EN DE DUISTERIS GEEFT NOOIT ANTWOORD Eddie C. Bertin P. 15

DE VORM VAN DE ANGST

Julien C. Raasveld

P. 04

THERE'S NO BUSINESS LIKE SPACE BUSINESS

Walter Willaert

P. 11

HET HUIS MET DE VELE DEUREN

Thijs Van Ebbenhorst

P. 25

WORMSTEKIG

Marijke Van Bokhoven

P. 38

ROUTINE

Johan Van Stappen

P. 50

EN DE DUISTERIS GEEFT NOOIT ANTWOORD

Eddie C. Bertin

P. 15

EDITORIAAL

Simon Joukes

P. 01

EXTRA-GALACTISCHE STERRENSTELSELS

Guido Eekhout

P. 02

DE BETREKKELIJKHEID VAN ESSEF ALS LITERATUURVORM

Simon Joukes

P. 18

FANZINE CORNER

Simon Joukes

P. 07

NIEUWE BOEKEN UIT DE STATES

Eddie C. Bertin

P. 35

KLEINE GIDS DER AMATEURPUBLICATIES

Jim Allen

P. 46

OVER J.R.R. TOLKIEN BIBLIOGRAFIE IN DE NEDERLANDSE TAAL

Eddie C. Bertin

P. 52

VERWACHT

Eddie C. Bertin

P. 53

Wanneer u een kruisje in nevenstaand vakje vindt, dan is jammer genoeg uw lidgeld uitgeput ! Gelieve 250 F te storten op P.C.R. 214 van de GENERALE BANKMAATSCHAPPIJ N.V. te ANTWERPEN voor rekening nr. 220-0961338-07 van SFAN - ANTWERPEN. Voor buitenlanders per internationaal postmandaat

Zondag 2 september was zoals gewoonlijk een drukke dag bij mij thuis. Martin Box was aan het kloppen en zagen, de radio stond keihard aan en ik zat op mijn knieën cement af te wrijven van de pas gelegde tegels in de keuken. De scherven van een huiselijke twist rinkelden nog na. De stemming was bepaald niet op een hoogtepunt. Jullie kennen Martin's zware stem Nu, opeens galmde het door de woning : "Simon, Tolkien is dood !". Het werk werd stilgelegd, de radio afgezet. Zwijgend stonden Martin en ik elkaar aan te kijken. Met verbazing stelden wij vast dat de zwaluwen op het dak gezellig door bleven kwetteren. Alsof er niets aan de hand was. Toen zijn we maar weer aan het werk gegaan. Want wat kun je over een dergelijke gebeurtenis eigenlijk zeggen ? John Ronald Reuel TOLKIEN was tenslotte 81 en op die leeftijd kan het elk ogenblik gebeuren. Het past niet, in mijn opinie, een klassiek "In Memoriam" te schrijven : Grootvader John leefde dieper in mijn hart dan vele leden van mijn familie. Hij bracht mij het Wonder, de Kennis, de Wetenschap, het Intellect, de Magie, het Leven. Hij heeft mijn levensvisie, mijn inzichten, mijn wensen en droomkastelen in een nieuwe vorm gegoten en bovenal heeft hij mij Vreugde geschonken. Ik hield van hem als van een vader en zijn heengaan verscheurt mij in wat mij het dierbaarst is. Het schijnt dat een geperforeerde maagzweer hem naar de Grijze Havens heeft geleid. Maar Cirdan heeft zijn praalboot buitengelootst en nu stevent hij naar Westernisse, waar wij elkaar ooit weer zullen ontmoeten in de wilgenbeemden van Tasarinan, samen met Galadriel en Legolas en Boombaard en Gimli en Frodo ... Namarie, Tolkien, vaert wel ende levet verder scone in onze gedachten. Namarie ! En gelukkig heeft Tolkien ons nog posthuum met een groot geschenk verrijkt : THE SILMARILLION, een epos uit de Derde Aera, volledig in verzen, dat zeer binnenkort door Allen & Unwin zal worden uitgegeven. Namarie ! Wie tot nog toe, om onbegrijpelijke redenen, THE LORD OF THE RINGS (In de ban van de Ring, uitgave Prisma), hèt meesterwerk van de Engelse literatuur van onze eeuw, niet ter hand heeft genomen, moet het nu absoluut doen, want je bent gewoon geen volledig mens als je dit gemist hebt. Lezers die meer inzicht zouden wensen in de prachtige wereld die Tolkien voor ons heeft getoverd, kunnen altijd bij terecht voor een literatuurlijst : het is nl. onbegonnen werk om een artikel te wijden aan een verschijnsel dat zo veelomvattend is. Tenslotte iets heel anders : TORCON2, het Wereldcongres voor Essef dat in het begin van de maand te Toronto plaats vond, kende een record aantal deelnemers van 3490 fans. Men begint zich stilaan af te vragen of conventions op deze reusachtige schaal nog wel handelbaar zijn.

Buiten ons melkwegstelsel bevinden zich "nevels" in dederuimte. Deze blijken sterrenstelsels te zijn en bezitten veelal spiraalvorm, daarom ook wel "spiraalnevels" genoemd. Deze blijken dezelfde soorten hemellichamen te bevatten als ons eigen stelsel. Dank zij de hemelfotografie kent men thans honderden miljoenen extra-galactische sterrenstelsels tot op 10 miljard lichtjaar afstand. Met behulp van steeds machtiger radio-telescopen ontdekt men nog aangeduid steeds meermet(radio)sterrenstelsels. DeMessier stelsels werden vroeger de M van de tabel van en thans met NGC enstelsels hun nummer in onderverdeeld de New GeneralinCatalogue. De extragalactische worden : elliptische, spiraalvormige, balkspiralen en onregelmatige stelsels. -met elliptisch :totaal ongeveer 18 %, en(1 zetotworden aangegeven een E, gevolgd door een cijfer en met 7) dat de mate van de afplatting aangeeft. Ze bezitten geen spiraalstructuur en bevatten weinig interstellaire materie. Hun helderheid neemt gelijkmatig af vansterk het midden naar demassa's. rand. Ze zijn vermoedelijk oud, en hebben uiteenlopende Hun heldere sterren zijn zerode reuzen (populatieuit,II).dieBehalve optische straling zenden ook radiostraling in sommige gevallen zeer krachtig kan zijn. - spiraal : zowaten60spreiding %, al verschillen zij in grootte van de kern en in lengte der spiraalarmen. Zij zijn geclassificeerd met Sa, Sb, en Sc naar afnemende kerngrootte en meer uitgespreide spiraalarmen. Ze bevatten populaties I en II en zijn sterk afgeplat, deequatorvlak. interstellaire materie is sterk ge-de concentreerd naar het De gasdichtheid is in armen veeluniform groter verspreid en vertoont klontering terwijl het gas tussen de armen is. De armen gaan slechts enkele omwentelingen mee en worden duskern. steeds opnieuw gevormdbeuit de interstellaire materie of uit de In de spiraalarmen vinden zich daar vele de O- stervorming en B-sterren,die jong en heet zijn; blijkbaar vindt plaats. -eerst balkspiraal : een kleine 20vervolgens %, de armeninervan breiden zich straalvormig uit om de spiraalvorm over te gaan waarbij ze soms gezamenlijk een gesloten cirkel gaan vormen. Ze zijn geclassificeerd met SB en onderverdeeld in (geheel sluitend), b(open armen) en c (armen in S-vormen en akleine kern). slechts 2 à 3 %,kern worden met Ir en- onregelmatig bezitten noch : een duidelijke nochaangeduid spiraalarmen.

Evenals de sterren kan men ook de sterrenstelsels verdelen in normale (dat zijn de meeste), reuzenen dwergstelsels. Een normaal stelselca heeft gemiddeld eenDediameter van 25000 lichtjaar en bevat 10 miljard sterren. afmetingen liggen meestal tussen 6000 en 150000 lichtjaar. Ons melkwegstelsel behoort tot de grotere stelsels met zijn 60000 lichtjaar diameter. De extragalactische stelsels vertonen een duidelijke neiging tot clustervorming (hoopvorming). Er komen twee-, drieen veelvuldige stelsels voor, verenigd in groepen of clusters. Zo bestaat de Coma-cluster (afstand : 2,5 . 10(oplichtjaar) uit ± 1000 exemplaren en de Virgo-cluster 4dichtheid . 10 licht-in jaar) uit meer dan 2500 stelsels. Hoe groter de een cluster is,dehoehelft groter het percentage elliptische stelsels is. Meer dan der sterrenstelsels in het heelal komt in clusters voor. Ook ons melkwegstelsel maakt deel uit van zo'n cluster, de zogenaamde Lokale Groep, die minstens 25 leden telt. Ze as heeft deenkele vormmiljoenen van een langgerekte ellipsoïde met een grote van lichtjaren en een kleine as van 2 à 3 honderdduizend lichtjaar. Tot deze Groep behorenWolken, behalvedeonsAndromedanevel, melkwegstel, de het Grote en kleine Magellaanse stelsel Min 33Sculptor, in de Driehoek (triangulum) en een aantal dwergstelsels Fornax enzovoort.

(Of voor de ingewijden : vijgen nà Info-Sfan !!!) Wij vernamen het overlijden, begin oktober, van Wilfried Devijver, slachtoffer van een auto-ongeval. Wij hebben Wilfried nooit persoonlijk ontmoet, maar kenden hem sinds een vijftal jaren door zijn eminente besprekingen in de pop-rubriek van "Spectator". Hoeveel goede groepen en platen hebben wij door zijn toedoen ontdekt ? Wilfried was ook gitarist en animator van een aantal Vlaamse pop-groepen als Maida Vale, Peeping Tom en Freakadel, en, sinds dit jaar, ook lid van Sfan. Langs deze weg bieden wij onze deelneming aan aan zijn broer, Karel, zijn familie en zijn Leuvense vrienden. Hoewel nog niet in de Antwerpse boekhandels te vinden op het ogenblik waarop wij dit schreven, zagen wij van Bruna-SF een bundel verhalen van Harlan Ellison. Waarschijnlijk wordt hij Zie verder blz. 6

Dr. Simon van Halinkeek geamuseerd toe,Een hoetrek iedereen naar zijn plaats schuifelde de vergaderzaal. van minachting schoofTenslotte, langs zijnbedacht mond enhij,verdween evenzaak snel inalsfeite hij gekomen was. was de hele nietZij hun schuld, slechts een gril van hun zieke onderbewuste. waren evenmin verantwoordelijk als dewaanzin ongeletterde middeleeuwers. Te beklagen waren ze, want hun eigen zou zich tegen hen keren. Man has nothing to fear but his own fear. De auteur vanmisschien dit citaat zounuwel nooit beseft hebben hoe juist het was. Of wel, een tipje van de sluier die over de menselijke geest en zijn mogelijkheden hing opgelicht was, zouden wel een heleboel vaste zekerheden onjuist blijken te zijn, en vele ongeloofwaardige verhalen uit het verleden zouden vanuit een ander standpunt moeten bekeken worden. Alchimie, hekserij.. Het toenemende geschuifel en gemompel in deenkele zaal deed hem opschrikken uit zijn overpeinzingen. Hij sloeg malen met het vlakke van zijn hand op de tafel en onmiddellijk verstomde het rumoer. Buiten vieldreigend langzaamhalfduister. de schemering in. In deogenblik zaal heerste reeds een Hij had zijn goed gekozen, de omstandigheden waren ideaal. "Dames, juffrouwen, heren, zoals u weet zijn wij hier sinds De enkele dagen tezamen voor een wetenschappelijk experiment. juiste aard daarvan zal ik nu Het onthullen. Datnajuist u hiervoor gekozen bent, is geen toeval. is slechts langdurige observatie en bestudering geweest condities dat ik hette nodige aantalHet mensen gevonden heb om optimale verkrijgen. ging om een welbepaalde scheppen groeperdiemijdaarvoor licht vatbaaratmosfeer is, onderteandere doorrond de een

verlatenheid van dit die oudezeergebouw, de schaarse verlichting, alle omstandigheden bevorderlijk zijn voor het ontstaan van onbewuste angst. Volgens mij had deze onbewuste angst in het verleden grote groepen mensendieaangetast en vormt zij de verklaring voor vele gebeurtenissen door de moderne mens als bijgeloof afgeschreven worden. Zoals u waarschijnlijk weet gaat met onze denkprocessen, bewuste zowel als onderbewuste, het ontstaan van energie gepaard. Wat gebeurt er, als de energie van de onderbewuste angst van een grote groep mensen zich bundelt, zich kristalliseert, m.a.w. VORM aanneemt ?" Hij zweeg betekenisvol. In het duistere vertrek heerste volledige stilte. "Onmogelijk ? geworden Nee, wantvan de de bewijzen zijn er van nu. deEénanderen. van ons Oude islegenden het objekt groepsangst blijken nu waarheid te zijn. ER IS EEN WEERWOLF IN ONS MIDDEN !! " Er wasen rumoer in dezelfzaal, maar niet zoveel als hij verwacht had. Hier daar werd gelachen. "Aan uw reacties te horen, meen ik dat u me niet gelooft. Waarom niet ?" er een weerwolf in ons midden is ? " riep ie"Hoe weet u dat mand. "Omdat gisternacht Katherina, de oude huisbewaarster, gevonden ismaar metopeen overgebeten keel. Wolvesporen werden gevonden, een afstand van van een vijftig meter van het lijk veranderden zij in de voetsporen man ! Een van de mannen onder ons is dus een weerwolf. Het bewijs zal u binnen enkele ogenblikken zelf kunnen zien, wanneer de volle maan voor het raam komt te staan. De weerwolf zal zich dan tegen wil en dank moeten manifesteren. OPGEPAST ! half wolf, stortte zich Een afschuwelijk schepsel, half mens, schel krijsend naareendeschot. deur, rukte ze open en verdween. Plots weerklonk buiten Harrison, de assistent van dr. Van Hal, kwam binnen met een nog rokend pistool in de hand. "In orde, doctor, hij is dood." Simon van Hal wendde zich Het tot was de mensen in hetomvertrek. "Zoals u ziet had ik gelijk. voldoende te zeggen dat hij zou verschijnen, om de door u allen gecreëerde weerwolf te ontmaskeren. In werkelijkheid komt de volle maan slechts binnen enkelebeperkt. minutenGelieve tevoorschijn. Gelukkig is het aantal slachtoffers u nu terug te trekken." Stilzwijgend verlietschok iedereen de zaal. De gebeurtenissen moesten een grote voor hen geweest zijn. Hun eigen angst had vorm aangenomen. Dr. Simon vanZijn Halgestalte keerde zich naar het raam en keekzich, naarrode de volle maan. vervaagde en vervormde ogen en snijtanden glinsterden in hetSlachtoffers licht. Het werd tijd om op jacht te gaan. waren erErnog genoeg. Gelukkig had hij de ander kunnen ontmaskeren. was weerwolven in dit . . . in hem Zoalsgeen altijdplaats golfdevoor eentwee ongebreideld gevoel vanhuis vreugde

op na zijn geuren, gedaanteverwisseling. Zijn neus rook nieuwe, hallucinante zijn oren namen een nieuw soort geluid waar. Hij was vrij ! Vrij van alle beperkingen die de gewone mens belemmerden. Een onoplettend en vluchtig toeschouwer zouhijhem voor een jonge, speelse hond kunnen gehouden hebben, zoals over het pas naar het woud holde, soms van louter vreugde hals over kop door het gras rollend en buitelend. Het was een heerlijke nacht ! Nachten alsZijn dezeoren schenen geschapen voor de snuffelde soort jachtaandie hem eigen was. spitsten zich, zijn neus elk luchtje dat hem vanuit hetgespannen, bos tegemoed kwam.Er hing een Iets in de lucht maakte hem onrustig. gevoel ingevoel de lucht alsof ... hij kon het niet anders uitdrukken als een van verrotting, iets als een tot leven gekomen duivelse slechtheid. Zijn nekharen gingen van spanning overeind staan. Op een open plek hield hij halt. Er was nu beweging in het kreupelhout te horen, en een vreemd gesuis in de lucht. Iets stortte zich blindelings door het struikgewas, een gestalte tekende zich af in het maanlicht. Een geur van rottend mensenvlees sloeg over hem heen. Het ding staarde met nietsziende ogen voor zich op heen, maar kwam feilloos met ogenschijnlijk mekanische stappen hem af. Een zombie ! Maar dat was toch ... feeks, gezeten op een bezemEen afschuwelijke oude krijsende steel,dekwam uit de lucht gestort en landde aan de andere zijde van open plek. Een heksreusachtige ! Dat kon toch ... plofte neer en transformeerde En een vleermuis zich in eenbegreep walgelijk mensachtig wezen. En plots hij het, net voor denachtmerrieachtig drie figuren zich op hem stortten en hij tenonderging in een kluwen. Ook zijn angst had vorm aangenomen....

