EMISSIES DOOR NIET VOOR DE WEG BESTEMDE MOBIELE MACHINES IN HET KADER VAN INTERNATIONALE RAPPORTERING

EMISSIES DOOR NIET VOOR DE WEG BESTEMDE MOBIELE MACHINES IN HET KADER VAN INTERNATIONALE RAPPORTERING rapport in opdracht van: Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap Departement Leefmilieu en Infrastructuur Administratie Milieu-, Natuur- en Waterbeheer (AMINAL) Adeling Algemeen Milieu- en Natuurbeleid (AMINABEL) Sectie Lucht de Phoenixgebouw, 9 verdieping Koning Albert II-laan 19 1210 Brussel Eindrapport 1 juli 2005

TRANSPORT & MOBILITY LEUVEN VITAL DECOSTERSTRAAT 67A BUS 0001 3000 LEUVEN BELGIË TEL +32 (16) 31.77.30 FAX +32 (16) 31.77.39 http:\\www.tmleuven.be auteurs: Bruno Van Zeebroeck (TML) Filip Vanhove (TML) Jan Hulskotte (TNO-MEP) Robin Vermeulen (TNO-WT)

Inhoud INHOUD ......................................................................................................................................... 2 LIJST VAN FIGUREN .................................................................................................................... 4 LIJST VAN TABELLEN ................................................................................................................. 5 LEESWIJZER .................................................................................................................................. 6 1

BELEIDSSAMENVATTING.................................................................................................. 7

2

PROBLEEMSTELLING EN KADER VAN DE STUDIE ...................................................12

3

VERKENNING EN AFBAKENING VAN DE SECTOR ....................................................14 3.1 3.2

4

MODELBESCHRIJVING ......................................................................................................19 4.1 4.2 4.3 4.4 4.5 4.6

5

BESPREKING PER STOF PER SECTOR .......................................................................................................41 BESPREKING PER STOF PER EURO-NORM ..............................................................................................46 BESPREKING PER STOF PER GEWEST ......................................................................................................48 ENERGIEVERBUIK PER SECTOR EN PER GEWEST .................................................................................50

VALIDATIE VAN HET MODEL..........................................................................................51 7.1 7.2 7.3 7.4

8

INDUSTRIE – “MATERIAL HANDLING EQUIPMENT” ..........................................................................27 BOUW – “CONSTRUCTION AND MINING” .............................................................................................28 LANDBOUW .................................................................................................................................................31 BOSBOUW ....................................................................................................................................................32 HUISHOUDENS EN GROENVOORZIENING ............................................................................................34 ONTBREKENDE CATEGORIEËN LIGHT INDUSTRIAL, LOGGING, RECREATIONAL .........................35 EMISSIEFACTOREN ....................................................................................................................................36 TAF FAKTOREN ..........................................................................................................................................40

ENKELE RESULTATEN......................................................................................................41 6.1 6.2 6.3 6.4

7

INLEIDING...................................................................................................................................................19 MODELKEUZE ............................................................................................................................................19 METHODE ...................................................................................................................................................21 STRUCTUUR VAN HET EMISSIEMODEL....................................................................................................23 BESCHRIJVING VAN DE VARIABELEN .....................................................................................................23 PROGNOSES ................................................................................................................................................26

MODELINPUT ..................................................................................................................... 27 5.1 5.2 5.3 5.4 5.5 5.6 5.7 5.8

6

AFBAKENING VAN DE SECTOR ................................................................................................................14 KEUZE VOOR EEN VERDERE INDELING VAN MOBIELE MACHINES .................................................15

WORKSHOP .................................................................................................................................................51 RAINS............................................................................................................................................................52 DE VLAAMSE ENERGIEBALANS ...............................................................................................................53 ANDERE BEMERKINGEN ..........................................................................................................................54

TECHNOLOGISCHE MAATREGELEN VOOR EMISSIEREDUCTIE .......................... 55

EMISSIES DOOR NIET VOOR DE WEG BESTEMDE MOBIELE MACHINES IN HET KADER VAN INTERNATIONALE RAPPORTERING - 1 juli 2005

2

8.1 8.2

EU EMISSIEWETGEVING VOOR NIET VOOR DE WEG BESTEMDE MOBIELE MACHINES ................55 TECHNISCHE MAATREGELEN VOOR DE REDUCTIE VAN DE UITLAATGASEMISSIES VAN NIET VOOR DE WEG BESTEMDE MOBIELE MACHINES ..................................................................................................56

9

CONCLUSIES ....................................................................................................................... 65

LITERATUUR ............................................................................................................................... 67 WEBSITES ..................................................................................................................................... 68 BIJLAGE A INVENTARISATIE VAN GEGEVENSBRONNEN EN GEGEVENS.................. 69 A.1 A.2 A.4 A.5 A.6 A.7 A.8 A.9

STRUCTUUR VAN DEZE BIJLAGE - CLASSIFICATIE VAN DE GEGEVENS EN .....................................69 OVERZICHT GECONTACTEERDE INSTANTIES ......................................................................................71 GEBRUIKSCIJFERS (UREN PER JAAR), MEDIANE LEVENSDUUR,........................................................75 IMPORT/EXPORTCIJFERS EN PRODCOM-GEGEVENS ......................................................................76 WAGENPARKCIJFERS .................................................................................................................................77 ENERGIEBALANSEN ..................................................................................................................................78 EMISSIEGEGEVENS: VMM .......................................................................................................................80 CONCLUSIE..................................................................................................................................................82

BIJLAGE B EMISSIENORMERING VOOR MOBIELE NIET VOOR DE WEG BESTEMDE MACHINES ................................................................................................................................... 83 BIJLAGE C WAARDEN VOOR EEN AANTAL INPUTVARIABELEN IN HET MODEL.... 85 BIJLAGE D EMISSIEFACTOREN IN KTON/PJ....................................................................... 86 BIJLAGE E DEELNEMERS AAN DE WORKSHOP.................................................................. 88 BIJLAGE F MOGELIJKE INHOUD VAN EEN TOEKOMSTIGE STUDIE (VERTROUWELIJK).........................................................ERROR! BOOKMARK NOT DEFINED.


3

Lijst van figuren Figuur 1 Het verloop van de NOx emissies in de tijd ................................................................................................................... 8 Figuur 2 NOx en VOS emissies per gewest in 2005 ................................................................................................................... 9 Figuur 3 Schematische voorstelling van het model........................................................................................................................21 Figuur 4 Schematische voorstelling van de input van het model ...................................................................................................23 Figuur 5 Het verloop van de uitvalfunctie...................................................................................................................................24 Figuur 6 Aktief aantal industriële heftrucks voor 2000-2020, afgeleid door het model op basis van het aantal nieuwe machines per jaar ..........................................................................................................................................................27 Figuur 7 Aktief aantal machines in de bouwsector voor 2000-2020, afgeleid door het model op basis van het aantal nieuwe machines per jaar ..........................................................................................................................................................29 Figuur 8 Actief aantal landbouwmachines voor 2000-2020, afgeleid door het model op basis van het aantal nieuwe machines per jaar .........................................................................................................................................................................31 Figuur 9 Geschatte aantal aktieve machines bij huishoudens voor 2000-2020...........................................................................35 Figuur 10 Het verloop van de NOx emissies in de tijd ...............................................................................................................41 Figuur 11 Het verloop van de PM emissies in de tijd .................................................................................................................42 Figuur 12 Het verloop van de SO2 emissies in de tijd................................................................................................................43 Figuur 13 Het verloop van de VOS emissies in de tijd ..............................................................................................................44 Figuur 14 Het verloop van de CO emissies in de tijd .................................................................................................................45 Figuur 15 Het verloop van de CO2 emissies in de tijd ................................................................................................................45 Figuur 16 Het verloop van de NOx emissies in de tijd als functie van de invoering van de euronormen .......................................46 Figuur 17 Het verloop van de PM emissies in de tijd als functie van de invoering van de euronormen .........................................47 Figuur 18 NOx en VOS emissies per gewest in 2005 ...............................................................................................................48 Figuur 19 CO2, PM en SO2 emissies per gewest in 2005..........................................................................................................49 Figuur 20 Haalbare absolute emissieniveaus van enkele technologieën zoals toepasbaar in het wegtransport (heavy-duty) ............61


4

Lijst van tabellen

Tabel 1 Emissies van mobiele machines tov emissies van wegtransport in 2000 ............................................................................ 7 Tabel 2 Voorgestelde indeling.....................................................................................................................................................15 Tabel 3 Motorcategorieën ...........................................................................................................................................................18 Tabel 4 Gebruikte toewijzing van SIGMA-machinetypes aan de types beschouwd in deze studie (Machine_Cat_Id: zie Tabel 2 blz. 15) ...........................................................................................................................................................30 Tabel 5 Toewijzing vermogensklassen uit landbouwtelling aan vermogensklassen uit het model (zie Tabel 3 blz. 18) .................32 Tabel 6 Ingeschreven machines landbouwtelling 2003 (stuks).....................................................................................................32 Tabel 7 Kengetallen energiegebruik in de bosbouw (liter/m3 hout) ..............................................................................................32 Tabel 8 Schatting van het brandstofgebruik in de Belgische bosbouw ..........................................................................................33 Tabel 9 Emissieschatting voor de bosbouw in ton voor het jaar 2000 en bijhorende emissiefactoren .............................................33 Tabel 10 Emissieschatting voor de bosbouw voor de jaren 2000, 2005, 2010, 2015 en 2020 in ton ........................................34 Tabel 11 Emissiefaktoren van dieselmotoren in g/kWh ............................................................................................................36 Tabel 12 Emissiefaktoren van benzinemotoren in g/kWh.........................................................................................................37 Tabel 13 Emissiefaktoren per hoeveelheid brandstof voor zwaveldioxide.....................................................................................38 Tabel 14 Emissiefaktoren per hoeveelheid brandstof voor benzine...............................................................................................38 Tabel 15 Emissiefaktoren per hoeveelheid brandstof voor diesel ..................................................................................................39 Tabel 16 Brandstofeigenschappen in het model ...........................................................................................................................39 Tabel 17 TAF-faktoren per TAF-groep ...................................................................................................................................40 Tabel 18 Toewijzing van de machinetypes aan de verschillende TAF-groepen .............................................................................40 Tabel 19 Energieverbruik per sector en per brandstof in PJ per jaar...........................................................................................50 Tabel 20 Energieverbruik per gewest en per sector in PJ per jaar................................................................................................50 Tabel 21 Vergelijking van energieverbruik en emissies tussen Rains en het model uit deze studie................................................52 Tabel 22 Indicatieve waarden voor emissiereducerende maatregelen voor het wegtransport ............................................................60 Tabel 23 Indicatieve waarden voor emissiereducerende maatregelen voor conventionele 2-takt en 4-takt vonkontstekingsmotoren.................................................................................................................................................64 Tabel 24 Opdeling van de gegevenstypes gehanteerd in deze bijlage.............................................................................................70 Tabel 25 Overzicht gecontacteerde instanties en beschikbare informatie.......................................................................................71 Tabel 26 Overzicht gecontacteerde instanties en beschikbare informatie (vervolg) .........................................................................72 Tabel 27 Voertuigtypes in NIS-gegevens (op basis van DIV)....................................................................................................73 Tabel 28 Overzicht beschikbare gegevens voor het emissiemodel...................................................................................................82 Tabel 29 EU Stage I / II limieten, Stage I geldig tot 2001, Stage II van kracht in 2001 – 2004 ..........................................83 Tabel 30 Stage IIIA limieten, geleidelijke invoering van 2006 - 2013.......................................................................................83 Tabel 31 Stage IIIB limieten, geleidelijke invoering van 2006 - 2013 .......................................................................................83 Tabel 32 Stage IV limieten, ingang 2014 .................................................................................................................................83 Tabel 33 Stage I en II voor hand held en non-hand held en Stage I voor de pleziervaart.............................................................84 Tabel 34 Waarden voor de verschillende inputvariabelen in het model ........................................................................................85 Tabel 35 Emissiefaktoren van dieselmotoren in kton/PJ ...........................................................................................................86 Tabel 36 Emissiefaktoren van benzinemotoren in kton/PJ........................................................................................................87 Tabel 37 Deelnemers aan de workshop ......................................................................................................................................88


5

Leeswijzer De beleidssamenvatting die de essentiële punten van de studie samenvat vormt het eerste hoofdstuk. In het tweede hoofdstuk wordt summier het kader en de probleemstelling van de studie geschetst. Het derde hoofdstuk definieert mobiele machines en stelt een classificatie voor deze machines voor. Deze classificatie wordt ook verder gebruikt voor het organiseren van de data input in het model. Het vierde hoofdstuk legt uit hoe het model theoretisch is opgebouwd. De gebruikte variabelen en de berekeningswijze van de emissies worden aangegeven. Het vijfde hoofdstuk geeft aan welke gegevens en gegevensbronnen gebruikt zijn om de variabelen in het model op te vullen. De regionale opsplitsing van gegevens komt hier ook aan bod. Ook de categorieën waarvoor nog geen gegevens gevonden werden worden hier aangeduid. Om het rapport vlot leesbaar te houden behandelt hoofdstuk 5 geen exhaustieve opsomming van alle gegevensbronnen. Deze exhaustieve opsomming wordt in bijlage gegeven. Bijlage A geeft een exhaustieve opsomming van de verschillende gegevensbronnen die geraadpleegd werden in het kader van deze studie. Bijlage B geeft de emissienormen vastgelegd in Europese normen. Bijlage C geeft de input van het model voor de verschillende modelvariabelen en voor elk machinetype. Het zesde hoofdstuk geeft enkele resultaten van de emissie- en energieberekening uit het model. Het zevende hoofdstuk zet uiteen hoe de resultaten werden gevalideerd en gecheckt. De workshop georganiseerd met experts van de sector en een vergelijking met de huidige Belgische Rains input komt aan bod. In hoofdstuk acht wordt aandacht besteed aan de mogelijkheden om emissies te reduceren. Dit gebeurt voor zowel dieselmotoren als benzinemotoren. De conclusie besluit het rapport. De belangrijkste resultaten en punten waar verder onderzoek nodig is worden nog eens in de verf gezet.


6

1

Beleidssamenvatting

Het hoofddoel van deze studie uitgevoerd in opdracht van Aminal is het in kaart brengen van de huidige en toekomstige emissies van mobiele machines in België en in Vlaanderen. De emissies van mobiele machines waren tot op heden één van de weinige vormen van emissies waarvoor nog geen gedetailleerde emissieschatting voorhanden was. Wegens de steeds verdere regulering van andere sectoren werd het ook belangrijk om een beter beeld te krijgen van deze sector. Ook voor het voldoen aan de Europese emissierapportage is het belangrijk betrouwbare cijfers te hebben met betrekking tot de emissies van deze sector. Emissies van mobiele machines Globaal kan gezegd worden dat mobiele machines een aanzienlijke hoeveelheid emissies veroorzaken. Indien emissies van het wegtransport en mobiele machines samengeteld worden, dan vertegenwoordigen de mobiele machines daar een belangrijk deel van. Onderstaande tabel geeft het relatieve belang van de mobiele machines ten opzichte van wegtransport in België aan voor een aantal belangrijke polluenten. De cijfers voor het wegtransport zijn de officiële Belgische cijfers. De kolom “relatief” in de tabel geeft het percentage aan dat de emissies van mobiele machines uitmaken van het geheel van emissies van wegverkeer en mobiele machines samen. Tabel 1 Emissies van mobiele machines tov emissies van wegtransport in 2000

polluent CO2 Nox PM SO2 VOS

emissies kton mobiele machines wegverkeer 1333272 24094000 18.8 156.1 1.13 9.36 0.85 3.19 10.4 64.61

relatief 0.05 0.11 0.11 0.21 0.14

De landbouw sector en de bouw en industrie zijn de belangrijkste sectoren wat betreft emissies van mobiele machines. De emissies in de landbouw worden hoofdzakelijk veroorzaakt door landbouwtractoren. Voor de industrie worden enkel heftrucks in rekening gebracht. In de bouw gaat het hoofdzakelijk om kranen en graafmachines. De emissies van bouw en industrie zijn iets belangrijker dan die van de landbouwsector. Wat betreft VOS is dit verschil zeer uitgesproken. De afwezigheid van benzine motoren in de landbouw is hier de reden voor. Voor VOS emissies zijn ook de huishoudens en de sector groenvoorziening voor een groot deel verantwoordelijk door het gebruik van grasmaaiers, kettingzagen, bladblazers,…... EMISSIES DOOR NIET VOOR DE WEG BESTEMDE MOBIELE MACHINES IN HET KADER VAN INTERNATIONALE RAPPORTERING - 1 juli 2005

7

Onderstaande figuur illustreert dit bijvoorbeeld voor NOx. De enorme impact van de Europese regelgeving komt ook duidelijk uit de figuur naar voor. Ondanks een stijgend energieverbruik dalen de emissies drastisch. Dit is het geval voor alle belangrijke “gereguleerde” polluenten. 20000 18000 16000 14000 Landbouw NOx ton/jaar

12000 Industrie en Bouw NOx

10000

Huishoudens en groenvoorziening NOx

8000 6000 4000 2000 0 2000

2005

2010

2020

Figuur 1 Het verloop van de NOx emissies in de tijd

Sterk vereenvoudigd kan gesteld worden dat emissieverdeling over de gewesten proportioneel is aan de bevolking van het gewest. Ter illustratie worden hier gewestelijke emissies voor het jaar 2005 voor NOx en VOS gegeven.


8

NOX en VOS-emisie per gewest 20000 18000 16000 14000 12000

Wallonië

10000

Vlaanderen Brussel

8000 6000 4000 2000 0 NOx (ton)

VOS (ton)

Figuur 2 NOx en VOS emissies per gewest in 2005

Een nieuw model Om tot deze output te komen bouwde TNO een volledig nieuw model op dat de positieve punten van een aantal bestaande modellen combineert. Uit het Duitse Tremod model werden de meeste principes overgenomen. De methodiek komt neer op een bottom-up berekening van de hoeveelheid arbeid die geleverd wordt door mobiele machines. Vervolgens worden via emissiefactoren hiervan emissies berekend. Een voordeel van deze methode is dat de hoeveelheid brandstof niet als invoerparameter wordt gebruikt maar als uitkomst van een berekening wordt geproduceerd. De gebruikte emissiefactor sluit ook naadloos aan bij de vorm van de emissienormering. Verder gaat het model uit van een maximale levensduur voor elke machine en sluit op deze wijze oude machines die nagenoeg niet meer gebruikt worden maar officieel nog wel deel uitmaken van het machinepark uit.


