieu-investeringen gedaan
Rapportage). Het is één van de belangrijk-
(bijvoorbeeld alternatieve technologieën,
(zie NAM in de praktijk: ‘Benzeen-
ste interne instrumenten geworden voor
installaties of locaties) voor implemen-
reductie’). Zowel de operationele kosten
het identificeren van de milieu-invloed,
tatie in aanmerking kunnen komen.
als de investeringen voor het verwerken
die voortkomen uit de activiteiten van
In 2002 zijn ongeveer 25 MIR’s opgesteld.
van afval vielen in 2002 hoger uit, omdat er onder andere meer boringen zijn
heeft geleid tot een boete van 10.000 euro.
betrekking tot het beheer van radio-
afvalstoffen is beïnvloed door de bij het
de NAM. Het MIR-proces levert daarmee
Ook zijn er 82 incidenten geweest waarbij
activiteit en straling in relatie tot Veiligheid,
Besluit Stralingbescherming behorende
een belangrijke bijdrage aan het verbeteren
MILIEU - UITGAVEN EN INVESTERINGEN
uitgevoerd dan in eerdere jaren. Voor
vloeistoflekkages hebben plaatsgevonden
Gezondheid, Welzijn en Milieu. De NAM
grenswaarden, maar evenzeer door
van de milieuprestaties van de NAM.
In 2002 is € 97,7 miljoen besteed aan
inpassing in de natuur en compensatie is in 2002 ongeveer € 7,6 miljoen uitgegeven.
binnen de getroffen noodvoorzieningen,
stralingsbeschermingsdienst maakt deel
het activiteitenplan, zoals dat in 2002
Het MIR-proces is bestemd voor intern
de beheersing van de verschillende
zoals vloeistofdichte vloeren en lekbakken.
uit van de stralingsbeschermings-
in de verschillende assets is uitgevoerd.
gebruik binnen de NAM, hoewel de
milieu-aspecten. De milieu-uitgaven
Dit is bijvoorbeeld besteed aan het inpassen van locaties in de natuurlijke
Deze hebben geen bodemverontreiniging
organisatie en bestaat uit vier fulltime
Detailrapportage over in 2002 vrijgekomen
resultaten kunnen worden gebruikt bij
vormen bijna 7 procent van de totale
tot gevolg gehad.
stralingsdeskundigen met daarnaast meer
radioactief besmette installatie-onderdelen
het voorbereiden van externe trajecten
uitgaven en zijn verdeeld over operationele
omgeving of het verminderen van zichthinder voor omwonenden.
dan 200 operationele medewerkers, die
en radioactieve rest- cq. afvalstoffen vindt
zoals het opstellen van een Milieu Effect
kosten (42 procent) en kapitaals-
RADIOACTIVITEIT VAN
opgeleid zijn voor de directe begeleiding
plaats in het in de vergunning voor-
Rapportage (MER) of bij de vergunning-
investeringen (58 procent). De milieu-
NATUURLIJKE OORSPRONG
van werkzaamheden aan installaties,
geschreven Stralingsbeschermingsdienst
In de aardolie- en aardgasproducerende
waarin radioactieve afzettingen voor-
Jaarverslag 2002, dat tevens aan betrokken
industrie komt het verschijnsel
komen. Voor het omgaan met deze NORM-
overheden wordt toegezonden.
‘opstapeling van radioactieve stoffen’ in
stoffen is bij de NAM de zogenaamde
installatiedelen of meegeproduceerde
Stralingsbeschermingsdienst-regelgeving
reststoffen voor. Het gaat dan om radio-
(Voorschriften, Procedures en Werk-
actieve stoffen met een lage activiteit,
instructies) van kracht. Als gevolg van
BEDRIJFSMILIEUPLAN
die afkomstig zijn uit de diepe onder-
de invoering van het Besluit Stralings-
Iedere vier jaar verschijnt, als onderdeel
Het uitgangspunt van het bodembeleid
en optimalisatie van bodembeheer en
stoffen in het kader van grondverzet
grond (de formatie) waaruit aardgas
bescherming, met daarin nieuwe
van het Milieuconvenant tussen de over-
van de NAM is het functioneel en
bedrijfsdynamiek zijn binnen de NAM
en het Bouwstoffenbesluit behoren tot
of aardolie wordt geproduceerd. De ver-
nuclide-specifieke grenswaarden voor
heid en de olie- en gaswinningsindustrie,
kosteneffectief saneren van historische
te vinden bij het GLT-project. Dit project
de uitdagingen van GLT. In 2002 zijn
zamelnaam voor deze stoffen is ‘NORM’:
Meldingsplicht (MP) en Vergunningplicht
een Bedrijfsmilieuplan (BMP). In 2002
bodemsaneringsgevallen. Het vernieuwde
is gericht op het renoveren en optimali-
op drie locaties in het kader van het
Naturally Occurring Radioactive
(VP), heeft een herwaardering van alle,
is gewerkt aan het opstellen van het derde
Nederlandse bodembeleid staat toe
seren van de locaties waar gas uit het
GLT-project werkzaamheden uitgevoerd.
Materials (te vertalen als ‘Radioactieve
op dat moment geregistreerde, NAM
BMP, dat loopt vanaf 2003 tot en met
dat meer dan voorheen aansluiting
Groningen-gasveld wordt gewonnen.
Stoffen van Natuurlijke Oorsprong’).
LSA-inrichtingen plaatsgevonden. Het
2006. Het BMP-2 richtte zich voor-
gezocht kan worden bij de dynamiek
De constructiewerkzaamheden op een
Bij de NAM wordt hiervoor ook wel de
aantal meldingsplichtige of vergunning-
namelijk op gasvormige emissies naar
van het bedrijf of van de samenleving.
GLT-locatie vereisen onder meer
term ‘LSA’ gebruikt: Lage Specifieke
plichtige LSA-inrichtingen is hierdoor
de lucht, omdat in die periode daar
Gedurende het in gebruik zijn van de
grondmechanisch bodemonderzoek,
Activiteit. Dit verschijnsel kan overigens
toegenomen van vijftig naar 58 stuks.
de meeste milieuwinst te behalen was.
locatie is, onder bepaalde voorwaarden,
ontgraving, grondwateronttrekking en
bij elke vorm van delfstofwinning optreden.
Met uitzondering van de externe
Een aantal reductiemaatregelen uit het
uitstel van het wettelijke sanerings-
nieuwbouw. Tijdens deze GLT-project-
De vergunningen die de NAM in het kader
verwerking wordt, voor wat betreft het
BMP-2 is uitgesteld en wordt mee-
tijdstip mogelijk. Door aansluiting
fasen kan bodembeheer in preventieve
van de Kernenergiewet heeft, schrijven
beheer, geen onderscheid gemaakt tussen
genomen in het BMP-3. In het nieuwe
op bedrijfsdynamische momenten
en curatieve vorm een plaats krijgen,
onder meer een meldings- en rapportage-
meldingsplichtig en vergunningplichtig.
plan wordt nauw aangesloten bij het
kunnen saneringen op een efficiënte
waardoor een efficiënte combinatie
structuur en de inrichting van een
De omvang van in 2002 vrijgekomen
ISO-14001 gecertificeerde milieuzorg-
en effectieve wijze worden aangepakt.
van sanering en renovatie gemaakt kan
stralingsbeschermingsorganisatie voor;
hoeveelheid radioactief besmette installatie-
systeem van de NAM. In het kader van
Duidelijke voorbeelden van samenloop
worden. Ook het hergebruik van rest-
zij geven verder voorwaarden met
onderdelen en/of radio-actieve rest- cq.
dit zorgsysteem is vastgelegd welke
BEDRIJFSDYNAMISCH SANEREN BIJ CLUSTER RENOVATIES IN GRONINGEN ( GLT )
3.3 Plannen en instrumenten
28
29
NAM
IN DE PRAKTIJK
DE STAND VAN ZAKEN
Werken rond kwetsbare gebieden Begin jaren zeventig besloot de overheid naast de winning uit het Groningen-gasveld de exploitatie van de kleinere Nederlandse aardgasgasvelden te stimuleren. Het bijzondere belang van het ‘kleine-veldenbeleid’ voor ons land wordt geschetst op pagina 21 van dit verslag. Deze overheidskoers is nog onverminderd van kracht, getuige ook het Energierapport van het Ministerie van Economische zaken dat in februari constateerde: ‘Het kabinet is van mening dat er dwingende redenen van openbaar belang zijn om Nederlands gas te winnen waar dat mogelijk is.’
WADDENMILIEU
BIESBOSCH
Al in 1994 uitte een groep grote milieuorganisaties haar zorgen
Op basis van seismische gegevens wordt gas vermoed onder het
over de negatieve ontwikkeling van het Waddenmilieu, onder
natuurpark De Biesbosch. Een proefboring kan hierin duidelijkheid brengen. De NAM heeft in deze zaak een duidelijk
De maand daarop meldde de toenmalige VROM-minister Pronk
De NAM onderschrijft het unieke karakter van de Waddenzee als
andere als gevolg van de oesterkwekerij in Zeeland – waardoor
nog eens, dat het kabinet onveranderd belang toekende aan de
natuurgebied en ondersteunt de duurzame bescherming en ont-
miljoenen oesters naar de Wadden konden ‘emigreren’ - en van de
standpunt ingenomen door publiekelijk te stellen geen installa-
uitvoering van het kleine-veldenbeleid. ‘Een substantieel deel
wikkeling van het natuurgebied die de overheid beoogt. De NAM
kokkelvisserij. Najaar 2002 trok de Waddendiscussie de aadacht
ties in De Biesbosch te zullen plaatsen en - los van benodigde
van de nu bekende kleine velden, in ieder geval veertig procent,
is van mening dat gaswinning in het gebied daarmee in overeen-
van de Polmangroep (een groep geëngageerde milieuwetenschap-
vergunningen - ook alleen dan activiteiten te zullen ondernemen
bevindt zich onder de Waddenzee. De huidige en nog te vinden
stemming is. Het belangrijkste bezwaar dat in de Kamer tegen de
pers en publieke opinieleiders). Discussies in de Polmangroep
indien er hiervoor een zeker draagvlak bestaat.
reserves, ook in de Waddenzee, zijn van een dusdanige omvang
productie van gas in de Wadden werd geuit, had betrekking op de
over de noodzaak om het beleid ten aanzien van het Waddengas
dat deze van groot belang kunnen zijn voor de nationale en
schade die het milieu zou lijden als gevolg van bodemdaling.
te herzien in het kader van de klimaatsverandering, de zeespiegel-
Mede op initiatief van de Overlegraad Olie en Gas (OOG) is
Europese voorzieningszekerheid op de langere termijn.’
Met het inbrengen van dat bezwaar werd geheel voorbij gegaan
stijging en de inzet op mondiaal niveau van aardgas en steenkool,
hieraan in 2001 invulling gegeven. Samen met partijen als het
Minister Pronk zei dit in verband met de behandeling van de
aan de onderzoeken die de afgelopen jaren zijn gedaan naar de
leidden tot een brede inventarisatieronde onder belanghebbenden.
Ministerie van Economische Zaken, Staatsbosbeheer en het
zogeheten Planologische Kern Beslissing Derde Nota Waddenzee
vraag of gaswinning blijvende schade aan het Waddenmilieu zou
De uitkomst van dit onderzoek onder leiding van Wouter van
Wereldnatuurfonds is onderzocht of er een integrale toekomst-
door de Tweede Kamer. Het belangrijkste doel van deze PKB is
opleveren. De resultaten van deze onderzoeken hebben tot de
Dieren was een ondubbelzinnige conclusie: De kwaliteit van
visie voor dit gebied kan worden ontwikkeld die de kwaliteit van
de duurzame bescherming en ontwikkeling van de Wadden als
conclusie geleid dat dit niet het geval is: de verwachte bodem-
de natuurwaarden van de Waddenzee neemt zienderogen af, de
de natuurwaarden ten goede komt en die eventuele gasactiviteiten
natuurgebied en het behoud van hun unieke karakter. Aan het
daling van acht centimeter over een periode van twintig jaar
gecompliceerde bestuursstructuur voor dit gebied staat een
niet bij voorbaat uitsluit. Bij de totstandkoming van een dergelijke
slot van de behandeling diende PvdA-afgevaardigde mevrouw
productie wordt volledig opgevangen door de natuurlijke
verbetering van deze situatie op korte termijn in de weg, een
visieontwikkeling moeten eventuele gasactiviteiten worden
Witteveen een motie in, die nieuwe activiteiten voor de exploratie
dynamiek in het gebied.
speciale overheidscommissie zou moeten worden benoemd om
‘meegewogen’. De verkennende studie naar win-win mogelijk-
en winning van gas beoogt uit te sluiten. Deze motie werd door
Het grootste onderzoek was de ‘Integrale Bodemdalingsstudie
met een brede opdracht de aanhoudende impasse te doorbreken
heden is inmiddels uitgevoerd. Bij de publicatie van dit jaarverslag
de Kamer aangenomen, maar het tweede kabinet-Kok, dat de
Waddenzee’, die in 1998 gereed kwam. De uitkomsten daarvan
en oplossingen voor de lange termijn aan te dragen. Bij een terug-
was het nog niet duidelijk hoe het vervolgtraject rondom de
motie had ontraden, heeft er vanwege zijn vroegtijdige vertrek niet
werden getoetst door een onafhankelijke commissie van
koppeling richting de belanghebbenden werd hierover een brede
visieontwikkeling verder ter hand zal worden genomen.
meer op kunnen reageren.
deskundigen, wat ook gebeurde met de resultaten van de studie
consensus bereikt. Dit advies werd eveneens gestuurd aan de
‘Monitoring effecten van bodemdaling op Ameland-Oost’, die in
informateurs van het nieuw te vormen kabinet.