naar aanleiding van de boekenbeurs gelanceerd. Hierover later meer, maar mis zeker de eerste nederlandse vertaling van deze ras-schrijvers niet ! VIJGEN NA PASEN ! Op het laatste ogenblik, dus te laat om het op tijd in IS te zie verder op blz. 14

Een greep uit de interessantste, laatst verschenen buitenlandse fanzines. ANDRO NACHRICHTEN 25 Dit isDuitse het inzustervereniging principe maandelijkse berichtenblad vanverkrijgbaar de SFCD, de van SFAN. Het is vrij voor allestorten leden op vanPCR het5442, SFCD.2 Hannover, Lidmaatschap bedraagt 24 DMopper jaar, te en geeft ook recht het viermaandelijkse magazine ANDROMEDA en het trimestriële verhalen blad STORY CENTER. In dit nummer schijnen de politieke strubbelingen tussen Rolf Heuter,afgesloten. Axel Melhardt en Waldemar Kumming uiteindelijk te worden De laatste nummers van ANDRO-NACHRICHTEN waren namelijk in hoofdzaak gevuld met scheldpartijen tussen die heren, die op ideologische gronden werden gevoerd.rubrieken, Een kentering tenfandom; goede dus. Zoals gewoonlijk zijn de bekende namelijk muziek, theater, e.d. flink uitgebreid. Voor wie op de hoogte wil blijven van alles wat er inongetwijfeld Duitsland enzeer Oostenrijk dit blad nuttig. op essefgebied gebeurt, is VECTOR 65 Het tweemaandelijks, in offsetHetgedrukte orgaan van onzeonder Britse zustervereniging, de BSFA. jaarlijks lidmaatschap, meer recht gevend opAdams, 6 nummers van VECTOR, bedraagt £Park 1,50, te zenden naar Mrs. G.T. 54 Cobden Avenue, Bitterne Southampton S02overwaard! 4 FT. Het onderhavige blad is heteven lidmaatschap meer dan Kijken we bijvoorbeeld naar de inhoud van dit nummer, dat zoals steeds door Malcolm Edwards werd samengesteld : een intervieuw met Gene Wolfe, een uitmuntende fanzinerubriek door Pete Roberts, een artikel van tal Brian Aldiss, namelijk 'The Man Who Could Work Miracles', rijke boekbesprekingen, onder Malcolm meer doorEdwards publiciste Pamela Sargent, Christopher Priest, en George Zebrowski,als eenkwajongen, bijzonder leuk stukje van BobaanShaw over zijn pogingen, een sterrenkijker te kopen en een autokritiek van Roger Zelazny, namelijk welke van zijn eigen boeken hij goed vindt en waarom. Plus, uiteraard, de brievenen nieuwsrubrieken. ATLAN 9 & 10 ATLAN is een wordt in principe tweemaandelijks blad dat volledig geproduceerd door onze vriend Kees van Toorn, Marinestraat 90, Rotterdam 1. Het abonnement bedraagt 8,- gulden per jaar,

te stortendat op zijn girorekening nr 26 7 oplaag 610 vanheeft Kees,van die alle terecht vaststelt blad, de hoogste in van het Nederlands verschijnende fanzines. Hoewel een gedeelte ATLAN, 'Perry Rhodan' geôrienteerd is,vluchtig wordt eroverzicht meer en van meer aandacht besteed aan échte essef. Een de inhoud van ditBertin, dubbelnummer : talrijke boekenrecensies, onder meer van korte verhalen, lezersbrieven, verslag Beneluxcon 1, en vrij veel aandacht voor "2001" en "Clockwork Orange". enthousiasme Hoewel het hele blad inenhet teken staatmag van erhetwel jeugdige van Kees zijn vrienden, op worden gewezen datzelf,ditdiefanzine puike illustraties brengt, niet alleen van Kees beslist talent heeft, maar ook van beroemde namen als Tim Kirk en Bill Rotsler. LUNATIQUE 63 Hèt literaire D-5929 Franstalige fanzine, uitgegeven doorDuitsland. Jacqueline H.Verschijnt Osterrath, Sassmannshausen, dus vanuit ongeveer 5 FF, - 6 te keerstorten per jaar. AbonnementD-2928 voor 6 nummers : 15 DM of 22 op Volksbank, Laasphe ofuitgevoerde, op CCP 13700blad, 06 Paris. Dit uitstekend, hoewel in stencil bevat zoals steeds, praktisch uitsluitend korte verhalen en boekbesprekingen, maar ditmaal ook een interview met de artieste Sabrina Renaud, van wie trouwensuitgevoerd. een cover en enkele binnenillustraties in offset werden Bij de auteurs komen vrij bekende namen voor, zoals Numa Sadoul, Claude Dumont, Tina Sol en anderen. De verhalen, sommige ervan zijn werkelijk zeerHetgoed, zwemen echter meer naar fantastiek dan naar Essef. is een blad dat al talrijke jaren een eigen gezicht vertoont en dat eigenlijk niet uit meerhetweg tesober denkengehouden is uit het Franse fandom. Toch spreekt zeer geheel (wat ook al uit de layout blijkt) een zekere wereldvreemdheid, een bepaalde indruk van ivoren toren, uitsluitend bestemd voor 'ingewijden.' BLUNT 1 Het eerste nummer vanlieftallige het tweemaal perfans, jaaraangevoerd verschijnende fanzine van een groep Britse door de blandbaardige Dave Rowe. Een fanzine welke reeds twee jaren geleden was aangekondigd en diehettenvolle onze verwachtingen inlost, niet in het minst door komische artikel van Julien C. Raasveld over het Antwerpse fandom. Een gelukkig mengsel van'on fannishness en OMPACON, ernst, met en uitstekende illustraties onder meer the spot' op een poging om het fanzineverschijnsel attractief te maken voor de neofan. Hethet kan worden verkregen voor "The Usual", dit betekent : voor leveren vanruil eenvan artikel, voor het schrijven vanvoor eenhet lezersbrief, voor een eigen fanzine of zelfs betalen van de gevraagde 20 p. Het adres van BLUNT : 131 Coxtie Green Road, Brentwood, Essex, CM 14fans 5PT.dieInerditin nummer worden de verschillende groeperingen van Groot-Brittanië bestaan, ten voeten uitgetekend, wordt uiteraard grote aandacht

besteed aan de voorbijeartikel Eastercon te Bristol en wordt eenover bijzonder interessant afgedrukt van Pamela Boal de indruk die neofans krijgen van het fandom en de conventions. DET LUTANDE LARKTRADET 9 Zweedse fanzine vanzult KjellalsBorgström, Smörbrödsvägen 21 II,met S-122 54 Farsta (je Zweed toch maar in een straat die naamdewonen) verkrijgbaar voor "The Usual" (zieverschijnt hierboven) of voor prijs van 3 Zweedse Kronen. Het blad onregelmatig maar bevat, tenminste voor wie Zweeds kan lezen, bijzonder veel interessante zaken. In dit nummer bijvoorbeeld, staat een 18werd bladzijden lang anachronistisch heldengedicht dat door Amar geschreven tussen 1946 en 1947. Men voelt gewoon de wind van de Edda over deze verzen waaien. Verder een belangwekkende polemiek tussen Sam J. Lundwall en John-Henri Holmberg over 'Manuel' van James Branchartikel Cabell. enHier wordt werkelijk diep op ingegaan. Een politiek een verslag van de van Zweedse convention van Lund ronden het nummer af. De illustraties vooren achtercover pogen de bezoedeling in beeld te brengen. Niet al te best geslaagd, dunkt me. VAMPIR 3 Een heus gedrukt blad overgoed Science-Fictionen Horrorfilms, in het Duits, met talrijke afgedrukte foto's, verkrijgbaar bij Manfred Knorr, Wandererstrasse 133, D-85 Nürnberg. Een nummer kost 2,5 DM + portokosten, een abonnement (4 nummers) kost 10 DM zonder portokosten, te storten op PCR Nürnberg, nr 2874 21-859 (Manfred Knorr). Bekende mensen werken er aan mee, zoals Herbert J. Pabst, Hans D. Furrer, Dieter Steinseifer, Jean-Claude Michel, enz. van Dit interessante nummerUwebevat een goede beknopte biografie Boris Karloff,door Schneider, een volledige filmografie vaneendeze wereldberoemde akteur, een artikel over King Kong, met prachtige, 2 volle bladzijden beslaande foto, een voor bespreking van de filmtrucages vaneigen Douglas Trumbull (trucages "2001" en realisator van zijn film 'Silent Running', filmkritieken enenfilmnieuws. De ver-maar zorging van het geheel is uitstekend we kunnen alleen hopen dat de volgende nummers dezelfde kwaliteit zullen blijven aanhouden. EGG 7 Het officiëledoor orgaan vanRoberts, het 'Aardvarken'-fandom inBristol, Engeland, uitgegeven Peter 87 West Town Lane, BS4 stuk. 5DZ enVerschijnt uiteraard onregelmatig. verkrijgbaar voor "The voorbeeld Usual" of 15vanp de per Typisch "fannish" fanzine, vol grappen en grollen die slechts voor tot ingewijden van belang kunnen zijn. Toch ook met pogingen 'fannish writing' een literaire vorm diein helaas de laatste jaren bepaald geen hoge toppen scheert het Britse fandom, zoals Jandoor Jansen met me zalalsmede beamen.door De Gray beste Boak, artikels worden Petezeker zelf geleverd, van wie

me het"fanwriter" niet zou verbazen dat hij weer eenshet de eens; prijs maar van deu beste zou ontvangen. Probeer zijt gaat.gewaarschuwd : er is veel kans dat de lol aan u voorbijMALFUNCTION 3 Dit isveel danmoeite weer het orgaangedraaid van het door "Gannet" fandom in Engeland, met in elkaar Pete F. Presford, 10 Dalkeith Road,Usual". Sth. Reddish, Stockport SK5als7EY en verkrijgbaar voor "The Dit fangroepje heeft voornaamste eigenschap hetalleszins te pas eninteressant te onpas gebruiken van 'vierletterwoorden', iets wat kan zijn. Ook hier een blad dat eigenlijk uitsluitend voor ingewijden bestemd is, vol met inside jokes en dergelijke. Wie Pickersgill, Foules, Robinson, Maule, en andere bebaarde fans niet kent, zal er weinig vanWilliams, overhouden. ZIMRI 4½ Dit isenhetdiegenre genzines waar ik persoonlijk hetBritish meest van houd ik dan ook genomineerd heb voor de Fanzine Award die op Novacon 2 zal worden toegekend. Deze twee tot driemaal per jaar verschijnende fanzine wordt uitgegeven door Lisa Conesa, 54 Manley Road, Whalley Range,20Manchester M16 8HP en is verkrijgbaar voor 'The Usual' of voor p per stuk (50 p voor 3 nrs). Contessa Lisa is een voor uitstekende colimnistezijdie belangstelling weet op te wekken alles waarover praat : haar editoriaal 'Voque la galère' is een juweeltje ter zake. Naasteeneengoede bijzonder goedvolgens gevuldemij,brievenrubriek, delange essentie van fanzine, treffen wij een bij- vele drage aan over het Rock Revival Festival te Great Wembley, bladzijden soms goedeBoak, poëzieboekbesprekingen, (waar Lisa tuk opkortom is), eendefanzinerubriek van Gray stof die je normaal in elke fanzine aantreft maar die hier op een bijzonder aantrekkelijke en doordachte wijze wordt gepresenteerd. cover bestaat uit fotocollages van Novacon 2. AbsoluutDeaanbevolen. Wij waarschuwen onze lezers nogmaals niet :teersnel in de portefeuille te tasten om fanzines te bestellen bestaat geen enkele garantie dat het gevraagdeBovendien tijdschriftis nog voorhanden is of nog ooit zal verschijnen. het niet de gewoonte dat gestorte bijdragen terug worden gezonden. Beterofisinternationale het een vriendelijke brief (zo mogelijk met retourport antwoordkoepons) te schrijven metmetheteen verzoek een nummer te mogen ontvangen en daarop dan LoC te reageren, zodat u ook het daaropvolgende nummer ontvangt.

Grovack van was 42 toen hij zijnmijnontginning projekt begon uit tepyrietderivavoeren. Zijn sponsor een kleine van ten op de maan. Een decennium van ijverig sparen was hiermee achter de rug, en alhoewel zijn eerste schip vrij onevenwichtig deedprojekt bij de om lancering, was het sukses verzekerd. enHij doopte zijn in Interplanetaire Toeristenbond liet preferente aandelen ineendebinaire juiste handen verdwijnen. In die tijd was zakendoen rekensom enschepen het werd een heerlijke kettingreactie voor Grovack : hoe meer hij kocht, hoehetmeer ontvangsten hijbuitenaardse boekte. Op die manier werd Grovack eerste stuntelige toeristenagentschap met een jaaromzetin van 63.000 maanzieke avonturiers en twee onderhoudsbases Midden-Afrika omwille van de lage loonkosten aldaar. Zo werdaanhijhetop Tanganikameer, zijn vijftigste multimiljonair met drie villa's een ondergronds speelhol in de Nevadawoestijn, en aandelen in een bouwbedrijf opin Venus. Ondertussen vond hij nog de energie om driemaal buitenwettelijke zones te huwen. Toen hij te 54 werd en hij er ernstig over nadacht om zich kandidaat stellenervoor hetoverzijde regentschap van PawloweenZeeland (Mercurius), werd aan de van de oceaan ander toeristenbureau opgericht. Grovacks zakenintuïtie waarschuwde hem en toen hij dede zes cijfers van het eerste boekjaar hoorde, bleek dat hij binnen maanden zou ineen klappenzond indien hij geen tegenmaatregelen nam. Ernstig verontrust hij een medewerker erop uitHetdie een tijdbom in een van de gloednieuwe schepen plaatste. wilde toen echter niet meer opstijgen omdatDaarna het toegevoegde gewicht niet in de computer was berekend. kocht hij drie kapiteins om die met het geld ervan door gingen en ergens in het zijn stelsel goede sier maakten. Tenbeval eindehemraad liet Grovack hoofdboekhouder komen en de aandelen van de tegenpartij te kelderen.

Er bleken echter geen noteringen te bestaan. DaaropGesterkt trok hij zich een maand terug in een klooster in Boetan. door verschillende guru's verklaarde hijwastegenover de grootste aandeelhouders dat de omzet met 40 % teruggelopen. Er werd besloten convertibele aandelen op de markt te gooien, de firma om te dopen in Galaxie Ondernemingen en een reuzenschip te bouwen. Het nieuwe schip zou alle bestaande passagiersschepen overtreffen. Driemaal per dag zouden orgieën voor de snobs van de space set gegeven worden, die rechtstreeks naar de Aarde uitgezonden moesten worden zodat ook de kleine man van Crovacks Onsterfelijke stunt kon genieten. Nadat een weel- de derige ontvangsthal met club op Venus was gebouwd, werden uitnodigingen verstuurd. Exquise Droomtrip naar mysterieus Venus. Prijs 12.580 kr.(incl) De eerste verhief reis werd eenmajestueus enorm sukses. Het schip, Titanic genaamd, zich in de blauwe hemel, geladen met driekwart van de grootste snobs van het westelijk halfrond. Drie weken lang werden de meest uiteenlopende spektakels vanuit het schip naar de Aarde gezonden. Crovack huiverde van genot toen de bestellingen begonnen binnen te stromen. Toen gebeurde de ramp : even voor de aankomst op Venus viel de computer uit en het einde voor het kruim van de space besloot set kwamdatvlug. Crovack er twee mogelijkheden openstonden : ofwel moest hij zichzelf extermineren met een pijnloze laserstraal naar de alle hersenen, ofwel vanuit moest hij zichzelf witwassen.en lanceerde Hij liet informatie Venus tegenhouden een perscampagne, waarin hij de konkurrentie van sabotage beschuldigde. Nadat een snuggere journalist ontdekte dat een paar eeuwen geleden de tegenpartij de aartsvijand was geweest van Crovacks kant, begonnen feiten en bewijzen binnen te stromen. Er werd vastgesteld dat de andere kant zijn oude streken nog niettijd, had die verloren, want er was nog een politieke partij uit die "Helden van de Arbeid" heette en eigenlijk eenwestelijk samenzweerdersbende was met het doel de ekonomie van het halfrond te dwarsbomen. In het geharrewar dat hierop volgde, doekte Crovack wijselijk de hele zaak op en vertrok naar zijn villa op Venus. Terwijl het schip de Aarde voorgoed verliet, luisterde hij dat met een half oor naar de radio die opgewonden meedeelde New York waskreeg verwoest. Terwijl de de volgende bomberoemd boven Peking uiteenspatte, hij de idee voor sindsdien geworden formule : op Aarde. Ontdek de sporen van ver"Mysterieuze Ruïnenrit dwenen beschavingen. Aanschouw gangen boven de verdampte oceaan."de radioactieve zonsonder-