9

De input voor het model Er zijn slechts 6 verschillende variabelen nodig per gemodelleerde machinesoort. Het gaat om:

Uren

= =

Lastfaktor

=

Vermogen Emissiefaktor

= =

TAF-faktor

=

Aantal machines

het aantal machines van een bepaald bouwjaar het aantal uren dat men dit machinetype gemiddeld gebruikt per jaar (uur) het gedeelte van het gemiddelde volle vermogen van dit machinetype dat gemiddeld gebruikt wordt het gemiddelde vermogen van dit machinetype (kW) de gemiddelde emissiefactor behorend bij het bouwjaar (emissienorm) (g/kWh) aanpassingsfactor op de gemiddelde emissiefactor in verband met de afwijking van de gemiddelde gebruikstoepassing van dit machinetype als gevolg van wisselende vermogensvraag

Wat betreft aantal machines en vermogen werden inputgegevens verkregen bij de beroepsfederaties en bij de dienst inschrijving voertuigen (DIV) via het NIS. Een aantal van deze gegevens was onvolledig. Een aantal assumpties en extrapolaties werden gedaan om de ontbrekende data aan te vullen (verderop in het rapport wordt hier in detail op ingegaan). Voor het aantal gebruiksuren, de lastfactor en de TAF faktor werden in eerste instantie cijfers uit buitenlandse studies gebruikt, vooral de Duitse studie met betrekking tot mobiele machines en een studie van het Amerikaanse Environment Protection Agency (EPA). Validatie van de resultaten en de input De modelstructuur en de volledige input werden voorgelegd aan een aantal experten uit de sector. Zij gaven op een aantal punten suggesties voor verbeteringen en commentaar. Met hun suggesties en commentaar werd nagenoeg op alle punten rekening gehouden. Rapportageformaat en classificatie van de mobiele machines Een belangrijk criterium bij het kiezen van een classificatie voor de indeling van de mobiele machines was de multifunctionaliteit. De output van het model moet bruikbaar zijn voor tal van Europese emissierapportages. Daarom werd geopteerd voor de euromot


10

classificatie die zeer gedetailleerd is. Euromot is de Europese koepelorganisatie van motorenbouwers. Een gedetailleerde classificatie heeft het voordeel dat ze onmiddellijk hiaten in de data verzameling laat zien. Daarnaast kunnen modelresultaten gerapporteerd in een gedetailleerd formaat makkelijk worden geaggregeerd tot een formaat naar keuze voor Europese emissierapportering. Domeinen waar de studie verder kan verfijnd worden Hoewel de studie globaal een goed beeld geeft van de emissies van de sector van de mobiele machines, zijn er een aantal specifieke punten waar de studie nog verder kan verfijnd worden. Deze zijn: • integratie van de bosbouw in het model • betere integratie van grasmaaiers en andere door huishoudens gebruikte tuin toestellen • integratie van de vrijetijdssector met onder andere de quads • nagaan in hoeverre de huidige gerapporteerde machines in landbouw en industrie het volledige machinepark dekken. Indien nodig kan bijvoorbeeld de sector van de generatoren en pompen ook beter in kaart worden gebracht • verfijnen van de gewestelijke verdeelsleutels • verbeteren van de prognoses door het invoeren van sectorale economische groeiprognoses in het prognose model • via het intensifiëren van contacten op het terrein, kunnen eventueel nog meer specifieke gegevens met betrekking tot gebruiksintensiteiten en levensduur van machines bekeken worden.


11

2

Probleemstelling en kader van de studie

De studie wil een duidelijker beeld geven van de emissies van mobiele, niet voor de weg bestemde machines in Vlaanderen en België Als lid van de internationale en Europese gemeenschap hebben België en dus ook Vlaanderen een aantal rapporteringsverplichtingen enerzijds en moeten zij anderzijds aan bepaalde normen voldoen wat betreft emissies1. De directe aanleiding voor de studie zijn Europese emissieplafonds vastgelegd in de “national emission ceilings” (NEC’s richtlijn 2001/81/EG) en de onderhandelingen voor de vastlegging van nieuwe emissieplafonds. Deze NEC’s kaderen binnen het Clean Air for Europe (CAFE) programma dat zich toespitst op luchtkwaliteit. Daarnaast zal de studie ook van nut zijn voor het verbeteren en verfijnen van andere internationale rapportageverplichtingen. Voor de mobiele, niet voor de weg bestemde machines ontbreekt het aan gedetailleerde informatie om de emissie-inventarissen in te vullen. Voor de meeste andere luchtemissiebronnen (zoals bijvoorbeeld wegtransport) bestaan vrij goede emissieinventarissen. Ook voor binnenvaart- en spoorvervoeremissies is een voorbereidende studie uitgevoerd. Deze laatsten kunnen als een deel van de mobiele niet voor de weg bestemde machines beschouwd worden. Ze vormen niet het voorwerp van de studie aangezien goede informatie hieromtrent reeds voor handen is. Bovendien gaat men ervan uit dat de emissies van deze machines steeds relatief belangrijker worden aangezien deze in veel mindere mate gereguleerd werden dan de overige voertuigen. Momenteel worden de emissies van mobiele machines op een vrij grove manier benaderd bij gebrek aan betere informatie. Binnen het RAINS model wordt er bijvoorbeeld van De sector “off road” wordt niet enkel binnen de NEC gerapporteerd. Hieronder wordt summier aangegeven waar deze sector wordt gerapporteerd. De sector 'off-road' moet als dusdanig enkel gerapporteerd worden volgens het nfr-formaat voor de emep/lrtap- en NEC-rapportering. Bij andere rapporteringen (o.m. voor EU/CO2 en UNFCCC) wordt dit gedeelte ondergebracht bij de verbrandingsprocessen van landbouw. In de nfr-tabellen onderscheiden we in de sector 1A4C (agriculture/forestry/fishing), de sectoren 1A4ci (stationary) waar de emissies van de intensieve veehouderij en glastuinbouw worden ondergebracht, de sector 1A4Cii (off-road vehicles and other machinery) voor de akkerbouw, de graasdierhouderij, de vollegrondstuinbouw en de blijvende teelten en de sector 1A4ciii National Fishing voor de emissies van de visserij. De PM-emissies van bv. de bouw (overige mobile bronnen in deze inventaris) worden in de nfr-tabellen bij 1A3eii Transport/other/other mobile sources and machinery ondergebracht (1A3a = luchtvaart, 1A3b = wegverkeer, 1A3c = treinverkeer, 1A3d = boten en 1A3e =other). 1


12

uitgegaan dat 50% van het energieverbruik in de overige industrie en 80% van het energieverbruik in de landbouw aan mobiele machines wordt besteed. Dit laatste cijfer werd op basis van de energiebalansen door Aminal reeds verfijnd en aangepast. Het RAINS model wordt gebruikt om kosten effectiviteit van maatregelen na te gaan binnen CAFE. De output van deze studie zal ook input zijn voor dit model. Deze studie heeft daarom als doel de energie- en emissiegegevens (NOx , SO2, VOS, fijn stof, stof, CO2, NH3, CH4, zware metalen en mogelijk andere componenten) van mobiele machines te analyseren, bronnen hiervoor te identificeren, gegevens te inventariseren en op basis hiervan energie- en emissie inventarissen en prognoses te maken. De studie heeft niet de ambitie een perfecte weergave van de realiteit te zijn. Wel wil zij de huidige situatie aanzienlijk verbeteren en pistes aangeven voor toekomstige verbeteringen. De studie wordt gemaakt in opdracht van de Sectie Lucht van de Afdeling Algemeen Milieu- en Natuurbeleid binnen de Administratie Milieu-, Natuur-, Land- en Waterbeheer (AMINAL) van het departement Leefmilieu en Infrastructuur van het Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap.


13

3

Verkenning en afbakening van de sector

3.1

Afbakening van de sector

De machines waarvoor wij in deze studie informatie verzamelden zijn toe te wijzen aan 5 sectoren: § § § § §

Landbouw en Bosbouw Bouw Industrie (intern transport) Gezinnen en openbare groenvoorziening Militair

Spoor en scheepvaart komen niet voor in de opgesomde sectoren. Zij maakten reeds het voorwerp uit van een specifieke verkennende studie. Mobiele koelinstallaties op vrachtwagens of air conditioning in wagens worden in deze studie evenmin meegenomen. De reden hiervoor is dat het niet voor de hand liggend is om deze als niet voor de weg bestemde mobiele machines te beschouwen. Verder gaan we ervan uit dat het energieverbruik van deze installaties opgenomen is in het energieverbuik van het wegtransport. Generatoren en pompen worden in deze studie ook niet opgenomen hoewel ze strikt genomen als mobiel zouden kunnen beschouwd worden2. Hieronder wordt een verdere gedetailleerde classificatie van deze sectoren voorgesteld. In het kader van rapportage en inventarisatie is het nuttig na te gaan in hoeverre bepaalde machines reeds opgenomen zijn in bepaalde inventarissen om dubbeltellingen te voorkomen. Zo is het bijvoorbeeld mogelijk dat het energieverbruik van heftrucks reeds vervat zit in het energieverbruik van de industrie. Voor landbouw kan een gelijkaardige vraag gesteld worden. In eerste instantie dachten we dat de energiebalans hieromtrent informatie zou kunnen geven. Dit is echter niet het geval. We onderzochten niet verder hoe we dubbeltellingen kunnen achterhalen en concentreerden ons op andere aspecten van de studie.

In eerste instantie werd wel getracht gegevens over generatoren en pompen samen te stellen op basis van Prodcom en Import/Export cijfers. Na verder onderzoek bleek echter dat de gegevens niet coherent met elkaar waren. 2


14

3.2

Keuze voor een verdere indeling van mobiele machines

We opteren voor een indeling volgens de Euromot classificatie. Euromot is de European Association of Internal Engine Combustion Manufacturers. Tabel 2 geeft de indeling. Het voordeel van deze classificatie is het grote detail. Dankzij de hoge mate van detail kan moeiteloos overgegaan worden naar een andere meer geaggregeerde classificatie zoals deze gebruikt binnen internationale of nationale rapporteringen. Men kan bijvoorbeeld moeiteloos overgaan naar UNFCCC-CRF formaat of LRTAP NFR formaat. In Tabel 2 wordt bij elke Euromot-categorie de categorie aangegeven uit deze twee laatstgenoemde formaten, en ook voor SNAP2 en SNAP3 (Corinair). Verder geeft een hoge graad van detail ook een goed inzicht in welke gegevens nu precies wel en welke nu precies niet meegenomen werden in de inventaris. Het is duidelijk dat deze eerste verkennende studie niet exhaustief data omvat van alle genoemde categorieën, maar ze maakt wel duidelijk welke gegevens nu precies ontbreken. De machines voorafgegaan door een vetgedrukt nummer zijn opgenomen in deze verkennende studie. Tabel 2 Voorgestelde indeling SNAP2

A 1 2 3 4 5 6 7 8 B 9 10 11 12

Light industrial equipment tooling equipment firefighting machinery industrial blowers industrial scrapers/stripers industrial winches and hoists multipurpose tool carriers mobile waste containers sweepers/scrubbers Material handling equipment aerial lifts carriers conveyors fork lifts

SNAP3

UNFCC C-CRF

2002NFR

808

08 08 23

1A2 a-f

1A2 a-f

808

08 08 09

1A2 a-f

1A2 a-f

808

08 08 18

1A2 a-f

1A2 a-f

industriële schrapers

808

08 08 08

1A2 a-f

1A2 a-f

industriële lieren en takels

808

08 08 22

1A2 a-f

1A2 a-f

gereedschap vervoerwagens

808

08 08 11

1A2 a-f

1A2 a-f

mobiele afvalcontainers veeg- en reinigingsmachines

808

08 08 13

1A2 a-f

1A2 a-f

808

08 08 21

1A2 a-f

1A2 a-f

808

08 08 14

1A2 a-f

1A2 a-f

808

08 08 11

1A2 a-f

1A2 a-f

808

08 08 22

1A2 a-f

1A2 a-f

808

08 08 15

1A2 a-f

1A2 a-f

Lichte industriële uitrusting andere werktuigen brandweeruitrusting industriële blazers

Materiaalbehandelingsuitrusting liften materiaalwagens transportbanden vorkheftrucks


15

13

20

lift trucks mobile cranes tower cranes Construction and mining equipment asphalt pavers backhoes bore/drill rigs crawlers cement and mortar mixers

21

compaction machines

22

concrete pavers concrete/industrial saws/joint cutters cranes dozers dumpers/tenders excavators graders hoes loaders nonroad tractors

14 15 C 16 17 18 19

23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 D 42 43 44 45 46 47

nonroad trucks paving equipment plate compactors plate compactors road repair equipment rough terrain forklifts rollers surfing equipment tampers/rammers trenchers Agricultural and forestry equipment agricultural tractors agricultural mowers combiners cotton strippers/pickers harvesters sprayers

kraanwagens mobiele kranen torenkranen Constructie- en mijnuitrusting asfaltafwerkmachines-finishers graaflaadcombinaties boormateriaal machines op rupsen cement- en beton- mixers machines voor grondverdichting glijbekistingsmachines voor beton betonzagen/industriële zagen/brekers kranen bulldozers dumptrucks graafmachines wegschaven grondbewerkingsmachines laders nonroad traktors nonroad vrachtwagens / kiepbakken wegdek materiaal trilplaten trilplaten uitrusting voor wegherstelling alle terreinen heftrucks / verreikers walsen

808

08 08 14

1A2 a-f

1A2 a-f

808

08 08 07

1A2 a-f

1A2 a-f

808

08 08 07

1A2 a-f

1A2 a-f

808

08 08 01

1A2 a-f

1A2 a-f

808

08 08 11

1A2 a-f

1A2 a-f

808

08 08 06

1A2 a-f

1A2 a-f

808

08 08 10

1A2 a-f

1A2 a-f

808

08 08 06

1A2 a-f

1A2 a-f

808

08 08 02

1A2 a-f

1A2 a-f

808

08 08 06

1A2 a-f

1A2 a-f

808

08 08 23

1A2 a-f

1A2 a-f

808

08 08 07

1A2 a-f

1A2 a-f

808

08 08 10

1A2 a-f

1A2 a-f

808

08 08 13

1A2 a-f

1A2 a-f

808

08 08 05

1A2 a-f

1A2 a-f

808

08 08 08

1A2 a-f

1A2 a-f

808

08 08 11

1A2 a-f

1A2 a-f

808

08 08 11

1A2 a-f

1A2 a-f

808

08 08 09

1A2 a-f

1A2 a-f

808

08 08 11

1A2 a-f

1A2 a-f

808

08 08 01

1A2 a-f

1A2 a-f

808

08 08 02

1A2 a-f

1A2 a-f

808

08 08 23

1A2 a-f

1A2 a-f

808

08 08 15

1A2 a-f

1A2 a-f

808

08 08 03

1A2 a-f

1A2 a-f

808

08 08 23

1A2 a-f

1A2 a-f

808

08 08 02

1A2 a-f

1A2 a-f

trilstampers sleuvenfrezen / mini-graafmachines Landbouw- en bosbouwuitrusting landbouwtraktors veldhakselaars maaidorsers

808

08 08 04

1A2 a-f

1A2 a-f

808

08 08 01

1A2 a-f

1A2 a-f

806

08 06 02

1A4c

1A4c ii

806

08 06 03

1A4c

1A4c ii

806

08 06 04

1A4c

1A4c ii

katoenplukkers rooimachines sproeimachines

806

08 06 03

1A4c

1A4c ii

806

08 06 03

1A4c

1A4c ii

806

08 06 04

1A4c

1A4c ii


16

48 49

balers tillers

50 E 51 52 53 54

swathers Logging equipment chain saws fellers/bunchers shredders skidders Lawn and garden equipment trimmers/edgers/brush cutters lawnmowers leaf blowers/vacuums rear engine riding mowers front mowers chain saws shredders tillers lawn and garden tractors wood splitters snowblowers chippers/ stump grinders commercial turf equipment Recreational equipment off-road motor vehicles golf carts snowmobiles speciality vehicles/carts

F 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 G 68 69 70 71

balenpersen cultivators tractor met voorzwenkwielbesturing Machines voor de bosbouw kettingzagen

806

08 06 04

1A4c

1A4c ii

806

08 06 04

1A4c

1A4c ii

806

08 06 04

1A4c

1A4c ii

807

08 07 01

1A4c

1A4c ii

807

08 07 02

1A4c

1A4c ii

807

08 07 03

1A4c

1A4c ii

807

08 07 02

1A4c

1A4c ii

trimmers/kantsnijders grasmachines bladblazers/bladzuigers

809

08 09 01

1A4b

1A4b ii

809

08 09 02

1A4b

1A4b ii

809

08 09 01

1A4b

1A4b ii

zitmaaiers frontmaaiers kettingzagen versnipperaars cultivators

809

08 09 02

1A4b

1A4b ii

809

08 09 02

1A4b

1A4b ii

809

08 09 03

1A4b

1A4b ii

809

08 09 01

1A4b

1A4b ii

809

08 09 05

1A4b

1A4b ii

gazon- en tuintraktors houtsplijter sneeuwblazers versnipperaars/ boomstompverbrijzelaars

809

08 09 06

1A4b

1A4b ii

809

08 09 01

1A4b

1A4b ii

809

08 09 01

1A4b

1A4b ii

809

08 09 01

1A4b

1A4b ii

commercieel grasveldmateriaal

809

08 09 05

1A4b

1A4b ii

809

08 09 06

1A4b

1A4b ii

809

08 09 06

1A4b

1A4b ii

809

08 09 04

1A4b

1A4b ii

809

08 09 06

1A4b

1A4b ii

versnipperaars

Gazon- en tuinmachines

Vrijetijdsvoertuigen off-road motorvoertuigen golfkarretjes sneeuwmachines gespecialiseerde voertuigen/karren