UITSPRAAK
2000 werd gepresenteerd. De uitkomsten van het dertien jaar
Vrijwel gelijktijdig met de behandeling van de PKB Waddenzee
feitelijk volgen van de milieu-effecten van de gaswinning op
In 2002 werd ook de mening van de Nederlandse bevolking inzake
door de Kamer, deed de Raad van State een uitspraak in het
Ameland werden vervolgens vergeleken met die van de integrale
gaswinning in Waddenzee gepeild. Een onderzoek van Bureau
beroep dat de NAM had ingesteld tegen de weigering van het
studie en doorgerekend voor het gebied De Paezemerlannen rond
Interview NSS wees uit dat 62 procent daarmee instemt, mits de
ministerie van LNV om Natuurbeschermingswetvergunningen te
Moddergat en Lauwersoog. Dat leidde tot de eerder genoemde
natuur er niet onder lijdt. Verschillende onderzoeken uit de laat-
verlenen voor proefboringen (Ballum en Ballonplaat) en voor de
algemene conclusie, waarop de NAM haar overtuiging baseert dat
ste jaren laten op dit punt een consistent beeld zien.
al aangelegde, maar niet-producerende lokaties Paesens/Moddergat
zij in het Waddengebied zonder schade voor het milieu gas kan
en Lauwersoog. Het beroep werd afgewezen.
produceren. Bovendien is de NAM bereid de effecten van de
De regering-Balkenende gaf in haar Strategisch Akkoord van juli
gaswinning op het Waddengebied continu te monitoren, waar-
2002 onder voorwaarden toestemming voor het starten van de
door het tempo van winning indien nodig kan worden aangepast
productie op de genoemde twee lokaties. De daar aangetoonde
aan het tempo van sedimentatie. Dit wordt ook wel ‘produceren
voorraad vertegenwoordigt voor de overheid een directe waarde
met de hand aan de kraan’ genoemd.
van circa 2,8 miljard euro aan aardgasbaten.
30
31
MILIEU BEHEER VAN GROND - EN HULPSTOFFEN , ENERGIE EN WATER
4. BEHEER VAN GROND - EN HULPSTOFFEN , ENERGIE EN WATER
ENERGIEVERBRUIK
0
beschikbaar stellen van de leerpunten
(GJ)
2
4
6
8
10
12
14
16
de rest van de Nederlandse industrie.
1990
4.1 Grond- en hulpstoffen
water en hydraatvorming en om corrosie
geboorde meters in 2002, ten opzichte
Bij de exploratie en productie van aardgas
in installaties te voorkomen. De belang-
van de twee voorgaande jaren. De continue
hieruit aan verschillende overheden en
1998
4.2 Energie
1999
De belangrijkste energiedragers bij de activiteiten van de NAM zijn aardgas,
2000
en aardolie worden mijnbouwhulpstoffen
rijkste proceshulpstoffen voor het
verbetering op het gebied van mijnbouw-
2001
gebruikt. Het verbruik van mijnbouw-
behandelen van aardgas zijn corrosion
hulpstoffen wordt bewerkstelligd
2002
hulpstoffen is sterk afhankelijk van
inhibitor, H2S-scavengers, glycol en
door blijvend te zoeken naar betere en
het activiteitenniveau. Dit niveau is af te
methanol. Het gebruik van de hulpstoffen
efficiëntere producten. Dit wordt vertaald
meten aan bijvoorbeeld het aantal
loopt in lijn met de productie. De toe-
in zowel de toepassing van milieuvrien-
boringen en de hoeveelheden kubieke
name van het methanolgebruik in 2002
delijker chemicaliën als in een reductie
meters geproduceerd aardgas en
ten opzichte van 2001 wordt met name
van het volume aan verbruikte chemi-
gewonnen aardolie. De afleverings-
veroorzaakt door verdubbeling van de
caliën. Bij de selectie van chemicaliën
kwaliteit van aardgas en aardolie wordt
gasproductie op de locatie Monster.
wordt naar de volledige gebruiksketen
onder meer bereikt door diverse hulp-
Daarnaast is het gebruik van hulpstoffen
(lifecycle) van het desbetreffende product
stoffen aan het proces toe te voegen.
bij boringen toegenomen. Dit wordt
gekeken. Dit proces is een essentieel
Deze hulpstoffen zijn met name bedoeld
veroorzaakt door toename van de boor-
onderdeel van het NAM Chemicaliën
om de productstromen te ontdoen van
activiteiten en daarmee het aantal
Management Systeem. Daarnaast beheert
dieselolie en elektriciteit. Aardgas wordt onder andere gebruikt bij de opwekking van elektriciteit door middel van gasturbines bij productie-installaties op zee. gas
diesel
Elektriciteit, betrokken van het openbare
elektriciteit
net, wordt onder meer gebruikt om compressoren aan te drijven waarmee gas
HULPSTOFFEN BIJ BORINGEN ( TON )
0
10.000
20.000
30.000
40.000
50.000
60.000
1990
in de diepe ondergrond wordt geïnjecteerd op de locaties bij Norg (Langelo) en Grijpskerk en voor het aandrijven van compressoren voor het op peil houden
1998
van de gasdruk. Bij de mobiele boorin-
1999
stallaties wordt voor de energieopwekking
2000
gebruik gemaakt van dieselgeneratoren.
2001
TOEPASSING COMPRESSOREN , OFFSHORE OP DRUK
NAM
GASVERBRUIK
2002
IN DE PRAKTIJK
In 2002 is het gasverbruik bij de NAM ten minerale olie
verzwaringsmiddelen
stroomt het gas met een grote capaciteit
Deze apparaten zuigen het gas als
wist het technische verhaal van de
naar buiten. Na verloop van tijd is
het ware uit het reservoir en persen
gasproductie uit een ondergronds
de druk zodanig verminderd dat de
het onder de benodigde druk in het
reservoir begrijpelijk te maken door een
uitstroom van gas sterk afneemt, totdat
leidingsysteem. Het toepassen van
speciale producten
cement
opzichte van 2001 gedaald. Voornaamste oorzaak hiervoor is, zoals vermeld in hoofdstuk 3, de verminderde gasproductie van de
HULPSTOFFEN BIJ PRODUCTIE
Gasunie-directeur George Verberg
zouten en hydroxiden
0,0
0,5
1,0
(1.000 M3)
1,5
offshore-installaties ten opzichte van 2001.
2,0
2,5
3,0
3,5
4,0
4,5
1990
ELEKTRICITEITSVERBRUIK
Het verbruik van elektriciteit is vergeleken
1998
met het jaar 2001 toegenomen. Het ver-
reservoir te vergelijken met een ballon.
een volledig evenwicht is bereikt.
compressoren op offshore locaties is
1999
Voordat een gasveld in productie wordt
Voor een ballon betekent dat evenwicht
niet nieuw. Een voorbeeld hiervan
2000
genomen is het ondergrondse reservoir
de buitenlucht en voor een gasveld
is de locatie K14. Deze zeventien jaar
vergelijkbaar met een net opgeblazen
evenwicht - via de putten en de boven-
oude compressoren zijn in de zomer
ballon, die bol staat van de gasdruk.
grondse behandelingsinstallatie - met
van 2002 vervangen, niet alleen omdat
Zodra het ventiel wordt losgelaten
de heersende druk in de pijpleiding
ze fysiek aan vervanging toe waren,
bruik van elektriciteit is met name gestegen door de injectie van gas in de ondergrondse gasopslagen bij Norg en Grijpskerk. Deze
2001
injectie van gas vindt plaats door middel van compressoren die aangedreven worden
2002
door elektromotoren. Daarnaast is in olieproductie (diversen)
gasproductie (glycol)
gasproductie (methanol)
toenemende mate gebruik gemaakt van
waardoor het gas verder wordt
maar ook omdat ze niet meer voldeden
getransporteerd. In die toestand van
aan de eisen van energie-efficiëntie en
evenwicht kan er nog steeds een relatief
emissies naar de lucht.
de NAM een eigen zwarte- en grijze
van een discussie met betrekking tot
om de druk van het gas tijdens en na
grote hoeveelheid gas in het reservoir
Daarnaast zijn en worden op de
stoffenlijst, die is gebaseerd op de officiële
chemicaliënregelgeving in Europees
behandeling op peil te houden.
zijn achtergebleven, met name als
locaties L9, L5 en L15 compressoren
lijsten die in Nederland gangbaar zijn.
verband), wordt door de NAM een ‘proef-
de druk daarbuiten, in de pijpleiding,
geplaatst om gas voort te kunnen
In het kader van de Strategie Omgaan
tuinproject’ uitgevoerd. Dit betreft een
DIESELVERBRUIK
hoog is. Om de laatste hoeveelheden
produceren. Deze compressoren zijn
Met Stoffen (SOMS), ontwikkeld door
studieproject met betrekking tot het
Het verbruik van diesel is gestegen door
gas te kunnen produceren bieden
van het centrifugaal type en worden
het Ministerie van VROM (en nog niet
optimaliseren van het NAM-chemicaliën-
de toename van de booractiviteiten
compressoren een uitkomst.
aangedreven door gasturbines.
officieel als wetgeving in Nederland
beheersysteem (het identificeren van
(de totaal geboorde afstand is met 70%
geïmplementeerd maar wel onderdeel
zogenaamde ‘best practices’) en het
toegenomen), zowel op zee als op het land
elektrisch aangedreven compressoren
32
33
MILIEU BEHEER VAN GROND - EN HULPSTOFFEN , ENERGIE EN WATER
(NOGEPA), hebben een nieuwe afspraak
EBP-2, zijn beter dan de doelstelling en
In de diepe ondergrond komt namelijk
behandeling in zee geloosd. Bij twee
gemaakt betreffende energiebesparing
deze positieve lijn zet zich in de toekomst
naast olie en gas ook water voor, dat
locaties op zee wordt sinds enige tijd het
(de Meerjarenafspraak-2). Het MJA-2 is
voort. Veel projecten die tot doel hebben
onvermijdelijk tezamen met de olie en
productiewater in de diepe ondergrond
na ondertekening van een verklaring van
het energiegebruik te verminderen zullen
het gas wordt meegeproduceerd.
geïnjecteerd. Bij bouw- of sanerings-
deelname in december 2001 gestart en zal
tevens een positief effect hebben op de
Dit zogenaamde formatiewater (2 miljoen
werkzaamheden op mijnbouwlocaties
lopen tot en met 2010. Het referentiejaar
emissies naar de atmosfeer. Veel van
m3 in 2002) kan veel minerale zouten
komen verschillende waterstromen vrij.
is 1998. In het kader van de MJA-2 zijn in
de energie wordt door de NAM zelf
bevatten zoals die ook voorkomen in
De belangrijkste zijn bronneringswater
het Energiebesparingplan (EBP-2) van
opgewekt met gasgestookte procesonder-
zeewater. Het formatiewater wordt
(doel: een tijdelijke en lokale verlaging van
de NAM de contouren voor verdere
delen zoals fornuizen, gasmotoren en
gescheiden van de olie en het gas in de
de grondwaterspiegel) en saneringswater
verbetering van energie-efficiëntie
-turbines. De energie-efficiënte besparin-
bovengrondse productie-installaties om
(doel: het reinigen van een vervuilde
opgesteld. Binnen NOGEPA zal verdere
gen over het jaar 2002 waren 1.769 TJ ten
aan de verkoopspecificaties te kunnen
bodem). De vervuilde waterstromen
inpassing van dit raamwerk worden
opzichte van het referentiejaar 1998.
voldoen. Het afgescheiden formatiewater
worden, conform de milieu-eisen,
gegeven, waarbij eventueel gebruik zal
De energie-efficiëntie in dezen komt
wordt productiewater genoemd. Vanuit
eerst gereinigd en daarna zoveel mogelijk
worden gemaakt van nieuwe thema’s,
hiermee op 79,3% ten opzichte van het
economisch en milieu-oogpunt heeft
op het oppervlaktewater geloosd
zoals duurzame energie. Hierbij wordt
referentiejaar 1998.
injectie in de diepe ondergrond van
vooruitgekeken tot en met 2004, waarbij en door de verhoogde onderhoud- en
nemende gebruik van compressoren om
(lozingswater: 1,7 miljoen m3 in 2002)
productiewater (in 2002 1,8 miljoen m )
of in de bodem geïnfiltreerd (infiltratie-
3
1998 als referentiejaar is genomen.