Fantasy is mythologieën, reeds zo oud als dedemens zelf.van Denk maar eens aan al die aan werken Homeros, Euripides, Plato,door de 1001 nachtenheen en deontelbare vele saga's. Op geïmproviseerd deze thema's door werd de eeuwen malen grote en minder grote schrijvers. Maar toch zou het duren tot 1895, alvorens dehetgrondsteen gelegd werd, die zou leiden tot de opbouw van "Fantasy"genre. William Morris, zelf een kenner van alleeenmogelijke mythes, verzon een eigen wereld. Hij plaatste heldgewoonin een omgeving, die nog luisterde naar magie. De Held, lijk dedatzoon van een machtig vorstenhuis, gaatOpop zijn zoekweg naar iets onontbeerlijk is voor zijn koninkrijk. naar dit iets, ontmoet hij draken, tovenaars, goblins, godenis en andere fiktieve en legendarische wezens. Dit patroon geldig voor zowatwerd 75 %geboren van de infantasy-geschriften. William Morris Walthamstow (Essex) in maart 1834 als zoon van een welstellend zakenman. Hij interesseerde zich slechts matig voor de normale studies, die hijtotontving in het Marlborough College en zette zichzelf aan dedoor studie van de oudheid met zijn diverse saga's. Na de van zijnenvader konzichhijvolledig leven metaanhetvertalingen fortuin datvandezeBeowulf, hem naliet wijdde de Volsunga Saga, Nibelungenlied, Aeneis en andere,vanondertussen klassiek geworden vertalingen, verschenen zijn hand. Door al dit werk kreeg hij de lust om het zelf te proberen enofschreef het lijvige op epische gedichtvan: "The Life and Death Jason", gebaseerd de legende het Gulden Vlies en in 1889 verscheen zijn eerste roman "The house of the Wolfins", welke handelt over de strijd van Saxische krijgers tegen dedoor Romeinse legioenen.reusDevan stijlhet hiervan werd sterk beïnvloed de toenmalige historische verhaal, SirMorris WalteraanScott. Toen begon het opbouwenwereld van zijn eigen patroon. Hij weefde een eigen legendarische en in 1895 verscheen dan eindelijk "The Wood Beyond the World". Hierin verhaalt hij de geschiedenis van donkere Golden Walter, die een reis onderneemt doorheen uitgestrekte, wouden. Hij ontmoet een ongewoon trio : een hulpeloos meisje (the Maid), dat door een monster (thewordt. Monster), inredt dienst van eenentoverkol (the Mistress) mishandeld Hij het meisje na vele gevaarlijke avonturen maakthethijverhaal het monster en deintovenares onschadelijk. Morris schreef opzettelijk een zeer aandoende taal, om hierdoor de nadruk te leggen oparchaïsch het oud-

heidkundig karakter vanzijn zijnbelangrijkste geschiedenis.werk gepubliceerd : Het volgende jaar werd "TheéénWell atvier thezonen World's End", eenPeter zeer lange roman, waarin we der van Koning of Little Upmeads, volgen op Well zijn zoektocht naar het levenswater, dat te vinden isHiervoor in "The at the Worlds End". moet hijbedreigen het woudvanPerilous doorkruisen enHeer de gevaren tarten, die hem de kant van Gandolf, van Utterbol. Datzelfde jaar"The nog, Water slaagdeofhijtheerin zijn derde fantasy-roman te voltooien, Wondrous Isles", waarinvrouhij de avonturen en zwerftochten van Birdalone, de eerste welijke heldin1896, in dejuist fantasy-geschiedenis, opvanpapier stelde. Op 3 oktober na het verschijnen "Wondrous Isles" stierf Morris op 62-jarige leeftijd,Plain", terwijlfragmentarisch zijn vierde fantasy-uitstap "The Glittering achterbleef. Alsofzijnhijleven zijn einde voelde naderen, isgeweest. het laatste jaar van het meest produktieve Welke schilderachtige zoektochten hadden we nogMaar vandehem kunnen verwachten, had hij nog langer geleefd! traditie stierf niet metDunsany, hem. Vele anderen, waaronder in het begin vooral Lord E.R. Eddison en David Lyndsay opvielen, voelden zich aangetrokken totsteeds deze werelden uit de verbeelding en het genre is nu nog bezig aan zijn opgang bij het publiek. Nadat William Morris jaren islang genegeerd werd door de uitgevers en slechts te vinden in fabelachtige hoog geprijsde originele uitgaven, werd hijFantasy"-reeks nu terug uit devan vergetelheid gehaald, dank zij de "Adult Ballantine, zodat die nu ook de geestelijke jonge lezer vader kennisvan kan demaken met de schrijver we de fantasy kunnen noemen. Wiezich meerrichten wil weten over het levenMorris en werk van deze schrijver kan tot : The William Society, 260 Sandycombe Road, Kew, Surrey, England. Nota : deontleend biografische nota's en gegevens voor dit artikel werden aan de introdukties van Lin Carter voor Ballantine. NIEUWSJES (vervolg) laten verschijnen, werd door de Centrale Filmclub Antwerpen, aangekondigd dat op woensdag 31 oktober in Studio Century te Antwerpen, de première zal doorgaan van Tardovsky's verfilming van Stanislav Lem's meesterwerk "SOLARIS" en dit in aanwezigheid van de regisseur.

Für Karin, und ein mitternachtliches Orgelspiel in Wallerstädten wanneer iknog omzie, terugblik de deur is steeds open een wachtende mond donker, en toch uitnodigend maar enkel stilte heerst binnenin en ik vraag me af, terwijl ik alles mij laat zal ik haar nog ooit eenmaal horenachter ? zal ik mijikooit duidelijk herinneren hetgeen enkel aanraakte hetgeen zo dichtbij was, zo zéér dichtbij maar nooit gegrepen, nooit begrepen ? maar de duisternis geeft nooit antwoord en de stilte heerst opnieuw voor altijd ik herinner me de vreemdste nacht, debewolkte hemel sterren als bevroren tranen aan een mijn voeten, ze zich wandelden voeren me met mee,nogeenverder stilzwijgende toeschouwer die van ver kwam, die gaat doorheen hetzelfs kleine dorpje, welks naam ik nooit kende, nu niet weet en daar stond het,in een stenen pilaar de spits huilend de hemel ik ging binnen, de poorten stonden wijd open hoewel geen kaarsen brandden overstroomde een vreemd licht de bodem van het kerkje, en zijn muren, vensters het kwam niet van de kleurenafwerpende die nubuiten loodkleurig dood, want waren waren, enkel deennachtschaduwen

geen maan ook, zin koud oog verborg zich achter voorbijdrijvende wolken; maar duisternis bezit een kleur, een smaak en een klaarte uit zichzelf in keurige rijen stondenzij deop kerkstoelen vreemdzaam wachtten het licht van morgen,een bruid en bruidegom, of een dode en de treurenden ? ik wandelde hen voorbij, en ook hun stille schaduwen, wachtposten, die luisterden naar het geluid van mijn voetstappen dan hoordemijnik oren ! hoorde ik écht ? op de of waren stil afgestemd verre stemmen van onwerkelijke en verre onuitgesproken dromen werelden ? een aangeslagen noot,dediep, zohetdiep, hetspeelt, dreunt en kreunt doorheen kerk; orgel alleen sta zwelt ik tussen de schimmen,zekijk niet om, de muziek aan, verandert, past zich aan, ze danst en beweegt, zacht, vriendelijk, ze spreekt van lente, licht en zilveren groene weiden, en regen over zeeën,zeeenverandert, maan dieverandert zich weerspiegeld in koud water; voortdurend, nu is zemuren treurig, haar tranen glijden langs de luisterende de muziekzezwelt aan, ze de vultvensters, de plaats, het en rif, de kerk, stijgt langs kruipt huilt aantonen; de geschokte muren, dan huivert ze in stille ik proef haar kracht als zout, binnengebracht door zeemeeuwen; ik stel me de orgelspeelster voor, haar haar vandansen nachtelijk duister haar ogen schitterend als vonken, haar handen over het klavier, dehaar tonenvoeten aanslaand, over hen bevend als tedere bloemen; maken hun eigen dans, neerslaand, duwend; de muziek is van haar dan weet ik ! dan begrijp ik ! de muziek is binnen in mij, zede moet hetvensters; zijn, hoewel ze weergalmt, ik voel het trillen van glazen het bereikt mijn brein, omarmt het met een liefkozing, en dan begrijp ik wie ik ben, en waarom ik ben; mijn ik raak hethetéven aaningedurende een sekondesplinter, het verbrandt oren, krijst mijn geest; ik ben de muziek,ikikmoet strekhetmijn armen uit,enikvasthouden, moet mij herinneren, vastgrijpen, de van de muziek, de essentie van mijzelf ! ... enessentie het is voorbij

ik het het aangeraakt, en hoe verloren; hoe kon ik het vesthouden als mens; kon ik de naakte kracht proeven, het brandende licht, en toch mens blijven ? zelfs de herinnering verlaat mij; het onaardse licht verflauwt enkele laatste tonen vervagen, weerklinken nogweg; even tussen gesloten muren, ontsnappen, ook zij zijn ik wilonbeschrijflijk tot de speelster spreken, haar verklaren hoe de muziek was, maar het wachtend orgel is stil, gehuld in duistere schaduwen, Mijn voetstappen zijnzijdeur luid, onnatuurlijk luidtrap wanneer ik naar de ga, en de enige beklim, de enige wegikdieer,naar en van het orgel komt; dan ben ik zie hetschema's gesloteninzwijgende orgel, mijn vingers tekenen het stof dat het bedekt, stof overal, en er is niemand anders wanneer iknog omzie, terugblik de deur is steeds open een wachtende mond, donker, en toch uitnodigend en de duisternis geeft nooit antwoord en de stilte heerst opnieuw voor altijd "And the darkness never answers", vertaald door de auteur Written November-december 1971. (c) E.C. Bertin

Een van de kenmerkende eigenschappen van verwoede esseflezers is wel dat zij hun geliefkoosd genre -soms terecht- met een bijzonder uitgebreide reeks superlatieven overladen. Het zijn allemaal prachtige boeken, proppensvol originele ideeën en thema's, een verfijnde stijl en de auteurs zijn stuk voor stuk supermensen, van wie het onbegrijpelijk is dat zij niet allen als literaire genieën worden aanbeden door de 'domme en enggeestige' klassieke lezers en critici. Daar staat dan weer tegenover, dat nog vele, zogeheten 'mainstream' schrijvers, critici en lezers, een nauwelijks verholen minachting aan de dag leggen voor een verschijnsel dat zij niet eens kennen, omdat hun enige ervaring in het genre niet verder reikt dat het lezen van enkele boeken van Jules Verne op twaalfjarige leeftijd. Ik kan hier niet uit de doeken doen hoe beide, eigenlijk bizarre gedragingen, zijn ontstaan; maar het lijkt me duidelijk dat er een soort wisselwerking bestaat tussen deze reacties : een afbrekende kritiek op een essefauteur of -boek, werkt als een rode lap op een stier bij de échte esseffan, en diens schromelijk overdreven lofwoorden komen dan weer als schooljongensidolatrie over bij de niet-esseflezer. Laten we eens proberen met onze beide voeten op de grond te staan en nagaan of het werkelijk waar zou kunnen zijn dat 'Science Fiction, de typische literatuur is van de 20ste eeuw, zoals de schelmenroman dit was voor de 18de eeuw, de psychologische roman voor de 19de eeuw' (citaat vrij naar een artikel van ons lid Gilbert DESWERT over een boek van Stover). Een dergelijke uitspraak, als van Stover, stemt a fortiori reeds tot argwaan, want op het eerste zicht zou hetzelfde kunnen worden gezegd van de wildwest-roman, de detectiveroman, het stripverhaal (is het visuele niet bij uitstek een moderne vorm van massacommunicatie), de erotische en pornografische roman (is de bevrijding uit sommige sexuele taboes ook niet een typisch kenmerk van deze tijd), en zelfs, wanneer we het begrip "literatuur" enigszins uitbreiden, de complete fotoroman ! Per slot van rekening gaat het hier allemaal om literaire genres die vroeger wel in de een of andere vorm bestonden, maar die pas in de 20ste eeuw tot werkelijk grote bloei zijn gekomen, een fenomeen waaraan de leerplicht en de explosie van de verveelvuldigings- en verspreidingstechnieken zeker niet vreemd zijn. Afgezien van het feit dat onze eeuw nog 25 jaar voor de boeg heeft en wij niet weten welke vormen van literatuur in de komende jaren nog zullen opduiken, zodat het op zijn minst voorbarig is om nu reeds met een

balans te komen -daar zullen onze kleinkinderen en achterkleinkinderen wel voor zorgen, voor zover de wereld dan nog bestaat- en het feit buiten beschouwing latend dat de meeste essefkenners en -critici het erover eens zijn dat dit genre het meest tot zijn recht komt in het korte verhaal, een literaire vorm die totaal andere eisen stelt dan de langere roman, lijkt ons een onderzoek naar de geloofwaardigheid van Stovers uitspraak beslist niet moeilijk Mijn werkhypothese is als volgt : een literair genre kan pas als de meest typische van haar eeuw worden beschouwd, wanneer het aan bepaalde voorwaarden voldoet. Ten eerste dient het zich, naar vorm of naar inhoud, te onderscheiden van de andere literaire genres, die niet als typisch voor deze eeuw worden beschouwd. Inderdaad, als er geen enkel verschil bestaat tussen een spionageroman en een science-fictionroman, bestaat er geen enkele reden om één van beide als typischer dan de andere te beschouwen. Een tweede voorwaarde is dat het genre vrij algemeen verspreid dient te zijn. We kunnen bijvoorbeeld moeilijk staande houden dat het sonnet (om eens van de vorm te spreken) of de historische roman (om van de inhoud te spreken) DE literatuur zou zijn van deze eeuw ! Dit betekent hoegenaamd niet dat de meest typische literatuurvorm ook het meest gelezen genre zou moeten zijn, want dan zouden de bijbel en de werken van Lenin en Marx het gemakkelijk winnen ! Een derde voorwaarde is dat dit literaire genre een 'nieuwigheid', een innovatie brengt ten opzichte van reeds bestaande en bloeiende genres; een nieuwigheid overigens die rechtstreeks aansluit bij de hoofdbekommernissen en -bezigheden van de mens in de 20ste eeuw, deze beïnvloedt en richtgevend werkt. Nogmaals, dit betekent niet dat deze 'nieuwigheid' in vroegere tijden niet voorkwam, hetzij latent, hetzij openlijk, maar dat zij pas in onze twintigste eeuw tot grote ontwikkeling is gekomen, en duidend wordt. Een voorbeeld ! Hugo, Balzac, Musset, Lamartine, George Sand, zijn grote vertegenwoordigers van de Franse romantiek, maar 50 jaar eerder schreef Bernardin de Saint-Pierre zijn "Paul et Virginie" en Rousseau zijn "Rêveries d'un promeneur solitaire", die beide een enorme invloed hebben uitgeoefend en zeker ook 'romantische' werken waren. Er kunnen nog andere voorwaarden worden aangehaald maar bovenstaande voldoen in het raam van dit artikel. Laten wij eens kijken hoe sciencefiction deze test doorstaat ! 1) onderscheid tussen science-fiction en andere literaire genres Naar de vorm te oordelen, bestaat er geen enkel onderscheid tussen essef en andere literaire genres. In wezen gelijkt een essefroman als twee druppels water op een andere roman. De verhalende vorm die meestal wordt gekozen is zelfs uiterst conservatief en een erfenis uit de 17e en de 18e eeuw. De ik-vorm, de correspondentie-vorm, het zijn weer innovaties uit de 18de eeuw. De methode van de flash backs, of van de parallel verlopende belevenissen der personnages, zijn evenmin origineel; het kriskras door elkaar gooien van de hoofdstukken van een boek, een soms ver-