17

De motorcategorieën uit Tabel 3, volgen op logische wijze uit de Europese normstelling. De EU groep in de tabel geeft de indeling weer zoals deze gebeurt voor de normstelling. De modelgroep geeft aan hoe deze groep naar het model werd vertaald. Tabel 3 Motorcategorieën

Motor_Cat_Id 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15

EU_Groep geen 18-37 kW 37-75 kW 75-130 kW 130-560 kW 130-560 kW geen geen SH1 SH2 SH3 SN1 SN2 SN3 SN4

Groep_Cat Dieselmotoren Dieselmotoren Dieselmotoren Dieselmotoren Dieselmotoren Dieselmotoren Dieselmotoren Dieselmotoren Benzine Handheld 2T en 4T Benzine Handheld 2T en 4T Benzine Handheld 2T en 4T Benzine niet Handheld 2T en 4T Benzine niet Handheld 2T en 4T Benzine niet Handheld 2T en 4T Benzine niet Handheld 2T en 4T

Model_Groep < 18 kW 18-37 kW 37-75 kW 75-130 kW 130-300 kW 300-560 kW 560-1000 kW >1000 kW < 20 cc >= 20 cc en < 50 cc >= 50 cc < 66 cc >= 66 en < 100 cc >= 100 en < 225 cc >= 225 cc


18

4

Modelbeschrijving

4.1

Inleiding

Om tegemoet te kunnen komen aan de wens om zowel de huidige als de toekomstige emissies te kunnen schatten werd het noodzakelijk geacht om een emissiemodel te gaan toepassen. Alvorens over te gaan tot het opstellen van een dergelijk emissiemodel werd eerst een verkenning gedaan van de recente en minder recente literatuur betreffende emissiemodellering van mobiele werktuigen. In veel van de oudere emissiemodellen werd volstaan om het totaal van het brandstofgebruik van de sector mobiele machines te vermenigvuldigen met gemiddelde emissiefactoren. Dit is bijvoorbeeld het geval in het EMEP/Corinair emission inventory guidebook waarin de “simpler methodology” wordt beschreven. Ook in België en Nederland werd deze methode tot op heden toegepast. Het grote voordeel van deze methode is dat er zeer weinig invoergegevens nodig zijn. Een nadeel is echter dat deze invoergegevens soms heel moeilijk te verkrijgen zijn. Zo is het nagenoeg onmogelijk om het energiegebruik van de bouwsector van mobiele machines te verkrijgen. Ook het energiegebruik van consumenten voor grasmaaiers en heggenscharen en kettingzagen en dergelijke is niet voorhanden vanuit de nationale energiebalans. Een ander probleem van de simpele methode is dat het effect van snelle technologische vernieuwing zoals thans het geval is onder de snelle opeenvolging van emissienormen van Europese emissienormering nauwelijks op een onderbouwde manier is te verrekenen in de emissies. Dit probleem wordt veroorzaakt doordat de emissienormen per vermogensklasse verschillen en op verschillende tijdstippen worden doorgevoerd. 4.2

Modelkeuze

De volgende emissiemodellen zijn in de aanvang van dit project bestudeerd: EPA NON-ROAD USA (Harvey et al., 2003) PROMIN Nederland (Bouwman, 1996) TREMOD MM Duitsland (Lambrecht et al., 2004) EGTEI UN-ECE (CITEPA, 2003) EMEP/CORINAIR Handbook (Samaras et al., 1996) Van elk van deze modellen zijn enkele zwakkere en sterkere punten geïdentificeerd. Deze zwakke en sterke punten zijn gebruikt om voor België tot een gecombineerd model te komen waarin de zwakke punten zoveel mogelijk zijn vermeden en de sterke punten zoveel mogelijk zijn benut.


19

Sterke punten: 1. Recente gegevens voorhanden in model: EPA NON-ROAD, TREMOD MM 2. Sluit goed aan bij EU-emissiewetgeving: EGTEI, TREMOD MM 3. Documentatie volledig: TREMOD MM, EPA NON-ROAD Zwakke punten: 1. Verouderde data: PROMIN, EMEP/CORINAIR 2. Sluit niet aan bij EU-emissiewetgeving: PROMIN, EMEP/CORINAIR 3. Documentatie onvolledig: EGTEI Door combinatie van bovenstaande gegevens is te zien dat TREMOD MM en EPA NON-ROAD de meeste sterke punten en de minste zwakke punten vertonen. TREMOD MM sluit zeer goed aan bij Europese emissiewetgeving, is recent en goed gedocumenteerd. Met betrekking tot het vertalen van de modeloutput naar formaten zoals vereist voor de internationale rapportering is er binnen TREMOD MM nog duidelijk marge voor verbetering. Daarnaast is niet duidelijk hoe de leeftijdsstructuur en de inwinning van gegevens structureel tot stand kan worden gebracht binnen dit model. Als invoer vereist het model aantallen machines die onderverdeeld moeten worden in leeftijdsklassen. Het model zelf echter biedt hiervoor geen gedocumenteerde hulpmiddelen. Het hier gepresenteerde emissiemodel biedt zowel ondersteuning bij de formats van internationale rapportages als ook in parkopbouw van de verschillende machines. Met name het laatste aspect is volledig conform de methodiek van het EPA NON-ROAD model geïmplementeerd. De invoergegevens die structureel moeten worden verzameld en ingevoerd in het emissiemodel bestaan uit de jaarlijkse verkoopgegevens van machines. In principe zijn dit soort gegevens voorhanden bij de organisaties die zich bezig houden met de verkoop en marketing van deze machines. Anderzijds kunnen deze data worden afgeleid van het volledige park van deze machines dat soms bekend is bij koepelorganisaties van branches die deze machines toepassen.


20

4.3

Methode

Het emissiemodel voorziet in de berekening van de emissie van uitlaatgassen en brandstofgebruik van mobiele machines door de vermenigvuldiging van emissieverklarende variabelen met geschikte emissiefactoren. Het principe van de methode die wordt toegepast berust in essentie op de “detailed methodology” zoals deze reeds is beschreven in het EMEP/Corinair handbook (Samaras, 1996). De modellen EPA NON-ROAD en TREMOD MM zijn echter op exact dezelfde methode gebaseerd. De methodiek komt neer op een bottom-up berekening van de hoeveelheid arbeid die geleverd wordt door mobiele machines met behulp van het actieve aantal en een vermenigvuldiging van de berekende hoeveelheid arbeid met emissiefactoren. De emissiefactoren kunnen worden uitgedrukt in de hoeveelheid emissie per stof per hoeveelheid arbeid ofwel in de hoeveelheid brandstof die wordt geconsumeerd per hoeveelheid geleverde arbeid. Hiermee biedt deze methode tevens het voordeel dat de hoeveelheid brandstof niet als invoerparameter wordt gebruikt maar als uitkomst van een berekening wordt geproduceerd. Daarnaast sluit de gedaante van de emissiefactor naadloos aan bij de vorm waarin de emissienormering de maximale emissies normeert.

Maatregelen Emissienormen via EU-directiven per type en Brandstofnormen

Sectoren

Aantal

Landbouw Bouw en industrie etc. Bosbouw Gezinnen en groen Militair off-road

Machines per type, Vermogen

X

Wijze van gebruik

Uren Gebruik Bezettingsgraad

=

Energievraag

X Energie-

en emissiekenmerken

Kilowattuur per machinetype

Specifiek verbruik (gram/Kilowattuur) Emissiefactoren

= Energiegebruik en emissies Brandstofgebruik (kilotonnen) Emissies

afschrijvingen aanschaffingen

Indelingen

Rapportages Brandstof en Emissies per: NACE SNAP NFR EGTEI

NACE SNAP NFR EGTEI

Figuur 3 Schematische voorstelling van het model

In bovenstaande figuur staat grafisch weergegeven hoe de opbouw van het emissiemodel is gerealiseerd. Dit wordt tevens weergegeven in onderstaande twee rekenformules: Formule 1 Emissie= Aantal machines x Uren x Lastfaktor x Vermogen x Emissiefaktor x TAF-faktor

Waarbij: Emissie

=

Emissie of brandstofgebruik (gram)


21

= het aantal machines van een bepaald bouwjaar met emissiefactoren passend bij het bouwjaar van de machine (.) Aantal machines

Uren

=

het aantal uren dat men dit machinetype gemiddeld gebruikt per

jaar (uur) = het gedeelte van het volle vermogen van dit machinetype dat gemiddeld gebruikt wordt (./.)

Lastfaktor

Vermogen

=

het gemiddelde vermogen van dit machinetype

(kW)

= de gemiddelde emissiefactor/brandstofverbruik behorend bij het bouwjaar (emissienorm) (g/kWuur)

Emissiefaktor

= aanpassingsfactor op de gemiddelde emissiefactor in verband met de afwijking van de gemiddelde gebruikstoepassing van dit machinetype als gevolg van wisselende (transiënt) vermogensvraag (./.) TAF-faktor

Een bijzondere categorie in de emissieberekening vormen de emissies die worden berekend op basis van het brandstofgebruik. Dit zijn de emissies van stoffen zoals CO2 en SO2 en metalen. Voorlopig werden ook de emissies van N2O, CH4 en enkele PAK op deze wijze berekend. De formule die hierbij wordt toegepast is: Formule 2: Emissie

=

Brandstofgebruik x Emissiefactor

Het brandstofgebruik wordt berekend door berekening met formule 1 Hierbij is de emissiefactor de hoeveelheid emissie die specifiek geldt voor de stof en de brandstof.


22

4.4

Structuur van het emissiemodel

In onderstaande figuur staat de relatie tussen de belangrijkste categorieën in de emissieberekening schematisch weergegeven. Deze structuur is nagenoeg rechtstreeks overgenomen uit de documentatie van TREMOD-MM. Het gaat om verschillende typen van machines die toegepast worden in een aantal sectoren van de economie. Deze machines worden ingedeeld in vermogensklassen of naar cilinderinhoud. De emissienormen die voor deze machines gelden zijn afhankelijk van het bouwjaar van de machines. In het emissiemodel wordt er gemakshalve van uitgegaan dat het bouwjaar ook het verkoopjaar is. Voor ieder van de machinetypen is er op deze wijze een emissiefactor en een brandstofgebruikfactor bepaald.

Sector

Machinetype

Grootteklasse

Leeftijdsklassen

Emissienormen

Emissiefactoren

Landbouw

Trekkers

> 75 kW

0 jaar

Stage III

NOx

Bosbouw

Oogstmachines

38-75 kW

1 jaar

Stage II

PM

Industrie en Bouw

Mestinjectoren

18-37 kW

2 jaar

Stage I

CO

> 18 kW

3 jaar

1991-Stage I

HC

Militair

4 jaar

1981-1991

SOx

werktuigen

5 jaar

voor 1981

Brandstof

Huishoudens en groenvoorziening

6 jaar 2 jaar 9 jaar 10 jaar

Figuur 4 Schematische voorstelling van de input van het model

4.5 4.5.1

Beschrijving van de variabelen Aantal machines

Het aantal machines dat in een bepaald jaar resteert wordt verkregen door de machines die verkocht zijn in een bepaald voorgaand jaar te vermenigvuldigen met een uitvalfaktor, de zogenaamde scrapfaktor. De sommatie van alle resterende machines levert vervolgens het actieve park van machines in een bepaald jaar op. De machines van een bepaald verkoopjaar kunnen altijd worden gerelateerd aan de dan geldende emissiestandaard en dus ook aan bepaalde emissiefaktoren. De invoer van het model is hiermee in principe gereduceerd tot het (geschatte) aantal machines dat in een reeks van jaren verkocht is. De scrapfaktor die door EPA is beschreven wordt ontleend aan een algemeen geldende dimensieloze leeftijd die als invoer dient voor de uitvalfunktie. Volgens deze uitvalfunktie is per definitie de helft van de machines uitgevallen op de mediane leeftijd en wanneer de EMISSIES DOOR NIET VOOR DE WEG BESTEMDE MOBIELE MACHINES IN HET KADER VAN INTERNATIONALE RAPPORTERING - 1 juli 2005

23

leeftijd van de machines twee keer de mediane leeftijd is zijn volgens de uitvalfunktie alle machines buiten bedrijf gesteld. De bepaling van de dimensieloze leeftijd van de machines vindt plaats door het aantal jaren dat een machine oud is te vermenigvuldigen met het aantal uren en met de lastfaktor en vervolgens te delen door de mediane levensduur van de machine in uren op vol vermogen. Stel men heeft een machine van 10 jaar oud die jaarlijks 1000 uur wordt gebruikt op halve kracht en de mediane levensduur is 5000 uur. Dan heeft deze machine na 10 jaar juist 10 x 1000 x 0,5/5000 precies 1 maal de mediane levensduur bereikt. De helft van de machines die 10 jaar geleden zijn verkocht zijn hiermee uitgevallen volgens de uitvalfunktie. Na 20 jaar zijn dan alle machines buiten gebruik. In onderstaande figuur staat het verloop van de uitvalfunktie afgebeeld.

100 90 80

Procent uitval

70 60

EPA-default

50

ScrapFunktie NormaalVerdeling

40 30 20 10 0 0,0

0,5

1,0

1,5

2,0

Dimensieloze leeftijd Figuur 5 Het verloop van de uitvalfunctie

4.5.2

Uren gebruik

Het aantal uren dat machines in gebruik zijn zal sterk afhangen van het machinetype en meestal ook van de leeftijd en de eigendomssituatie (McGuinly, 2004). Vaak krijgen machines een tweede eigenaar, waarbij de gebruiksintensiteit veel lager ligt dan bij de eerste eigenaar. In het huidige model is dit fenomeen niet gemodelleerd. Deze laatste twee invloeden, leeftijd en eigendomssituatie, zijn erg moeilijk in kaart te brengen. Indien geen andere betere gegevens van een bepaalde machine beschikbaar zijn wordt voorgesteld de data van EPA (EPA, 2004a) toe te passen. Echter binnen dit project zijn twee alternatieven gevonden. In de eerste plaats zijn voor sommige EMISSIES DOOR NIET VOOR DE WEG BESTEMDE MOBIELE MACHINES IN HET KADER VAN INTERNATIONALE RAPPORTERING - 1 juli 2005

24

werktuigen de waarden gebruikt in het TREMOD-DD model (Lambrecht et al., 2004) overgenomen (sector huishoudens). Daarnaast werden als vervolg van een binnen dit project georganiseerde workshop zeer recent voorstellen gedaan door verschillende organisaties uit de sector voor praktijkcijfers die voor België representatief zouden moeten zijn. 4.5.3

Lastfaktor

De lastfaktoren van de machines zullen nooit zeer sterk afwijken van een bepaald gemiddelde omdat iedere machine immers is ontworpen voor het verrichten van een bepaalde taak en niet geschikt is voor andere taken. Indien geen andere betere gegevens van een bepaalde machine beschikbaar zijn wordt voorgesteld de data van EPA (EPA, 2004a) toe te passen. Echter binnen dit project zijn twee alternatieven gevonden. In de eerste plaats zijn voor sommige werktuigen de waarden gebruikt in het TREMOD-DD model overgenomen (sector huishoudens). Daarnaast werden als vervolg van een binnen dit project georganiseerde workshop zeer recent voorstellen gedaan door verschillende organisaties uit de sector voor praktijkcijfers die voor België representatief zouden moeten zijn.

4.5.4

Vermogen

De verkoopcijfers die verzameld moeten worden zullen gericht moeten zijn op het verkrijgen van aandelen verkoopcijfers van machines in de vermogensklassen die worden gegeven door de normstelling. Men kan er voor kiezen om in eerste instantie het midden van de bandbreedte van de vermogensklasse aan te houden of op basis van “expert judgement” kan men een keuze maken voor een afwijkend gemiddelde. Echter binnen dit project zijn twee alternatieven gevonden. In de eerste plaats zijn voor sommige werktuigen de waarden gebruikt in het TREMOD-DD model overgenomen (sector huishoudens). Daarnaast werden als vervolg van een binnen dit project georganiseerde workshop zeer recent voorstellen gedaan door verschillende organisaties uit de sector voor praktijkcijfers die voor België representatief zouden moeten zijn.

4.5.5

Emissiefaktoren

De huidige emissiefaktoren worden hoofdzakelijk bepaald door de van kracht zijnde normstelling. Emissiefaktoren van machines die vòòr de normstelling in gebruik genomen zijn hangen af van de toenmalige conventionele technologie. De variatie in de oudere technologie kan groter zijn. Doordat het aandeel van deze oude technologie beperkt is, is een exacte vaststelling van emissiefaktoren minder relevant. In eerste instantie zijn de emissiefaktoren van het Duitse model TREMOD MM (Lambrecht et al., 2004) overgenomen. Door TNO-WT zijn hier nog enkele aanvullingen en wijzigingen op gepleegd. EMISSIES DOOR NIET VOOR DE WEG BESTEMDE MOBIELE MACHINES IN HET KADER VAN INTERNATIONALE RAPPORTERING - 1 juli 2005

25

4.5.6

TAF-faktoren

De emissiefaktoren van verschillende machines die in de praktijk worden gebruikt wijken af van de emissiefaktoren die zouden optreden wanneer de machines zouden worden gebruikt zoals tijdens een standaardtestcyclus. Dit komt omdat de machines onder wisselende omstandigheden en belasting (transiënt) moeten werken. Om hiervoor te corrigeren zijn bepaalde belastingspatronen van machines gedefinieerd die bepalend zijn voor de selectie van aanpassingsfactoren (TAF-faktoren) per stof van de gemiddelde emissiefaktoren. De toepassing en selectie van de TAF-faktoren staan beschreven in een rapport van EPA (EPA, 2004b).

4.6

Prognoses

Het bepalen van toekomstige emissies wordt ook bepaald zoals onder 4.3 weergegeven. De enige moeilijkheid hierbij is dat het machinepark voor elk toekomstig jaar dient samengesteld te worden terwijl de verkopen van toekomstige jaren niet gekend zijn. Welke cijfers voor de toekomstige verkopen worden genomen wordt uiteengezet in volgend hoofdstuk. Bij het bepalen van toekomstige emissies wordt de toekomstige economische evolutie van sectoren niet meegenomen. We verkozen deze in deze verkennende studie niet op te nemen en ons volledig te concentreren op het zoeken van goede input voor het model. Het zoeken en valideren van goede inputs kostte immers meer tijd dan initieel voorzien.