4.3 Integraal waterbeheer
de voorkeur. Het productiewater, inclusief
water). Op de locaties van de NAM
Ten opzichte van 1998 is een potentiële
In 2002 is circa 410.000 m water bij de
de daarin van oorsprong aanwezige stof-
valt regenwater (hemelwater). Schoon
fen plus een minimale hoeveelheid niet
water wordt geloosd op het nabijgelegen
3
nieuwbouwactiviteiten op zee, waardoor
de gasdruk in de behandelingsinstallaties
energiebesparing van 2.650 terra joules
NAM gebruikt als drinkwater, ten behoeve
kranen op de locaties en supplyboten naar
op peil te houden.
(TJ) in 2004 mogelijk. Samen met het
van schoonmaak werkzaamheden of als
af te scheiden stoffen uit het olie- en gas-
oppervlaktewater, het riool of bij locaties
verwachte energieverbruik in 2004 van
waswater bij de behandeling van de
winningsproces, gaat daarmee terug naar
offshore op de Noordzee.
17.033 TJ resulteert dit omgerekend in
geproduceerde olie in West-Nederland.
waar het oorspronkelijk vandaan komt, namelijk de poreuze olie- en gashoudende lagen. Bij de olie- en gaswinning op zee
die locaties vaker werden ingezet. PLANNEN KOMENDE JAREN
De Minister van EZ en de olie- en gas-
energie-efficiëntieverbeteringen van
Het water dat wordt betrokken van het
De verwachting is dat het absolute energie-
producerende bedrijven (inclusief de
18,4% in 2004 ten opzichte van 1998.
openbare net is een relatief klein onder-
gebruik van de NAM in de komende jaren
NAM), verenigd in de Nederlandse Olie
De reeds bereikte resultaten uit de
deel van de andere waterstromen, die zich
wordt in vrijwel alle gevallen het productie-
zal toenemen, als gevolg van het toe-
en Gas Exploratie en Productie Associatie
Energie Besparing Plannen, EBP-1 en
bij de activiteiten van de NAM voordoen.
water (in 2002: 0,26 miljoen m3) na
NAM
wordt het gas omgezet naar nuttige
Voorts is er een kabelverbinding gemaakt
nieuwe electriciteitopwekkingsinstallatie
(elektrische) energie. Hoewel de op-
met het 20 kilovolt verdeelstation op de
in gebruik genomen. Als brandstof
wekkingsinstallatie op de Grootegast-
NAM- locatie te Grijpskerk, om het
wordt gebruik gemaakt van restgassen
locatie is gesitueerd, is de NAM geen
(eventuele) overschot aan elektrische
die afkomstig zijn van de gasbehandelings-
eigenaar van de installatie. De NAM
energie af kunnen voeren. De bouw van
installatie. Met dit gas worden vier
heeft in dit geval een energieomzettings-
de energieopwekkinginstallatie was
330 kilowatt door gasmotoren aan-
contract gesloten met de leverancier van
onderdeel van een groter project, waar-
gedreven generatoren gevoed, die op
de installatie ABB. ABB is eigenaar en
bij de gasbehandelingsinstallatie op
hun beurt energie leveren aan een nieuwe
opereert en onderhoudt de installatie.
de locatie Grootegast is gerenoveerd.
1.3 megawatt depletiecompressor op
Via het contract betaalt de NAM voor
In dat kader is het vermeldenswaard
de genoemde behandelingsinstallatie.
de conversie van gas naar elektrische
dat een overtollige depletiecompressor
Belangrijk voordeel hierbij is dat de rest-
energie. Het contract is vergelijkbaar
van de NAM-locatie Suawoude nu op
gassen niet meer (continu) verbrand
met het energieconversiecontract
Grootegast wordt hergebruikt.
E F
Riool
S
zoals dat geldt voor de locatie Vries-1.
Productiewater Doodpomp-vloeistof Uitgewerkt putstimulatiewater Spoel- en spuitwater
Externe verwerking
I
hoeven te worden. In plaats daarvan
behandelingslocatie te Grootegast een
Bronnerings- en saneringswater
O
IN DE PRAKTIJK
In november 2002 is op de NAM-
Oppervlaktewater
Hemelwater
E
R
NAM locatie
Grondwater
Infiltratiewater Afsluitende laag
Formatiewater
34
35
Injectiewater
Diepe ondergrond
B
ENERGIEOPWEKKING NAM - LOCATIE GROOTEGAST
ONZE PRESTATIES
Sociaal
in één oogopslag
• Ziekteverzuim gedaald van 2,8% naar 2,3% in 2002. • Versteviging extern reputatiebeleid voortgezet. • Eén miljoen euro besteed aan - externe - werkgelegenheidsinspanningen. • Aandacht voor leiderschapsontwikkeling en diversiteit.
5. RESPECT VOOR MENSEN
WAO INSTROOM
het aantal gevolgde trainingsdagen (bijna
2002 (=0,33% VAN AANTAL MEDEWERKERS)
40% meer dan in 2001). Daarnaast is uit 12% 9%
onderzoek gebleken dat de noodzaak
Hart en vaatziekten
In de veranderende omgeving waarin de NAM zich beweegt, bleef ook in 2002
aanwezig was om de competenties in
Zenuwstelsel
12%
het NAM-beleid erop gericht de medewerkers en de hen vertegenwoordigende
verschillende disciplines te verhogen. Veel
Bewegingsapparaat
organen (OR en vakbonden) te betrekken in de planning en de uitvoering van
Young Professionals hebben diverse Shell
Psychische aandoeningen
hun werkzaamheden. Om dit te bewerkstelligen draagt de NAM zorg voor goede
Group-trainingen gevolgd. De ‘Know your
Overigen
en veilige arbeidsomstandigheden, een zorgvuldig loopbaanbeleid, goede en
Company’ training, de één-weekse NAM-
40%
concurrerende arbeidsvoorwaarden, goede communicatie en mogelijkheden voor
introductiecursus, is in 2002 vier keer
verdere ontwikkeling van persoonlijke competenties van alle medewerkers.
gehouden. De training, waarbij nieuwkomers
27%
het bedrijf en andere nieuwe collega’s leren kennen, begint altijd met een week-
5.1 Personeel
afgerond met een positief resultaat. De
ATTRACTIE
Om de NAM-doelstellingen te behalen
reorganisatie brengt de EP-activiteiten van
Vanuit het attractiebeleid van de NAM
waren er per 1 januari 2003 bij de NAM
Shell in acht Europese landen uiteindelijk
zijn in 2002 verschillende activiteiten de
DIAGNOSEVERDELING VERZUIM
onder één managementteam. In eerste
revue gepasseerd. Er hebben naar aanleiding
medewerkers zijn verschillende arbeids-
instantie zal een bredere integratie van de
van diverse (van studenten afkomstige)
‘Hydro Carbon Life Cycle’ is de rode draad
8%
23%
2125 medewerkers in dienst. Op deze
end ‘Waddeneiland en Waddenzee’. De
2002
die door de training loopt en wordt onder22%
0%
spijsvertering
steund door vele presentaties en excursies.
psychische problemen
In navolging van het in november 2001
ademhaling
uitgebrachte NAM-trainingsplan is in
voorwaarden van toepassing. Voor circa
NAM, Shell Expro en SEPNo in Noorwegen
verzoeken, zes bedrijfsbezoeken plaats-
770 medewerkers zijn de arbeidsvoor-
per 1 januari 2004 plaatsvinden. Binnen
gevonden. Veelal waren de studenten
bewegingsapparaat
2002 het Learning & Developmentmagazine verschenen met als titel ‘Leerwijzer: hoe kun je leren bij de NAM’.
waarden in overleg met de vakbonden
de NAM is al in 2000 een reorganisatie in
afkomstig van aardwetenschappelijke
ongevallen/vergiftiging
FNV en CNV vastgelegd in de NAM-CAO.
gang gezet die een inkrimping voorzag in
studies. Daarnaast heeft de NAM zich
overigen
Daarnaast zijn er 181 buitenlandse
het aantal posities van zo’n 2.150 nu naar
ook extern gepresenteerd, onder andere
medewerkers op wie de ‘expatriate-voor-
circa 1.750 per eind 2004. Het effect van de
door de actieve deelname aan de Hanze
waarden’ van toepassing zijn. De rest zijn
Europese integratie betekent voor de
Recruitment Day in Groningen, waar een
niet-CAO-medewerkers op Nederlandse
NAM een aanvullende reductie van circa
door en voor studenten professioneel op-
arbeidsvoorwaarden.
150 posities naar uiteindelijk ongeveer 1.600 posities per eind 2004. Deze banen-
19%
In het magazine wordt de medewerkers kunnen ontwikkelen. De nodige aandacht is besteed aan leiderschapsontwikkeling. ONGEVALSFREQUENTIES
gezette banenbeurs heeft plaatsgevonden.
0
Jaarlijks ontvangt de NAM honderden
ONE GAS / EP EUROPE
reductie zal - naast natuurlijk verloop - naar
verzoeken tot sponsoring van onder-
1990
In het voorwoord van directeur Karel
verwachting geheel worden opgevangen
wijsinstellingen en studentenverenigingen.
1998
Stigter wordt melding gemaakt van een
door bestaande regelingen, zoals vervroegde
In 2002 heeft de NAM aan diverse
tweetal aanzienlijke herstructureringen
uittreding en begeleid zoeken naar een
verzoeken gehoor gegeven door middel
die in het verslagjaar werden voorbereid.
werkkring binnen en buiten het bedrijf.
van een financiële bijdrage of door het
De nieuwe organisatie ONEgas - een verregaande vorm van samenwerking op
uitgelegd hoe zij hun competenties verder
28%
1
2
Medewerkers zijn genomineerd voor 3
4
5
6
7
TRAINING EN ONTWIKKELING
Expro in Groot-Brittannië - ging in januari
tering werden er in totaal 140 vacatures
In 2002 is meer dan in 2001 aandacht
2003
2003 van start. Tevens werd in 2002 een
vervuld. Met 29 mensen werden afspraken
aan Learning & Development van de mede-
haalbaarheidsstudie uitgevoerd naar een
gemaakt voor indiensttreding begin 2003.
geïntegreerde Europese Shell-organisatie
schapsprogramma’s ontworpen voor
het verslagjaar NAM-medewerkers deelgenomen. Aan de door de NAM specifiek
RECRUTERING
Door middel van interne en externe recru-
en tevens zijn er NAM-specifieke leider-
Business Leadership Program) hebben in
2001
de Noordzee tussen de NAM en Shell
leiderschapsprogramma’s in Shell-verband,
Leiderschapsprogramma GBLP (Group
2000
2002
9
eigen personeel. Aan het Shell Groep
1999
plaatsen van een advertentie.
8
ontworpen en gefaciliteerde leiderschapsprogramma’s (Coaching, Ranking & Beoordeling en NAM LP), hebben negentig medewerkers deelgenomen. Verder is in
werker en dus ook van de organisatie
ongevallen met verzuim (per mln blootstellingsuren)
2002-doelstelling
In totaal hebben 110 medewerkers de NAM-
besteed. Dat beeld wordt bevestigd door
ongevallen met letsel (per mln blootstellingsuren)
verwachting
op het gebied van Exploratie en Productie
dienst verlaten. Hiermee zijn de vooraf
enerzijds het bestede trainingsgeld (circa
king tot de Operation Technician (OT) en
(EP). De studie werd eind vorig jaar
gestelde doelstellingen voor 2002 gehaald.