velende eigenschap van bepaalde zogeheten 'new-wave'-auteurs, is oudbakken kost. De typografische experimenten die men wel eens aantreft, kunnen de vergelijking niet doorstaan met wat de Dadaïsten of Apollinaire omstreeks 1915 presteerden. Het inlassen van niet terzake doende teksten (krantenberichten, gedichten, wijsgerige of politieke fragmenten en dergelijke) is in de literatuur ook al niet bijster oorspronkelijk. Kortom, bij nader toezicht, blijkt duidelijk dat het overgrote gedeelte der essefauteurs broodschrijvers zijn, die een bepaald verhaal in een meestal vooraf bepaald aantal woorden neerpennen, met als enige bedoeling daar hun kost mee te verdienen. Ik wil hiermee niets verkeerds zeggen : het schrijven van boeken kan een beroep zijn zoals een ander, endus eerbaar, maar dat men dan niet aankome met literatuur met Hoofdletter. Typisch in dit verband is het feit dat er op het ogenblik in de Verenigde Staten ongeveer 35 cursussen bestaan -meestal verbonden aan 'colleges' en sommige aan 'universities'- waarin het schrijven van essef wordt aangeleerd. Leerstoelen die het verschijnsel essef wetenschappelijk-literair bestuderen, bestaan er praktisch niet. De taal die in de essefromans wordt gebezigd, vertoont ook al geen verschillen met de taal die in de 'mainstream'-literatuur wordt gebruikt. Persoonlijk heb ik er geen diepgaande studie van gemaakt, maar er kan moeilijk worden beweerd dat de taalvaardigheid, de woordenschat enz. van de essefauteur, groter of anders is dan die van de mainstreamschrijver. Wel wordt er van een bepaald vakjargon gebruik gemaakt, maar dat is tenslotte waar voor elk genre. In het algemeen kan zelfs worden gesteld dat de beheersing van woord en taal bij essefauteurs geringer is. Dit zou gedeeltelijk te wijten kunnen zijn aan het grote aantal 'heckwriters' die de essef kent. Gedeeltelijk ook aan het grote aantal essefauteurs die aan het schrijven zijn gegaan vanuit het fandom, dat wil zeggen, na praktisch jarenlang uitsluitend 'slechte' essef te hebben verslonden, en zonder enig contact met de klassieke hedendaagse literatuur. Vele 'grote' essefschrijvers genieten uitsluitend enige bekendheid dank zij het fandom, dank zij de enthousiaste dwepers die alles gretig slikken wat hen wordt voorgeschoteld. Een typisch voorbeeld, meer in het fantastische genre, is iemand als Lovecraft, die er nooit in zijn leven in geslaagd is ook maar tot de tenen van het meesterschap van een Poe te komen, om maar van klungelaars als een Clark Ashton Smith te zwijgen. Het moet nu maar eens gedaan zijn met het ophemelen van Thrilling Wonder Stories en andere pilpblaadjes vol met de allerslechtste rommel uit de dertiger en veertiger jaren. Daar bewijst men Essef bepaald een slechte dienst mee. Dan komen we tot de stijl. Weer moeten we vaststellen dat er geen enkele typische essefstijl bestaat. Wat wel opvalt is juist het gebrek aan enige stijl, het verkeerd gebruiken van stijlfiguren als metaforen en dergelijke, behalve misschien bij sommige bekende 'mainstream' auteurs die toevallig -en dikwijls zonder dat ze het zelf willen erkennen- een essefboek pleegden, zoals Orwell of Huxley. Bovendien wordt de stijl,

voor zover die aanwezig is, nog dikwijls onherroepelijk geschaad door de publicatie van een voor feuilletonverschijning geschreven roman in hardcover uitgave. Typisch is dit bij auteurs als Van Vogt die er nooit in geslaagd zijn en dit ook nooit zullen kunnen, een tamelijk vlot gestructureerd boek te schrijven. En dan komen we tenslotte bij de inhoud. Hier zou dus wel sprake moeten zijn van enig verschil met de 'mainstream'. Wat is nu de inhoud van een essefboek ? Nu, dat is gemakkelijk : dat kan van alles zijn : van een wildwest in de ruimte (space-opera) tot de psychologische roman (de contact roman), via de detective (Caves of Steel,bv.), de spionage, de oorlogsroman, de liefdesroman, de heimatroman, de arkadische roman, noem maar op. Ook hier dus geen onderscheid! Of toch wel?. De'science'bijvoorbeeld. Jawel, maar dit is slechts een gegeven, een 'setting' voor het gebeuren en bovendien moet je dan nog het begrip 'wetenschap' uitbreiden tot de zogeheten bêta- en zelfs gamma-wetenschappen (van economie, over sociologie naar telepathie) en is het verder een feit dat er minder en minder 'hard science' in de hedendaagse essef voorkomt, welke steeds meer evolueert in de richting van de 'fantasy' (Sword&Sorcery, heroic fantasy, magie als wetenschap, esoterisme enz.). Kortom, ook op zuiver inhoudelijk gebied brengt de essef nergens iets wat verschilt van de klassieke literatuur. Blijft dan nog over de thematiek. Inderdaad kent de essef een weelde aan interessante, vaak 'andere' thema's dan de mainstream. De meeste knellende vragen van onze tijd worden er in behandeld, vaak op bepaald virtuoze manier, en soms beter dan men het in een klassiek boek zou kunnen doen, omdat het science-fiction kader nu eenmaal meer ruimte schept voor de auteur. Problemen van technologie, ecologie, demografie, politiek engagement, en zo meer, zijn in de essef dankbare onderwerpen, die in de 'mainstream' vaak saai kunnen zijn. Misschien is het echt kenmerk van de goede essef, dat het een belangwekkend algemeen probleem op een boeiende, onderhoudende en tot nadenken stemmende wijze kan verkopen. Op zichzelf is dat al heel wat, maar uiteraard niet voldoende om de essef meteen tot DE literatuur van de 20ste eeuw te kronen. En nu ben ik het beslist niet eens met Stanislaw Lem, die in een recent artikel in SFC van Bruce Gillespie, zeer gedocumenteerd aantoont dat van alle hedendaagse essefschrijvers, slechts Philip K. Dick de tand des tijds als 'groot' auteur zal doorstaan (per slot van rekening heb je ook nog mensen als Kurt Vonnegut, Ursula LeGuin, Ron Goulart, Piers Anthony, Tom Dish, John Sladek enz.) maar op literair gebied moeten we toegeven dat zelfs mensen als Farmer, Silverberg, Zelazny en Moorcock nu niet bepaald uitschieters zijn, behalve dan temidden de grote massa André Norton, Emil Petaja, Keith Laumer, Gordon Dickson en andere Heinleins. 2) Is Science-fiction een algemeen verspreid literair genre ? Weer moet ik ontkennend antwoorden!Essef is nog steeds een marginale literatuur. De oplagen en de verspreiding van essefwerken kunnen de vergelijking niet doorstaan met de 'gewone' literatuur. Een blik op de in de

Verenigde Staten gepubliceerde cijfers, slaat eigenlijk met verbazing. Om maar van de Europese talen niet te spreken. Het aantal auteurs, in vergelijking met de andere genres (we zullen het hier niet hebben over dichters !) is beslist gering, zodat er ook weinig sprake is van beinvloeding van de lezers door de essefauteurs en van beïnvloeding van de essefauteurs door de lezers, behalve dan in het kleine kringetje van het fandom. Het feit dat er überhaupt een esseffandom bestaat, wijst op de noodzakelijkheid van blokvorming van een minderheid tegenover de wijd en zijd heersende mening over science fiction. Is het u ook al opgevallen dat wij vaak de neiging vertonen een proselytisme te gaan doen in verband met essef ? Dit zou beslist niet nodig zijn als ons genre algemeen verspreid en aanvaard was. Bovendien zijn er talrijke tekenen die erop wijzen dat op zijn minst een gedeelte van de thans gepleegde essefliteratuur de verworvenheden van de mainstream begint te integreren, zodat een volkomen interpenetratie van de verschillende genres beslist niet utopisch is, hoewel ik moet toegeven dat we nog niet zover zijn ! En nu is het juist een kenmerk van de 'typische literatuurvorm' van een bepaalde tijd (laten wij voor het gemak maar niet spreken van een 'eeuw' aangezien dit in vele gevallen niet mogelijk is) dat het een verregaande invloed uitoefent, niet alleen op de andere vormen van kunst (ten tijde van de historische roman bv., werden ook talrijke historische doeken geschilderd en talrijke muzikale fresco's gecomponeerd) - en alleen al wat dit betreft bestaat er rond de essef een ontstellend vacuüm-, maar ook op de gedragingen van de mens, zijn visie op de wereld : men zal moeilijk kunnen staande houden dat dit thans voor essef het geval is, de enkele gevallen niet te na gesproken waar essef misschien bepaalde wetenschapslui een idee heeft gegeven. Tenslotte zegt een vlugge blik op de boekenrekken van boekhandels en bibliotheken genoeg over de algemene verspreiding van ons genre ? 3) Brengt science-fiction een nieuwigheid ? Hoewel erfgename van een aloude traditie -laten we nog maar eens, niet al te ver van ons, de namen Cyrano De Bergerac en Swift citeren- brengt science-fiction iets wat nooit voorheen tot werkelijke ontplooiing is gekomen in de wereldliteratuur, namelijk de literair rationele behandeling van een gissing of hypothese (ik sluit hierbij aan bij de 'conjecture rationelle' van Pierre Versins). Deze hypothese hoeft zeker niet uitsluitend in het speculatieve vlak te liggen zodat de term 'speculatieve fiction' mij uiteindelijk ook niet helemaal bevredigt en evenmin in een al dan niet reeële toekomst te worden geplaatst, zodat de term 'toekomstfantasie' ongetwijfeld te eng is, en nog minder dient een werkelijke, koel wetenschappelijke basis eraan ten grondslag te liggen, zodat de term 'wetenschappelijke verbeeldingsliteratuur' ook al de lading niet dekt, afgezien van het feit dat een dergelijke definitie bijzonder pretentieus klinkt. Misschien benaderen wijhet 'nieuwe' van de essef nog het best door te beseffen dat wij te doen hebben met een hybride genre, een mengvorm, die

misschien wel eens de vrucht van onze tijd zou kunnen zijn. De rationele behandeling van het essefonderwerp -een conditio sine qua non, als je het mij vraagt, zoniet zitten we volop in wat gemeenlijk onder de term 'fantastiek' wordt verstaan - maakt dit genre tot een van de talrijke uitlopers van de realistische roman uit het midden van de vorige eeuw. Opmerkelijk is hierbij tevens dat vele essefwerken duidelijk positivistische tendensen vertonen : stellingen als 'god is dood', 'de wetenschap (=zoals hierboven gezegd, in de meest brede betekenis van het woord) zal uiteindelijk redding brengen' zijn schering en inslag en maar al te vaak wordt heil verwacht van de technologie (= lees : machinistische aanpak) en wordt wetenschappelijk en technisch kunnen verward met "vooruitgang voor de Mens". Niemand zal ontkennen dat de hoge vlucht van wetenschap en techniek één van de meest kenmerkende eigenschappen van deze eeuw is, ook al zullen sommigen erop wijzen dat dit slechts de logische voortzetting is van een proces dat omstreeks het midden van de vorige eeuw werkelijk op gang is gekomen. Tussen haakjes : vreemd genoeg begon Jules Verne op dat tijdstip te schrijven ! In dit verband kan dus misschien niet van 'nieuwigheid' worden gesproken maar wel degelijk van een zeer ruim verspreide tendens. Maar dan komen we tot de essentie, namelijk tot de fictie, het tweede lid van de term science-fiction. Deze fictie, die gissing, die theorie, hypothese, vermoeden, supputatie enz., zonder welke essef niet mogelijk is (ik gebruik de term hier even niet in de geijkte Angelsaksische zin) is uiteraard op zichzelf ook niets 'nieuws' want ten allen tijde werd er door horden auteurs van diverse pluimage dankbaar gebruik van gemaakt. Twee observaties dringen zich echter op. Ten eerste, het welbekende feit dat actie reactie oproept en dat derhalve de koele, rationele, wetenschappelijke aanpak van problemen allerhande, weerstanden oproept die men gewoonlijk afdoet met te verwijzen naar het gevoel, de subjectiviteit, het irrationele. Duidelijk is in ieder geval dat onze technologische eeuw, net zo goed een eeuw is van een vlucht uit het rationele, naar een terugkeer tot sentiment, mystiek, alternatieve levensvormen, enz. Het ene is eigenlijk niet denkbaar zonder het andere. Het tweede feit dat we kunnen vaststellen is nu dat essef in essentie deze twee tendensen, rationaliteit en irrationaliteit, innig met elkaar verweeft, en als het ware een synthese van maakt en aldus een vrij nauwkeurige blauwdruk wordt van de hoofdkenmerken van onze eeuw. Met andere woorden, niet alleen heeft science-fiction onze eeuw 'begrepen', maar bovendien geeft het als enige literatuurvorm een 'waar' beeld ervan. En dat nog veel te veel mensen die niet inzien is jammer voor hen maar doet niets af aan deze vaststelling. Besluit Of science-fiction, het genre dat wij boven alle andere hebben verkozen uit persoonlijke smaak, later DE typische literatuurvorm van deze eeuw zal blijken te zijn, is op dit ogenblik moeilijk aan te tonen omdat tal-

rijke argumenten het tegendeel schijnen te bewijzen, maar het is beslist niet onmogelijk (zij het eventueel op andere gronden dan thans naar voren worden gebracht) omdat het wezen van de goede science-fiction de essentie van onze tijd weet te assimileren en te verwerken. Voor ons, science-fiction fans, kunnen we alleen maar hopen dat het inderdaad ooit waar wordt en dat vele auteurs, waar thans de neus wordt voor opgehaald, de lauweren mogen plukken van de visionaire ideeën die zij de wereld hebben aangeboden. Slotopmerking Bij het neerpennen van bovenstaande beschouwingen heb ik mij met opzet de rol van 'advokaat van de duivel' toegemeten. Veel van de negatieve aspectien die ik heb belicht, moeten in dit perspectief worden beoordeeld. In ieder geval zal ik er steeds prijs op stellen, opbouwende commentaar en aanvullingen hierop te ontvangen. Die zullen vast en zeker hun plaats vinden in dit blad. S.J.

. Het Huis Met De Vele Deuren Er is een huis met vele deuren en geen leidt naar buiten. Laat alle hoop varen op terugkeer - er kan enkel een voorwaarts zijn want de stervende echo's van je eigen voetstappen worden tot hoge muren. Vergeet wie je was - vergeet wat je hier bracht. Dit is alles wat je weet : Dat een stem je roept - dat je gehoorzaamt. Anderen lopen met je mee door de schemerige gangen. Hier valt het onzekere licht van de flambouw op geroeste maliën, daar op een bleek gezicht van een slaapwandelaar. Zijn drie ogen zijn gesloten. Er is een huis met vele deuren en geen leidt naar buiten. . Nigunabra Aan wereldseind staat de poort van zwart obsidiaan. De poort is duizend ellen hoog en achthonderd ellen breed. Achter de poort zien sterfelijke ogen enkel duisternis. In die duisternis -volgens zieners- wentelt zich de trap met de ontelbare treden. Maar of de trap, die Nigunabra heet, opwaarts voert naar de hemelse kusten of omlaag, naar de onderwereld, weten zelfs de zieners niet. Enkel dat de poort altijd openstaat. Enkel dat slechts helden naar binnengaan. Enkel dat zelfs zij nooit terugkeren. Want het huis heeft vele deuren en geen leidt naar buiten. . Intermezzo in een Onderwereld Je hoeft niet om je heen te kijken, want er is enkel duisternis. Je hoeft niet te spreken want er is niets om over te pochen. Iedereen is hier gelijk. Om je heen bewegen de anderen zich, moeizaam en traag, want hoewel de zaal geen echte grenzen heeft kent duisternis haar eigen drooghete nauwtes. In het boven-land vallen de uren en jaren als water. Niet hier. Soms vergeet je de tijd, soms wordt de tijd een galopperend paard. Het is stoffig en donker. Het bovenleven was een wrange grap. De doden eten stof en klei en schuifelen, ritselen blind. Je wacht. Je weet niet waarop en je veren zijn smerig en verkreukeld. Op zijn troon van bleek ivoor zit de krankzinnige koning en hij lacht. Al een miljard jaar.