26

5

Modelinput

Hieronder wordt voor de verschillende categorieën aangegeven welke inputs werden gebruikt. De emissiefactoren en TAF-factoren worden als laatste behandeld voor alle categorieën samen omdat deze niet direct gelinkt zijn aan een machinecategorie. Bijlage C geeft aan welke waarden voor de verschillende variabelen als input worden gebruikt. 5.1

Industrie – “Material Handling equipment”

5.1.1

Aantal nieuwe machines & vermogensklassen

Beschikbare gegevens In de publicatie “Economisch dossier SIGMA 2004” [3] van de beroepsfederatie SIGMA is het aantal nieuw verkochte heftrucks opgenomen van 1991 tot 2003. Er is daarbij een opsplitsing gemaakt naar enerzijds elektrische machines, en anderzijds naar benzine/LPG/Diesel. Via persoonlijke communicatie met Federauto, vonden we verdelingspercentages om deze cijfers op te splitsen naar benzine, LPG en diesel.

20000 18000 16000 actiel aan tal

14000 12000

heftrucks (LPG )

10000

heftrucks (Diesel )

8000 6000 4000 2000 0 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020

Figuur 6 Aktief aantal industriële heftrucks voor 2000-2020, afgeleid door het model op basis van het aantal nieuwe machines per jaar

Afleiden vermogensklassen De vermogensklassen werden afgeleid op basis van de informatie die we kregen tijdens de workshop (zie 7.1. en Bijlage C). Extrapolatie naar niet-beschikbare jaren Voor de jaren tussen 1980 en 1990 werd een constant verkocht aantal van 1000 stuks per jaar verondersteld (wat ongeveer overeenkomt met het gemiddeld aantal verkopen tussen 1991 en 1996). De extrapolatie voor de jaren tussen 2003 en 2020 is uitgevoerd door het verkochte aantal binnen het model gelijk te houden aan het aantal verkocht in 2003.


27

Toewijzing van SIGMA-machinetypes aan de types beschouwd in deze studie In deze studie worden in de categorie “B Material handling equiment” (zie Tabel 2 blz. 15) enkel heftrucks beschouwd. De heftrucks zijn in deze studie terug te vinden onder “B-12 fork lifts”. We gaan ervan uit dat heftrucks veruit het belangrijkste machinetype zijn in deze categorie, hoewel we hiervoor geen expliciete bevestiging hebben. De andere machines voor materiaalbehandeling worden dus impliciet verwaarloosd. 5.1.2

Regionale opsplitsing

De verdeling gebeurt op basis van de toegevoegde waarde van de industriële sectoren voor het jaar 2000. Industriële sectoren zijn de NACE3 codes 10 tot en met 37. We gaan ervan uit dat goederenbehandeling nagenoeg uitsluitend in deze sectoren plaatsheeft en dat het aantal machines voor goederenbehandeling stijgt bij stijgende activiteit. Deze verdeelsleutel zal meer dan waarschijnlijk een te hoog deel van het wagenpark aan Brussel toewijzen. Dit komt omdat heel wat bedrijven hun hoofdzetels in Brussel hebben, terwijl de eigenlijke activiteit buiten Brussel plaats heeft. 5.1.3

Levensduur, gebruiksintensiteit

De initiële input op basis van EPA cijfers werd bijgesteld na input van de sector. (zie 7.1. en Bijlage C). 5.2

Bouw – “Construction and mining”

5.2.1


Beschikbare gegevens De beroepsfederatie SIGMA leverde gedetailleerde cijfers. Twee verschillende datasets werden aangeleverd: •

Gedetailleerde opsplitsing over verschillende machinetypes, voor de jaren 20022004. Per machinetype, is er nog een verdeling in gewichtsklassen (massa van het voertuig) of volgens een parameter die de toepassing kenmerkt (nuttig hijs-, of laadvermogen, nuttige werkbreedte, enz.). (à informatie verkregen via persoonlijke communicatie)

•

Aantal verkochte eenheden per machinetype voor 1996-2003, met bijschatting van de verkoopscijfers van niet-(SIGMA-leden). Voor de meeste machinetypes zijn cijfers tot 1993 beschikbaar. In deze cijfers is dus geen opdeling naar vermogenscategorie gekend.

NACE is een algemene systematische Europese indeling van bedrijfsactiviteiten. De volledige classificatie kan bijvoorbeeld bekeken worden op de website van het NIS. http://statbel.fgov.be/pub/d0/p021y2003b_nl.pdf 3


28

(à informatie uit de publicatie “Economisch dossier SIGMA 2004”, referentie [3] in literatuurlijst)

w egenschaven (Diesel )

40000

w alsen/compactors (Diesel ) trilmachines (Diesel )

30000

trilmachines (2-Takt )

25000

stampers (Diesel )

20000

stampers (2-Takt )

15000

sleuvenfrezen (Diesel ) laadschoppen (Diesel )

10000

kiepbakken (Diesel ) 5000

hijskranen (Diesel )

0

heftrucks buiten/verreikers (Diesel )

20 00 20 01 20 02 20 03 20 04 20 05 20 06 20 07 20 08 20 09 20 10 20 11 20 12 20 13 20 14 20 15 20 16 20 17 20 18 20 19 20 20

actiel aantal

35000

graafmachines (Diesel ) dieplepel(graafmachine) (Diesel )

Figuur 7 Aktief aantal machines in de bouwsector voor 2000-2020, afgeleid door het model op basis van het aantal nieuwe machines per jaar

Afleiden vermogensklassen In de gegevens die via persoonlijke communicatie verkregen werden van SIGMA, was een gedetailleerde opsplitsing per machinetypes aanwezig naar gewichtsklassen of een andere relevante parameter (zie vorige paragraaf). Aan de hand van productbeschrijvingen op websites en in brochures van producenten en verdelers van deze machines, kon de opdeling uit de SIGMA-cijfers vrij nauwkeurig omgezet worden in een opdeling naar vermogensklassen.

Extrapolatie naar niet-beschikbare jaren Volgende verwerkingsstappen en veronderstellingen werden gemaakt:

4

•

Op basis van de cijfers van 2002 en 2003, werden de cijfers van 2004 herschaald, om rekening te houden met de verkoop door niet-(SIGMA-leden).

•

Voor de jaren 1993 tot 1995 werd voor de enkele ontbrekende machinetypes, een schatting gemaakt op basis van voorgaande jaren van het aantal verkochte eenheden per machinetype.

•

Voor de jaren 1993-2001 werd de verdeling over de vermogensklassen als een gewogen4 gemiddelde van de verdeling voor 2002, 2003 en 2004 aangenomen.

•

Naar 2020 werd geëxtrapoleerd door het verkochte aantal binnen het model gelijk te houden aan het aantal verkocht in 2004.

De weging die aangenomen werd is als volgt: (1*2004 + 2*2003 + 4*2002)/7


29

Toewijzing van SIGMA-machinetypes aan de types beschouwd in deze studie De SIGMA-cijfers bestrijken qausi alle machinetypes die in de categorie “C Construction and mining equipment” (zie Tabel 2 blz. 15) worden onderscheiden. Aangezien de verdeling in machinetypes in de SIGMA-cijfers niet helemaal overeen komt met de verdeling in deze studie, wordt het matchen van beide verdelingen toegelicht in Tabel 4. Tabel 4 Gebruikte toewijzing van SIGMA-machinetypes aan de types beschouwd in deze studie (Machine_Cat_Id: zie Tabel 2 blz. 15) SIGMA - indeling Compactage/Verdichting

Rouleaux/Walsen

Terrassement/Grondbewerking

Model - indeling (Machine_Cat_Id) I

I-1

II

Pelles hydrauliques sur chenilles/Hydraulische graafmachines op rupsen Pelles hydrauliques sur pneus/Hydraulische graafmachines op banden Chargeuses-pelleteuses/Graaflaadcombinaties Niveleuses/Wegschaven Minipelles hydrauliques/Mini-hydraulische graafmachines Grues à câbles sur chenilles/Kabelkranen op rupsen Marteaux hydrauliques/Hydraulische breekhamers Pinces à démolition-broyeurs/Sloopscharen/tangen-vergruizers Bulldozers sur chenilles/Bulldozers op rupsen

II-2 II-3 II-4 II-5 II-6 II-7 II-8a II-8b II-9

Manutention/Behandeling

III

Grues automotrices ou sur camions/Kranen, zelfrijdend of gemonteerd op vrachtwagens Bras de levage hydrauliques montées sur camion/Hydraulische laadarmen gemonteerd op vrachtwagen

Transport

Chargeurs sur chenilles/Laders op rupsen Chargeurs sur pneus/Laders op banden Dumpers et tombereaux de carrière/Dumpers en dumptrucks Chargeurs compacts/Compactladers Chargeurs élévateurs télescopiques/Verreikers Chariots tout terrain/Alle terreinen heftrucks

Revêtement/Wegbekledingen

III-13

21 compaction machines

27 27 17 28 41 24

excavators excavators backhoes graders trenchers cranes

25 dozers

24 cranes

III-14

IV

IV-17 IV-18 IV-19 a-b IV-20 IV-21 IV-22

V

30 30 32 30 37 37

loaders loaders nonroad trucks loaders rough terrain forklifts rough terrain forklifts

Finisseurs d'asphalte-finishers/Asfaltafwerkmachines-finishers

V-25

16 asphalt pavers

Machines de coffrage glissant pour le béton/Glijbekistingsmachines voor beton

V-26

22 concrete pavers

Petit matériel/Klein materieel

Plaques vibrantes/Trilplaten Pilonneuses/Trilstampers

5.2.2

VI

VI-32 VI-33

34 plate compactors 40 tampers/rammers


De verdeling gebeurt op basis van de investeringen in openbare werken van de verschillende gewesten in 2000. De gegevens werden verkregen bij het opzoekingscentrum voor de wegenbouw (OCW). Het OCW heeft voor latere jaren geen cijfers beschikbaar en zal deze in de toekomst ook niet meer publiceren. Naar de toekomst toe dient hier naar een andere bron voor deze cijfers gezocht worden. 5.2.3


Deze input is nagenoeg uitsluitend gebaseerd op EPA cijfers.


30

5.3 5.3.1

Landbouw Aantal nieuwe machines & vermogensklassen

Beschikbare gegevens Voor de landbouwtraktoren werden de inschrijvingen van nieuwe voertuigen bij de DIV gebruikt. Cijfers waren beschikbaar voor de jaren 1983 tot 2004. In deze cijfers5 werd onderscheid gemaakt naar brandstoftype: benzine/diesel (en een verwaarloosbaar aantal LPG). Enkel de dieselvoertuigen werden als landbouwtraktor beschouwd; de benzinevoertuigen betreffen voornamelijk ‘quads’ (vierwielige motorfietsen). Voor de machines andere dan landbouwtractoren werd het aantal jaarlijks nieuw verkochte machines gereconstrueerd op basis van het wagenpark zoals dat door de nationale landbouwtellingen wordt gegeven. Het aantal bietenrooiers werd na de workshop naar boven toe herzien. 60000

40000

maishakselaars (Diesel ) maaidorsers (Diesel )

30000 20000

landbouwtrekkers (Diesel ) bietenrooiers (Diesel ) aardappelrooiers (Diesel )

10000 0 20 00 20 01 20 02 20 03 20 04 20 05 20 06 20 07 20 08 20 09 20 10 20 11 20 12 20 13 20 14 20 15 20 16 20 17 20 18 20 19 20 20

actiel aantal

50000

Figuur 8 Actief aantal landbouwmachines voor 2000-2020, afgeleid door het model op basis van het aantal nieuwe machines per jaar

Afleiden vermogensklassen Voor de landbouwtraktoren werd de verdeling van de nieuwe voertuigen per jaar over de verschillende vermogensklassen afgeleid op basis van de Landbouwtelling 2003 (NIS). In deze cijfers is het wagenpark voor 2003 terug te vinden, opgesplitst in vermogensklassen. De toewijzing van de vermogensklassen uit de landbouwtelling aan de vermogensklassen uit het model uit deze studie is terug te vinden in Tabel 5. De indeling in vermogensklassen werd ook nog bijgesteld dankzij de input van de sector. De precieze aanpassingen die gebeurden zijn terug te vinden in Bijlage C.

Voor 2004 was de opsplitsing naar brandstoftype niet beschikbaar. Er werd op basis van voorgaande jaren een schatting gemaakt van het aandeel dieselvoertuigen. 5


31

Tabel 5 Toewijzing vermogensklassen uit landbouwtelling aan vermogensklassen uit het model (zie Tabel 3 blz. 18)

Motor_Cat_Id Landbouwtelling 2003

2 18-37 kW <40 kW

3 4 37-75 kW 75-130 kW 40-59 kW >60 kW

Extrapolatie naar niet-beschikbare jaren Er werd naar 2020 geëxtrapoleerd door het verkochte aantal binnen het model gelijk te houden aan het aantal verkocht in 2004. 5.3.2


De DIV-cijfers geven het aantal inschrijvingen van landbouwtraktoren per provincie. Op basis daarvan kan eenvoudig een regionale opsplitsing gemaakt worden. Voor de andere landbouwmachines werd de regionale opsplitsing uit de landbouwtellingen verkregen. In onderstaande tabel staat de regionale opsplitsing voor een aantal landbouwmachines zoals deze in de landbouwtelling van 2003 wordt gegeven. Tabel 6 Ingeschreven machines landbouwtelling 2003 (stuks)

Machinetype maaidorser mais oogstmachine aardappel oogstmachine bieten oogstmachine

5.3.3

Vlaanderen 1923 586 1555 423

Wallonië 3689 449 978 786

België 5612 1035 2533 1209


Hiervoor werd uitgegaan van EPA cijfers. Deze werden bijgesteld na contacten met experten uit de sector (zie ook paragraaf 7.1). De precieze wijzigingen worden weergegeven in Bijlage C. 5.4

Bosbouw

Een voorlopige emissieschatting van het energiegebruik en de emissies van deze sector werd verkregen door de houtproductie als emissieverklarende variabele toe te passen. De resultaten van deze voorlopige emissieschatting zijn niet verwerkt in de modeloutput, maar worden als indicatieve cijfers gegeven. De kengetallen voor het energiegebruik werden ontleend aan een Zweedse studie (Berg et al, 2004) . 3

Tabel 7 Kengetallen energiegebruik in de bosbouw (liter/m hout)

diesel benzine

2,2 0,031


32

De cijfers over het gebruik zijn van toepassing op de bosbouw in Zuid-Zweden en zijn zonder het transport vanaf het bos naar de eindgebruiker. Op grond van de statistieken van de houtproductie in België komt men vervolgens tot onderstaande tabel over het brandstofgebruik. Tabel 8 Schatting van het brandstofgebruik in de Belgische bosbouw

Jaar 1999 2000 2001 2002 2003 2005 2010 2020

houtproductie 3 6 m x10 (FAO)

houtproductie 3 6 m x10 (hier)

2,25 1,93 1,77 1,925 1,95

dieselgebruik 6 (10 kg)

4,25 3,93 3,77 3,925 3,95 4 4 4

Benzinegebruik 3 (10 kg)

7,7 7,2 6,9 7,2 7,2 7,3 7,3 7,3

97,9 90,5 86,8 90,4 91,0 92,2 92,2 92,2

De Belgische houtproductie werd ontleend aan de FAO-statistieken (FAOSTAT data, 2005). De afdeling Waters en Bossen van het Waals gewest reikte ons informatie aan dat de totale houtproductie van België ongeveer 4 miljoen m3 bedraagt6. Om deze reden is in de emissieberekening uitgegaan van het FAO-totaal plus 2 miljoen m3 hout extra. Door vervolgens te vermenigvuldigen met de gemiddelde emissiefactoren per kilogram brandstof (geldend voor het jaar 2000) kan men een benadering van de emissies opstellen. Tabel 9 Emissieschatting voor de bosbouw in ton voor het jaar 2000 en bijhorende emissiefactoren

Stoffen

CO2

Emissiefactoren 2000

Emissiefactoren 2000

Emissie 2000

Diesel (g/kg)

Benzine (g/kg)

totaal (ton)

3100,15

2950,1

23588,94806

CO

8,07

1371,97

186,0707848

HC

4,8

536

85,06974181

NOx

45,45

1,4

342,0071289

PM

2,12

7,95

16,65205186

2

0,14

15,0568323

SO2

Men kan dergelijke emissieberekeningen herhalen voor andere jaren door uit te gaan van de emissiefactoren die voor de betreffende jaren van toepassing zijn. De aangepaste 6

Contact met Mr Gérard van afdeling Eaux et Forêts van de DGRNE van het Waals gewest.


33

emissiefactoren per hoeveelheid brandstof voor andere jaren zijn in principe beschikbaar vanuit het emissiemodel voor de landbouw(tractoren) en voor de huishoudens (kettingzagen). Tabel 10 Emissieschatting voor de bosbouw voor de jaren 2000, 2005, 2010, 2015 en 2020 in ton

Stof CO CO2 HC NOx PM SO2

2000 186 23589 85 342 17 15

2005 176 24009 77 303 12 15

2010 152 24009 65 212 8.4 0.8

2020 168 24009 34 88 3.5 0.2

Regionale opsplitsing 85% van de Belgische houtproductie gebeurt in Wallonië en 15 % in Vlaanderen. Dit cijfer verkregen we via het Waals gewest7. 5.5

Huishoudens en groenvoorziening

Bij gebrek aan specifieke Belgische input maakten we binnen deze verkennende studie gebruik van de gegevens die hierover staan vermeld in de Duitse TREMOD-studie. De vertaling naar de Belgische situatie is hierbij gemaakt door het aantal machines per inwoner gelijk te stellen. 5.5.1


Beschikbare gegevens Verkoopcijfers werden afgeleid van de Duitse Tremod-studie. Het aantal machines per hoofd van de bevolking in Duitsland wordt overgenomen voor België. Op deze wordt het Belgisch machinepark afgeleid. Door vervolgens de machineparken te delen door de gemiddelde levensduur van de machnines bekomt men de verkoopcijfers. Deze methode vind mogelijk een bevestiging in een Amerikaanse studie naar het marktpotentieel van tuinmaterialen (Munzlinger, 2004) in Frankrijk zouden daar 42 procent van de gezinnen beschikken over een tuin met gazon. In de Belgische situatie zou dat ongeveer neerkomen op ongeveer 1,7 miljoen gazons. Volgens dezelfde Franse marktstudie zouden ongeveer 45 procent van de tuinen groter zijn dan 500 m2. Als we ervan uitgaan dat dit ook geldt voor de gazons en dat voor gazons groter dan 500 m2 7

Contact met Mr Gérard van afdeling Eaux et Forêts van de DGRNE van het Waals gewest


34

vrijwel altijd een motormaaier gebruikt zal worden dan komt het geschatte aantal motormaaiers voor België uit op 780.000. In het emissiemodel bedraagt het aantal motormaaiers tussen 755.000 en 775.000. Deze geschatte cijfers komen dus goed met elkaar overeen.