20% meer dan in 2001) en anderzijds door
Senior Operation Technician (SOT)
36
37
verwachting
2002 een inhaalslag gemaakt met betrek-
SOCIAAL RESPECT VOOR MENSEN
NAM
IN DE PRAKTIJK In verschillende delen van de NAMorganisatie kent men al enige jaren
TRAINING IN
2002
Ideeën
2001
2002
STRESSMANAGEMENT
In 2002 is het onderwerp stress in de gehele cursisten
aantal dagen
Behandeld
60
95
NAM-organisatie op verschillende manieren
336
2808
Beloond
70
22
aan de orde gesteld. Bij verschillende
Non-technisch
768
2642
Aanmoedigingspremie (à € 57,=)
25
35
NAM-afdelingen is een aantal periodieke
Technisch
393
4947
Beloning (€)
12.906,00
18.144,50
2131
3402
Besparing (€)
410.828,00
1.637.338,00
3628
13799
860,40
824,75
27.388,50
74.424,45
Type training Group training
VGWM Totalen
Gemiddelde beloning (€) Gemiddelde besparing (€)
het principe dat ongevalvrij werken
standaard onderzoeken gehouden met vragenlijsten gericht op arbeidsomstandigheden en stressgerelateerde klachten. Aanbevelingen zijn op afdelingsniveau teruggekoppeld. Daarnaast heeft de
geld oplevert. Des te langer een periode zonder ongevallen en/of
trainingen. Door het aanscherpen van het
onder de naam ‘Competence Based
ARBEIDSVOORWAARDEN
ZIEKTEVERZUIM
zogenaamde ‘Shell People Survey’ plaats-
incidenten wordt gewerkt, des te
beleid heeft alsnog een groot aantal
Development’ in 2003 binnen de NAM
Aangezien er in 2001 een tweejarige CAO
Het ziekteverzuim (exclusief zwanger-
gevonden (zie elders in dit verslag), waarin
hoger het bedrag is dat, via een
medewerkers hun OT- respectievelijk
worden ingevoerd. Dit systeem wordt
is afgesproken met de vakbonden, zijn er
schap) binnen de NAM ligt onder het
vragen over werkomstandigheden waren
bepaalde berekening, ter beschikking
SOT-certificaat, waarmee competentie ten
ondersteund door een computer-
geen onderhandelingen geweest. Wel is de
landelijke gemiddelde van de industrie
opgenomen. Uit alle onderzoeken blijkt
en bouwnijverheid van 6,1 procent.
dat stress niet alleen wordt veroorzaakt
van een bepaald(e) afdeling, asset,
aanzien van alle voorkomende operatio-
programma waarmee de persoonlijke
afspraak ten aanzien van het Persoonlijk
platform of kantoor wordt gesteld.
nele werkzaamheden wordt aangetoond,
competenties kunnen worden afgezet
Ontwikkelings- en Zorgbudget (POZB)
Het verzuim daalde van 2,8 procent in
door de hoeveelheid werk, maar zeker ook
behaald. Met name de offshore-assets
tegen de nieuwe competentieprofielen.
verder uitgewerkt. In een brochure is uit-
2001 naar 2,3 procent in het afgelopen
door de manier van werken en de invloed
hebben een goede prestatie geleverd.
gelegd hoe de CAO-medewerkers hun
jaar. De diagnoseverdeling geeft aan dat
die de werknemer daar zelf op heeft.
Zo is D15 het eerste bemande platform
ONDERNEMINGSRAAD
budget (€ 2.050,- over drie jaren) kunnen
het merendeel van het arbeidsverzuim te
Serviceverlenende afdelingen binnen de
met OT- of SOT-gecertificeerde
2002 was het tweede zittingsjaar van de
besteden aan de eigen ontwikkeling,
maken heeft met problemen van psychische
NAM, die een grote vraag vanuit de opera-
medewerkers. Door het OT/SOT-
huidige Ondernemingsraad. In dit jaar
het financieren van zorgverlof en maat-
aard, de ademhaling (veelal griep- en
tionele afdelingen krijgen te verwerken
opleidingsprogramma aan te melden bij
heeft de Ondernemingsraad onder andere
schappelijke activiteiten.
verkoudheidsgevallen) of het bewegings-
zonder dat ze daar invloed op kunnen
het Europees Sociaal Fonds (ESF) heeft
de volgende adviesaanvragen behandeld:
apparaat, waaronder RSI, sportletsel,
uitoefenen, hebben meer kans op werk-
de NAM een subsidie van € 2,1 miljoen
de uitrol van de SAP Processing Units,
IDEEËNBUS
rug- en gewrichtsklachten. Actieve en
gerelateerde stress. Het aantal medewerkers
toegekend gekregen. Deze Europese
organisatorische aanpassing van de
Door de medewerkers zijn 111 ideeën
vroege (gedeeltelijke) reïntegratie in
met beroepsziekten door stress is in 2002
subsidie voor de procesindustrie heeft als
afdeling Projects in de asset Land Noord
ingediend. Circa 20% van deze ideeën is in
goed overleg met de werknemer, de
afgenomen van zeventien naar negen.
doel de vakbekwaamheid in deze branche
(ELN-P) en de adviesaanvraag over de
totaal voor € 18.144,50 beloond en heeft
werkgever en de Arbo-dienst lijkt effect te
te behouden en waar mogelijk te verbeteren.
samenwerking tussen de NAM en Shell
een besparing van € 1.637.338,- voor het
hebben op de verzuimduur.
Expro op het gebied van exploratie en
bedrijf opgeleverd.
‘PLEISTER VRIJ’ WERKEN LEVERT GELD OP
COMPETENTIEMANAGEMENT
productie in de Noordzee (ONEgas). Eind
RSI
Repetitive Strain Injury (RSI) is een verWAO - INSTROOM
zamelnaam voor lichamelijke klachten die
Competentieprofielen zijn het afgelopen
2002 is er een overlegorgaan opgericht
5.2 Arbo-zorg
De instroom in de WAO bij de NAM was
ontstaan door repeterende bewegingen.
Ook door stelselmatig risico’s te
jaar een belangrijke factor geweest bij het
genaamd ONEgas Staff Liaison Group,
De veiligheid en gezondheid van de
in 2002 0,33% van het totaal aantal mede-
Het gaat om pijnklachten, tintelingen,
melden kan geld bijeen worden
beter in kaart brengen en ontwikkelen van
waarin vertegenwoordigers van de
werknemers zijn een gedeelde verantwoor-
werkers. De vergelijkbare landelijke
doofheid en krachtverlies, vooral in nek,
gespaard. De medewerkers kunnen
competenties van medewerkers.
NAM-OR, de Lowestoft Staff Committee
delijkheid van de medewerker en de
instroom was 1,5%. Het grootste risico op
schouders, armen, polsen en handen.
vervolgens dit bedrag aan een zelf
De profielen worden met name gebruikt
en van het ONEgas-leiderschapsteam
leidinggevenden. Hierin worden zij
instroom in de WAO ligt bij medewerkers
Binnen de NAM wordt al een aantal jaren
te kiezen goed doel geven. De mede-
als input voor het salarisprogressie-
zitting hebben. De ONEgas Staff Liaison
ondersteund door de Arbo-dienst en
waarbij de diagnose ‘psychische aan-
ruim aandacht besteed aan de preventie
werkers van de asset Land Oost
instrument (Competentie Gebaseerde
Group heeft als doelstelling om vanuit
Veiligheidsdienst. De speerpunten
doeningen’ is vastgesteld. In dat kader is
en aanpak van RSI. Er is ‘pauzesoftware’
bijvoorbeeld besloten vorig jaar een
Progressie) en het schrijven van persoon-
de NAM-Ondernemingsraad invulling te
in 2002 betroffen de verbetering van
ook de invoering in april 2002 van de
beschikbaar, evenals een uitgebreide RSI-
bedrag van € 1250,- te overhandigen
lijke ontwikkelingsplannen (POP). In de
geven aan de medezeggenschap op
de veiligheidsprestaties, bestrijding
Wet Verbetering Poortwachter (WVP) van
website op Intranet. In 2002 is het aantal
aan de Stichting Daniëlle. Deze stich-
loop van 2002 zijn er in samenwerking
ONEgas-niveau. In december 2002 is er
van RSI en - mede gezien het proces van
belang. De aanpak in deze wet ten aanzien
medewerkers met RSI-beroepsziekten toegenomen van twee naar zes.
ting houdt zich bezig met het vervullen
met de NAM-expertisehouders nieuwe
door de OR besloten om participatieve
reorganisaties waarmee het bedrijf
van de reïntegratie van medewerkers in
van wensen van kinderen met kanker.
competentie-profielen (de zogenaamde EP
medezeggenschap uit te oefenen bij het
en de medewerkers geconfronteerd
het arbeidsproces past goed in het
Standard Job Competence Profiles)
uitwerken van het ontwerp van de EP
worden - stressmanagement.
verzuimbeleid dat de NAM al hanteert.
5.3 Veiligheid
opgesteld, die beter afgestemd zijn op
Europe-organisatie.
Het devies is dat de werkgever en de
In 2002 heeft de NAM de positieve trend
huidige competentie-eisen en beoor-
werknemer er alles aan moeten doen om
in de veiligheidsprestaties helaas niet vol-
delingsinstrumenten en binnen alle
reïntegratie goed te laten verlopen.
ledig kunnen vasthouden. In de categorie
EP-bedrijven worden gebruikt. Het nieuwe
‘recordable cases’ (incidenten met letsel) is
ontwikkelings- en progressiesysteem zal
een stijging te zien van 2,7 naar 4,0 per 38
39
SOCIAAL RESPECT VOOR MENSEN
DE STAND VAN ZAKEN
Eerlijk vertellen wat je denkt
miljoen gewerkte uren. In de categorie
middel van een, speciaal voor deze dag,
Shell-diversiteitpublicaties. Daarnaast
‘ongevallen met verzuim tot gevolg’ daalde
geproduceerde video werd duidelijk
waren er diverse directe contacten
het doorlopende gemiddelde licht van 1,1
gemaakt dat de medewerker en zijn/haar
tussen de diversiteitcoördinator en de
In 2002 werd onder de naam Shell People Survey een opinie-
naar 1,0 per miljoen gewerkte uren. Zeer
familie centraal staat. Op de eerstvolgende
unitmanagers.
onderzoek gedaan onder alle medewerkers van de Koninklijke/
De Shell People Survey werd gehouden door International
positief is het feit dat de ernst van het
veiligheidsdag, begin 2003, zal een
Shell Groep. Daartoe behoren ook de medewerkers van de NAM
Survey Research (ISR), een onafhankelijk bureau dat ver-
letsel belangrijk is verminderd. Een
terugkoppeling worden gegeven van de
wordt dit onderwerp in de beoordeling
die - bij een gedeeld aandeelhouderschap van Shell en Esso - onder
gelijkbare onderzoeken doet bij een reeks ondernemingen.
belangrijk zorgpunt is het hoge aantal
genomen maatregelen. Als vervolg op de
betrokken. Ook wordt hieraan in
verantwoordelijkheid van Shell wordt bestuurd. Aan de hand van
Daardoor kan het berekenen welke de gemiddelde score is
incidenten met een potentieel ernstig
veiligheidsdag zijn bij veel aannemers die
trainingen speciale aandacht gegeven.
een vragenlijst konden de NAM’ers hun mening geven over het
van de deelnemende bedrijven. Die berekeningen vormen
• In de jaarlijkse beoordelingsrondes
• Er is onderzoek gedaan naar mogelijk-
bedrijf en al zijn facetten die relevant zijn voor hun eigen welvaren
de basis voor de ‘ISR Global High Perfomance Norm’: het
heden om de bestaande kinder-
en welzijn. De lijst was onderverdeeld in verschillende categorieën,
gemiddelde resultaat van ondernemingen waarvan de
in alle lagen van de eigen organisatie beter
opvangprogramma’s te verbeteren.
die betrekking hadden op de manier waarop Shell/NAM onder
commerciële en financiële prestaties consistent boven het
te begrijpen en in kaart te brengen. Bij de
• Er zijn twee ‘diversiteit en betrokken-
meer omgaat met de samenleving en het milieu, de integriteit van
gemiddelde van hun bedrijfstak liggen en die de reputatie
heid’ workshops georganiseerd voor
de bedrijven, leiderschap, kansen voor vrouwen en minderheden,
genieten te excelleren in hun personeelsbeleid. Daartoe
medewerkers van de personeelsafdeling
ontwikkelingsmogelijkheden, de ‘work/life balance’ en commu-
behoren bedrijven als Amex, Citibank, Dupont, Nokia,
verspreid onder de NAM en medewerkers
om hun kennis op dit gebied te verster-
nicatie. De uitvoering bij de NAM werd begeleid door Pascale
Sony, Toyota en 3M en sinds de Survey van 2002 ook de
van aannemers. Deze huisregels vormen
ken. Dit is ook van belang voor het
Lazare, consultant Change & Learning. ‘Niet alleen was de
Koninklijke/Shell Groep. Naast de mondiale norm kent
rijke doelgroep in het streven om de veilig-
een set afspraken waaraan iedereen werk-
streven om in alle personeelsprocessen
respons met 88 procent hoog, maar we zijn met zijn allen ook
het bureau ook een ‘ISR Netherlands National Norm’.
heidsprestatie nog verder te verbeteren.
zaam op NAM-locaties zich dient te
een systematische controle op naleving
veel positiever over het bedrijf dan twee jaar geleden. Gemeten
In het verslagjaar is twee keer twee miljoen
houden. In het geval de huisregels niet
van het diversiteit- en betrokkenheid-
over alle categorieën scoren we gemiddeld tien procent hoger.’
uren zonder ongevallen met verzuim
worden nageleefd bestaat de mogelijkheid
beleid in te bouwen.
gerealiseerd. Bovendien is voor de tweede
van disciplinaire maatregelen.