Eens vreesde je het. Nu weet je het zeker. Het huis heeft vele deuren. Geen leidt naar buiten. . Interview met een der hoge goden. En Arjuna sprak tot Krsna, zijn Heer, de volgende woorden : Zeg mij dan Krsna, waarom de werelden en de onderwerelden geschapen werden als het waar is dat de mens aanvankelijk geen ziel bezat ? Krsna liet zijn menselijk aspect varen en toonde zichzelf in zijn volmaakt energie glans, de volgende woorden sprekend : Kalpas nadat wij vanuit de oude planeet aarde de melkweg bevolkt hadden, doorbraken wij de tijdbarriëre.Op onze Nigashes kwam een gruwelijke last te rusten - wij zagen hoe de zevenentwintig intelligente rassen al te vaak verstikt werden, voor hun tijd stierven en wreed en onverschillig behandeld werden. Daarom maakten wij voor hen zielen, onzichtbare symbioten, onvernietigbaar en eeuwig, die met hen versmelten en na hun dood het bewustzijn voortdragen. Voor hen bouwden wij de onderwerelden -ver in de eindeloos verre toekomst na het doven van de melkweg. Zeker, Arjuna, uit al die dode stof bouwden wij het immense huis en de Nigunabra - de lichtjarentrap. Ontelbare onderwerelden -ontelbare mogelijkheden en stappen voor ieder wezen dat eens geleefd heeft. Ook lieten wij enkele tijdpoorten open voor hen wier geest te helder is om te wachten. Arjuna -in woede ontbrand- keerde zich tegen Krsna met de volgende woorden : U had de doden moeten laten rusten. Dit was een wrede daad. uit : Het verloren gedeelte van de Bhagavad Gita Gilgamesh -mythologische koning van Uruk in het mesopotamië van het derde millenium. Gunsteling der goden - één derde mens, twéé derde god - door de banden der vriendschap gebonden aan Enkidu, beestmens van de vlakte. . Gilgamesh Binnen drie, vier seconden werd het lichaam zwart. Heldere lymphe, toen bloed, vloeide door de snel groter wordende gaten. Gilgamesh rende naar voren, drukte het smeltende lichaam van Enkidu tegen zich aan. De lippen, één druipende zwellende bloeduitstorting, trilden, Endidu's tong worstelde met woorden. "Het insekt" huigde hij in de oude taal. "Wraak van Enlil - de wraak voor onze heiligschennis"; Het lichaam werd volledig slap -stroomde leeg als een lekgeprikte wijnzak. Gilgamesh, halfmens, halfgod, liet de lege huis die zijn vriend was geweest, los. Als een dodelijk gewond offerdier keek hij om zich heen-verdwaasd, bloedbesmeurd. Uit een ooghoek zag hij het insekt wetschieten. Hij liet zijn voet neerkomen - vermorzelde de doodbrenger onder steenhard eelt. Het diertje krijste met een half menselijke stem en toen werd het een vlek olieachtige vloeistof vol chitinefragmenten. Gilgamesh rende door de tempelgangen, brullend als een leeuw, wiens

gezellin gedood is. En daar, op die plaats, bond hij zich met de vijfvoudige eed van wraak. Drie dagen en drie nachten vastte hij, toen gordde hij zijn wapenuitrusting om en trok de woestijn in om een god te doden. . Nigunabra Op de vlakte lopen vier gestaltes. Een is mensvormige duisternis, een groot gat in het niets waar sterren en spiraalnevels doorgluren. Een is een traben en hoe vreemd zijn lichaam ook is, zijn geest is vreemder. Want hij kan enkel de waarheid spreken. Van de laatste twee is één een machine, die als een duizendpoot over de vlakte rent. Hij laat het groepje dan ook snel achter zich. De laatste is een jonge vrouw die op een metersgrote krab rijdt. Stel haar geen vragen, hoewel zij alle antwoorden weet. Een langvergeten god, Sinath, de kadaverdemon met de kop van een mestkever, heeft haar tong weggesneden en verborgen in een neutronenster. De vlakte blijft stil. Niemand spreekt. . Het Huis met de Vele Kamers. Wie zal zeggen wat de ware naam is van dat immense huis, dat zich uitstrekt over afstanden waar ruimte en tijd vergeten zijn ? Voor hen die het Huis nog niet betreden hebben is het het Huis Met De Vele Deuren, want zij zien enkel de gruwelijke noodzaak eens het land der levenden te verlaten. Voor de anderen, voor wie geen weg terug is, wordt het Huis de enige realiteit. Hun dode lippen spreken over het "Huis met de Vele Kamers". . Tekens aan de hemel In het huis met de vele kamers heerst dag noch nacht. Of liever gezegd zijn er veel soorten dagen en nachten, al naar de aard van het creatuur dat de deur is binnengegaan. Sommigen wachten in de kamers - gehurkt om lage vuren en ze spreken met elkaar. Hun stemmen zijn schor en grof - als of het soort lichaam dat zij dragen een weinig geslaagde nabootsing is van het origineel. Om deze onduidelijk verlichte figuren strekt de woestijn zich uit. Zand-eeuwigheden van roerloos, lichtloos zand. Waar nooit een wind waait. Het is hier altijd één uur : Een loden vermoeidheid begint op te komen, maar het is al te laat om nog in slaap te vallen. Vanuit hun kring wenden zij zich zo nu en dan naar het noorden, maar er is zelfs geen vage hint, geen spoor van morgenlicht. De ochtend is zo ver dat hij beter kan vergeten worden. En zij wenden zich tot hun vrienden en spreken met gedempte stemmen verder. Uren glijden voorbij - de uren worden dagen, eeuwen, eonen en nog steeds is de ochtend ver. Het is donker - alleen in het zenit - bewegenloos is iets van glans. Een teken, schimmig en melkwit, is in het duister gevloeid. Als je tot hun groep behoort zul je het teken kunnen lezen - ondanks het feit dat het een oud teken is en het vroeger een andere betekenis heeft gehad.

Drie cirkels, in elkaar grijpend, elk in hun centrum een pentagon dragend. Om dit figuur staan de woorden, hoewel jij het niet zou herkennen als een zin, want de woorden, zijn onaardse woorden en de lettertekens zijn nietmenselijke lettertekens. De zin is het enige dat in al die eeuwigheden iets verandert - in hun taal staat er nu - en zal er maar kort blijven staan : "Er zijn nog een triljard wachtenden voor U". Want de behoefte aan een hemel is groot en leeft bij iedereen op de woestijnen en de werkzaamheden vlotten maar traag........ . De lege troon En dan is er nog een zaal, die misschien wel de grootste in het hele huis is. Niemand heeft ooit de wanden gezien of het plafond, hoewel alles helder verlicht is. Zij die daar wonen zijn ondanks dat toch geen tevreden volk. Zij zijn gedrevenen en waren dat al voor zij door een van de poorten binnengingen; hetzij vrijwillig uit nieuwsgierigheid, hetzij met gezonde tegenzin. Want als het mes je hart vindt, ook al slaat het toe in liefde, dan ontdek je plotseling dat er één deur meer is dan je ooit gedroomd of gevreesd had. En hij of zij of het die binnenkomt om je te halen duldt geen tegenspraak en lacht om protesten. De deur is open en je kunt enkel nog binnengaan. Hun doem ? Straf ? is om te wachten. Zij die daarvoor nooit hadden gewacht, niets hadden aangenomen. Maar het gerucht waar hun wake op gebaseerd is kan niet genegeerd worden - om de eenvoudige, gruwelijk heldere reden dat het waar kàn zijn - en dat het een mogelijkheid is die niet gemist mag worden omdat hij te uniek is, en nooit meer herhaald zal worden. Kijk door hun ogen, hoor met hun oren. Wie weet - misschien hoor je tot hun soort. Gras - een land van wuivende hoge grassen die zich in warm zonlicht koesteren. Dichtbij sprankelen waterloopjes - vogels scheren als zwart stof door de veelkleurige hemel. Je bent schaduwloos - het licht komt van alle kanten, wordt door de voorwerpen zelf uitgestraald en jij bent een van de lichtbronnen. Je handen zijn bezig, maar je ogen en je hersens wachten. Millenia lang tuur je door de grote supertelescopen. Niemand weet hoe lang de zaal is - het gerucht gaat, dat de lengte minstens zes miljard lichtjaar is. Nu nog zien je ogen chaos - een vormloze beweging. Het is oud lichtzes miljard jaar geleden vertrok het van de andere kant van de zaal. Toch is alle informatie nog intact. Voor de machines van de wachtende geleerden is geen probleem onoplosbaar en ook zij wachten - geduldiger dan hun meesters. Een eerste, onzekere structuur is al zichtbaar in de chaos. Eens zal de troon compleet zijn - honderd lichteeuwen hoog, honderd lichteeuwen breed. Dan, voor een korte tijdstrilling, misschien een minuut, misschien een eeuw, zal de schepper op zijn troon neerzitten en moegewerkt en voldaan uitblikken over zijn schepping. Lang geleden is dit gebeurd en zijn licht, de beelden van dit gebeuren hebben de zaal nog niet overbrugd.

Toch zal die dag komen.

Dan zullen mensen en traben weten wie er

op de grote troon heeft gezeten.

Of het Ahriman dan wel Ohoramazda

was, of mogelijk Tsillit of Randor of een van de oudere goden. Op die dag zullen de lageren iets meer van het godengeheim kennen en iets meer begrijpen van het huis met de vele kamers. Tot dan, wacht, want die dag rust nog achter de horizon van de tijd. .

Nigunabra

Op de treden - de continent grote treden - van de trap Nigunabra spreekt niemand met elkaar.

Iedereen is op weg en heeft haaast.

Zij die Nigunabra bestijgen of afdalen - al naar hun aard - weten bijna niets van de kamers en de eindeloze zalen.

Voor elk wezen

is hier zijn eigen obsessie - zijn eigen doel dat plotseling bereiskbaar is hoewel het tijd

kosten zal.

Veel verhalen doen de

ronde over de aard van Nigunabra. Een versie, die van de pessimisten, is als volgt : Nigunabra is niet wat het lijkt; een trap ergens naartoe.

Oh nee, oh nee -

Nigunabra is een grap van de goden, van de krankzinnige lachende en spelende elementairen.

Zij zijn het die Niganubra tot een

hoepel of een moebiusring gebogen hebben zodat je nooit ergens komen zal en keer op keer dezelfde plaats zal passeren. Een andere versie - veel positiever - kijkt niet naar de talrijkheid der treden.

Zij ziet enkel de eenzame ster die boven

hun hoofd brandt, op een plaats waar zeer wel het einde van Nigunabra zou kunnen zijn. dat licht.

Zij hebben hun eigen verklaring voor

Om van zo ver zichtbaar te zijn moet de ster wel

onmetelijk helder en intens zijn.

Wij kijken schuin omhoog naar

de ster en hun stemmen zeggen Randor of God of Shihaga of zij zwijgen glimlachend omdat hun god geen naam heeft. In ieder geval zijn zij tevreden.

Zij zijn op weg naar iets wat

de moeite waard is. .

Gilgamesh

Hij ontwaakt in galmende stilte.

Silhouetten zwarter dan de

omringende nacht glijden dichter bij.

Een vreemde verlamming

komt over hem.

Hij kan enkel wachten - hoewel zijn handen leeg

aanvoelen zonder zijn strijdbijl.

Gedachten jagen door zijn hoofd.

Zijn dit de volgelingen van Enlil ?

Is hij nu al ontdekt ?

Dan

breken de wolken en iele bleke manestralen glijden voor de vlakte. Hij slaakt bijna een kreet van opluchting.

Het zijn twee leeuwen,

die hem beslopen hebben - zeker van een slapende prooi -

Nu

wijken zij zelf iets terug.

Gilgamesh springt naar voren, grist

de strijdbijl uit het zand.

Het figuur van Isthar - godin van

de hoeren, de slinkse stookster en roddelaarster die de eigenlijke oorzaak is van de dood van Enkidu, staart hem aan van het rijkelijk bewerkte handvat.

Een berserkerrazernij spant plot-

seling de machtige spieren van Gilgamesh. een korte flitsende boog.

Zijn wapen beschrijft

Even wordt de stilte verbroken door

een hoge klagelijke kreet, bijna een snik. De voorste leeuw rilt, zakt langzaam naar het zand, terwijl donker bloed stroomt.

De ander wijkt achteruit, gromt - zijn

strijdkreet schreeuwend rent Gilgamesh hem tegemoet. niet langer aan gevaar, aan dood. zijn wapens.

Hij denkt

Hij is het verlengstuk van

Het meteorietijzer verlaat zijn hand en stort zich

gonzend door de lucht.

En de laatste leeuw is dood.

Gilgamesh reinigt zijn wapens en ligt zich te ruste.

Intussen

vindt een andere ochtend, horizons ver, het zwarte silhouet van de poort van de dood - de toegang tot Nigunabra, die zich omhoog slingert naar de wereld der goden - of naar een van de vreemdere hemels. Nigunabra voert in ieder geval naar de plaats der wrake, naar een windgod die moordde en nu rekenschap zal moeten afleggen. Zelfs als Nigunabra alleen voor Gilgamesh naar Enlil voert, zelfs als het waar is dat het huis met de vele kamers evenzovele deuren heeft die geen van alle naar het land der levenden terugvoeren - zelfs dan is het voor Gilgamesh het enige juiste om Nigunabra te bestijgen. Omdat hij Gilgamesh is en omdat iedereen langs Nigunabra op weg is naar iets dat de moeite waard is.

. Intermezzo in een onderwereld. De plaats is stoffig en heet, bovenal donker, en naauw.

Bewe-

ging naar voren, achteruit en opzij is mogelijk, hoewel bijna niemand het zal proberen.

De lichamen zijn te dicht opeenge-

pakt en maar al te snel begint claustrofobie op te komen.

Het

onzichtbare plafond lijkt dan te dalen; ruimte krimpt als een leeglopende ballon.

Soms begint een van de zielen, slaand met

smerige verkreukelde vleugels te gillen.

Maar nooit lang.

De echoloosheid van de wereld is te gruwelijk.

Op zijn troon,

in rood walmend licht, kronkelt en wringt de krankzinnige Nergal zich, voor altijd huilend en lachend.

Ereshkigal, zijn

zwarte gade, vangt de misvormde wezentjes die uit zijn tranen groeien en geeft hen over aan Namtar, brenger van pest en ziektes - eeuwig vervloekt zij hun naam!

Vaak horen de zielen

zijn leren vleugelslag en dan weten zij dat de onderwereld binnenkort nog voller zijn zal. Duizend millenia zitten Enkidu en Numbaba, wiens doodsvonnis Enkidu uitsprak, op enkele meters van elkaar af en zij komen het nooit te weten.

Toch, het doet er weinig toe.

Oude daden

en oude namen worden vergeten in het paleis van Irkalla.... .

Gilgamesh

Parelmoer broeit achter de bergen.

Achter hun nevelachtige

aanwezigheid wachten de wakers van de zon; groter dan ziggurats, hoger dan Uruks muren, halfmens, halfdraak. ters van de aarde.

Zij zijn de wach-

Zij kennen geen haat, geen moordlust - zij

zijn niet meer dan onbelangrijke ambtenaren. is louter dienstverlenend.

Hun enige taak

Op last van Maghagai, hoeder van de

melkweg, wijzen zij de zeldzame reizigers op de gevaren van de aarde.

Dat dit bijna een vergeten zaal van het huis met de

vele deuren is. lingen haten.

Dat aardmensen hard en wreed zijn en vreemde-

Kom terug over

een miljoen jaar, adviseren zij.

Misschien is het dan veiliger. Gilgamesh loopt ongedeerd langs hun mediterende lichamen.

Zij

ontwaken, een spreekt Gilgamesh aan.

Waar ga je heen, mens ?

Weet je niet dat de enige weg door de poort loopt ? daarvandaan geen terugkeer mogelijk is ?

En dat

De ander onderbreekt

hem : Zie je niet dat hij geen mens is, maar een van de goden ? Zij hebben hun eigen doen - de poorten van de gewone onderwerelden zullen hen niet binden. Het eerste wezen bekijkt Gilgamesh beter, knikt dan ontkennend zijn hoofd.

Voor twee derde is hij god, voor een derde mens en

dat is genoeg om hem te binden. Gilgamesh, uitgeput en vuil van het lange reizen, kan een licht gevoel van irritatie niet onderdrukken. een van die demonen !

Ik ben niet minder dan

roept hij vol wrok.

Wie van de andere

goden durfde Ishtars valse liefde te weigeren ? Enlil te weerstreven ?

Wie durfde

De wakers zwaaien met hun voelers en

betasten de geuren van het lot.

Dan zegt de grootste : De weg

langs Nigunabra is lang en vol duisternis.

Eén licht brandt

maar aan haar hemel en niemand weet of het geen valse poolster is.

Ik moet gaan, werpt Gilgamesh tegen.

De vijfvou-

dige eed der wrake bindt mij krachtiger dan de poort mij ooit binden kan. De wachter zucht.

Dan is het vaarwel, Gilgamesh.

je nooit terug zien.

Wij zullen

Goed - zegt Gilgamesh - tot ziens.

Maar zij horen hem niet meer.

In gedachten verzonken staren

zij in de rode, rode zon. .

Nigunabra

De zon, de woestijn - de kleine schichtige wolkenkuddes - weg, een razend snelle overgang van licht naar duisternis. Achter zijn rug verdwijnt de lichtende ingang van de trap. Nigunabra strekt zich rondom hem uit, reusachtig en donker. In het begin is hij zich maar van twee konstanten bewust; de ster en het harde onregelmatige oppervlak van Nigunabra. Pas na weken van hongerloos, dorstloos, onvermoeibaar lopen ontwaken zijn nieuwe zintuigen.

Hij begint de uitgestrekte

vlaktes van Nigunabra te horen en te ruiken.

Geuren, onzekere vlagen van kilte en warmte vormen zich tot patronen.

De echo's van zijn voetstappen bouwen een beeld op

van lage heuvels en anderen, haastige gestaltes. De ster roept hem met een dwingende, hypnotiese kracht.