1600000 1400000 zitmaaiers prive (4-Takt )

actiel aantal

1200000

zitmaaiers (4-Takt )

1000000

kettingzagen (2-Takt )

800000

grasmaaiers (4-Takt )

600000

grasmaaiers (2-Takt )

400000

bladblazers en overige (2-Takt )

200000

20 00 20 01 20 02 20 03 20 04 20 05 20 06 20 07 20 08 20 09 20 10 20 11 20 12 20 13 20 14 20 15 20 16 20 17 20 18 20 19 20 20

0

Figuur 9 Geschatte aantal aktieve machines bij huishoudens voor 2000-2020

Afleiden vermogensklassen De vermogensklassen komen overeen met deze van het Tremodmodel. Extrapolatie naar niet-beschikbare jaren Er werden constante verkoop-aantallen ingevoerd van 1991 tot en met 2020 omdat preciezere cijfers per jaar ontbraken.

5.5.2


De regionale opsplitsing werd uitgevoerd op basis van het aantal inwoners per Gewest. 5.5.3


Deze kencijfers worden overgenomen uit het Tremod model.

5.6

Ontbrekende categorieën light industrial, logging, recreational

“Logging” zit vervat in de categorie bosbouw en stelt dus geen probleem. Voor de categorie vrije tijd (“recreational”) zien we vooral het belang van quads. Als we ervan uitgaan dat quads ingeschreven worden als landbouwtractor op benzine dan zien we dat dit een vrij recent fenomeen is en op de inventaris van 2000 slechts een beperkte impact heeft. Verder onderzoek hieromtrent is echter noodzakelijk.


35

Of de categorie light industrial daadwerkelijk verwaarloosbaar is, dient bevestigt te worden door verder onderzoek. Ook emissies van militaire off road voertuigen werden niet opgenomen in de studie. De reden hiervoor is het ontbreken van data hieromtrent. Dit wordt ook vermeld in Bijlage A.6.2. De bosbouw is niet in het model opgenomen, maar hierboven hebben we wel indicatieve cijfers weergegeven. Op detailniveau geeft ook tabel 2 aan welke machines opgenomen zijn in het model. De machines voorafgegaan door een vet cijfer in die tabel zijn opgenomen in de studie.

5.7

Emissiefactoren

De emissiefactoren die in het model gebruikt worden, zijn hieronder aangegeven in functie van de emissienormering, het motorvermogen en de polluent. De emissiefactoren zijn aangegeven in g/kWh tenzij anders vermeld. Deze eenheid wordt gebruikt omdat emissiefactoren internationaal algemeen in deze eenheden worden uitgedrukt. De conversie van g/kWh naar kton/PJ kan eenvoudig gemaakt worden door te delen door 3,6. De emissiefaktoren uitgedrukt in kton/PJ zijn terug te vinden in Bijlage D. Tabel 11 Emissiefaktoren van dieselmotoren in g/kWh Model_Groep

Stof

< 18 kW

18-37 kW

37-75 kW

STAGE IIIb

CO

STAGE IIIa

CO

STAGE II

CO

STAGE I

CO

1991-STAGE I

CO

5

4,5

1981-1990

CO

6

<= 1980

CO

7

STAGE IIIb

Fuel

STAGE IIIa

Fuel

STAGE II

Fuel

STAGE I

Fuel

1991-STAGE I

Fuel

270

1981-1990

Fuel

<= 1980

Fuel

STAGE IIIb

HC

STAGE IIIa

HC

STAGE II

HC

STAGE I

HC

1991-STAGE I

HC

2,5

1,8

1981-1990

HC

3,8

<= 1980

HC

5

STAGE IIIb

NOx NOx

STAGE IIIa

75-130 kW

130-300 kW

300-560 kW

2,2

1,5

1,5

1,5

2,2

2,2

1,5

1,5

1,5

2,2

2,2

1,5

1,5

1,5

2,2

1,5

1,5

1,5

4,5

3,5

2,5

2,5

5,5

5,3

4,3

2,5

2,5

6,5

6

5

2,5

2,5

260

255

250

250

262

260

255

250

250

262

260

255

250

250

260

255

250

250

262

260

255

250

250

285

281

275

268

260

260

300

300

290

280

270

270

0,4

0,3

0,3

0,3

0,6

0,4

0,3

0,3

0,3

0,6

0,4

0,3

0,3

0,3

0,6

0,4

0,3

0,3

1,5

1,2

0,5

0,5

2,2

2

1,6

1

1

2,5

2,4

2

1,5

1,5

3,8

3,3

3,3

3,3

3,8

3,3

3,3

3,3

6,2


36

STAGE II

NOx

STAGE I

NOx

1991-STAGE I

NOx

11,2

9,8

11,5

1981-1990

NOx

11,5

18

8,6

<= 1980

NOx

12

18

7,7

STAGE IIIb

PM

STAGE IIIa

PM

0,4

STAGE II

PM

0,4

STAGE I

PM

1991-STAGE I

PM

1,6

1981-1990

PM

2,3

<= 1980

PM

2,8

6,5

5,5

5,2

5,2

5,2

7,7

8,1

7,6

7,6

13,3

11,2

11,2

11,8

12,4

12,4

10,5

17,8

17,8

0,02

0,02

0,02

0,02

0,2

0,2

0,1

0,1

0,2

0,2

0,1

0,1

0,4

0,2

0,2

0,2

1,4

0,8

0,4

0,4

0,4

1,4

1,2

1

0,8

0,8

2

1,8

1,4

0,9

0,9

Tabel 12 Emissiefaktoren van benzinemotoren in g/kWh Model_Groep

Stof

>= 20 cc en < 50 cc

>= 50 cc

< 66 cc

>= 66 en < 100 cc

>= 100 en < 225 cc

>= 225 cc

>= 225 cc

EU_Groep

SH2

SH3

SN1

SN2

SN3

SN4

SN4

Groep_Cat

Benzine Handhel d 2T en 4T


Benzine niet Handheld 2T en 4T

Benzine niet Handhel d 2T en 4T



LPG niet Handheld 4T

STAGE IIIb

CO

STAGE IIIa

CO

STAGE II

CO

255,5

340

467

467

STAGE I

CO

255,5

340

467

467

1991-STAGE I

CO

297,5

340

548

548

384

438

1981-1990

CO

372

425

685

685

428

548

<= 1980

CO

446,5

510

822

822

471,5

657

STAGE IIIb

Fuel

STAGE IIIa

Fuel

STAGE II

Fuel

453

500

475

450

490

STAGE I

Fuel

563

529

475

450

490

1991-STAGE I

Fuel

593

554

603

570

599

490

1981-1990

Fuel

641,5

609

603

599

612,5

514

<= 1980

Fuel

689

665

603

627

626,5

539

STAGE IIIb

HC

STAGE IIIa

HC

STAGE II

HC

33

64

16,1

7

7,4

STAGE I

HC

105

126

18,1

7

7,4

1991-STAGE I

HC

112,5

126

18

7

83,85

1981-1990

HC

163,75

158

22,5

8,7

85,45

9,3

<= 1980

HC

169

189

26,9

10,5

87,05

11,1

STAGE IIIb

NOx

STAGE IIIa

NOx

STAGE II

NOx

3,1

1,2

4,3

4,7

2,6

STAGE I

NOx

3,1

2

4,3

4,7

2,6

1991-STAGE I

NOx

2,9

1,2

2,4

4,7

2,8

1981-1990

NOx

2,25

1,1

1,8

3,5

2,15

2

<= 1980

NOx

1,7

1,1

1,2

2,3

1,55

1,3

438 438

7,4

2,6


37

STAGE IIIb

PM

STAGE IIIa

PM

STAGE II

PM

3,5

3,5

STAGE I

PM

3,5

3,5

1991-STAGE I

PM

3,5

3,5

2,6

1981-1990

PM

5,3

5,3

2,6

<= 1980

PM

7

7

2,6

In onderstaande tabel staat aangegeven van welke zwavelpercentages in de brandstof is uitgegaan bij de meest recente vulling van het emissiemodel. Tabel 13 Emissiefaktoren per hoeveelheid brandstof voor zwaveldioxide

Brandstof diesel

S-gehalte (ppm) 1000 50

Emissiefactor SO2 (g/kg) 2 0,1

10 70 50 10

0,02 0,14 0,1 0,02

benzine

Periode

Bron

2000 - 2007 2008 - 2010

Interview Olivier Neirynck in blad Fedagrim Interview Olivier Neirynck in blad Fedagrim Interview Olivier Neirynck in blad Fedagrim, aanname invoering EUROIV Fapetro waarnemingen Fapetro waarnemingen Aanname

2011 - 2020 2000 - 2003 2004 - 2009 2010 - 2020

In onderstaande twee tabellen staan de emissiefactoren op basis van de hoeveelheid verbruikte brandstof voor de overige stoffen weergegeven. Tabel 14 Emissiefaktoren per hoeveelheid brandstof voor benzine

Stof CO2 CH4 N2O NH3 Cd Cr Cu Ni Pb Zn Fluorantheen Benzo(b)fluorantheen Benzo(a)pyreen Benzo(ghi)peryleen Indeno(cd)pyreen Borneff(6)

Emissiefactor (g/kg) 2950 0,215 0,0258 0,007 0,00001 0,00005 0,0017 0,00007 0,01 0,001 0,000153 0,000015 0,000011 0,000022 0,000011 0,000219

Referentie IPCC Rivised guidelines 1996 IPCC Rivised guidelines 1996 IPCC Rivised guidelines 1996 Corinair Corinair Corinair Corinair Corinair Corinair Corinair TNO UBA studie TNO UBA studie TNO UBA studie TNO UBA studie TNO UBA studie TNO UBA studie


38

Tabel 15 Emissiefaktoren per hoeveelheid brandstof voor diesel

Stof CO2 CH4 N2O NH3 Cd Cr Cu Ni Pb Zn Fluorantheen Benzo(b)fluorantheen Benzo(a)pyreen Benzo(ghi)peryleen Indeno(cd)pyreen Borneff(6)

Emissiefactor (g/kg) 3100 0,211395 0,025367 0,007000 0,00001 0,00005 0,0017 0,00007 0,01 0,001 0,0042 0,0004 0,0003 0,0006 0,0003 0,00604

Referentie IPCC Rivised guidelines 1996 IPCC Rivised guidelines 1996 IPCC Rivised guidelines 1996 Corinair Corinair Corinair Corinair Corinair Corinair Corinair TNO UBA studie TNO UBA studie TNO UBA studie TNO UBA studie TNO UBA studie TNO UBA studie

Tabel 16 Brandstofeigenschappen in het model

Brandstof Diesel Benzine LPG

Stookwaarde ( MJ/kg )

Dichtheid ( kg/l )

42,279 43 45,146

0,87 0,75 0,5496

Referentie energiebalans Vlaanderen, (oorsprong: MEZ) energiebalans Vlaanderen, (oorsprong: MEZ) energiebalans Vlaanderen, (oorsprong: MEZ)

Opmerking: niet-uitlaat emissies worden niet berekend in het model. De berekening van niet-uitlaatemissies is volledig anders dan deze van uitlaatemissies. Bovendien is deze ook afhankelijk van klimatologische factoren naast de activiteit van de machines. Om die reden worden dus ook geen emissiefactoren voor niet-uitlaatemissies gegeven.


39

5.8

Taf faktoren

Tabel 17 TAF-faktoren per TAF-groep

TAF-groep

CO

Agricultural Tractor

Fuel

HC

NOx

PM

0,5

0,98

0,83

0,98

0,71

Arc Welder

3,22

1,29

3,16

1,31

2,11

Backhoe/Loader

2,66

1,16

2,23

1,05

2,07

1,5

0,99

0,88

0,98

1,29

Excavator

0,44

1,03

1,4

0,87

0,89

Rubber-Tire Loader

3,68

1,04

1,07

0,96

2,02

Skid-Steer Loader

1,83

1,09

1,49

0,95

1,74

High

1,53

1,01

1,05

0,95

1,23

Low

2,57

1,18

2,29

1,1

1,97

Crawler Dozer

Hieronder staat weergegeven in welke TAF-groep de verschillende machines werden ingedeeld8. Tabel 18 Toewijzing van de machinetypes aan de verschillende TAF-groepen

Machine

TAF-groep

TAF soort

heftrucks

High

Algemeen

asfalteermachines

Low

Algemeen

betonstorters

Low

Algemeen

bulldozers

Backhoe/Loader

Machine specifiek

dieplepel(graafmachine)

Backhoe/Loader

Machine specifiek

graafmachines

Excavator

Machine specifiek

heftrucks buiten/verreikers

Backhoe/Loader

Machine specifiek

hijskranen

Low

Algemeen

kiepbakken

High

Algemeen

laadschoppen

Backhoe/Loader

Machine specifiek

sleuvenfrezen

High

Algemeen

stampers

Low

Algemeen

trilmachines

Low

Algemeen

walsen/compactors

Low

Algemeen

wegenschaven

High

Algemeen

aardappelrooiers


Machine specifiek

bietenrooiers


Machine specifiek

landbouwtrekkers


Machine specifiek

maaidorsers


Machine specifiek

maishakselaars


Machine specifiek

veldhakselaars


Machine specifiek

bladblazers en overige

High

Algemeen

grasmaaiers

High

Algemeen

kettingzagen

Low

Algemeen

zitmaaiers

Low

Algemeen

zitmaaiers prive

High

Algemeen

8

Voor meer informatie verwijzen we naar de EPA studie (EPA, 2004b)


40

6

Enkele resultaten

Dit hoofdstuk besteed aandacht aan de resultaten. De volledige output van het model is digitaal beschikbaar. In dit hoofdstuk worden volgende resultaten besproken: •

de totalen per stof per sector

•

de invloed van de euronormen per fase voor de stoffen NOx, PM en VOS

•

een opdeling van emissies per gewest

• het energieverbruik per sector en per gewest De resultaten zijn alle exclusief de bosbouw welke nog niet is opgenomen in het emissiemodel, maar waarvoor een emissieschatting is gemaakt (zie 5.4 blz. 32).

6.1

Bespreking per stof per sector

6.1.1

NOx

20000 18000 16000 14000 Landbouw NOx ton/jaar

12000 Industrie en Bouw NOx

10000

Huishoudens en groenvoorziening NOx

8000 6000 4000 2000 0 2000

2005

2010

2020

Figuur 10 Het verloop van de NOx emissies in de tijd

Als gevolg van de invoering van de strenge Euronormering zal de emissie van NOx sterk gaan dalen in de toekomst. Met name de implementatie van de EUROIV-norm die in 2014 wordt voorzien, heeft een zeer drastische invloed op de emissies in 2020.


41

6.1.2

PM

800 700 600

ton/jaar

500 Industrie en Bouw PM 400

Huishoudens en groenvoorziening PM

300 200 100 0 2000

2005

2010

2020

Figuur 11 Het verloop van de PM emissies in de tijd

Als gevolg van de invoering van de strenge Euronormering zal de emissie van PM sterk gaan dalen in de toekomst. De implementatie van de EUROIIIb-norm heeft een zeer ingrijpende invloed op de emissies die reeds begint vanaf 2010 en doorwerkt tot 2020 en later.


42

6.1.3

SO2

1200

1000

ton/jaar

800

Landbouw SO2 Industrie en Bouw SO2

600

Huishoudens en groenvoorziening SO2

400

200

0 2000

2005

2010

2020

Figuur 12 Het verloop van de SO2 emissies in de tijd

Door de toekomstige invoering van afgasreinigingstechnieken worden er strenge eisen aan de brandstoffen gesteld. Dit betekent dat waarschijnlijk vanaf 2010 het gebruik van diesel nauwelijks nog een bijdrage zal leveren aan de SO2-emissie. In het emissiemodel is er vanuit gegaan dat het zwavelgehalte omstreeks 2010 tot 10 ppm beperkt zal zijn, zowel in benzine als dieselbrandstof9.

9

Deze veronderstellingen steunen op input vanuit de sector, zie 7.1 blz.51.


43

6.1.4

VOS

12000

10000

ton/jaar

8000 Industrie en Bouw HC 6000

Huishoudens en groenvoorziening HC

4000

2000

0 2000

2005

2010

2020

Figuur 13 Het verloop van de VOS emissies in de tijd

De meeste VOS vindt zijn oorsprong in de toepassing van tweetaktmotoren lopend op benzine in de bouwsector en in de huishoudens(grasmaaiers e.d.). Ook de emissies van tweetakt en viertaktmotoren op benzine zullen geleidelijk aan afnemen als gevolg van de emissienormering. Ongeveer een halvering van de totale emissies wordt verwacht.


44

6.1.5

CO

80000 70000 60000

ton/jaar

50000 Industrie en Bouw CO 40000

Huishoudens en groenvoorziening CO

30000 20000 10000 0 2000

2005

2010

2020

Figuur 14 Het verloop van de CO emissies in de tijd

Aangezien de stof CO geen luchtkwaliteitsprobleem meer veroorzaakt grijpt de emissiewetgeving nauwelijks op deze stof aan. Een stabilisatie tot een lichte vermindering wordt verwacht. 6.1.6

CO2

2000000 1800000 1600000 1400000 Landbouw CO2 ton/jaar

1200000 Industrie en Bouw CO2

1000000

Huishoudens en groenvoorziening CO2

800000 600000 400000 200000 0 2000

2005

2010

2020

Figuur 15 Het verloop van de CO2 emissies in de tijd


45

De resultaten van de stof CO2 hangen het meest af van de economische ontwikkelingen. Op dit moment is de economische ontwikkeling nog niet meegenomen in het emissiemodel. De trends die hierboven worden weergegeven weerspiegelen de trend tot voor kort.