gevolg. In meer dan de helft van de geval-
voor de NAM werkzaam zijn, kleinere
len met letsel betrof het verwondingen aan
sessies gehouden om de veiligheidscultuur
handen, armen of voeten. Opvallend vaak is er sprake van beknelling van vingers. Uit de analyses van de incidenten blijkt verder
campagne ‘Afspraak is Afspraak’ is een
dat in 75% van de gevallen de incidenten
achttal VGWM-huisregels opgesteld en
met letsel optreden bij onderaannemers. Deze categorie is derhalve ook een belang-
keer in de historie van de NAM drie miljoen uur zonder ongeval met verzuim gehaald. Deze prestaties vormen een
5.4 Diversiteit en betrokkenheid
integriteit met betrekking tot het zakendoen en fairness jegens de eigen medewerkers - worden gunstige percentages gehaald: ‘plus 6’
• Na de in 2001 gehouden ‘diversity
WAARDEREND
boven de mondiale norm en ‘plus 9’ boven de nationale.
lunches’ met vrouwelijke medewerkers
De NAM-medewerkers spreken zich opvallend waarderend uit
is in 2002 een zestal van dergelijke
over het eerste punt op de vragenlijst, de manier waarop hun bedrijf
VERRASSEND
bijeenkomsten met NAM-medewerkers
omgaat met de samenleving en het milieu. Shell/NAM scoort
Wat Lazare verrassend vond, was dat de NAM-medewerkers zich aangaande de work/life balance nog een stuk tevredener tonen
indicatie dat de hoge ambities daad-
De NAM heeft als Shell Groepsmaat-
uit landen buiten Europa georganiseerd.
maar liefst dertien procent hoger dan de Global High Performance
werkelijk realiseerbaar zijn.
schappij gedurende 2002 een actieve start
Deze hadden tot doel de specifieke
Norm en zit veertien procent boven de National Norm. En niet
dan in 2000. ‘Toen was die tevredenheid al beduidend groter dan
gemaakt met de implementatie van het
situatie van deze groep in kaart te
alleen dat, maar de waardering van de NAM’ers is ook nog eens
bij de andere bedrijven, maar ze is nu nog eens met zeven procent
beleid ten aanzien van diversiteit. Dit
brengen. Hieruit zijn enkele actiepunten
twaalf procent groter dan in 2000. Pascale Lazare: ‘Ik denk dat dit
toegenomen.’ De enige categorie waarin de NAM lager scoort dan de normen is de klantgerichtheid: minus elf procent voor de mondiale en ‘min twaalf’ voor de nationale norm. Dat het bedrijf
‘GOING FOR ZERO’ Dit lange-termijnprogramma is voort-
komt er kort gezegd op neer dat de NAM
naar voren gekomen waaraan de komen-
komt doordat we de laatste twee jaar hard hebben gewerkt aan
gezet, waarbij als speerpunten zijn te
ernaar streeft een bedrijf te zijn waar
de jaren aandacht zal worden besteed.
onze dialoog met de samenleving.’ Ook voor het tweede item -
noemen het betrekken van de aannemers
individuele verschillen positief worden
bij het programma en de aftrap van de
gewaardeerd en waar medewerkers zich
vrouwelijke afgestudeerden in dienst te
vindt Lazare een schrale troost. ‘Je kunt natuurlijk aanvoeren dat
campagne ‘Afspraak is Afspraak’. Voor een
daadwerkelijk thuis voelen.
nemen werd niet gehaald en kwam uit
die lage cijfers worden veroorzaakt door het feit dat de NAM
op 21%. Dit wordt mede veroorzaakt
maar één directe klant heeft, Gasunie. Maar daarachter zit de
verdere verbetering van de veiligheids-
• De doelstelling om tenminste 25%
er op dit punt sinds 2000 met acht procent op vooruit is gegaan,
prestaties van de NAM is het essentieel dat
Voor 2002 was een aantal doelstellingen ge-
door het relatief geringe aantal vrouwen
hele Nederlandse samenleving, zit de Nederlandse overheid die
initiatieven gezamenlijk met de aannemers
formuleerd die grotendeels zijn gerealiseerd:
dat een technische opleiding volgt.
de aardgasbaten ontvangt en zitten onze aandeelhouders.
worden genomen. Om dit duidelijk te ver-
• Er werd een coördinator benoemd voor
Gedurende het jaar zagen daarnaast
Die dienen we allemaal als onze klanten te beschouwen.
woorden is tijdens een zeer goed bezochte
de implementatie van het diversiteit- en
diverse nieuwe initiatieven het licht.
Dat gegeven zullen we nog beter naar onze mensen moeten
betrokkenheidbeleid.
Het NAM Professional Women Network
communiceren.’ Zeer tevreden is Pascale Lazare tenslotte over
werd midden 2002 opgericht. Dit ‘netwerk’
de reactie van de NAM-medewerkers op de vraag of ze zich in hun
veiligheidsdag voor aannemers veel aandacht besteed aan de veiligheidscultuur.
• Er werd op verschillende manieren aan-
Met behulp van de methode ‘understanding
dacht aan diversiteit en betrokkenheid
organiseert regelmatig bijeenkomsten.
werk gerespecteerd voelen. Het bedrijf dat binnen de Global High
your culture’ zijn belangrijke verbeter-
gegeven, onder meer in de vorm van een
De NAM is sponsor van de ‘GAIA-studie’
Perfomance Norm het hoogste scoorde, deed dat met 84 procent.
punten geïdentificeerd. Voorafgaande aan
algemene informatieve bijeenkomst in
naar de loopbaanontwikkeling van vrouwen
En de NAM? Daar voelt niet minder dan 85 procent van de
deze veiligheidsdag was meerdere keren
het begin van het jaar, een speciale web-
in de aardwetenschappen. Daarnaast
mensen zich in hun werk gerespecteerd. ‘Hoewel die ene procent
van de zijde van de aannemers opgemerkt
site op Intranet, publicaties in het NAM-
deden zestig NAM-teams mee aan een
extra statistisch niet echt significant is, mogen we ons met dat
dat er veel aandacht lijkt te zijn voor
personeelsblad, diverse uitspraken over
onderzoek van de Universiteit van
percentage van 85 toch ‘best in class’ noemen. Dit is een
statistieken, maar dat de menskant vaak
dit onderwerp van NAM-directeur
Groningen naar de samenhang tussen
heel positief signaal.’
onderbelicht blijft. Onder meer door
Karel Stigter en via de distributie van
diversiteit en effectiviteit van teams. 40
41
SOCIAAL VOORDEEL VOOR DE GEMEENSCHAP
Bij de beoordeling van sponsorprojecten
6. VOORDEEL VOOR DE GEMEENSCHAP
FINANCIELE DONATIES ( EURO )
wordt een balans nagestreefd tussen verschillende doelgroepen als sport,
0
100.000
200.000
300.000
400.000
500.000
600.000
1998
milieu, recreatie, onderwijs, kunst en
6.1 Social investment
percentage lager, namelijk 47%. Aan de
De afgelopen jaren heeft sponsoring een
cultuur. In 2002 werd een bedrag van
toegewezen donaties werd in totaal ruim
steeds hogere prioriteit gekregen. In
ruim € 280.000,- toegekend, onder meer
De samenleving enerzijds en de overheid
€ 140.000,- uitgekeerd aan tal van
samenhang hiermee is een ruimer budget
aan het Noord Nederlands Orkest,
anderzijds verwachten in deze tijd in
instellingen, verenigingen en andere
beschikbaar gesteld dat nu ook meer wordt
Instituut Clingendael (het zogenaamde
toenemende mate van grote organisaties
doelen onder andere op het gebied van
verspreid over verschillende organisaties
Clingendael International Energy
dat zij deze rol spelen en hun betrokken-
cultuur, maatschappij, milieu, onderwijs,
en maatschappelijke projecten.
Programma), het Oerol-festival op
heid tonen. Daarnaast biedt het de NAM
sport, natuur en medische zaken.
Met sponsoring wil de NAM goodwill
Terschelling, Het Groninger Landschap,
goede kansen tot het verhogen en verbeteren
Over het vernieuwde donatiebeleid bracht
en betrokkenheid tonen. Het gaat daarbij
Het Drentse Landschap en It Fryske Gea,
van haar reputatie. Eind 2000 besloot de
de NAM een tweetal ‘flyers’ uit, die in een
echter niet om het beschikbaar stellen van
het Prinses Christina Concours en de
NAM een nieuwe koers te gaan varen.
grote oplaag werden verspreid.
geld alléén. Het gaat ook om de verbonden-
Stichting Furbie.
Er moest meer openheid en contact met de samenleving komen. Dat leidde tot
milieu, cultuur en talent. De mogelijk-
2000 2001 2002 cultuur
maatschappelijk
natuur en milieu
sport en recreatie
onderwijs/universiteiten
diversen
verbeteren. Tot deze categorie (vaak lang-
vullen plaatsen in het vrijwilligerscircuit.
durig) werklozen behoren onder
Het Ministerie van Sociale Zaken en
WERKGELEGENHEIDSINSPANNING
meer allochtonen, arbeidsgehandicapten
Werkgelegenheid heeft met de NAM een Convenant afgesloten over de werkgelegen-
heid met het thema, zoals jeugd, techniek, SPONSORING
1999
een aantal nieuwe plannen en activiteiten
Sponsoring betreft het financieel
heden om relaties naar evenementen mee
In het kader van de CAO 2001-2003 is
en (herintredende) vrouwen.
in het kader van ‘Social Investment’.
ondersteunen van grote landelijke en/of
te nemen en eigen medewerkers bijvoor-
wederom een budget ten behoeve van
Over het algemeen zijn de resultaten van
heidsinspanningen. Het Ministerie kijkt
de mensen die via de twee stichtingen
over de schouders mee en is ook zeer
Er is een viertal pijlers om dit beleid vorm
regionale projecten, waarbij veelal een
beeld als vrijwilligers bij de projecten te
inspanningen op het gebied van werk-
en inhoud te geven:
partnership wordt aangegaan.
betrekken spelen ook een rol.
gelegenheid beschikbaar gesteld. Op jaar-
worden geholpen zeer positief. Via de
te spreken over de tot nu toe behaalde
A. Donaties
basis gaat het om een budget van ruim
Stichting Projecten Samenwerken bijvoor-
resultaten via deze opzet.
B. Sponsoring
één miljoen euro. In 2002 is het door de
beeld hebben van de 792 deelnemers
C. Werkgelegenheidsinspanningen
NAM beschikbaar gestelde budget besteed
uiteindelijk 173 personen een plek op de
D. Onderwijs
via een tweetal organisaties met wie de
arbeidsmarkt gevonden. Ook de op dit
NAM op dit gebied samenwerkt, namelijk
moment over 2002 bekende resultaten via
DONATIES
de Stichting Projecten Samenwerken en
Werkprojecten Groningen zijn goed.
Jaarlijks ontvangt de NAM vele verzoeken
Werkprojecten Groningen. Zij doen hun
Tientallen mensen zijn inmiddels terug in
om financiële bijdragen aan maatschap-
best om de positie van mensen met een
het arbeidsproces of hebben zicht op
pelijke activiteiten. In 2001 werd het
achterstandsituatie op de arbeidsmarkt te
werk. Anderen doen extra scholing of ver-
donatie- en sponsorbeleid herzien, waarbij de nadruk werd gelegd op het aspect ‘goed
NAM
nabuurschap’. Het donatie- en sponsorbeleid is bedoeld om de NAM een grotere
SPEELTUIN… VOOR TECHNICI VAN MORGEN
IN DE PRAKTIJK
naamsbekendheid te geven en goodwill te kweken. De NAM blijft kijken naar aantrekkelijke, maatschappelijk verantwoorde mogelijkheden. Het donatiebeleid bestaat
Techniek is voor iedereen! Het beste
Inmiddels is ‘Technika10 Nederland’
meisjes in de leeftijd van 8 tot 15 jaar
uit twee onderdelen: algemene donaties en
bewijs is de groei en bloei van ‘Technika
uitgegroeid tot een netwerkorganisatie
bereikt. Dit gebeurt door het organiseren
het PDF, het Personeels Donatie Fonds.
10 Nederland’. ‘Technika 10 Nederland’
die via driehonderd ‘Technika 10’-
van techniekclubs en -cursussen.
Door een selectiecommissie worden de
is in 1986 opgericht met als doel meisjes
locaties door heel Nederland jaarlijks
Alle cursussen worden door vrouwen
aanvragen beoordeeld en op basis van een
op een speelse manier in aanraking
een multiculturele groep van 10.000
gegeven en dat is wel zo prettig voor
aantal criteria al dan niet gehonoreerd.
te brengen met techniek en ze te
meisjes die zo een rolmodel hebben
Daar waar de NAM met haar activiteiten
stimuleren om technische vaardigheden
waaraan ze zich kunnen optrekken.
aanwezig is, maakt een verzoek een goede
te ontwikkelen. De NAM ondersteunt
De activiteiten van ‘Technika 10’ vinden
kans om te worden gehonoreerd.
dit doel en is in 2002 een sponsorover-
over het algemeen na schooltijd plaats.