Zijn

reis zal meer jaren kosten dan Uruks muren stenen kent en de tijd is zo kort, zo kort ! lopen.

Een eeuw gaat voorbij met gedachtenloos

Dan stuit hij, voor het eerst in zijn reis, op een groepje

wezens die rustig in het zand zitten en naar de woorden van een oude man met metalen ogen luisteren.

Plotseling voelt hij zich

vermoeid en zonder aarzelen zet hij zich in de kring van luisteraars neer.

Naast hem hurkt een grote sprinkhaan in een ma-

liënkolder van bloedkoraal.

Uit de rustige duisternis rollen

nu de woorden aan van de oude man.

Langzamerhand schijnt de

uitgestrektheid van Nigunabra te krimpen tot zij bijeen dromen in een warme gloed van hoon. .

Het verhaal van de oude man met de metalen ogen

De plaats heeft geen naam (zegt de oude man) en het land is ook naamloos.

En zelfs de zon is enkel de zon hoewel het een per-

fecte zon is - geel als honing, vol zoete beloftes - een zon die enkel vriendelijk fluistert en nooit stormen uitstuurt. De planeet zonder naam keert altijd dezelfde zijde naar haar haardvuur en haar baan is een perfecte cirkel.

Daarom staat

de zon voor altijd onbeweeglijk aan de hemel - zonder ooit te verlangen naar het elektries blauw van nieuwe morgens of de treurige purpers van zonsondergang.

Op de planeet zonder naam

heerst de zomer, een vol gelukkig middaguur dat nooit eindigt. Zoek niet naar groen, want er woekeren geen planten en er zingen geen vogels. Het land is perfect zoals het is.

Groei is niet nodig.

Het landschap, schittert, veel-kleurig beschilderd door oxides en woestijnzijn.

Op de plaats die ook naamloos is zul je

zachte muziek horen die uit de lucht zelf schijnt aan te vloeien.

De tonen zijn onwezenlijk helder, de

rustig, ingetogen zonder ooit te vervelen.

melodie is

Zij is een deel van

het eeuwige middaguur. Na lang luisteren zul je de bron van de muziek vinden.

Daar,

op de plaats zonder naam, is een grot, vol onwaarschijnlijk helder water.

Eén zonnestraal priemt in haar dieptes omlaag

en wordt gebroken door een nest van sierlijke lange kristallen. Uit hun midden - uit het wezen van die dromende kristallen stijgt de muziek op.

En die muziek kringelt zich als rook door

de hele kosmos en bij zijn gaan verandert hij.

Hier in een

glimlach, daar in een vlinder - dan weer vloeit hij terug tot muziek, die door enkele gelukkigen wordt

gehoord.

De oude man zwijgt even, dan vertelt hij een nieuwe verhaal. En nog een. En nog een. De eonen gaan snel voorbij en niemand merkt het. .

De vader van de leugen

Dan - tijdens een van de verhalen - ontwaakt Gilgamesh uit zijn verdoving.

Opnieuw voelt hij de getijden van de ster,

herinnert hij zich zijn eed.

Met een korte groet staat hij op.

Al spoedig is zijn echo buiten gehoorsbereik. De oude man heeft zijn verhaal even onderbroken terwijl zijn metalen ogen, die meer zien dan stervelingen, de gestalte nablikken. Dan herneemt hij de draad van zijn verhaal.

Met een spottende

glimlach want zijn naam is Enlil, god der stormen.

BLOODHYPE, doorvloeien Alan Dean Foster, Ballantine 03163, $roman 1.25 : Twee verhalen door elkaar in Foster's tweede de ontdekking en leven daarnavan de een strijdplaneet tegen absorbeert, de Vom, eenensuperparasiet die àlle de jacht naar de handelaars in bloodhype, een totaal-destruktieve drug. Diversemaar zaken worden er welzijneenknap beetje bij de haren bijgesleurd, de personnages uitgewerkt, er is zowel humor als een beetjehoudt gegriezel inop.allerbeste super-monsterstijl, en de aktie nooit Een genietbare avonturen-SF roman. THE CLOUD WALKER, door Edmund Cooper, Ballantine 03209, $ 1.25 Cooper heeft het weer voor elkaar gebracht : van een clichéidee dat en menmenselijk doodversleten waant, heeft hij opnieuw eenoorlozeer leesbaar boek gemaakt. Na twee nucleaire gen bevinden we onsdebijdiktatoriale de 'Third Men' inelke een technische middeleeuwse maatschappij, waar kerk vooruitgang tegenwerkt. Een jonge schildersleerling heeft een grootse door droom,dewaarvoor hijeenhemel enenaarde zal verzetten : vliegen lucht, als vogel, 'wandelen op de wolken'. Eenvanboeiende schildering vandoor de jeugd en het volwassen worden een man geobsedeerd een schijnbaar onmogelijke droom. THE LATHE OF bevreemdende HEAVEN, doorenUrsula K. LeGuin.SF-roman. Avon 14530. 95 ¢ Een uitermate vaak insoliete George Orr zoekt psychiatrische hulp wanneer hij ontdekt dat zijn dromen heeft in staat zijn ideeën de werkelijkheid teOrr's veranderen. De psychiater andere en besluit psychische kracht te gebruiken omEeneenroman Utopiadietedoorlopend maken van boeit, de aarde ... men met fatale gevolgen. maar kan zich niet van de indruk onttrekken datbeantwoordt LeGuin er toch veel meer had van kunnen maken, en het einde dan ook niet geheel aan de verwachtingen. Niettemin beslist eens te lezen. THE 1973 ANNUAL WORLD'S BEST SF, verz. Donalsblz)Wollheim. DAW-SF 53. 95 ¢ Weer een vette kluif degelijke SF (252 voor weinig geld. Van deSimak), 10 verhalen, zijn zijn slechts drie middelmatig (waaronder een al de rest absolute toppers om jeeenvingers van af te likken. Poul Anderson met "Goat Song", verwerking een oude mythe; Tiptree met "The man sublieme who walked home", eenvanunieke variant op het tijdreizen;

Coney met "Oh ! jagers Valindaop!",nog eenvreemder fijnzinnigewild tekening van vreemdsoortige op een verre planeet; Pohl met zijn nu al overbekende "Gold at starbow's End", en wil vooral ook dat Phyllis MacLennon met "Thus Loveécht Betrays Us" wat zeggen je nooit een onaards schepsel kunt kennen, en met finaledeze diebundel de koude rug doet lopen. Zékereenkopen, ! griezels over je THE WARLORD OF THE AIR,twee Michael Moorcock. Ace SF Special 87060. 75 ¢ Oorspronkelijk jaar geleden verschenen, en nu blijkt weer uitgebracht, en welverdiend. Deze 'scientific romance', opgebouwd langs deonverwacht thematieklijnen van Wells en zijn navolgers, toont een totaal aspekt van Moorcock. Een officier vanin het Britse leger komt via eenparalelwereld aardbeving van 1903 uit Indië het jaar 1973 terecht, in een waarin de twee wereldoorlogen nooit plaatshadden, waarin enorme luchtschepen de verbinding met de continenten verzekeren, en waar Amerika, Engeland en Rusland samen de wereld beheersen. Ook hier dreigt de revolutie, die ditmaal vanuit China komt metgans de 'Oorlogsheerser van en hetdeluchtruim'. Een roman die een eigen charme heeft oude 'sense of wonder'. BEST SF FOR 1972, verz.(315Frederik Pohl. overheersend Ace 91359. $ 1.25 Een lijvig boekdeeltje blz), waarin jonge auteurs het woord hebben, naast gevestigde waarden zoals in John Brunner en Larry Niven. Speciaal vermeldenswaard deze keuze zijnentwee typische Harlan Ellison"At verhalen "Silent in Ghehenna" het minder apprecieerbare the Mouse Circus" evenals Pohls experiment met hetgeen zuivere 'geest' kan bereiken in "The Gold2217 at the Starbow's End." van Ietscyborgs heel speciaals ook is "The Sunset, A.D.", het verhaal die voor vrijheid strijden, op zichzelf niet zo bizonder ware het niet dat het vertaald werd uit het Japans. Goede keuze. DEMON KIND, verz. Rogerover Elwood. Avon 14886. 75 ¢. Opnieuw een anthologie bevreemdende en sinistere kinderen, en ditmaal bijna overwegend op zuiver SF-gebied. Nog méér : alle werden ze speciaal geschreven voor deze anthologie, o.a. door R.A.Ted Lafferty, Barry Malzberg, Kris Neville, Norman Spinrad, White, Anne McCaffrey, enz. Jammer genoeg stijgen slechts twee verhalen boven de middelmaat uit : Laurence Yep's "TheSF-variant EddystoneopLight", een goed uitgewerkte en fijngevoelige het zeemeerminthema, en Philip José met Farmer's lugubere "Monologue", dat op één rijtje mag komen Matheson's klassieke "Born of Man and en Woman". Deze twee verhalen zijn de prijs van de bundel waard, de rest is vlot leesbaar. BERNHARD, THE CONQUEROR, Sam J. Lundwall. DAW-SF 58. 95 ¢ Eindelijk is hij terug, de egocentrische, lafhartige held tegen en dank uit for heroes". Bernhard slaagt erin tewilontsnappen van"Nodetime strafplaneet en raakt verwikkeld

in een eindelozedierijhem ongelooflijke stapelgekke gebeurtenissen en avonturen, zelfs een tijdje heerser vaneens de kosmos maken. Kolder-satire van de beste soort, beslist hand nemen als ontspanning tussen wat 'hard core SF'.ter GODS ANDeen GOLEMS, Lester delditmaal Rey. Ballantine $ 1.25 Eindelijk nieuwe del Rey, vijf oudere novellesdat uit de vijftiger jaren die toch maar weer eens aantonen del Ray een geboren verteller is. Belangrijkste is "For I am a Jealous People !", een controversiële religieuze shocker, destijdsJahwé speciaal geschreven voor 'StarzelfSFten short novels', waarin uit het oude testament tonele komt. Aanbevolen. FRIENDS COMEons IN BOXES, doorvanMichael G.eeuw, Coney,metDAW-SF 56,in95 ¢ Coney schetst de wereld de 21e de mens het bezit van de onsterfelijkheid. Er is echter een bestaat onverwacht probleempjer opgedoken : de onsterfelijkheid nl. inzijneenerbrein-transplantatie, enafwachting na verloopstapelt van zekere tijd lichamen tekort. In men de hun tijd afwachtende breinen dan maar op in 'vriendschapsdozen'. In vijfvan onderling verbonden verhalen geeft Coney ons een beeld één dag in deze wereld zonder dood. Tamelijk ongeloofwaardig gegeven, waar de logica hier en daar wel zoek is, maar de menselijkheid en de warme typering der personages redt deze kroniekenroman. Goed. THE CONDITION, verz. Stephen Goldin,bijna Ballantine 03212, $jonge 1.25ALIEN Twaalf speciaal geschreven verhalen, uitsluitend auteurs, die dezelf.'onaardse toestand'diebelichten, gezien door de onaardsen Een anthologie haar titel eer aandoet : slechts enkele verhalen vervallen in het doodgewone, de meesteopgave zijn uitstekend geslaagd weinals watdeuiteraard een moeilijke was. Vermelden beste het droevigmelancholische "Wings" van McIntyre, het taboe-verhaal "Lament of the Keeku Bird" van Sky, James Tiptree's lugubere "Love is the Plan the Plan is Death" en het degelijk uitgesponnen ecologische aanbevolen. "The Safety Engineer" van S.Kye Boult. Terdege TOMORROW LIESkortverhalen IN AMBUSH,van doorShaw, Bob die Shaw,jammer Ace 81656, 95aan¢ 13 gelekteerde genoeg tonen datnahijzijn sterker is inaanzijnderomans. Op enkele uitzonderingen ze allen lichte kant, vlot geschreven, leuk leesbaar maar gemakkelijk temevergeten daarna. De meer doordringende werkjes zijn "Call Dumbo", een psycho-verhaal over ruimteschipbreukelingen en de manier waarop ze en slagen te overleven, en "Invasion of Privacy", een onverwachte tamelijk makabere "twist" op hetFinney's invasie-thema, datofhelaas wel wat te erg herinnert aan Jack "Invasion the Body Snatchers". Enkel voor enkele uurtjes ontspanning.

Met haar mandje met Ze erwtjes en het lege rechts pannetjevannestelde Rosie zich in de zon. zette het mandje haar op een krukje, en geroutineerd haalde ze er de volle peulen uit, ritste of brak ze open en liet de tevoorschijn gekomen doperwtjes in gooide de pan zevallen diedezehele op haar dijen had gezet. Gedachteloos daarna hulzen op een krant links van haar op de grond. Het was de eerste keer dit voorjaar datnogzeinachter op de binnenplaats kon gaan zitten, weliswaar de beschutting van het grote herenhuis, maar hetvan wasdeinzon. ieder geval buiten, in de heerlijke warme stralen Normaal genoot Rosie al van de achter zon, maar nuhad ze de hele lange winter als een kasplantje glas gezeten, vanwege de kou en de regen, werd dat genot dubbel zo groot. En toch. De dozelige zonnewarmte kwamze minder behaaglijk over? als ze wel wilde. Kwam het omdat zich onrustig voelde Was het de ongedurigheid, waarmee zetenuwaarderen al enkele dan dagen worstelde, waardoor ze de zon minder wist anders ? Peinzend keek ze op haar handen, die automatisch met de peultjes bezig bleven waren. haar vingers trillend hangen boven een En plotseling opengeritste schil,opwaarin de kleine groene doperwtjes lagen te wachten een verdere behandeling. Uitwormachtig een onooglijk verbleekt erwtje worstelde zich een geelwit diertje. Methet moeite perste het zijn dunne lijfje door de opening die zelf had gevreten. Stuiptrekkend vorderde het fracties vanhet millimeters. Het kronkelde enbijdraaide zich net zo lang tot weer een tikkeltje dichter de vrijheid was. En daar waren kroop ook haar ongedurigheid. Alsof haar materie geworden, zo zag Rosie plotseling watgedachten haar al

die tijd had dwars gezeten. van Ze voelde hoe kroop. hetzelfde nietige wormpje over het netvlies haar ogen Het groeide er, al stuiptrekkend, uit tot een angstaanjagende vette vorm, die bloeddorstig naar haar hersenen greep. Als een handboor, traag maar onverzettelijk, draaide hij zichvermande in haar gedachten. Er liep een rilling over haar rug. Rosie zich. Onzin, zij bang van een wormpje ! Zij was nog nooit ergens bang van wormen. geweest, niet van spinnen, niet vannog muizen, envoor zekerhaar niet van Feitelijk hadden wormen nooit bestaan. Het warenmaar vagediebeesten die jedeafvochtige en toe door deaarde tuin zag schuiven, meer van muffe hielden danangst van een lekker zonnig tegelpad. Waarom dan nu ineens die ? En toen herinnerde ze het zich weer. Ze hadze vannacht gedroomd. Dat was zeldzaam, en als ze droomde wist er zich 's morgens weinig meer van te herinneren. Dat was ook deze keer zo; echt herinneren deed ze zich niets, althans niet vanmorgen. Maar in enkele plaats dagen daarvandwars was zat, dat vage onbehaaglijke gevoel, dat haar al nog toegenomen. En nu herinnerde ze zich plotseling de hele droom, niet stukjehad bij gehad. beetje maar helemaal, en precies zoals ze hem vannacht Er zatbuik een pulseerde worm in haar buik, een grote parasiterende lintworm. Haar onder de bewegingen van de worm. Hij leefde in haar darmen, ten koste van haar. De lange oneindige worm groef zichpersen. een wegRosie doorhield haar hem lichaam en maar wildedezich toen uit haar navel tegen, worm kwam toch. "Au," jammerde! Met ze enbeide greephanden naar haar buik. Ze zou de worm doodknijpen greep ze het stuk dat alMaar buiten haar lichaam stak beetleefde en kneep het af leven bij de navel. de worm in haar handen zijn eigen door, en uit haar navel werkte het tweede stuk zich naar buiten. Haar maag draaide omZebijslikte de herinnering aan deomdroom en het zweet brak haar uit. en zuchtte diep het verteerde etenkeel, terug tedikdringen, en metHetbeide handenmetgreep ze naar haar die aanvoelde. pannetje gedopte erwtjes balletjes kletterdededaarbij op de grond en doelloos rolden de kleinte tuin in. God, watlarfje stelde zeerwtjes zich aan.oppeuzelt Een droom is niet maariets een om droom, en een dat is ook je druk over te maken. Ondertussen zat ze daar echter toch maar metprobeerde trillendetevingers entergend een maaginhoud die alsmaar omhoog kruipen, langzaam en schoksgewijs, als eenerdikke vette worm. Rosie kokhalsde nu werkelijk, maar kwam niets uit, geen eten, geen worm. Zie je! wel, ze was een grote aanstelster. Wormen, het zou wat Ze gedroeg zich alsof ze een zonnesteek had opgelopen, alhoewel ze niet wist wat jeuitdandevoelde. Misschien was hetzo, echter toch beter om maar zon te gaan. Ze gloeide en de zonnestralen leken haar nog meerkwam in brand teovereinde steken. en Langzaam, als een slaapwandelaarster, Rosie strompelde naar de keukendeur toe, waarbij ze half uitgleed