6.2

Bespreking per stof per euro-norm

Hier zullen alleen de stoffen NOx en PM worden besproken. 6.2.1

NOx

NOx emissie per EURO-norm 25000

20000

STAGE IV

ton/jaar

STAGE IIIB 15000

STAGE IIIA STAGE II STAGE I

10000

1991-STAGE I 1981-1990

5000

20 20

20 18

20 16

20 14

20 12

20 10

20 08

20 06

20 04

20 02

20 00

0

Figuur 16 Het verloop van de NOx emissies in de tijd als functie van de invoering van de euronormen

In bovenstaande figuur is goed te zien hoe de aanscherping van de euronormen steeds tot een verdergaande emissiereductie van de stof NOx in de toekomst zal gaan leiden. De enige werktuigen waarvoor nog geen norm bekend is betreft de werktuigen die op LPG worden aangedreven. Deze zien we in de figuur terug in de blauwe balk onderaan.


46

6.2.2

PM

PM emissie per EURO-norm 1400 1200 STAGE IV

ton/jaar

1000

STAGE IIIB STAGE IIIA

800

STAGE II 600

STAGE I 1991-STAGE I

400

1981-1990

200

20 20

20 18

20 16

20 14

20 12

20 10

20 08

20 06

20 04

20 02

20 00

0

Figuur 17 Het verloop van de PM emissies in de tijd als functie van de invoering van de euronormen

In bovenstaande figuur is goed te zien hoe de aanscherping van de euronormen steeds tot een verdergaande emissiereductie van de stof PM emissie in de toekomst zal gaan leiden. De introductie van de EUROIIIb leidt al vanaf 2011 tot zeer aanzienlijke reductie van emissies.


47

6.3

Bespreking per stof per gewest

NOx en VOS emissie per gewest 20000 18000 16000 14000 12000

Wallonië

10000

Vlaanderen Brussel

8000 6000 4000 2000 0 NOx (ton)

VOS (ton)

Figuur 18 NOx en VOS emissies per gewest in 2005

Uit bovenstaande figuur blijkt dat het aandeel van de gewesten voor de stoffen NOx en VOS bij benadering proportioneel is met de bevolkingsaantallen van de gewesten. Alleen het aandeel van Brussel in de VOS-emissies is relatief groter. In de huidige gewestelijke opsplitsing heeft Brussel een “normaal” aantal grasmaaiers, maar geen landbouwmachines. Grasmaaiers hebben een aanzienlijke bijdrage aan VOS emissies, terwijl landbouwmachines een lage bijdrage aan VOS emissies leveren. We merken hier op dat momenteel grasmachines verdeeld zijn over gewesten in overeenstemming met de bevolking. Voor Brussel is deze verdeling waarschijnlijk voor verbetering vatbaar.


48

CO2, PM en SO2 emissie per gewest 2000 1800 1600 1400 1200

Wallonië

1000

Vlaanderen Brussel

800 600 400 200 0 CO2 (kton)

PM (ton)

SO2 (ton)

Figuur 19 CO2, PM en SO2 emissies per gewest in 2005


49

6.4 6.4.1

Energieverbuik per sector en per gewest Energieverbruik per sector en per brandstof

De belangrijkste energiebron voor mobiele machines is diesel. Enkel de huishoudens gebruiken hoofdzakelijk benzine voor hun “mobiele machines”. Dit verklaart ook het aandeel van huishoudens in de VOS emissies. De industrie en de bouwsector hebben het grootste energieverbruik. Ook het energieverbruik van de landbouw is belangrijk. Tabel 19 Energieverbruik per sector en per brandstof in PJ per jaar

Sectoromschrijving Industrie en Bouw

Landbouw Huishoudens en groenvoorziening

6.4.2

Brandstof LPG Diesel Benzine Diesel Benzine

2000

2005

2010

2020

0,6 9,4 0,5 8,4

0,7 12,6 0,5 8,5

0,8 12,5 0,4 8,9

0,8 12,7 0,4 9,6

1,2

1,3

1,3

1,2

Energieverbruik per sector en per gewest

In Wallonië is de grootste energieverbruiker de landbouw en niet de bouw en industriesector zoals dat op nationaal vlak het geval is. In Vlaanderen is de bouw en industriesector de belangrijkste energieverbruiker. Tabel 20 Energieverbruik per gewest en per sector in PJ per jaar

Gewest Brussel Brussel totaal Brussel Vlaanderen Vlaanderen Vlaanderen totaal Vlaanderen Wallonië Wallonië Wallonië totaal wallonië

Sectoromschrijving Huishoudens en groenvoorziening Industrie en Bouw Huishoudens en groenvoorziening Industrie en Bouw Landbouw Huishoudens en groenvoorziening Industrie en Bouw Landbouw

2000 0,1 1,1 1,3 0,7 6,1 4,7 11,5 0,4 3,3 3,7 7,4

2005 0,1 1,5 1,6 0,8 8,0 4,8 13,6 0,4 4,3 3,7 8,5

2010 0,1 1,5 1,6 0,8 8,0 4,9 13,7 0,4 4,3 4,0 8,7


2020 0,1 1,5 1,6 0,7 8,1 5,2 13,9 0,4 4,4 4,4 9,2

50

7

Validatie van het model

De mogelijkheden om de uitkomsten van het model te checken zijn zeer beperkt. Een workshop met experts uit de sector werd georganiseerd. Daarnaast worden de uitkomsten van het model naast de huidige Rains input geplaatst. 7.1

Workshop

Tijdens de workshop werd het model uiteengezet en de input getoond. De zeven vertegenwoordigers van de sector gaven tijdens de workshop reeds een aantal bemerkingen. De mensen uit de beroepsfederaties koppelden de informatie ook terug naar hun leden. Dit leverde extra bemerkingen en suggesties op voor de model input. De belangrijkste informatie die ons toeliet het model te verbeteren was: §

-in de landbouw is het gebruik van diesel met laag zwavelgehalte vrij algemeen hoewel dit wettelijk gezien niet nodig is10. Op basis van een mededeling van Guido van Wassenhove op de workshop werd het zwavelgehalte in het model aangepast van 1500 mg/kg naar 1000 mg/kg voor de jaren van 2000 tot en met 2007 (achterliggende redenering is dat ongeveer 1/3 van de gebruikte brandstof reeds laagzwavelig zal zijn). Op basis van informatie in een interview met Olivier Neirynck (Belgische Federatie van Brandstoffenhandelaars) in het informatieblad van Fedagrim werd het zwavelgehalte in het model aangepast van 750mg/kg naar 50mg/kg voor de periode 2008 tot en met 2010 en van 750 mg/kg naar 10 mg/kg voor de periode van 2011 tot en met 2020. De redenering hierachter is dat men streeft naar één soort rode diesel die geschikt moet zijn voor alle gangbare technologieën. De gebruikte emissiefactoren zijn terug te vinden in paragraaf 4.5.5.

§

-het vermogen, de lastfactoren, de gebruikuren en de mediane levensduur werden aangepast voor een aantal machines. Voor de heftrucks werden al deze inputvariabelen naar beneden toe herzien Voor de bouwmachines kregen we geen extra input

De nieuwste generatie dieselmotoren (met common-rail techniek) vereisen zwavelarme dieselbrandstof. Bovendien wordt deze zwavelarme diesel vaak ook voor andere toepassingen gebruikt. De zwavelarme diesel kan immers zonder probleem ook door oudere machines of voor verwarming gebruikt worden. Indien de meerkost van een dubbele brandstoftank hoger is dan de meerkost van het gebruik van zwavelarme diesel waar het niet strikt nodig is, wordt de zwalvelarme diesel voor alle toepassingen gebruikt.

10


51

Voor de landbouwmachines werden een aantal variabelen naar beneden toe herzien, een aantal werden naar boven toe herzien. Voor landbouwtractoren was een lager energieverbruik het resultaat, voor bietenrooiers een aanzienlijk hoger verbruik. De precieze wijzigingen die aan de input werden aangebracht zijn ook aangegeven in Tabel 34 in Bijlage C. 7.2

Rains

Tabel 21 Vergelijking van energieverbruik en emissies tussen Rains en het model uit deze studie

Industrie/bouw Landbouw diesel

benzine diesel LPG

Energieverbruik in PJ

PM (ton)

RainsB

RainsB

2.4 8.2

model

0.5 9.6 0.6 8.6

326 1219

model

125 574 3 367

NOX (ton)

NMVOC (ton)

RainsB

RainsB

2443 8587

model

27 9020 740 8928

441 1553

model

5251 1302 95 803

De Rains cijfers die in de kolom zijn opgenomen zijn deze die momenteel (juni 2005) op de Rains website onder het CP_CLE scenario te vinden zijn Wat betreft de emissies worden soms duidelijk andere emissiefactoren gebruikt. De emissiefactor in RAINS komt neer op meer dan 6 gram PM per kg diesel in de landbouw, hetgeen als onrealistisch hoog beschouwd mag worden. De afgeleide emissiefactor in het emissiemodel is 1,8 gram per kilogram brandstof. Voor de bouw en industrie is de PM emissiefactor in RAINS iets lager dan 6 gram PM per kg brandstof. Uit de uitkomsten van het emissiemodel daarentegen kan een gemiddelde emissiefactor van ongeveer 2,5 gram per kilogram worden afgeleid. De laatste emissiefactor is zeer waarschijnlijk meer betrouwbaar. De emissiefactor voor NOx van ongeveer 44 gram NOx per kg brandstof in RAINS-data is vergelijkbaar met de emissiefactoren gebruikt in deze studie. Dit geldt zowel voor de landbouwcijfers als voor de industrie- en bouwcijfers. De emissiefactor voor NMVOC in de landbouw van ongeveer 8 gram per kg diesel in RAINS is ongeveer twee keer hoger dan de gemiddelde emissiefactor van ongeveer 4 gram per kg diesel die in het emissiemodel is toegepast. De emissiefactor die in Rains wordt gebruikt houdt nog geen rekening met de introductie van nieuwe schonere dieselmotoren terwijl het emissiemodel dit wel doet. EMISSIES DOOR NIET VOOR DE WEG BESTEMDE MOBIELE MACHINES IN HET KADER VAN INTERNATIONALE RAPPORTERING - 1 juli 2005

52

Voor landbouw zien we dat de grootte orde van het energieverbruik dat België aan Rains meldt in dezelfde grootte orde ligt als wat het emissiemodel oplevert. De aanpassing van de in Rains gebruikte 80/20 regel11 voor landbouw zoals door Vlaanderen werd voorgesteld, lijkt dus een logische en verstandige keuze. Voor de bouw en industrie is de conclusie minder voor de hand liggend. Het energieverbruik van het emissiemodel ligt aanzienlijk hoger dan wat in Rains wordt gebruikt. Dit is een gevolg van het feit dat het energiegebruik uit het emissiemodel hoger ligt dan wat uit bijvoorbeeld de Vlaamse energiebalans blijkt (zie hieronder). Verder onderzoek is nodig om na te gaan welk cijfer het meest betrouwbaar is. Verder is het zo dat Rains geen rekening houdt met het verbruik van benzine en LPG. 7.3

De Vlaamse energiebalans

De Vlaamse energiebalans biedt twee mogelijkheden tot vergelijking, het energieverbruik in de landbouw en het energieverbruik van landbouw en industrie. We vergelijken hier het dieselverbruik. We gaan ervan uit dat het energieverbruik in de Vlaamse energiebalans van de landbouwsubsectoren akkerbouw, graasdierhouderij, volle grondstuinbouw en blijvende teelten volledig toe te schrijven is aan mobiele machines. Dit energieverbruik in 2000 bedraagt 4.8 PJ. Dit cijfer komt sterk overeen met het energieverbruik dat we verkregen met het model voor de Vlaamse landbouw: 4.7 PJ. Het diesel- en gasolieverbruik van de industrie in de energiebalans, zou een bovengrens moeten zijn voor het energieverbruik van mobiele machines in de industrie en de bouw aangezien de energiebalans ook het energieverbruik voor verwarming omvat. Het energieverbruik voor 2000 dat we verkregen via het model, 5.5 PJ benadert zeer (te) sterk het cijfer dat door VITO wordt berekend in de Vlaamse energiebalans 6.2 PJ voor het jaar 2000 en overschrijdt dit cijfer zelfs voor het jaar 2003. Wat betreft de input in ons model zijn we zeker van de verkoopscijfers. Voor de cijfers in verband met levensduur en intensiteiten van gebruik kregen we geen feed-back van de sector. Deze laatste cijfers zijn dus mogelijk voor verbetering vatbaar. Anderzijds zijn nog geen generatoren en pompen opgenomen in de studie. Deze machines ook opnemen zal het energieverbruik enkel verhogen.

11

De basis regel voor Rains is dat 80% van het energieverbruik in de landbouw is toe te wijzen aan mobiele machines.


53

Anderzijds betreft het dieselverbruik in de industrie slechts een zeer klein deel van de totale Vlaamse dieselconsumptie. Een wijziging in het dieselverbruik van de industrie buiten transport zal relatief weinig betekenen in de totale dieselconsumptie maar kan wel voor een grotere overeenkomst leiden tussen de cijfers van de energiebalans en de cijfers van het emissiemodel. Binnen het kader van de verkennende studie was het onmogelijk verder te zoeken naar de oorzaak van deze schijnbare incoherentie tussen de cijfers. Het is echter belangrijk deze incoherentie verder te onderzoeken in de toekomst. 7.4

Andere bemerkingen

* De PM emissies van mobiele, niet voor de weg bestemde’ machines zoals bepaald door de VMM werden niet als cross check gebruikt aangezien wij ervan uitgaan dat deze een sterke onderschatting van de emissies inhouden. Dit wordt uiteengezet in bijlage A Inventarisatie van gegevensbronnen en gegevens onder emissiegegevens. * Prodcom cijfers gecombineerd met import-export cijfers werden evenmin gebruikt voor cross checks. De reden is dat het moeilijk was beide informatiebronnen te combineren, dat informatie voor bepaalde productcategorieën vertrouwelijk was of dat incoherente cijfers verkregen werden.


54

8

Technologische maatregelen voor emissiereductie

8.1

EU emissiewetgeving voor niet voor de weg bestemde mobiele machines

In 1997 werd in de Europese richtlijn 97/68/EC voor de eerste keer wetgeving vastgelegd voor de emissies van niet voor de weg bestemde mobiele machines die op diesel lopen, zoals machines voor de wegenbouw of compressoren. De wetgeving werd geïmplementeerd in twee stappen: Stage I werd geïmplementeerd in 1999, Stage II werd geïmplementeerd van 2001 tot 2004, afhankelijk van de vermogensklasse van de motor. De wetgeving voor tractoren in de bos- en landbouw is in 2000 vastgelegd in de Europese richtlijn 2000/25/EC. Er gelden dezelfde grenswaarden, alleen de invoeringsdata van de verschillende stappen zijn verschillend. Motoren gebruikt in schepen, locomotieven, vliegtuigen en generatorsets werden niet door Stage I en II gedekt. In 2002 werd Directive 2002/88/EC aangenomen. Hiermee werd 97/68/EC geamendeerd en werd een emissiestandaard toegevoegd voor kleine benzine motoren met een vermogen kleiner dan 19kW. Deze standaard is tot een grote hoogte in lijn met de US standaard. In deze richtlijn zijn voor ‘hand-held’ en ‘non hand-held’ –machines grenswaarden in twee verschillende stappen vastgelegd. In de Directive werd ook het toepassingsgebied van Stage II voor motoren die draaien met een constant toerental uitgebreid. Naast de wetgeving betreffende de uitlaatgasemissies voor de categorie niet voor de weg bestemde mobiele machines bestaat er ook dergelijke wetgeving voor de pleziervaart. Deze wetgeving is vastgelegd in de richtlijn 94/25/EC, welke reeds geamendeerd is door 2003/44/EC. Voor de stappen Stage III A en B en Stage IV werden de volgende richtlijnen aangenomen: richtlijn 2004/26/EC voor mobiele machines en richtlijn 2005/13/EC voor bos- en landbouwmachines. De Stage III standaard wordt geleidelijk ingevoerd van 2006 tot 2013 terwijl de Stage IV standaard in 2014 van kracht wordt. Het toepassingsgebied van Stage III en Stage IV wordt uitgebreid met aparte limieten voor motoren voor locomotieven en motoren voor de binnenscheepvaart. De wetgeving in Stage III en IV is alleen van toepassing op nieuwe motoren met uitzondering van vervangingsmotoren voor locomotieven en motoren voor de binnenscheepvaart, van materieel dat al in gebruik is. De EU Stage III en Stage IV limieten zijn geharmoniseerd met de V.S. Tier 3 en 4 limieten. De grenswaarden in de Europese wetgeving zijn gedefinieerd in g/kWh, en de gehanteerde typegoedkeuringstest is een stationaire motortest verdeeld over meerdere lastpunten in het motorkenveld van vermogen en toerental (NRSC, Non Road Steady Cycle, gedefinieerd in ISO 8178-4). Voor een aantal verschillende toepassingsgebieden is onderscheid gemaakt tussen het aandeel van de lastpunten over de testcyclus en het EMISSIES DOOR NIET VOOR DE WEG BESTEMDE MOBIELE MACHINES IN HET KADER VAN INTERNATIONALE RAPPORTERING - 1 juli 2005

55

niveau van de lastpunten in het kenveld (vermogen en toerental). Gelijktijdig met de invoering van de nieuwe stappen Stage III en IV werd ook een transient test procedure in gebruik genomen, de Non-Road Transient Cycle (NRTC). Deze wordt in principe alleen gebruikt voor de meting van PM emissies voor Stage III B en Stage IV (behalve voor stationaire motoren). Indien de fabrikant dat wenst kan de NRTC ook worden gebruikt voor Stage III A of de gasvormige emissies (CO, HC en NOx) onder Stage III B en Stage IV. In alle andere gevallen wordt de NRSC gebruikt. De emissiewaarden vastgelegd in de Europese richtlijnen worden in Bijlage B gegeven.