In 2002 zijn 472 donatieverzoeken
eenkomst met de organisatie aangegaan
Meestal in een buurtcentrum of een
ingediend, waarvan er 270 (57%) werden
voor een periode van drie jaar.
schoolgebouw.
toegewezen. In 2001 was het toewijzings42
43
SOCIAAL VOORDEEL VOOR DE GEMEENSCHAP
6.2 Stimulering kennisontwikkeling flora en fauna
te stellen voor de vergunningsaanvraag.
Naast stageplekken biedt de NAM
Maar ook vanuit een maatschappelijke
studenten ook regelmatig een excursie-
De NAM is een bedrijf dat, als gevolg van
verantwoordelijkheid doet de NAM onder-
programma op Ameland aan. De groepen
zijn activiteiten, veel kennis verzamelt
zoek naar de effecten op het milieu.
komen van verschillende universiteiten.
over de flora en fauna bij de winning-
Voor het verzamelen van kennis schakelt
Het excursieprogramma duurt twee of
locaties. Het leven in zee bij boorplatforms,
de NAM sinds geruime tijd onafhankelijke
drie dagen en is afgestemd op de studie
Oppervlakkig gezien is Nederland
de trek van vogels over de Noordzee,
onderzoeksbureaus of deskundigen in.
van de studenten. Vaste onderdelen van
een saai land voor geologen. Onder
het bodemleven bij winningslocaties:
Ook leveren stages van studenten kennis
het programma zijn een bezoek aan het
het vlakke Nederlandse aardopper-
de NAM heeft daarover veel kennis in
op. In veel gevallen zijn dat studenten
Natuurmuseum op Ameland en een
vlak gaat echter een fascinerend
huis, die ook in wetenschappelijk opzicht
Mijnbouwkunde, maar ook studenten
gedetailleerde rondleiding op de NAM-
landschap schuil met vulkanen,
wordt gewaardeerd.
Milieuwetenschappen, Biologie of
gaswinninglocatie. De discussieonder-
krijtrotsen, kilometershoge zout-
Een van de belangrijkste elementen bij de
Communicatiewetenschappen leveren
werpen zijn vaak hetzelfde: bodemdaling,
pilaren en uitgestrekte zoutvlaktes.
uitvoering van NAM-activiteiten is het
hun aandeel. Voor studenten die bij
gaswinning in de Waddenzee en klimaat-
NAM’er dr. Jan de Jager, een
voldoen aan talloze regels. Die regels, vaak
de NAM stagelopen worden studie-
verandering. De studenten krijgen meer
verwoord in vergunningen, hebben veelal
onderwerpen gekozen, die bij hen passen
kennis over de activiteiten van de NAM,
tweede maal door juryvoorzitter
te maken met milieu, veiligheid en
en een verkennend karakter hebben. Deze
maar de NAM leert ook van de opvattingen
Ook in 2002 zocht de NAM zelf scholen
Jan Terlouw een prijs uitgereikt aan de
gezondheid. Bij het vergunningentraject
(milieu-) onderwerpen zijn vaak gericht
en kennis van de studenten.
op, een benadering die past in de actieve
‘Groenste School van Nederland’, een
moet bijvoorbeeld worden gekeken naar
op de nabije toekomst, waarvoor binnen
manier waarop het bedrijf haar omgeving
initiatief van Stichting Veldwerk
de mogelijke effecten van het winnen van
de NAM op het moment geen capaciteit in
tegemoet wil treden. Naast het geven van
Nederland en Shell en mede gesponsord
olie en gas op de flora en fauna. In het
de vorm van mensen en tijd beschikbaar
gastlessen op basisscholen, het rondleiden
door de NAM. Met ‘Technika 10’ werd
bijzonder geldt dit voor de verplichting
is. Studenten zijn over het algemeen zeer
van leerlingen langs NAM-activiteiten
een sponsorovereenkomst gesloten en
om een Milieu Effect Rapport (MER) op
enthousiast over hun stage bij de NAM.
zoals boringen, het organiseren van
afspraken gemaakt voor verdere samen-
projectdagen en prijsvragen, werd er ook
werking. ‘Technika 10’ is een organisatie
lesmateriaal ontwikkeld – voor zowel de
die meisjes van 8 tot 15 jaar wil interesseren
basisschool als het middelbaar onderwijs.
voor techniek en wil stimuleren tot
Een van deze producten was het leerlingen-
het aanleren van technische vaardigheden.
boekje voor middelbare scholieren
Daarnaast ondersteunt de NAM websites
‘Aardgas - Made in Holland’. Meer en
waarop educatief materiaal te vinden is
meer kwamen ook middelbare scholieren
over de aarde of techniek, zoals bijvoor-
NAM
IN DE PRAKTIJK
geologisch consultant, is met zijn collega-geologen prof.dr. Theo
STANDAARDWERK BEVAT VEEL NAM - KENNIS
ONDERWIJS
in contact met de NAM. Ze werden rond-
beeld www.student-techniek.nl. Ook
Wong van het Nederlands Instituut
geleid door het bedrijf en op locaties als
de website www.bodem.nu, een onderdeel
voor Toegepaste Geowetenschappen-
de ondergrondse gasopslagen in Langelo
van het onderwijspakket Bodembreed, is
TNO en voormalig Shell-geoloog
en Grijpskerk. Daarbij kregen ze specifieke
met steun van onder meer de NAM tot
dr. Dick Batjes de samensteller van
informatie van specialisten, zoals geologen,
stand gekomen. Het pakket is ontwikkeld
een standaardwerk over de geologie
seismologen, chemici en IT’ers. In het
door Stichting Onderwijs- en Milieu-
van Nederland. Jarenlang NAM-
kader van het project ‘NAMbassadeurs’
projecten en de Universiteit van
onderzoek naar energiebronnen
werd een pakket met leermiddelen en
Amsterdam en biedt onderwijs over de
heeft er toe geleid dat de Nederlandse
lesvoorbeelden op diverse niveaus samen-
bodem voor leerlingen van 4 tot 18 jaar.
bodem grondig in kaart is gebracht.
gesteld dat NAM-medewerkers handvatten
Er zijn zo’n veertienhonderd proef-
biedt als ze zelf voor de klas willen staan.
De NAM wil met haar onderwijsactiviteiten
boringen verricht en 37procent van
Want de verzoeken om gastlessen en
niet alleen informatie en voorlichting
het aardoppervlak van Nederland
informatie voor spreekbeurten en werk-
geven over de activiteiten van het bedrijf,
is met behulp van driedimensionale
stukken blijven talrijk. Naast een
maar hoopt daarmee ook de jeugd meer te
seismiek onderzocht en in
intensivering van contacten met scholen
interesseren voor techniek en te laten
kaart gebracht. Genoeg stof om
werden diverse educatieve projecten
zien dat studies als bijvoorbeeld werktuig-
een standaardwerk te schrijven.
ondersteund - zowel inhoudelijk als
bouw, natuurkunde, geologie, seismologie
financieel. Zo werd in juni voor de
en chemie boeiende keuzes kunnen zijn. 44
45
DE STAND VAN ZAKEN
Medewerker wordt ambassadeur Vraag een willekeurige voorbijganger wat de NAM is en de kans bestaat dat er een reactie komt als ‘De NAM? Ken ik eigenlijk niet goed.’ Vooral buiten NoordNederland is de NAM nog steeds niet erg bekend. Maar dat is aan het veranderen. Sinds twee jaar zet het bedrijf een offensief in met als doel de NAM meer bekendheid te geven en tegelijk haar imago te verbeteren. De eigen medewerkers kunnen hierin als ‘NAMbassadeurs’ een belangrijke functie vervullen.
In de afgelopen jaren heeft de NAM een aantal onderzoeken laten
IMAGO
doen over de vraag hoe de buitenwereld over haar denkt. Daaruit
Dat is natuurlijk heel mooi, maar het is niet voldoende. Want
bleek niet alleen dat het bedrijf onbekend was bij een groot aantal
het imago van een onderneming wordt ook in belangrijke mate
Nederlanders, maar ook dat veel mensen die de NAM wél kenden
bepaald door de mensen die er werken. Dat doen ze niet alleen
BEWUSTZIJN
een negatief beeld hadden door bijvoorbeeld berichtgeving in de
door de manier waarop ze omgaan met hun klanten en andere
Om ervoor te zorgen dat álle NAM’ers zowel in privé gesprekken
De NAM laat zich als bedrijf tegenwoordig vaker zien en
media. Vaak vonden ondervraagden ook uit eigen ervaring dat het
zakelijke relaties. Het gebeurt ook door de wijze waarop ze in hun
als in presentaties de visie van het bedrijf kunnen uitdragen,
horen. Een onderdeel van deze veranderende strategie is
bedrijf gesloten en overwegend technisch was.
eigen omgeving over hun bedrijf praten. In wezen zijn alle NAM’ers
werd in het voorjaar van 2002 het project NAMbassadeurs gestart.
het project NAMbassadeurs, dat in het voorjaar van
Vervolgens is er heel wat ondernomen om dat beeld te veranderen.
ambassadeurs van hun bedrijf op het moment dat ze bijvoorbeeld
Er werd een werkgroep in het leven geroepen om een plan te
2002 startte. Uitgangspunt is dat alle NAM-ers de visie
Er is een landelijke advertentiecampagne in de media gestart,
tijdens verjaardagen of bij vrienden vragen krijgen over boringen,
ontwerpen om het NAMbassadeursbewustzijn te verspreiden en
van de NAM moeten kunnen uitdragen: zowel in één-
de banden met politici en milieuorganisaties zijn aangehaald en
bodemdaling of de Waddenzee. Het is gebleken dat lang niet alle
te vergroten. Die werkgroep heeft nu een pakket producten
op-één gesprekken als bij presentaties. Het bedrijf biedt
andere belanghebbenden worden actiever benaderd. Ook doet
medewerkers beschikten over goede antwoorden op die vragen,
ontwikkeld dat feiten, ontwikkelingen en standpunten van het
de medewerkers daarvoor de benodigde training en
de NAM veel aan publieksvoorlichting en organiseert ze geregeld
omdat zij onvoldoende op de hoogte waren van de discussies die er
bedrijf op een toegankelijke manier weergeeft. Zo is er een boekje
hulpmiddelen. Goed geïnformeerde NAM-ers hebben in
open dagen. Deze aanpak werpt vruchten af: onderzoek laat zien
rond de NAM in de samenleving plaatsvinden en van de positie die
uitgekomen met de titel ‘Wie is de NAM? Honderd vragen en
het ideale geval een houding die uitstraalt dat ze trots
dat de NAM inmiddels bij een grotere groep mensen bekend is en
het bedrijf daarbij inneemt. Daar tegenover stond een heel kleine
antwoorden’, dat niet alleen is bedoeld voor alle NAM’ers, maar
zijn op hun bedrijf. Een uitstraling die tevens aangeeft
dat ze positiever oordelen over het bedrijf.
groep NAM’ers die het leuk vonden regelmatig presentaties over
ook voor geïnteresseerden buiten het bedrijf. Daarnaast is er een
dat Nederland het volste recht heeft om het predikaat
hun bedrijf te geven. Zij werden al snel NAMbassadeurs’ genoemd.
website geopend voor de medewerkers, waarop ze actuele
‘Aardgasland’ te dragen en dat de NAM daaraan een
informatie kunnen vinden en van gedachten kunnen wisselen.
belangrijke bijdrage levert.