over enkele rondedoelbewust erwtjes. de Hetzon wasdederugeerste maal in haar leven dat Rosie toekeerde. Walter vond zoals haar gewoonlijk, toen hij thuiskwam niet in de huiskamer of in de keuken maar in de kelder. Als een bang konijntje zat ze in de versteruimte en donkerste hoek van de grote ouderwetse ondergrondse gedrukt, en ze reageerde nietje niet eens naar toen boven hij met?"zware stappen devond keldertrap afkwam. "Kom vroeg hij. Hij het blijkbaar niet eenshad vreemd dat altijd ze hieralzat. Maar Walter dan ook meer van schaduw dan van zon gehouden. Ze schudde vanMaar nee. de"Iktwijfel zit hierbesloop goed," haar, zei ze deen komst bleef van waar ze was. Walter had haar weer van haar omgeving bewustnooit, gemaakt. Waarom zat ze in de kelder ? Ze kwam er bijna of het moest zijn om wat aardappels te halen. Ze had nooit erg veel opgehadtot metWalter, de muffedielage spelonken onder hun huis, in tegenstelling avonden lang bij het licht van een eenvoudig peertje aan zijn werkbank hier beneden kon staan knutselen. "Kom nu niets," maar," zei zei ze, Walter nog eens, "jedatmoet toch wat eten." "Ik lust maar ze merkte ze eigenlijk een razende honger had. Ze durfde echterWalter niet goed naar boven te komen, dat was het. Wat moest wel van haar denken ? Dat ze zot geworden was ? "Vind je het raar dat ik hier zit ?" vroeg ze plotseling en rekende al op een ironische sneer. Maar Walter schudde vanze nee, enzat.dat was misschien nog vreemder dan het feit dat hier "Ik gakus.watHeteten klaarmaken," zei hij enkel, en Rosie gaf haar een was een harde vochtige kus en likte er haar lippen bij af. Ze knikte toen hij vroeg of ze ookop om naar boven kwam om een hapje te eten. Stijf stond ze hem te volgen, de trap op. Ze voelde zich zo stram als een oude vrouw, de kilte was tothadopzehaar botten doorgedrongen en ze rilde even. Hoe lang in de kelder gezetendop? Ze aten doperwtjes uit blik, mooie groene gesorteerde erwtjes, zonder één enkeldoor wormpje erin, en groente Rosie voelde zich weer mens worden de dampende en het warme vlees. "Je ziet nog wat witjes, Rosie" zei Walter, "kom eet jejeappel op,Zedangehoorzaamde nemen we straks nogineen cognagje, dat doet goed." en beet de appel die hij voor haar neerlegde. Het was een mooie gele, door de zon gestoofde appel, en zezeikeek er met plezier naar.Walter, en "Een klein zonnetje," ze glimlachend tegen hij knikte. "Jeopgevangen bent een schat", vervolgde ze.relaas Hij had haar erg lief toen hij het hele had aangehoord. "En jij bent een kleine dwaas", zei hij. Dat vond ze nu zelfZeook. Maar ineens voeldethuis ze zicht toch weer onbehaaglijk. probeerde het gevoel te brengen, maar datmeubels lukte niet best. Zeeigen voelde zichte een vreemde in huis, de leken een leven leiden in plaats van het inhare, zelfs Walter kwam zich haarervreemd voor. Ze zag zichzelf haarenomgeving en voelde niet passen.

Haar onrust groeide, en was sloeghettoen plotseling om. werden Net zoals bij de erwtjes er weer. Opnieuw haar gedachten materie, of zewasmethetzoveel andersom ? had Dichtzitten bij de kroos van de appel, waarin smaak bijten, zat eenze worm. Zedode, voelde hem knisperen tussenHethaar tanden toen in zijn half vergane lijf beet. zweet brak haarenuit, ze liet hetde restantje appel uit haar handen vallen holde naar keueken. Haar maag kwammissein opstand, al was de worm dan ook morsdood. Huilend van lijkheid ging ze boven de aanrecht hangen en gooide er de appel met worm en al uit, plus de doperwtjes en het vlees. "Alweergevolgd een worm," snikte ze enaan, keekalsof Walter die haar naardatde keuken was verwijtend hij had geweten hij haar onzin. een appel met worm had gegeven. Maar dat was natuurlijk Ze gingen dieklam avondop vroeg naar bed, na het cognacje. Het was nog winters hun slaapkamer en Rosie schurkte zich als een poesje langs Walter, om zich warm te wrijven. Zijn harde gespierde lichaam leek haar echter kouder dan anders, en ze kon maarze moeilijk devielslaap vatten.ze weer. Ze rilde, maar dat Zogauw in slaap droomde moest nog vanookdealvochtige kou zijn,? want je rilt toch niet in je droom, zie je wormen Als eenMet leger rukten de wormen op. Zelijven boorden zich doorze de plint. hun wanstaltige glibberige schuurden over dehaar zolder en kwamen door hetZeplafond. Wanhopigenstopte Rosie vingers in haar oren. kon het knagende schuifelende geluidze niet langeraanvelen. Maar zelfs zo bleef ze wormen horen, knaagden haar ziel, onverzettelijk oprukkend. Achter haar dichte oogleden slingerden ze samen, zich naar haar hersenen, rekten zich uit en krompen weer alsof zeRosie de opmars naar haar geest nog niet helemaal aandurfden. rolde en woelde indehaar slaap; de beesten; wormen hadden bleven. zeZebezit kronkelde en draaide onder druk van de genomen van haar lichaam ? Moe en wit werd zedroom de volgende morgen vroegwas wakker. Ze herinnerde zich haar alsof ze klaarwakker geweest, en ze voelde zich koud als een ijsklomp. Het was gelukkig zaterdag, Walter bolwerken. bleef thuis. Opnieuw een dag alleen zou ze niet hebben kunnen De regen wasdroog, met bakken uitgras de hemel komen vallen in diehun nacht. Het was nu maar het langs het tegelpad voortuintje was nog natnog en op. zwaar, en de poreuze straatstenen zogen het vocht Kritisch de lucht bovenuit, haar taxerend op naderende buien stapte Rosie de voordeur gewapend met een paraplu. Walter volgde haar met de boodschappentas. "Het vochtig," mompeldeaan. Walter. "Wat zeg je nou," vroeg Rosie,isentekeek hem bevreemd

"Ik zei dat het teWalter vochtigkonis,"best herhaalde hij buitje afwezig.regen. Dat begreep ze niet, tegen een "De grondhij.is verzadigd, er kanopgeen druppel achter meer bij," verklaarde Hij doelde zeker de plassen in hun tuin, waar deeenbodem enigszins afliep. "Gossie, wat pieren !" riep ze opeens uit. Haar paraplu, waarmee ze regelmatig op de stoep had getikt, was afgeschampt op iets zachts en glibberigs. Toen ze omlaag keek had zegegezien dat ze een pier aan de punt van de paraplu had spietst, en een haastige blik in het rondtrottoir. had haarZeverteld dat het wemelde van de pieren op het wachtte op de schrikreactie die nu toch moest komen, maar wonder boven wonderhadden bleef haar die uit. De dromen en de wormen in de erwt en de appel blijkbaar al zo gehard dat ze niet meer schrok van een piertje meer en of wees minder. "Hee, wat doe je nou!" zei Walter, op"Letde toch pier opdiewaar zo armzalig onder aan de paraplu kronkelde. jevanje die plu beesten," neersteekt." Rosie knikte. "Maar het"kijkstikt hiereens verweerde ze zich zwakjes, maar rond". "Dat zei ik toch al," bromde Walter, "deblijven." grond is te vochtig. Ze verdrinken als ze onder de aarde Dus datzweeg had een hij bedoeld. Rosie poosje, ze wildekonnadenken. Maarniet. de stilte woog haar zwaar, en nadenken ze helemaal "Weet je?" zeker dat de pieren die je nu ziet anders in de grond zitten vroeg ze daarom.en Ze wilde iets zeggen,hield de stilte tussen hen verbreken, het pierenprobleem haar meer dan iets anders bezig. "Volgens mij wel," zei Walter. "Ik las anders inzijndedekrant dat tijd" er raadselachtig veel wormen gesignaleerd laatste weerlegde ze." Dat wasvanmorgen zo; ze realiseerde het zich nu pas. Toenwas ze het artikel in alle vroegte had gelezen het nog het een onderdeel van haar nachtmerrie geweest, maar nu drong tot haar door dat het daarvoorpagina, niets meeeen hadpaar uit regels te staan.maar," "Het stond nog wel op de zei ze. "O verder, ja ?" reageerde Walter. Hij leekaannogal verrast. Ze liepen naar het winkelcentrum het einde van de straat. Rosie speurde de tegels van het trottoir af naar meer nou," wormen. Toen zag ze plotseling iets raars.aan zijn "Kijk daar zei ze verwonderd, en trok Walter mouw, "twee pieren tegenaan," elkaar". Walter hij keek. "Wat is daar nou voor vreemds antwoordde korzelig. "Wat zijzedoen, doen wij ook niet wel eens." Ze begreep hem wel, hoewel wilde dat ze het doorhad. Ze vond de vergelijking tussen dehet pieren ensnapte, henzelfwant niethijleuk. Walter dacht blijkbaar dat ze niet verduidelijkte : "Het is voorjaar. Dat betekent voor die diertjes paringstijd. Ze kruipen tegen elkaar, met de kop tegen de staart." Rosiehetwist niet eens dat het ene uiteinde van een worm afweek van andere uiteinde. "Ja maar," protesteerde ze zwak, "zo maar midden op straat, dat doe je toch niet."

Toen zei ging ze vorsend :"Wat weet je eralleen veel : van, Walter," maar Walter er niet op in. Hij zei "Ze bevruchten elkaarwas overvond en weer." ondanks haar afkeer van alles wat worm ze dat toch wel een interessant idee. "Eigenlijk zijn ze dus completer dan wij," zei ze, een beetje aarzelend. Walter keek haar aan en glimlachte. Het regende alweer, maardag tochbinnen besloten ze 'swasmiddags om alles, naar het bos te gaan. De hele zitten ook niet dacht Rosie,nogdanietsmaar nat worden, datbos haddreef. ze er wel voor over. En er was dat haar naar het Ze kon alleen niet werd. zeggen wat. Het was weer zo vaag dat ze er ongedurig van Ook Walter was watliepkribbig. Dathetwasbos,zeenniet vanmoest hem gewend. Met grote stappen hij door Rosie moeite doenniet om zohemhard, bij teWalter," houden. zei ze op een gegeven mo"Loop toch ment, toenaan. ze erJegenoeg van steek begonvan te krijgen, "wat heb je daar nou ziet geen het hele bos." Zijzelf had zoDeook geenwastijdhetomjaargetijde rond te kijken, en dat was jammer. lente dat haar het meeste aansprak, ze keek graag naar de kale boomtakken die met iedere dag groener en voller werden. Walter temperde zijnop pas een beetje. "Vind je ookhij,niet dat er weinig bladeren de grond liggen ?" vroeg terwijl hij onderzoekend omdezich heen keek. Nee, dat vond Rosie niet, althans niet voor lente, en dat zei ze hem ook. "Bladeren vallen af inondertussen de herfst, Waltertje," deelde zehijhem poeslief mee, maar vroeg ze zich af wat met die bla-bladeren moest. "Ga je een kunstwerkje maken van verdorde deren ?"kunstwerkje. vroeg ze. Ze"Nee, glimlachte bijdedemuur gedachte; Walter en een ik wil er mee behangen, nou goed," kunnen foeterdekrijgen hij, "zoek maar liever mee; alles wat we te pakken is meegenomen." En dat was noueen vreemd. Ze was niet zo'n volgzaam lammetje dat klakkeloos bevel van Walter zou opvolgen. Toch ging ze zoeken en verzamelde alle verrotte bladeren die ze kon vinden, netkletsnatte zoals Walter . Meer dankeer een uur ploeterdenze.ze door het bos, en niet een protesteerde Af enwas; toe maar vroeghetze was zich net af wat zetoen in 's zehemelsnaam aanwas het doen zoals in de kelder gekropen: zevoelde deed zehetzich maar ze wist niet waarom. Dat hele lange uur echter onbehaaglijk, niet zozeer om wat ze waren. deed, maar omdat er zo ontzettend weinig bladeren te vinden Dat had Walter trouwens al eerder opgemerkt. Ze gooiden de kleffe rottigheid op de achterbank van de auto en reden ermee naar huis. Ze laadden de vieze bruine troep uit enveilig brachten allesopgeslagen naar de kelder. Pas toen de bladeren daar en wel lagen voelde ze zich weerbuieen beetje geruster. Ook Walter draaide bij; zijn stuurse dreef over en hij was weer als vanouds. Ze aten in alle rust

hun avondboterham. Af en toedieechter moest Rosievoorraad daarbij benenog denken aan de hoop bladeren als een veilige den in de kelder lag. Het zal zowatdonker, negentoen uur zijn geweest, hetzijnwasheupen in ieder gevalHij al eventjes Walter het op kreeg. zat rustig met zijn pijp in zijn mond naar deenteevee te kijken, toen hij plotseling uit zijn stoel opveerde zei : "Rosie, hoor jekind datdat ookspoken ?" Zijnziet. ogen stonden angstig, als van een klein Rosie hoorde weliniets, maar het verontrustte haar niet. Eenhun eindje verderop de straat vierden een man en een vrouw gouden bruiloftdeenfanfare het doffe trillen dateenze serenade in de verte hoorde was natuurlijk die hen met kwam huldigen. Het leek haar niet dat Walter daar zo van geschrokken kon zijn en zestond zei dan ookuit: "Nee, ik hooren niets." onbeheerst hij op zijn stoel schreeuwde : "Maar luister dan toch ! Hoor je echt niets ? Voel je niets ?" en vertwijfeld sloeg hij zijn handen voor zijn oren. "Het blijft trillen," kreunde hij, "we moeten hierdichterbij weg." gekomen. De fanfare was ondertussen een flink stuk Dreigend dreundenvan de de trommels, als ze voeten goed luisterde konbedekte Rosie zelfs het stampen marcherende horen. Ze haar oren met haar handen, het geluid verdween grotendeels, maar het trillen bleef doorgaan. Ze voelde het nu in haar hele lichaam. Maar was dat iets om bang voor te zijn ? "Het isvanmaar een fanfare," mompelde ze, maar iets van de paniek Walter moestomopdehaar zijn overgeslagen, want ze begon te beven van angst trillingen die ze voelde. "Kom mee !" Het wasinWalter, die zich naar haar "Kom had overgebogen en nu de woorden haar gezicht schreeuwde. Rosie, we moeten hier weg.'" De trillingen werden onverdraaglijk. "Het is de fanfare maar!" gilde ze, maar Walter overstemde haar. "Kom ! Naar de kelder! Er Walter dreigt gevaar!" Haar instinct vertelde haar dat gelijk had. Er dreigde gevaar, de trillingen kondigden het aan. Maar haar hersenen zanikten :"Het is voor de fanfare maar. opHetdeisloop?" de fanfare maar. Wie gaat er nu een fanfare Ze kon er echter niets aan doen, ze liep niet, ze holde. Hoe verder ze weg was van de trillingen, hoe beter, en daarom struikelde ze achter Walter aan de kelder, trap af midden en dooktussen ze bij hem in hetbladeren. uiterste Zehoekje van de klamme de rotte begroef, net als hij,zover haar afnamen gezicht indatde zebruine rommel, waardoor de trillingen nog maar een vage bedreiging vormden. Uiteindelijk verdwenen ze helemaal. opgelucht haalden ze allebei weerfluitend adem. "Zezijnzijnadem weg,"ontsnappen. zei Walter, "gelukkig." en hij liet "Hé,hé, dat"Vind was op het nippertje." Welk nippertje zei hij er niet bij. je niet dat we ons nogal hebben aangesteld," vroeg Rosie. Zegeweken. vond datMaar zelf Walter wel, nu alles achterendesloeg rug was, en het gevaar glimlachte zijn arm om haar schouder.