8.2

Technische maatregelen voor de reductie van de uitlaatgasemissies van niet voor de weg bestemde mobiele machines

De maatregelen voor het verminderen van de emissies van mobiele machines zijn grofweg onder te verdelen in maatregelen voor diesel- en benzinemotoren. 8.2.1

Dieselmotoren

Voor dieselmotoren kunnen de mogelijkheden voor het verminderen van de uitlaatgasemissies ingedeeld worden in 4 verschillende gebieden: - (Interne) motormaatregelen - Uitlaatgasnabehandeling. - Gecombineerde systemen. - Brandstofaanpassingen, zoals diesel-wateremulsie en additieven. 8.2.1.1

(Interne) motormaatregelen

De motortechnische ontwikkelingen voor mobiele machines op diesel zal op hoofdlijnen de ontwikkelingen volgen van vrachtwagenmotoren. In de volgende paragrafen zal hier per aspect kort op ingegaan worden. Bij de technische maatregelen is de nadruk gelegd op mogelijkheden die direct of in de nabije toekomst (binnen enkele jaren) toe te passen zijn. -

-

Interne motormaatregelen, zoals optimalisatie verbrandingsruimte en 4 kleppen per cilinder (deeltjes, NOx). Aanpassing brandstofinjectiesysteem (bijvoorbeeld common-rail, elektronisch geregelde inspuitpomp), optimalisatie verstuivers, hogere inspuitdruk (deeltjes, NOx) Montage intercooler (deeltjes, NOx)


56

-

EGR (Exhaust Gas Recirculation / Uitlaatgasrecirculatie) (deeltjesemissie stijgt, NOx)

Uitlaatgasrecirculatie voor vrachtwagenmotoren zal vrij algemeen ingezet gaan worden om de US 2004 en de EURO-4 NOx-eisen te realiseren. Omdat EGR leidt tot een stijging van de deeltjesemissie zal voor EURO-4 dan ook een roetfilter ingezet moeten worden. 8.2.1.2 -

Uitlaatgasnabehandeling DOC (diesel oxidation catalyst) Roetfilters DeNOx

DOC

Oxidatiekatalysatoren voor dieselmotoren worden vaak aangeduid met DOC (diesel oxidation catalyst). DOC's zijn zeer geschikt om de HC en CO emissie te verminderen. De haalbare vermindering ligt in de range van 50% tot 90%. Daarnaast kan de oxidatiekatalysator de deeltjesemissie verminderen, aangezien het koolwaterstof-deel van het deeltje grotendeels geoxideerd wordt tot CO2 en H2O. Bij dieselbrandstof met een zwavel niveau van 350-500 ppm wordt deze vermindering vaak tenietgedaan door een toename van het sulfaat + waterdeel. Bij laagzwavelige brandstof (S<50 ppm) kan een deeltjesemissie-vermindering van ca 15% tot 30% gerealiseerd worden Roetfilters

De officiële naam is deeltjesfilter, omdat ook andere deeltjes dan roet worden opgevangen dan roet. Volgende deeltjes worden opgevangen: roet (koolstof), koolwaterstoffen, sulfaat + gebonden water en anorganische bestanddelen zoals metalen (voornamelijk afkomstig van olieadditief). Het meest gebruikt voor wegvoertuigen is het keramisch monolietfilter. Andere filtertypen zijn het keramisch wikkelfilter en het poreuze metaalfilter. Er zijn verschillende systemen om de opgevangen deeltjes te verwijderen (regenereren). Zie hieronder: -

-

Systemen met verlaging zelfontbrandingstemperatuur van roet d.m.v. reactie NO2 met roet: o CRT (Continuously Regenerating Trap) o CSF (Catalysed Soot Filter) Systemen met verlaging zelfontbrandingstemperatuur van roet d.m.v. een brandstofadditief


57

-

Systemen met verhoging filtertemperatuur (elektrisch, brander, opvoeren uitlaatgastemperatuur, motorbelasting omhoog) Combinaties van bovengenoemde voor verbetering regeneratie

Afhankelijk van het type hebben roetfilters een effectiviteit van 30 tot groter dan 90%, waarbij de suboptimaal afgestemde retrofitsystemen zonder aanpassing van de regeling of zonder gebruik van additieven de laagste effectiviteit hebben terwijl geoptimaliseerde systemen een zeer hoge effectiviteit kunnen hebben.

De-NOx systemen

Bij selectieve katalytische reductie (in Engels Selective Catalytic Reduction of SCR) van NOx wordt een ammonia-vormend reagens toegevoerd (stroomopwaarts van de katalysator) om de NOx om te zetten naar N2. Ammonia (NH3) reageert zeer selectief met de NOx waardoor de reagensconsumptie laag is. Vanwege de zeer krachtige NOx reductie (60%-80%) kan de motor op een hogere NOx en een hiermee samengaand lager verbruik afgesteld worden. Door de brandstofkostenbesparing kunnen de kosten van het reagens meer dan gecompenseerd worden. Als gekozen wordt voor een hogere NOx afstelling dan zal de deeltjesemissie vaak dalen, vanwege de zogenaamde NOx-deeltjes trade-off. De deeltjesemissiedaling zal per motortype sterk verschillen maar kan oplopen tot zo'n 60%. SCR-deNOx voor wegvoertuigen vraagt een regelsysteem dat de ureum doseert als functie van motorkoppel en -toerental en mede afhankelijk van katalysatoreigenschappen en –parameters. Voor de stationaire non-road toepassingen is dit eenvoudiger realiseerbaar. 8.2.1.3 -

Brandstoffen Diesel-wateremulsie Brandstofadditieven

Diesel-wateremulsie Hierbij wordt 10% tot 20% water toegevoegd aan de brandstof. Toevoeging van water aan de dieselbrandstof in de vorm van een emulsie verlaagt de verbrandingstemperatuur en daarmee de NOx emissie. Het water zorgt door de plotselinge verdamping voor zogenaamde micro-explosies. Dit resulteert in kleinere brandstofdruppeltjes waardoor de deeltjesemissie daalt. Vuistregel is dat 1% water ook ongeveer 1% NOx reductie geeft. De deeltjesemissiedaling kan veel groter zijn (tot zo'n 50%) maar in sommige gevallen ook vrijwel nul. EMISSIES DOOR NIET VOOR DE WEG BESTEMDE MOBIELE MACHINES IN HET KADER VAN INTERNATIONALE RAPPORTERING - 1 juli 2005

58

Door de lagere energie-inhoud van de brandstof zal het motorvermogen ook met ca 10% tot 20% dalen, tenzij de brandstofpomp op een grotere hoeveelheid wordt afgesteld. Brandstofadditieven

Brandstofadditieven op metaalbasis worden om twee redenen toegepast: - Directe vermindering deeltjesemissie o Alleen PlatinumPlus additief: 15% tot 30% o Additief + oxidatiekatalysator: 30% tot 50% - Verbeteren of bewerkstelligen regeneratie van roetfilter o Additief + roetfilter: 80% tot 95%, maar belangrijkste functie is verbetering regeneratie.

8.2.1.4 -

Gecombineerde systemen EGR-roetfilter Lean NOx katalysator – roetfilter SCR-deNOx - roetfilter

EGR-roetfilter

Bij dit retrofit-systeem wordt uitlaatgas afgetakt na de deeltjesfilter en via een koeler en een regelklep toegevoerd aan de inlaat van de motor (voor de compressor). Een NOx reductie van ca 50% in combinatie met een deeltjesemissiereductie van ca 80% wordt haalbaar geacht. Lean NOx katalysator - roetfilter Bij een lean NOx katalysator wordt stroomopwaarts van de katalysator dieselbrandstof geïnjecteerd. Deze reageert in de katalysator o.a. met de NOx, waardoor deze omgezet wordt in N2. Aangezien ook een flink deel van de brandstof met zuurstof reageert, wordt ook veel warmte ontwikkeld. Dit betekent een temperatuurverhoging van het uitlaatsysteem, waardoor goed gelet moet worden op de veiligheidsaspecten hiervan. SCR-deNOx - roetfilter

Door de NO naar NO2 omzetting in de roetfilter zal ook de efficiency van de SCR katalysator omhoog gaan Johnson Matthey heeft laboratoriumresultaten gepubliceerd met daarin de volgende resultaten (afhankelijk van de testcyclus): NOx vermindering: 85% tot 90 % deeltjes vermindering: 70% tot 95%.


59

8.2.1.5

Overzicht emissiereducerende maatregelen

In onderstaande tabel is een overzicht gegeven met indicatieve waarden voor emissiereducerende maatregelen voor het wegtransport. De waarden zijn relatief ten opzichte van een conventionele diesel motor die nog niet aan emissiewetgeving behoefde te voldoen. Tabel 22 Indicatieve waarden voor emissiereducerende maatregelen voor het wegtransport

NOx reductie

Deeltjes reductie

%

%

Toename*** Verbruik / CO2 %

(Interne)motormaatregelen: Motor upgrade EGR*

15 tot 30 30 tot 50

35 tot 50 -20 tot -100

-2 tot 2 0 tot 5

Nabehandeling: Oxidatiekatalysator Roetfilters Roetfilter + EGR* Roetfilter + lean NOx katalysator SCR-deNOx SCR-deNOx + motorhercalibratie* Roetfilter + SCR-deNOx **

0 0 tot 10 30 tot 70 30 tot 50 70 tot 90 60 tot 80 70 tot 90

15 tot 30 30 tot 90 30 tot 90 30 tot 90 0 tot 30 30 tot 60 80 tot 90

0 0 tot 2 0 tot 6 3 tot 9 0 Daling 4 tot 8 0

Brandstof: Brandstof-wateremulsie Brandstof-wateremulsie + oxidatiekatalysator Brandstof-wateremulsie + EGR*

10 tot 30 10 tot 30 50 tot 80

10 tot 50 - tot 70 0

* substantiële ontwikkeling per motortype vereist ** nog te ontwikkelen *** schatting TNO Hieronder is in een grafiek weergegeven wat de haalbare absolute niveaus zijn van enkele technologieën zoals toepasbaar in het wegtransport (heavy-duty). De in de grafiek aangegeven EURO2 emissies zijn vergelijkbaar met de Stage II emissies voor NOx. De stage II emissies voor PM liggen echter ongeveer 3x hoger dan wat in Figuur 20 is aangegeven.


60

low emission diesel technologies

PM emissions [g/kWh]

0.15

0.10 EGR

Euro 2

SCR + DOC 0.05

Euro 3 EGR + DPF SCR + DPF

0.00 0

1

2

3

4

5

6

7

8

NOx emission [g/kWh]

Figuur 20 Haalbare absolute emissieniveaus van enkele technologieën zoals toepasbaar in het wegtransport (heavy-duty)

Bron: [Verbeek 2000] DOC = diesel oxidation catalyst. DPF = diesel particulate filter EGR = exhaust gas recirculation

SCR = selective catalytic reduction De meeste maatregelen hebben tevens een sterk reducerend effect op de HC en CO emissie. Dit geld voor alle vormen van nabehandeling. Aangezien de hoeveelheden HC en CO voor een dieselmotor toch al relatief laag zijn, is dit echter minder belangrijk.

8.2.2

Benzinemotoren

Traditioneel zijn veel mobiele machines die op benzine lopen voorzien van een 2-takt motor vanwege de lage kostprijs, vanwege de hoge vermogensafgifte per gewichtseenheid of een combinatie van beide. Het 2-takt principe met zijn spoelproces heeft zeer hoge HC-emissies als gevolg. Met name de grotere motoren zullen de ontwikkelingen gaan volgen die ook bij bromfietsen, motorfietsen en buitenboordmotoren gaande zijn. Hierbij valt te denken aan omschakeling van 2-takt naar 4-takt en de toepassing van een passieve oxidatiekatalysator. Voor benzinemotoren zijn er 3 gebieden te onderscheiden waarop de uitlaatgasemissies verminderd kunnen worden: - (Interne) motormaatregelen - Uitlaatgasnabehandeling - Brandstof


61

8.2.2.1 -

(Interne) motormaatregelen van 2-takt naar 4-takt van 2-takt conventioneel naar 2-takt met directe injectie (DI) verbetering smeerproces van een 2-takt geoptimaliseerde afstelling carburator brandstofinspuiting elektrische aandrijving als vervanging van de verbrandingsmotor

Van 2-takt naar 4-takt

Wat betreft de motortechnische maatregelen is de overschakeling van het 2-takt principe naar het 4-takt principe de meest bekende. Hiermee valt een grote verbetering van met name de HC-emissie te realiseren. Op dit moment worden bijvoorbeeld al veel buitenboordmotoren en grasmaaiers met een 4-takt motor verkocht. De 4-takt motor is echter relatief duur en zal daarom afvallen voor sommige applicaties die slechts een kleine motor vragen. Van 2-takt conventioneel naar 2-takt met directe injectie (DI)

Een andere optie om de uitstoot van 2-takt motoren te verbeteren is de uitrusting ervan met directe injectie (DI) waarmee het typische spoelproces van een 2-takt motor, die de hoge HC emissie veroorzaakt, komt te vervallen. De HC-emissies worden hiermee sterk gereduceerd. Verbetering smeerproces van een 2-takt

Een 2-taktmotor krijgt zijn smeerolie gedoseerd hetzij door een doseersysteem in het inlaattraject, hetzij door toevoeging van de smeerolie aan de brandstof (mengsmering). In beide gevallen komt de smeerolie uiteindelijk in het verbrandingsproces en wordt daarbij slechts gedeeltelijk verbrand. Door het smeerproces te optimaliseren, d.w.z. beter af te stemmen op de smeerbehoefte kan het verbruik van smeerolie en de uitstoot als gevolg van het smeerolieverbruik verminderd worden. Ook optimalisatie van de productietoleranties en het motorontwerp dragen bij aan een verlaagde smeeroliebehoefte. Geoptimaliseerde afstelling carburator

Voor alle motoren uitgerust met een carburator geldt dat met een verbeterde afstelling de uitstoot enigszins verminderd kan worden. Elektrische aandrijving als vervanging van de verbrandingsmotor

De toepassing van verregaande motortechnische maatregelen zal voor kleine motoren voor met name huishoudelijk gebruik te ver gaan. In plaats daarvan kan voor deze


62

toepassingen worden overgestapt naar elektrische aandrijving (grasmaaiers, bladblazers, kettingzagen). 8.2.2.2 -

Uitlaatgasnabehandeling Oxidatie katalysator, al dan niet met secondaire luchtinjectie Geregelde driewegkatalysator

Een vrij eenvoudige maatregel, om de HC en CO emissie van 2-takt en 4-takt motoren te reduceren, is de montage van een of twee passieve oxidatiekatalysatoren, al dan niet gecombineerd met secundaire luchtinjectie in het uitlaatsysteem. Dit principe wordt al bij motorfietsen en bromfietsen toegepast. De effectiviteit van het toepassen van een passieve oxidatiekatalysator, eventueel in combinatie met secondaire luchtinjectie is ongeveer 60%. Voor het verminderen van de NOx emissie is een driewegkatalysator nodig in combinatie met een gesloten regeling van de brandstofvoorziening. In een studie naar de mogelijke maatregelen voor bromfietsen, uitgevoerd voor de Europese Commissie [Rijkeboer 2002] bleek deze toepassing voor brommers onrealistisch duur vanwege de lage kostprijs van een bromfiets. Voor grote motoren is het toepassen van een driewegkatalysator kostentechnisch mogelijk beter haalbaar.

8.2.2.3 -

Brandstoffen smeerolie mengsmeersysteem 2-takt laag zwavelige benzine LPG / aardgas

Voor 2-takt motoren is door een verbetering van de kwaliteit van de smeerolie voor het mengsmeersysteem een afname van het olieverbruik te realiseren doordat minder smeerolie nodig is voor het onder alle condities in stand houden van een goede motorsmering. Moderne 2-takt motoren hebben minder smeerolie nodig dan oudere 2takt motoren vanwege de nauwkeurigere fabriekstoleranties van motoronderdelen en een geoptimaliseerd, geregeld, smeersysteem. In plaats van 5 gew% smeerolie op de brandstof kan men ongeveer toe met 1 gew% smeerolie. Voorts kan het toepassen van biologisch afbreekbare olie als voordeel hebben dat de onverbrande of deels verbrande smeerolieresten in de natuur sneller afgebroken worden. In het geval een driewegkatalysator wordt toegepast heeft het gebruik van laag zwavelige benzine als gevolg dat de katalysator efficienter werkt en dat deze minder snel veroudert. EMISSIES DOOR NIET VOOR DE WEG BESTEMDE MOBIELE MACHINES IN HET KADER VAN INTERNATIONALE RAPPORTERING - 1 juli 2005

63

Als alternatief voor de motor die op benzine loopt is een LPG of aardgasconversie mogelijk. Deze twee gasvormige brandstoffen hebben als voordeel dat er minder schadelijke koolwaterstoffen (PAK, Aldehydes, BTX, 1,-3 butadieen) en minder deeltjes worden uitgestoten. Daarbij is door de hogere H / C verhouding van de gasvormige brandstoffen de uitstoot van CO2 lager dan bij benzine. 8.2.2.4

Overzicht met indicatieve waarden voor emissiereducerende maatregelen voor conventionale 2takt en 4-takt vonkontstekingsmotoren

Tabel 23 Indicatieve waarden voor emissiereducerende maatregelen voor conventionele 2-takt en 4-takt vonkontstekingsmotoren

van 2-takt conventioneel naar 4takt conventioneel van 2-takt conventioneel naar 2takt met directe injectie (DI) geoptimaliseerde afstelling carburator (2-takt en 4-takt) elektrische aandrijving als vervanging van de verbrandingsmotor Oxidatie katalysator, al dan niet met secundaire luchtinjectie (2-takt en 4-takt) Geregelde driewegkatalysator *lokale reductie

HC, CO reductie 50 - 80%

NOx reductie Toename

50 - 80%

?