Ook is er een presentatieset ‘Nederland Aardgasland’ samengesteld die bij presentaties kan worden gebruikt en kwam er een
‘HET LEUKST ZIJN DE KRITISCHE VRAGEN’
flyer om nieuwe medewerkers attent te maken op de mogelijkheden van het NAMbassadeurschap. Heel belangrijk is verder de
Het project NAMbassadeurs blijkt een
regelmatig op uit om presentaties te
presentatieset. ‘Die is professioneel
training, die speciaal werd ontwikkeld voor NAM-medewerkers die
jaar na de start succesvol. De bekend-
geven. ‘Die gaan dan over vakspecifieke
en overzichtelijk. Er wordt veel met
presentaties willen verzorgen. Ze wordt op twee niveaus gegeven:
heid ervan in het bedrijf is groot: 96%
onderwerpen, maar vaak moet ik starten
afbeeldingen duidelijk gemaakt en dat
een tweedaagse cursus voor beginners en een opfriscursus van
van de NAM’ers is op de hoogte van
met een algemeen verhaaltje,’ zegt hij,
werkt altijd goed. Het mooie is ook
één dag voor gevorderden. Tijdens de training wordt onder andere
het project en de waardering voor de
‘over de NAM, over Nederland als
dat je de slides onafhankelijk van elkaar
ingegaan op het afstemmen van presentaties op specifieke
producten is eveneens hoog. Tientallen
aardgasland en over gas als overgangs-
kunt gebruiken. Bovendien zit er een
doelgroepen en op het omgaan met moeilijke vragen. Het is de
medewerkers hebben presentaties
brandstof naar duurzame energie-
kant en klaar verhaal bij. Kortom: we
bedoeling dat de medewerkers zich steeds bewuster worden van
verzorgd, de speciale NAMbassadeurs-
bronnen. Mensen weten meestal wel
kunnen er prima mee uit de voeten.
de mogelijkheid in grotere kring iets over de NAM te vertellen.
koffers met slides en brochures zijn vaak
aan welke leverancier ze betalen, maar
Dat het goed werkt, blijkt uit de vele
Dat kan zijn bij de club of de vereniging waarvan ze lid zijn, bij
uitgeleend en de trainingen zijn tot eind
ze weten vaak niet dat het transport
vragen die worden gesteld. Een gedegen
geïnteresseerde bedrijven of op de school van de kinderen. En als
2003 volgeboekt. NAM’er Eric
door Gasunie wordt verzorgd en dat de
verhaal roept, als het goed is, vragen op.
over enige tijd aan willekeurige voorbijgangers wordt gevraagd:
Dorenbos, werkzaam op de afdeling
NAM voor opsporing en winning zorgt.’
Vaak ook kritische, en dat vind ik zelf
‘Weet u wat de NAM is?’ zou het mooi zijn als in negen van de tien
Milieu, Veiligheid & Arbo, trekt er
Dorenbos is vooral te spreken over de
toch het leukst aan zo’n presentatie.’
gevallen het antwoord is: ‘Natuurlijk! Die zorgt ervoor dat wij iedere dag weer ons gas krijgen.’
46x
x 47
SOCIAAL WERKEN MET BELANGHEBBENDEN
7. WERKEN MET BELANGHEBBENDEN 7.1 Reputatiebeleid
vaststellen dat er in de samenleving
ontwikkelingen leidden tot nieuwe
De afgelopen vijftig jaar voerde de NAM
onvoldoende kennis bestaat over de wijze
spanningsvelden rondom NAM-operaties,
een zogeheten ‘split’ imagobeleid op
waarop het bedrijf haar activiteiten uit-
hetgeen vooral het belang van een goede
het gebied van reputatiemanagement:
voert en over de toegevoegde waarde van
dialoog met de samenleving onderstreept.
regionaal een hoog, landelijk een laag
haar belangrijkste product aardgas.
Versterking van NAM’s reputatie en
profiel. Maatschappelijke ontwikkelingen
Anderzijds kwamen er nieuwe inzichten
maatschappelijk verantwoord ondernemen
noopten de NAM echter tot een herziening
beschikbaar over onder andere het
vormen de uitgangspunten van het
Ruim driehonderd omwonenden,
van dit beleid. In toenemende mate werd
versterkte broeikaseffect, terwijl er even-
nieuwe beleid, waarmee de NAM in 2001
collega’s, familie en andere
de NAM geconfronteerd met onbegrip en
eens nieuwe denkbeelden ontstonden
startte en waarmee vorig jaar een verdere
geïnteresseerden bezochten op
weerstand tegen haar voorgenomen
over de vraag hoe om te gaan met de
stap voorwaarts werd gemaakt, met name
28 september de NAM-locatie
activiteiten. Hierbij moest de NAM
natuur in het algemeen. Deze en andere
op het gebied van externe communicatie.
NAM
IN DE PRAKTIJK
7.2 Participatie
OVERHEDEN EN NGO ’ S
Ten Arlo. Aanleiding om deze gas-
In het nieuwe reputatiebeleid is één
Ook in 2002 is er regelmatig contact
locatie voor een dag open te stellen
ADVERTENTIES
van de belangrijkste uitgangspunten
geweest met vertegenwoordigers van over-
was de uitbreiding van de stad
Een belangrijk onderdeel van de inten-
dat vroegtijdig rekening moet worden
heden en natuur- en milieuorganisaties.
Hoogeveen. De nieuwe woonwijk
sivering van NAM’s externe communicatie
gehouden met de wensen, zorgen en
Met name in gebieden waar de NAM
‘De Erflanden’ grenst nagenoeg
was de advertentiecampagne, waarmee de
verwachtingen van de samenleving.
activiteiten uit wil voeren worden zij
aan het NAM-terrein. De bezoekers
NAM in 2001 startte. In deze campagne
De NAM wil in een zo vroeg mogelijk
betrokken om hun visie en adviezen te
kregen uitleg over het proces en de
werden dilemma’s rond aardgas en energie
stadium praten met alle belanghebbenden,
geven. Enkele (provinciale) overheden
in het algemeen aan de orde gesteld.
bijvoorbeeld omwonenden, belangen-
hebben te kennen gegeven dat zij te weinig
De NAM publiceerde in 2001 zes van
groepen en de politiek. Ook in 2002 werd
op de hoogte worden gehouden van
dergelijke advertenties. Onderzoek toonde
de dialoog met de samenleving voortgezet.
ontwikkelingen. Hier zal de NAM meer
OPEN DAG : VOOR HERHALING VATBAAR
aandacht aan besteden.
aan dat deze advertenties positief zijn ontvangen. Via de campagne-internet site
STAKEHOLDERS EN
kwamen honderden reacties binnen.
HET DUURZAME ONTWIKKELINGSBELEID
OVERLEGORGANEN EN INSTITUTEN
geïnformeerd over maatregelen die
Ook was er een positief oordeel over de
Dat de NAM steeds meer ‘een kijkje in de
Diverse NAM-medewerkers participeren
mogelijke overlast voor de omgeving
wijze waarop het bedrijf via de dialoog wil
keuken’ wil bieden en belanghebbenden
in overlegorganen en instituten om daar
moeten voorkomen zoals geluids-
communiceren. Vanuit de verschillende
wil betrekken bij beleidsvorming, is onder
kennis van gaswinning en de diepe onder-
isolatie. Naast de rondleiding
doelgroepen kwam echter ook naar voren
meer gebleken door de organisatie van een
grond ter beschikking te stellen.
bestond tevens de mogelijkheid om
dat van de NAM-campagne wordt
workshop over het nieuwe duurzame
Zo wordt deelgenomen aan het Clingendael
een kijkje te nemen bij verschillende
verwacht dat er niet alleen vragen worden
ontwikkelingsbeleid. Aan dit beleid, dat
International Energy Programme (CIEP),
activiteiten. Verder was een
gesteld, maar dat het bedrijf ook zelf met
zich richt op de nabije toekomst (‘de NAM
waar onder meer wordt gewerkt aan
maquette van een boortoren in
antwoorden komt. In 2002 werd de
in 2010’), is geruime tijd gewerkt. Het wil
het opzetten van een cursus voor het
werking te zien. Het blijft belangrijk
advertentiecampagne daarom in iets
aangeven op welke wijze de NAM haar
ontwikkelen van energievoorzienings-
om de deuren open te zetten
aangepaste wijze voortgezet. Het grote
bedrijfsvoering verricht en als duurzaam
strategieën, aan de Overlegraad Olie
voor buren en andere betrokkenen.
vraagteken verdween op de nieuwe
bedrijf midden in de Nederlandse samen-
en Gas (OOG), die de toekomst van
advertenties en de menselijke aspecten
leving staat. Het nieuwe beleid is echter
de gaswinning in Nederland en de
werden extra geaccentueerd. Bovendien
een concept, waarin nog diverse vragen en
knelpunten in kaart brengt en het
werd de inhoud stellender: het bedrijfs-
varianten stonden. Op 8 november is het
Delta Gas Institute, een onderdeel van
standpunt werd meer voor het voetlicht
beleid onderwerp van discussie geweest in
de Rijksuniversiteit Groningen.
gebracht waarop de ‘buitenwereld’
een speciale DO-workshop met een zeer
vervolgens kon reageren.
divers samengestelde groep NAM’ers en externe genodigden (zie ‘NAM in de praktijk’ elders in dit verslag).
48
49
veiligheidsvoorzieningen en werden
DE STAND VAN ZAKEN
OOG - met elkaar zoeken naar mogelijkheden Twee jaar geleden werd op initiatief van de betrokken industrie de Overlegraad Olie en Gas ofwel OOG opgericht. De belangrijkste reden voor dat initiatief was bezorgdheid over de manier waarop het besluitvormingsproces aangaande de toekomstige energievoorziening in Nederland zich ontwikkelde. Wim Groenendijk, senior strategy adviser bij NAM’s afdeling
het kader van natuurbeleid serieus worden genomen.’ In 2002
Commercial en Planning: ‘We hadden het gevoel dat de betrokken
heeft OOG voorgesteld te gaan werken aan een integrale visie op
partijen - de overheid, de milieuorganisaties, maar ook de industrie
de toekomst van de Biesbosch, waarbij het Ministerie van
zelf - te gemakkelijk hun standpunten verkondigden. Iedereen sprak
Economische Zaken, Staatsbosbeheer, het Wereld Natuur Fonds
vooral vanuit zijn eigen werkterrein en keek te weinig naar de
en de NAM een eerste aanzet geven (zie ook pagina 44 van dit
andere gebieden. Zo benadrukte de industrie vooral het belang
verslag). Wim Groenendijk: ‘Het is van groot belang dat we met
van aardgas in onze energievoorziening, zonder voldoende naar
zo’n aanpak aangeven vertrouwen te hebben in een traject waar
de beschikbare alternatieven te kijken. Van milieuzijde werd nogal
we er met alle betrokkenen streven naar een win/win-situatie.
eens betoogd dat die alternatieven, in de vorm van bio-, wind- en
We beschouwen het ontwikkelen van die visie tevens als een
zonne-energie, de winning van Nederlands aardgas al op korte ter-
proeftraject in ons streven te komen tot een blauwdruk voor
mijn overbodig zouden maken.’ OOG bestaat uit representanten van
een nieuwe aanpak van gevoelige gebieden. Verder heeft de
vijftien organisaties; namens de NAM neemt directeur Karel Stigter
Overlegraad een dialoog met de politiek op zijn agenda gezet.’
deel aan de besprekingen. De deelnemers richtten zich in eerste instantie op de vraag of ze het over voldoende feitelijke punten
POLITIEK
eens zouden kunnen worden. Groenendijk: ‘Als uitgangspunt
Zowel het belang van OOG als dat van het zetten van stappen rich-
voor het overleg diende een studie van de onafhankelijke Policy
ting politiek wordt onderschreven van de kant van het Ministerie
Research Corporation met de titel ‘Policy making for the oil and
van Economische Zaken. Dr. Noé van Hulst, directeur-generaal
gas industry in The Netherlands’. In de gesprekken die volgden
Marktordening en Energie en namens EZ lid van de Overlegraad,
hebben we die kennis gedeeld, wat resulteerde in een tekst die alle
zegt hem ‘als bijzonder nuttig initiatief’ te ervaren. ‘Met elkaar
leden van de Overlegraad konden onderschrijven. De tekst is in
hebben we al heel wat bereikt. Ook erkennen alle partijen het be-
2002 uitgegeven in de vorm van de ‘Visie op aardgasproductie in
lang van gasproductie waar dat verantwoord mogelijk is. De discus-
Nederland in de 21ste eeuw’*. Het is deze feitelijke studie, die nu
sies met de OOG-partijen worden niet gevoerd vanuit dogma’s en
de basis vormt voor onze verdere discussies over mogelijk beleid
van te voren betrokken stellingen, wat ik ook als winst beschouw.
met betrekking tot de energievoorziening in Nederland.’