"Je moet niet altijdzijnalles meteen raarover vinden," zei hij, en hij liet daarbij vingertoppen haar hals glijden. Dat deed haar goed, het kalmeerde haar, en ze vleide zich tegen hem aan. "Vind je ook niet dathoefde het hier best niet.hij gezelliggromde is ?" zeiinstemmend. ze. Meer aanmoediging Walter "Heb je antwoord het niet érg warm ?" vroeg hijhijzacht spottend, en zonder af te wachten begon haar geroutineerd uit te kleden.kelder Ze maakte geen bezwaar, ondanks de weet kilte van die de vochtige toch moest hebben, had ze geen de Haar lichaam tintelde hetkou. was immers voorjaar ? en vroeg om dat van Walter; Ze nestelden zich intedeeten, bladeren, heerlijk vochtige en weke bladeren, om zo op maar dat kon je natuurlijk nietop doen want dan had je niets meer. Trouwens, Rosie dacht dit moment in de eerste plaats en aanverlangde ander voedsel. Haar lichaam kronkelde van wellust naar een ander lichaam, een lijf om te paren. Rosie voelde Walter, glibberig en slijmerig zoals zij, en Ze een golf van verrukking sloeg door al haar geledingen. draaidering zich trok om, automatisch en haar vanzelfsprekend, want zijn voerde haar, ze wilde zeventiende ring kwijt tegen zijn bovenlijf. Trillend kletsten ze tegen elkaar. Nog nooit had ze zich zo compleet gevoeld als toen ze elkaar over en weer bevruchtten....

Wat volgtverkrijgbaar is een lijstzijn vanenperiodieke publikaties plaats die op dit ogenblik die een aanzienlijke inruimen voor hetmetbespreken van de werken van J.R.R. ervan, Tolkien. De tijdschriften een asteriks zijn de voornaamste sommigen met eenervan, werkelijk professionele inhoud en vormgeving. Bij het bestellen zend u liefst geen postzegels of checks naar een vreemd land. Indien u niet graag bankbiljetten in een brief verstuurt, zendinternationale dan liefst een antwoordkoepons internationaal voor postmandaat, of eventueel, de waardetijdschriften van wat u bestelt. Bepaalde worden gratis opgestuurd. Inhet dergelijk geval wordt op zijn minst van u verwacht dat u om nummer een brief schrijft waarin u zegt er prijs op te stellen het blad verder te blijven ontvangen en waarin u commentaar levert welke eventueel in hetwenst blad van kan worden opgenomen. Indien u inlichtingen een bepaalde uitgever, sluit dan de retourport mee in, samen met uw zelf-geadresseerde tevoren klaargemaakte envelop. Ookvan in een een internationaal dergelijk geval kunt u een dankbaar gebruik maken Andwoordkoepon ofvoor verschillende ervan.maarZe vertegenwoordigen zijn verkrijgbaar in de postkantoren 10 F per stuk, slechts eenalle werkelijke waarde van 8,5 tijdschriften, F. Tenslotte, hieronder aangeduide behalve MYTHPRINT en AMON HEN, verschijnen bijzonder onregelmatig, dit wil ofzeggen, wanneer de uitgevers genoeg vrije tijdte drukken. hebben wanneer ze genoeg materiaal hebben om af Weest dus geduldig. Publikaties van de Amerikaanse MYTHOPOEIC SOCIETY MYTHLORE (offset)artikels - officieel orgaan van deze Vereniging. Het bevat vooral en illustraties in verband met de werken van Tolkien, C.S. Lewis, en Charles Williams. Dit blad het algemene forum voor deze schrijvers. isPrijs : $ 1 per nummer of $ discussies 3.5 voor 4 over nummers. MYTHCON PROCEEDINGS (offset) - De tekst van voorgedragen; de lezingen die op de jaarlijks gehouden Mythcons worden een groot gedeelte ervanMYTHCON heeft opI zijn minst zijdelings betrekking op Tolkien. PROCEEDINGS kost $ 2.5, MYTHCON II PROCEEDINGS kost $ 1.50. ARMA ELDALAMBERON (offset) - Handelt over gefingeerde talen

en linguistiek, metSolar' de nadruk opruimtetrilogie de door Tolkien uitgevonden talen en het 'Old uit de van De nummers 1 en 2 kosten $ 0,50 elk; het nummer 3 Lewis. kost $ 0,75. TOLKIEN JOURNAL (offset) Orgaan van de verleden jaar ontbonden Tolkien Society of America (de stichter ervan werd namelijk blind). De inhoud is haast volledig aan Tolkien gewijd, en bevat tevensbestaat artikels, gedichten, illustraties en brieven. Het blad niet meer, maar oudebijnummers, bijzonder interessant, zijn nog steeds verkrijgbaar de De MYTHOPOEIC SOCIETY die deze vereniging heeft opgeslokt. meeste 1, maarnummers schrijf innogieder geval eerst een briefervan om tekosten weten$ welke voorradig zijn. MYTHPRINT (offset) - Maandbulletin en informatieblad korte van de Vereniging; het bevat gewoonlijk Tolkienmateriaal, artikels, verslagen van verenigingskernen en breiven. (12 2nummers) gratis proefexemplaren op aanvraag. Jaarabonnement kost $3. Bovenstaande tijdschriften kunnen alle besteld worden bij : The Mythopoeic Society, Post Box 24150, Los Angeles, California 90024, USA. Zend geen bankbiljetten, maaropgeuitsluitend bankchecks of internationale postmandaten, steld op naam van deverschillende betrokken publikatie, of optegelijk naam van de Vereniging als u titels titels bestelt. Publikaties van de Britse TOLKIEN SOCIETY ThE MALLORN (stencil)fantasie - Orgaaninvan dealgemeen Vereniging; bevat artikels over Tolkien, het en folklore, boekbesprekingen, gedichten, illustraties envoor eenleden interessante brievenrubriek. Uitsluitend verkrijgbaar van de Vereniging. Verschijnt onregelmatig. AMON HEN (stencil) - Bulletinboekbesprekingen, en informatieblad van deze Vereniging. Korte artikels, brievenrubriek. Uitsluitend verkrijgbaar voor leden van de Vereniging. Het lidmaatschap van op de 8TOLKIEN SOCIETY bedraagt £ 21,50nummers per jaar. Het geeft recht nummers van AMON HEN en van THEworden MALLORN. Bankchecks of internationale postmandaten mogen gestuurd naar Archie Mercer, 21 Trenethick Parc, Helston, Cornwall, UK. Onafhankelijke tijdschriften : AMON DIN (xerocopie) -Informele Het orgaan en nieuwsblad van TheenTolkien Society of Treewood. discussies over Tolkien het Tolkienfandom, fantasy en werkzaamheden van de Vereniging. Gratis verkrijgbaar aanvraag Englewood, Coloradoop80110, USA. bij Steve Porter, 4784 S.Fox,

ANDURIL (offset) - Een tijdschrift dat over fantasie in het algemeen handelt, met artikels, illustraties, gedichten, besprekingen, en brieven. De reeds verschenen nummers bevatten alle een flink gedeelte Tolkienmateriaal. Prijs per nummer : 303HH, p bijUK. John Martin, 27 Highland Drive, Bushey, Herts WD2 HOBBITALIA (stencil) - en Meestal commentaar van de uitgever in verband met Tolkien andere fantasyschrijvers, ecologie en andere topics. Prijs per nummer : $ 0,30 of $ 1 voor 4California nummers. 94590, Schrijven USA. naar Paldor, Box 144, Valejo, I-PALANTIR : het De eerste fanzine die over Tolkien handelde, uitgegeven in begin der zestiger jaren. De 4 oorspronkelijke nummers worden opnieuw gedrukt. Dit betekent ongeveer 100 bladzijdenenzuiver Tolkienmateriaal. : $ 2,50 bij voorintekening $ 3 na het drukken. TePrijs verkrijgen bij Alpajpuri, Boxtevens 28, Vashon, Washinghton 98070, USA. Alpajpuri bezit nog nummers van zijn fanzine dat indertijd als een Tolkien-fanzine startte. Prijs : CARANDAITH $ 1. MATHOM (stencil) - Enkele korte artikels en dan veel met brieven met discussies over Tolkien en problemen in verband artikels, brieven en dergelijke in vorige nummers. Gratis op aanvraag bij GrahamL Lamb, 20 St. Mary's Road, Huyton, Lancashire 36 5SS,'Ashfield", UK. THE MIDDLE FARTHWORM (stencil)met- Brieven metdediscussies over Tolkien en problemen in verband teksten in vorige nummers. materiaal. GratisCornwall, op aanvraag bij Archie Altijd Mercer,interessant 21 Trenethick Parc, Helston, UK. ORCRIST (offset) Een tijdschrift over fantasie in de kunsten; bulletin van de J.R.R. Tolkien Society artikels of the over University of Wisconsin. Meestal academische Tolkien enillustraties, andere moderne fantasyschrijvers, maar tevens gedichten, brieven en humor. Prijs : 1 $ per nummer, verkrijgen bij ORCRIST, Madison, te Wisconsin 53703n USA. 614 Langdon Street, HENNETH - Brieven discussies Tolkien, de TolkienANNUN Society(stencil) en andere zaken inmetverband met over fantasie. Gratis verkrijgbaar John Martin, 27 Highland Drive, Bushey, Herts WD2 3 HH, UK.bijVerschijnt onregelmatig. NEWS FROMfantasie-auteurs, BREE (stencil) -boekbesprekingen Brieven met discussies over Tolkien en andere en zelfs sfnieuws. Zeerverkrijgbaar interessant. bijVerschijnt onregelmatig. Gratis op aanvraag Hartley Patterson, 'Finches', 7 Cambridge Road, Beaconsfield, Bucks., UK. MIDGARD (stencil) - Blad over een strategisch diplomatisch spel dat zich afspeelt op Middle Earth. Bijzonderen interessant

voor belangstellenden. Vrij op aanvraag verkrijgbaar bij Hartley Patterson (zie adres hierboven) ETHIL THE FROG (stencil) -Derde Blad met Diplomacy Games en meer bepaald met spelen uit de Aera. Bijzonder interessant voor op aanvraag John belangstellenden. Piggot, 17 MonmouthVrijRoad, Cambridgeverkrijgbaar OX 1 4 TD, UKbij MUIGHEAL (stencil) - Blad met enigbeschikt. oorspronkelijk Tolkienwerk, wanneer de uitgever erover Jaarabonnement (4B 2860 nrs) :Onze 60 BFLieve bij S.Vrouw Joukes,Waver. 'De OudeVerschijnt Roos', Geleeg 7 - 8,de uitgever wanneer zin en tijd heeft.

"De menshoevervuilt de aardediehoesteeds langervreselijker hoe meer, worden, voert hoe langer meer oorlogen, het religieus bewustzijn gaatkortom achteruit, de kan mensheid verliest haar zelfvertrouwen, de mens zijn problemen niet meer de baas !" "Ja, Gabriël," God, "de mens isisdringend aan?"vervanging toe. zuchtte Welke Eeuwigheidsdag 't vandaag "Een I-oneindig-dag, Sire" "Fijn. I van insekt. Dat isamen." het ! Laat de insekten de mens vervangen op aarde, "Ik heu ... vreesSire" dat dat ... heu ... moeilijkheden gaat... opleveren, "Hoezo ?" "Ja, heu, ziet U ... de mens heeft de insekten uitgeroeid." "Ja ?watIk ermoet me verdraaid beter op degebeurt. hoogte laten houden van de laatste tijd in 't heelal ik heb tussen haakjes jouw laatste rapport nog niet gekregen, hum ?" "Dadadat ... komt in orde, Sire. Wat de aarde betreft ... " "Ja- zeg, wat zou kans te geven ?" je er van denken de reptielen er eens een "Maar mens." Sire ! die zijn net aan de beurt geweest. Vóór de "Ja, was ik al vergeten." "De vaneens de planten heeft trouwens voor zijn hoofdengelbewaarder afdeling P de aarde nog aangevraagd." "Néé, neeneenee, geenvoor sprake van. Wat denken ze wel ! De aarde als beloning hun gebrek aan religieus gevoel, zeker ? ! Kom nou !" "Nou, dan weet ik het niet meer." "Eens die nieuwe hoegekregen heet ze ook heeft kijken, die al een planeet afdeling, toegewezen ?" weer, "Afdeling C, Sire. Beloftevolle scheppingen, als u 't mij vraagt ... Nee, die hebben nog nergens hun heerschappij

gevestigd." "Goed, beslist, die worden het. Roep mijn Zoon." "Hier ben ik Vader." "Nou jongen, jij gaat zoals een volk uit met verdrukking en geestelijke slavernij bevrijden, je eens de mens hebt gedaan. Je zal hen zeggen dat ze mijn uitverkoren volk zijn, dat ze mijn geboden in ere moeten houden, ... afijn, de gewone routine. Je speelt het wel klaar, hé ?" "Ja, Vader." "Och ja, je zal daartoe naar de aarde gaan en de gedaante aannemen een ... ?"(en God knipte met de vingers) heu ... een ... heu van ... Gabriël "Van een computer, Sire." "Juist, ja, een computer." "Goed, Vader." Christus wilde reeds vertrekken, doch God sprak : "En ... Zoon, ... Ik verwacht je terug voor het avondeten."

ANTHONY, Piers en Margeret MARGROFF : IN DE MACHT VAN DE RING (The Ring) Born-SF ANDERSON,Atlantis) Poul : DE Born-SF GEVANGENE VAN ATLANTIS (The dancer from BALLARD, JC. C.: DE: HET ZINGENDE BEELDEN (Vermillion Sands) Bez.Bij BERTIN, Eddy OOG VAN DE VAMPIER (orig.) "Horror" DANIELS, Dorothy : HET SPOOKT IN 'T KASTEEL (Witch's Castle) Ridderhof DE BOCK, JosLinda : DE :GROENE PLANEET(origineel) Apollo no 17 13 DUBREUIL, DE DUIVELSBABY (Nightmare Baby) Horror GALLICO, Paul e.a. (Agatha Christie, Sinclair(3Lewis) HET uit 'The VERSCHRIKKELIJKE ANTWOORD griezelverh. Lucifer Society')DERWereldbibioth. Ver. GODWIN, Tom : PLANEET GEVANGENEN (Prison Planet = The survivors) Luitingh SF HEINLEIN, the R.A.galaxy) :ZWERFTOCHT TUSSEN DE STERREN (Citizen of Meulenhoff SF LIMAT, Maurice :DE TUINEN VAN DE NACHT (Les Jardins de la nuit) Horror n° 10 NIEUWLAND, Dries : PARANORMALE GRUWELEN (orig.) te verschijnen in 'Horror' O'NEIL, Dennis : WE WILLEN ONS LICHAAM TERUG (The Bite of Monsters) Horr. n° 12 PETAJA, Emil : GOOCHELAAR MET DE TIJD (The Time Twister) Apollo n° 14 ROSEN, Michael: :BERICHT DRACULA'S TRIOMF (Dracula Triumphant) Horror 11 ROSS, Marilyn UIT DE GEESTENWERELD (Message from Ridderhof VAN JOHN BRETON (The two-timer) SHAW, BobaBORN-SF : ghost) HET DUBBELLEVEN SILVERBERG, Robert :HANDEN NACHTVLEUGELS (Nightwings) Luitingh SD THOMAS, Martin : DE VAN KAIN (The hands of Cain) Horror 13APOLLO XXI (origineel) Apollo dubbelnr. 15 VAN HERCK, Paul : VAN VOGT, A.E. : HET BEEST (The beast = Moonbeast) Apollo 16 VISSER, Ab.Bruna : (samenst.) PULP 5 (anthologie) te verschijn. Zw. Beertjes

te verschijnen 1973 - begin 1974 Bruna FeH 15 De Zaak Charles Dexter Ward (H.P. Lovecraft 56BF (The case of Charles Dexter Ward, vert. Heleen ten Holt) FeH 16 Een(een groteeerste taak verhalenbundel op Onyx - Antonv.deze Quintens BF ned. 56 auteur) FeH 17 De Belustheid het Beest - P.J. Farmer 56 BF Blown; vert.van F. Lancel) FeH 18 Dracula (Bram Stoker door 98 BF)Else Haag) (nieuwe vertaling SF-27 Het(The Fopaas - IsaacWay Asimov 56 BFverh. vert. v.d.Wouw) Martian en ander. SF-28 De beste Ned.om& Vlaamse SF verhalen (33 verh. de NOS-BRT Wedstrijd)98 BF SF 29 De Danszaal Heelal - John Mac Donald 75 BF (Ballroomv.h. of the skies, vert.D.Slogt-Prins) SF 30 De Gelijktijdige man (Ralph Blum Kees 56 BF)van de Broeck) (The Simultaneous Man, vert. SF 31 De apenplaneet - Pierre BF Vos) herdruk (La Planète des Singes;Boulle vert. 56Luevé Contact najaar Katoliek (Catholics) door Brian Moore vert. door Pé Hawinkels, omslag A. Olthof, 112 blz. - 12,5 fln Bruna Z.B. 1588 Pulp 5 ed. Ab Visser, 160 blz. 50 BF (horror) najaar thriller,SF) 15 verh. Jan Cremer, Ab Visser, Marie Vogelzang, E.C.o.a. Bertin