De uiteindelijke discussie moet in onze parlementaire democratie natuurlijk in de Tweede Kamer worden gevoerd. Het moment waar-
STRATEGISCH BERAAD
op, dat is nog even afwachten. Maar het is een van de belangrijke
Naar aanleiding van de studie organiseerden de drie milieu-
opgaven van het nieuwe kabinet om daar een aanzet toe te geven.
organisaties die deelnemen aan OOG vorig jaar september een strategisch beraad samen met de zeven andere landelijke milieufederaties. Daarover zegt Sible Schöne, hoofd van de unit Klimaat
* Prof. dr. Chris Peeters, Dr. Harry Webers, Hir. Tom Thijssens, Hir. Britta de Meijer, ‘Visie op aardgasproductie in Nederland in de 21ste eeuw’, Servicecentrum Uitgevers, Den Haag, tel. 070 378 98 80.
van het Wereld Natuur Fonds: ‘Wij verwachten dat het mogelijk
De leden van OOG
zal zijn een gezamenlijke visie te ontwikkelen. Daarvoor is het wat
De Overlegraad Olie en Gas wordt voorgezeten door Wim Meijer en telt zeventien leden, die deelnemen op persoonlijke titel en afkomstig zijn uit de volgende organisaties: Overheid: de Ministeries van Economische Zaken; Financiën; Landbouw, Natuurbehoud en Visserij; Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieu en Verkeer en Waterstaat. Milieu: Stichting Natuur en Milieu, Stichting de Noordzee, het Wereld Natuur Fonds. Industrie: Gasunie, Gaz de France, de NAM en de Nederlandse Olie en Gas Exploitatie en Productie Associatie NOGEPA. Andere: de FNV, de Vrije Universiteit, het Clingendael International Energy Programme en de Europese Commissie.
ons betreft wel essentieel dat er in Nederland inderdaad sprake zal zijn van een transitie naar een duurzame energievoorziening. We zijn niet bereid mee te werken aan een politiek van dweilen met de kraan open. Dat betekent dat we het kleine-veldenbeleid steunen, op voorwaarde dat de afgesproken doelstellingen voor energiebesparing en duurzame energie en de nodige randvoorwaarden in
x 50x
51
CIJFERBIJLAGE
Feiten en Cijfers NAM
(*) (c) (√)
- volgens opbouw van het verslag - overige feiten en cijfers staan in de hoofdtekst
Item
1990
1998
1999
= = = =
afgerond bedrag correctie niet beschikbaar c.q. niet relevant door KPMG geverifieerde gegevens
2000
2001
2002
Item
1998
1999
2000
2001
2002
211,00 147,00 64,00
75 54 21
58 43 15
58 45 13
48 35 13
45(*)(√) 34(√) 12(√)
gebruik leiding-, grond- en zoet oppervlaktewater t.b.v. operaties (m3)
-
370.000
170.000
210.000
320.000
410.000
onttrokken grondwater t.b.v. saneringen (mln m3)
-
2,7
2,5
2,3
1,9
1,8(√)
197.000
153.000
147.000
155.000
-
15.200
14.900
16.600
15.300
17.000(√)
37,0
2,6
3,0
2,6
3,0
3,6(√)
14.463 13.000 1.400 41 20 2
1.208 1.049 148 4,1 5,8 0,4
725 551 165 2,2 5,7 0,3
488 366 108 1,6 12,0 0,4
2.364 2.062 286 6,0 9,0 0,8
1.651(√) 1.444 199 3,7 3,5 0,4
145 10 50 85
421 0,3 81 340
346 0,4 154 192
252 0,3 108 144
157 0,5 65 91
311 0,4 86 225
afvalstoffenoverzicht (ton, afgerond) afvalwater (injectie in de diepe ondergrond) afvalwater (lozing op het riool) afvalwater (sanerings- en bronneringswater op oppervlaktewater) bedrijfsafval gevaarlijk afval
-
2.500.000 361.000 154.000 138.000
1.920.000 131.000 121.000 100.000
1.785.000 191.000 188.000 85.000
aantal LSA-locaties
6
43
44
44
50
57
aantal milieu-incidenten/klachten bodemvervuiling watervervuiling emissies naar de lucht lekkages binnen noodvoorzieningen geluidsklachten lichtklachten stankklachten trillingen
-
121 59 37 20 1 5 162
78 21 45 18 3 12 21
47 14 37 42 14 1 6 147
54 18 75 67 10 0 9 0
63(√) 20(√) 84(√) 82(√) 14(√) 0(√) 5(√) 0(√)
totale investeringen en operationele uitgaven (mrd euro)
1,2
1,5
1
1
1,1
1,4
milieu-uitgaven totaal (mln euro) investeringen operationele uitgaven
45 5 41
65 32 33
60 25 34
46 19 28
72 33 39
98(*) 56 41 79,3 -
(basisjaar BMP)
aantal werknemers vrouw man salarisgroepen 5 en zwaarder 6 tot en met 8 9 tot en met 15
3.225 -
-
2.614 328 2.286
1.314 983 317
2.408 311 2.097
1.168 963 277
2.117 252 1.865
1.041 854 222
2.098 248 1.850
1.080 830 188
2.125 248 1.877
1.122 846 157
afgefakkeld en afgeblazen gas (mln m3) afgefakkeld afgeblazen
hoeveelheid productiewater geloosd in zee (m 3) medewerkers per asset Corporate Technical Partners Land Oost en Land Noord Groningen Land West New Business Development Offshore Noord en Offshore West
-
380 413 524 415 143 235 504
369 343 512 360 134 220 470
564 501 302 248 98 57 347
520 519 308 254 89 67 341
518 516 310 273 86 70 352
trainingen (organisatie; aantal trainingen door NAM’ers gevolgd) NAM Shell Groep derden
-
4.427 3.546 408 473
2.358 1.626 143 589
4.404 3.872 268 264
3.546 2.978 195 373
3.628 671 336 2.621
3,7
3,0
3,4
3,8
2,8
2,3(√)
13,1 6,2 6,9
11,8 4,6 7,2
9,4 4,5 4,9
7,9 4,1 3,8
8,3 3,6 4,7
10,6(√) 3,7(√) 6,9(√)
-
4,5
4,5
1,5
6
4(√)
4,7 7,8
2,8 5,6
1,9 3,4
1,8 3,8
1,1 2,7
1,0(√) 4,0(√)
53.068 2.755 21.175 12.962 1.591 14.585
48.670 13.931 17.294 5.719 539 11.187
16.106 4.787 3.678 2.580 223 4.838
13.466 2.052 5.948 2.122 152 3.192
9.159 1.540 2.941 2.260 312 2.106
22.015 4.815 7.100 3.858 886 5.356
10 48
65 67
25 22
20 17
15 22
40 24
ziekteverzuim (excl. zwangerschap, %) blootstellingsuren (mln) NAM-personeel aannemerpersoneel beroepsziekten NAM’ers (frequentie per mln blootstellingsuren) ongevalsfrequenties LTIF = ongevallen met verzuim per mln blootstellingsuren TRCF = ongevallen met letsel per mln blootstellingsuren gebruik hulpstoffen voor boringen en putonderhoud (ton) minerale olie verzwaringsmiddelen zouten en hydroxiden speciale producten cement verdeling gebruik boorspoeling kilometers geboord met spoeling op oliebasis kilometers geboord met spoeling op waterbasis gasvormige emissies (ton, afgerond) CFK’s voor laboratoriumtoepassingen halonen voor brandblusmiddelen HCFK’s voor gaskoeling en airconditioning CO2 CO SO2 NOX CH4 vluchtige organische stoffen (BTEX, C2H6, C3+) Hg
0 1,80 41 899.000 522 3.540 42.925 -
1990 (basisjaar BMP)
0,09 0 13 820.000 2.200 130 3.100 14.000 3.400 0,03
0,09 0 4 695.000 1.700 130 2.100 9.900 2.200 0,04
0,04 0 4 660.000 1.600 100 2.000 9.700 2.300 0,03
0,04 0,06 0 0 2 6(√) 684.000 639.000(√) 1.600 1.700 99 110(√) 1.800 1.750(√) 8.900 8.100(√) 2.900 3.150(√) 0,02 0,01
52
hoeveelheid dekwater geloosd in zee (m3) olie geloosd in zee (ton) metalen in geloosd water op zee (kg) zink lood cadmium nikkel kwik hulpstoffen in geloosd water op zee (ton) corrosion inhibitor glycol methanol
energie efficientie index MJA-1 en 2 (tussen haakjes overlapping MJA-2 index) energiegebruik (mln GJ) gas diesel elektriciteit
53
254.000 264.000(√)
1.955.000 1.790.000(√) 280.000 206.000(√) 1.700.000 1.700.000(√) 120.000 147.000(√) 99.000 77.000(√)
97,4 -
63.3 100 (c)
58.5 96.4 (c)
53.2 88.2 (c)
88,4 -
9,2 8,6 0,3 0,3
14,6 10,4 1,3 (c) 2,9
11,5 8,7 0,6 (c) 2,2
10,6 8,1 0,4 (c) 2,1
11,2 10,6(√) 8,9 7,4(√) 0,4 (c) 0,8(√) 1,9 (c) 2,4(√)
CIJFERBIJLAGE
Toelichting op de cijfers in het maatschappelijk verslag 2002 BEPALING EMISSIES NAAR DE LUCHT
op een groot aantal locaties alleen werden
water dat werd afgevoerd naar de
Sinds 1 januari 2002 worden de emissies
uitgedrukt in de component methaan
rioolwaterzuiveringsinstallaties. Bij de
naar de lucht, het energieverbruik en de
(CH4) in plaats van methaan en Vluchtige
opzet van dit verslag zijn de afvalstromen
samenstelling en hoeveelheid water geloosd
Organische Stoffen (VOS). Ook kan worden
onderverdeeld naar afvalwater (lozing via
via offshore-platforms van de NAM bepaald
geconstateerd dat in MIRAS op een
het riool en injectie in de diepe onder-
via het Environmental Information System,
aantal locaties het afblazen van gas is
grond), bedrijfsafval en gevaarlijk afval.
kortweg EIS genoemd. Daarvòòr werden
onderschat. De bijdrage van de component
Hierbij is naast het afvalwater dat werd
de emissies naar de lucht bepaald via
VOS aan de EIU is aanzienlijk hoger dan
geloosd op het riool, de injectie van
het MIRAS-systeem en de bepaling van
die van methaan, vandaar dat de emissie
afvalwater (met name bij de winning
het energieverbruik en het geloosde water
uitgedrukt in EIU hoger uitvalt bij
van gas en olie meegeproduceerd
vanaf platforms offshore door middel
nagenoeg gelijk gebleven verbrande en
formatiewater) in de diepe ondergrond
van spreadsheets. De uitkomsten van de
afgeblazen hoeveelheden gas. Met
toegevoegd. Deze laatste categorie was in
bepaling via EIS van de laatste twee
het gebruik van EIS is de bepaling van de
voorgaande verslagen als grafiek
genoemde milieu-aspecten verschilt niet
emissies naar de lucht transparanter
weergegeven.
met die van voorgaande jaren. De resultaten
en nauwkeurig geworden. De basis van de
van de bepaling van de emissies naar de
emissiebepaling is per locatie, per bron
ELEKTRICITEIT- EN DIESELVERBRUIK
lucht via EIS verschillen wel enigszins met
vastgelegd in specificatiebladen.
De bepaling van het elektriciteitsverbruik
die van het MIRAS-systeem. De emissie
De werkzaamheden rond de bepaling zijn
2002 is ten opzichte van de voorgaande
naar de lucht van de NAM over het jaar
vastgelegd in procedures en instructies
jaren aangepast. Het verbruik in 2002 is
2001 die via EIS zijn bepaald, komen circa
die onderdeel uitmaken van het Common
bepaald met behulp van elektronische
5% hoger uit dan de berekening via
Management System (CMS) van de NAM.
registratie van de 84 belangrijkste afleverpunten van elektriciteit bij de NAM.
MIRAS, als de emissie wordt uitgedrukt in Environmental Impact Units (EIU)
AFVALSTOFFEN
Deze locaties vormen circa 85% van het
(zie hiervoor de tabel hieronder).
In voorgaande verslagen werd een
verbruik van de NAM. Aan de hand van
De emissies naar de lucht bepaald via het
gedetailleerd overzicht gegeven van
dit percentage is het totale elektriciteits-
MIRAS-systeem worden gerapporteerd in
de verschillende soorten afvalstoffen
verbruik van de NAM in 2002 bepaald.
de cijferbijlage. Voornaamste oorzaak
waarvan de NAM zich heeft ontdaan.
Het actuele verbruik is op het moment
van dit verschil is dat in EIS per bron
Naar aanleiding van reacties op het
van verschijnen van dit verslag nog niet
(=fornuis, fakkel, generator etc.) de
verslag kwam naar voren dat deze wijze
bekend. Het verbruik van elektriciteit in
emissie naar de lucht wordt bepaald op
van weergave als onoverzichtelijk werd
2001 uitgedrukt in GJ is gecorrigeerd ten
basis van lokale gedetailleerde gas-
ervaren. Bovendien bleek dat de
opzichte van het verslag van 2001.
samenstellingen. In MIRAS werd gebruik-
opsomming van de hoeveelheden niet
Het verbruik van diesel uitgedrukt in
gemaakt van specifieke kentallen, waarbij
compleet was. In de opsomming van de
GJ is voor wat betreft de jaren 1998 tot
de onverbrande koolwaterstofcomponenten
diverse afvalstromen ontbreekt vervuild
en met 2001 eveneens gecorrigeerd. Een rekenfout lag hieraan ten grondslag.
Gasvormige emissies 2001 (ton) CFK’s voor laboratoriumtoepassingen halonen voor brandblusmiddelen HCFK’s voor gaskoeling en airconditioning
MIRAS
EIS
0,04
0,04
0
0
2
2
CO2
684.000
700.000
CO
1600
1890
SO2
99
122
NOx
1.800
1.774
CH4
8.900
8.500
Vluchtige Organische Stoffen (BTEX, C2H6C3+)
2.900
3.500
0,01
0,01
Hg
54