5 - 25%

Mogelijk toename

100%*

100%*

40 - 60%

0

>90%

>90%


64

9

Conclusies

De studie verzamelt heel wat data met betrekking tot de huidige situatie van mobiele machines. Daarnaast wordt ook een model ontwikkeld dat op basis van een beperkte hoeveelheid inputgegevens, emissies berekent vandaag en in de toekomst. Het model sluit nauw aan bij de Europese regelgeving en houdt dankzij zijn opbouw ook rekening met het feit dat oude machines niet meer gebruikt worden. De modelresultaten werden bovendien gevalideerd in een workshop. De workshop liet ook toe de modelinput nauwer bij de realiteit te laten aansluiten. We kunnen dan ook zeggen dat deze verkennende studie de sector van de mobiele machines beter in kaart bracht op heel wat domeinen: • emissies van mobiele machines vandaag en in de toekomst Indien de emissies van wegtransport en mobiele machines samen worden beschouwd, nemen de mobiele machines hier een niet verwaarloosbaar aandeel in: 5% van de CO2 uitstoot 11% van de NOx uitstoot 11% van de PM uitstoot 21% van de SO2 uitstoot 14% van de VOS uitstoot De “gereguleerde” emissies zoals PM, NOx , SO2 dalen gevoelig de volgende jaren dankzij de Europese regelgeving. De sectoren bouw-industrie en landbouw zorgen voor de grootste uitstoot. De bouw en industrie zijn meestal belangrijker. Dit is zeker het geval voor de VOS uitstoot die nagenoeg uitsluitend wordt veroorzaakt door benzinevoertuigen, die in de landbouw afwezig zijn. De verdeling over de gewesten is nagenoeg proportioneel aan de bevolking. • energieverbruik vandaag en in de toekomst Het energieverbruik verloopt zoals de CO2 uitstoot en blijft de komende jaren stijgen. • wagenparken van de verschillende machinetypes vandaag en in de toekomst • gegevens bronnen van mobiele machines Een lijst van de verschillende bronnen waar gegevens in verband met mobiele machines in België voorradig zijn, wordt aangemaakt. EMISSIES DOOR NIET VOOR DE WEG BESTEMDE MOBIELE MACHINES IN HET KADER VAN INTERNATIONALE RAPPORTERING - 1 juli 2005

65

• Een overzicht van de huidige emissienormering wordt gegeven • Mogelijkheden voor het verminderen van emissies van mobiele machines worden gegeven

Ondanks de verduidelijking die de studie biedt op heel wat gebieden, blijft er ruimte voor verdere verfijning van de huidige resultaten en het verder wegwerken van hiaten bij de dataverzameling. Domeinen waar nog vooruitgang kan geboekt worden zijn: • integratie van de bosbouw in het model • beter integreren van grasmaaiers en andere door huishoudens gebruikte tuintoestellen • integratie van de vrijetijdssector met onder andere de quads • nagaan in hoeverre de huidige gerapporteerde machines in landbouw en industrie het volledige machinepark dekken. Indien nodig kan bijvoorbeeld de sector van de generatoren en pompen ook beter in kaart worden gebracht • verfijnen van de gewestelijke verdeelsleutels • verbeteren van de prognoses door het invoeren van sectorale economische groeiprognoses in het prognose model • via het intensifiëren van contacten op het terrein kunnen eventueel nog meer specifieke gegevens met betrekking tot gebruiksintensiteiten en levensduur van machines bekeken worden.


66

Literatuur [1]

[2] [3] [4] [5]

[6] [7] [8] [9] [10] [11]

[12] [13] [14] [15] [16] [17]

Annemie Maertens, Dirk Van Lierde, Het energieverbruik in de Vlaamse land- en tuinbouw, Centrum voor Landbouweconomie, publicatie nr. 1.01, januari 2003 (zie ook website-referentie [c]) Median Life, Annual Activity, and Load Factor Values for Nonroad Engine Emissions Modeling, EPA420-P-04-007, april 2004 Economisch dossier SIGMA 2004, Algemene Vergadering & Persconferentie, 18/06/2004 Bouwman, M.E., Mobiele werktuigen in Nederland; prognoses tot 2030, RIVM-rapportnr 773002004, maart 1996 Lambrecht, U. et al., Entwicklung eines Modells zur Berechnung der Luftschadstoffemissionen und des Krafstoffverbrauchs von Verbrennungsmotoren in mobilen Geräten und Machinen, IFEU, Heidelberg, Januari 2004 News, nieuwsbrief van Fedagrim, interview met Olivier Neirynck over nieuw rode diesel in de landbouw, juni 2005 Non Road Mobile Machinery Usage, Life and Correction factors, Report to the Department for Transport, Draft for consultation, August 2004 Berg, S. Lindholm, E.L., Energy use and environmental impacts of forest operations in Sweden, Journal of Cleaner Production 13, 33-42, 2005 Debauche W., De weg, hefboom van mobiliteit en de economie, Opzoekingscentrum voor de wegenbouw, 2000 Rijkeboer 2002 Rijkeboer R.C., Emission Regulation of PTW's, EC Study ContractFIF.20010701 TNO report 03.OR.VM.004.1/RR, februari 2002 Rijkeboer 2005 Rijkeboer R.C., Stocktaking study on the current status and developments of technology and regulations related to the environmental performance of recreational marine engines, EC Study Contract ETD/FIF.20030701, TNO report 04.OR.VM.057.1/RR, januari 2005. Verbeek 2000 Quick Scan: Verbetering uitlaatgasemissies voor wegtransport en binnenscheepvaart, oktober 2000. Calculation of Age distributions in the Nonroad Model: Growth and Scrappage, EPA420-P04-007, april 2004 Samaras, S. et al., EMEP/Corinair Emission Inventory Guidebook, Other mobile sources&machinery (B810-1), february 1996 CITEPA, Expert Group on Techno-Economic Issues, Background documents: Land based diesel engines - 18 to 560 kW, june 2003 McGuinlay, J., Non-Road Mobile Machinery Usage, Life and Correction Factors, AEAT/ENV/R/1895, november 2004 Wood, S., Emission factors programme Task 8c- emissions from non-road mobile machinery in the lawn and garden sector, AEAT/ENV/1719/Issue 1, june 2004


67

Websites [a] [b] [c] [d]

http://statbel.fgov.be/figures/d37_nl.asp http://mineco.fgov.be/informations/statistics/prodcom/ http://www2.vlaanderen.be/ned/sites/landbouw/publicaties/cle/101.html http://www.mina.vlaanderen.be/wiedoetwat/aminal/taken/bosengroen/frmsetbos. htm [e] http://ecodata.mineco.fgov.be/ [f] http://www.iiasa.ac.at/rains/ (informatie mbt Rainsmodel) [g] http://www.statbel.fgov.be/pub/d5/p501y2001_nl.pdf (landbouwtellingen)


68

Bijlage A Inventarisatie van gegevensbronnen en gegevens

A.1

Structuur van deze bijlage - Classificatie van de gegevens en gegevensbronnen

Een doel van de studie is een zo breed mogelijk beeld te krijgen van beschikbare gegevens met betrekking tot mobiele machines. Hieronder wordt zo gedetailleerd mogelijk aangegeven welke gegevens bij welke instantie te verkrijgen zijn. Bijzondere aandacht wordt besteed aan de informatie die van belang is voor het model dat de emissies berekent. Deze informatie is: •

Aantal nieuwe machines: aantal nieuwe machines per type, opgedeeld per vermogensklasse, voor ieder jaar tot twee maal de mediane levensduur terug in de tijd. Uren: gemiddeld aantal gebruiksuren per jaar (per machinetype)

•

Vermogen: gemiddeld vermogen per machinetype (bepaald op basis van de vermogensklassen beschouwd bij de variabele “aantal machines”)

•

Levensduur: voor het emissiemodel is de mediane levensduur van belang

Waarom precies deze informatie nodig is voor het model wordt uiteengezet in hoofdstuk 4 dat uitleg geeft over het model. Bij de bespreking van de geraadpleegde bronnen en de verzamelde gegevens, wordt in dit hoofdstuk de opdeling uit Tabel 24 gevolgd.


69

Tabel 24 Opdeling van de gegevenstypes gehanteerd in deze bijlage

Gegevenstype Aantal nieuwe machines opgedeeld per vermogensklasse, voor ieder jaar tot twee maal de mediane levensduur terug in de tijd Gebruikscijfers (uren per jaar), Mediane Levensduur, Lastfaktoren Import/exportcijfers en PRODCOMgegevens Wagenparkcijfers Energiebalansen Emissie cijfers

Gebruik Paragraaf R A.3

R

A.4

O

A.5

C C C

A.6 A.7 A.8

Deze opdeling wordt gehanteerd om volgende redenen: - meestal vallen de gegevens die bij één bepaalde instantie/contactpersoon worden verkregen, binnen één van deze 5 beschouwde gegevenstypes - Ze weerspiegelen hun rol in de verdere gegevensverwerking gegeven dat rechtstreeks input vormt voor emissiemodel “R”, gegeven dat onrechtstreeks input vormt voor emissiemodel “O”, gegeven dat op zich gevraagd werd en/of als cross-check kan dienen voor model “C”. In de laatste kolom van Tabel 24 wordt het nummer aangegeven van de paragraaf waarin de gegevensbronnen voor het beschouwde gegevenstype, worden besproken. In wat volgt wordt een overzicht gegeven van de instanties die gecontacteerd werden. Er wordt telkens aangegeven welke informatie bij die instantie beschikbaar is, en of die informatie in deze context bruikbaar is. Waar mogelijk worden ook contactpersonen vermeld. In A.2 wordt eerst een globaal overzicht gepresenteerd van de gegevensbronnen. Daarbij wordt aangegeven om welk gegevenstype het gaat (cfr. Tabel 24), welke machintypes bij de beschouwde bron beschouwd worden (cfr. Tabel 2) en welke Motortypes onderscheiden kunnen worden (cfr. Tabel 3). Tot slot wordt aangegeven voor welk bereik van jaren de gegevens beschikbaar zijn, en wat de regionale resolutie ervan is. Daarna wordt op elk van de gegevensbronnen dieper ingegaan. De bespreking is daarbij georganiseerd volgens de gegevenstypes uit Tabel 24. EMISSIES DOOR NIET VOOR DE WEG BESTEMDE MOBIELE MACHINES IN HET KADER VAN INTERNATIONALE RAPPORTERING - 1 juli 2005

70

A.2

Overzicht gecontacteerde instanties

Gegevenstype (cfr. Tabel 24)

Machinetypes (cfr. Tabel 2)

Motortypes (cfr. Tabel 3)

NIS – (Pers.C.)

Aantal machines

landbouwtraktor (42)12

-

2

ECODATA – (Web)

Aantal machines


-*

3

NIS – (Web)

Aantal machines


-

4

SIGMA – (Pers.C.)

Aantal machines

Civiele bouwkunde (C: 16-41)

5

SIGMA – (Pub.)

Aantal machines

6

SIGMA – (Pub.)

Aantal machines

7 8

Fedagrim –(Pub) Producenten & verdelers - (Web) Belgisch Leger EPA – (Pub.)

Aantal machines Vermogensklassen (Aantal machines) geen data beschikbaar gebruik – levensduur -… gebruik – levensduur

Civiele bouwkunde (C: 16-41) heftrucks (12) landbouwmachines

9 10 11 12

AGORIA – (Pers.C.) EUROMOT

18812004 19832003

prov

op basis van cijfers DIV

prov

+

20022004

BE

* = wel splitsing naar brandstoftype meer dan enkel landbouwtraktors? voorgaande jaren zouden ook beschikbaar moeten zijn

-

19962004 19912003

BE

±

Jaren

Opmerkingen

Instantie – (vorm)

1

Regionaal

Nr. Gegevensbron

Tabel 25 Overzicht gecontacteerde instanties en beschikbare informatie

BE

Gebruikt om SIGMAcijfers op te splitsen informele contacten

landbouwtraktor (42) Nog geen informatie beschikbaar

Legende: Instantie - (vorm): Pers.C.= persoonlijke communicatie, Pub. = Publicatie, Web=website Machinetypes: tussen haakjes wordt aangegeven welke categorieën en met welk detail de indeling uit Tabel 2 wordt bestreken, bijvoorbeeld: C: 16-41 = categorie C, tot op laagste detail, “C” = categorie C op geaggregeerd niveau Motortypes: - = niet beschikbaar, ± = schatting mogelijk, + = beschikbaar Regionaal: prov = per provincie; BE, VL, WAL= België, Vlaanderen, Wallonië Alle kolommen: cel niet ingevuld = niet van toepassing

Door de hoge percentages benzinevoertuigen hierin, lijkt het mogelijk dat meer dan enkel zuivere landbouwtraktoren in deze categorie vallen in de DIV-cijfers 12


71

Instantie – (vorm)

Gegevenstype (cfr. Tabel 24)

Machinetypes (cfr. Tabel 2)

Motortypes (cfr. Tabel 3)

Jaren

Regionaal

13

NIS – (Pers.C.)

Wagenpark

landbouwvoertuigen (D: 42-50)

±

2003

BE

14

NIS – (Web)

Wagenpark

-

ECODATA – (Web)

Wagenpark

16

Centrum voor landbouweconomie – (Pub.) VITO

energiegebruik landbouw

19962004 19742004 2000

BE

15

landbouwtraktor (42)12 landbouwtraktor (42)12

1990, 19942002

VL

ICEDD FOD Economie Nat. Bank België – (Pers.C.)

Energie-balans Energie-balans import/export

21

NIS- (Web.)

PRODCOM

22

geen bruikbare gegevens

23

Douane en accijnzen – (Pers.C.) NIS

24

NIS

landbouwtellingen

25

VMM

emissies

17

18 19 20

Energie-balans

Huishoudenquête

landbouwvoertuigen (D: 42-50)

-*

-

ruwweg: B: 9-15, C: 16-41, D:42-50, F: 55-67,

-

19952004

B, D beperkte opsplitsing

-

19992003

Opmerkingen

Nr. Gegevensbron

Tabel 26 Overzicht gecontacteerde instanties en beschikbare informatie (vervolg)

voorgaande jaren zouden ook beschikbaar moeten zijn meer dan enkel landbouwtraktors? * = wel splitsing naar brandstoftype

VL

WAL BE BE

BE

niet bruikbaar niet bruikbaar Onderscheiden categorieën maken opdeling volgens Tabel 2 ruwweg mogelijk. Vermogensgegevens enkel vor landbouwtraktoren en generatoren. beperkte gegevensbeschikbaarheid

% huishoudens die een grasmaaier hebben

F Grasmaaiers D landbouwvoertuigen

Wagenpark landbouwmachines

VL

Legende: Instantie - (vorm): Pers.C.= persoonlijke communicatie, Pub. = Publicatie, Web=website Machinetypes: tussen haakjes wordt aangegeven welke categorieën en met welk detail de indeling uit Tabel 2 wordt bestreken, bijvoorbeeld: C: 16-41 = categorie C, tot op laagste detail, “C” = categorie C op geaggregeerd niveau Motortypes: - = niet beschikbaar, ± = schatting mogelijk, + = beschikbaar Regionaal: prov = per provincie; BE, VL, WAL= België, Vlaanderen, Wallonië Alle kolommen: cel niet ingevuld = niet van toepassing


72

Naast deze instanties werd ook informatie gezocht in buitenlands studies vooral wat betreft gebruikscijfers (uren per jaar), mediane levensduur, lastfaktoren A.3

Aantal nieuwe machines

Het aantal nieuwe machines per jaar, opgedeeld volgens Tabel 2 en Tabel 3, vormt rechtstreeks input voor het emissiemodel. A.3.1

Nationaal Instituut voor de Statistiek

•

Contactpersoon: Rudy VANDEREYT [[email protected]]

•

Beschikbare informatie: DIV-cijfers met de inschrijvingen van nieuwe voertuigen van de groepen “landbouwtrekker” en “speciaal voertuig”, vanaf 1881 tot 2004. De cijfers zijn opgedeeld per gemeente, provincie, gewest en per voertuigtype. Ook brandstoftype en vermogen zijn beperkt aanwezig. De voertuigtypes die onderscheiden worden in deze gegevens zijn terug te vinden in Tabel 27. Tabel 27 Voertuigtypes in NIS-gegevens (op basis van DIV) BF BP DT FA

BRANDWEERWAGEN LICHTE PANTSER TAKELWAGEN VOERTUIG MEERDERE DOELEINDEN

KG KRAANAUTO LA LANDBOUWMATERIEEL ML LANDBOUWMOTOR MM MAAIMACHINE MT BEDRIJFSMATERIEEL SB GEPANTSERD VOERTUIG TL LANDBOUWTRACTOR

•

Op de website van het NIS [a] zijn nog inschrijvingscijfers ter beschikking. Het gaat hier om eerder geaggregeerde cijfers, die vooral gebruikt kunnen worden ter controle van meer gedetailleerde cijfers uit andere bronnen. We stelden expliciet de vraag aan het NIS welke van deze types over een verbrandingsmotor beschikken.

A.3.2

ECODATA

Beschikbare informatie: Op de ECODATA-website (http://ecodata.mineco.fgov.be/) kunnen de inschrijvingen van nieuwe landbouwtraktoren tussen 1983 en 2003 opgevraagd worden, per provincie en opgesplitst per brandstoftype (benzine – diesel – LPG – onbekend). Naast landbouwtractoren worden ook quads in deze categorie ingeschreven. Dit verklaart het hoge aandeel inschrijvingen van benzine EMISSIES DOOR NIET VOOR DE WEG BESTEMDE MOBIELE MACHINES IN HET KADER VAN INTERNATIONALE RAPPORTERING - 1 juli 2005

73

A.3.3

Dienst voor Inschrijving van de Voertuigen (DIV)

Contactpersoon: Mevr. Abbeels (02 287 43 80) Inschrijvingsgevens voor voertuigen uit de categorieën “landbouwtrekker” en “speciaal voertuig” werden via het NIS verkregen (zie A.3.1).

A.3.4

SIGMA

Contactpersoon: Fabienne Guns [[email protected]] Tom Antonissen [[email protected]] Over SIGMA: SIGMA vzw (deel van Federauto) groepeert de invoerders of algemeen vertegenwoordigers, gespecialiseerd in materieel voor openbare en private werken, voor de bouw en voor de goederenbehandeling. De branche wordt via twee beroepssecties vertegenwoordigd: enerzijds de sectie Burgerlijke Bouwkunde en Bouw, anderzijds de sectie Lifttrucks. Beschikbare informatie: Een gedetailleerde lijst van de verkochte voertuigen per type in de civiele bouwsector werd verkregen voor de jaren 2002-2004. De machines worden meestal opgesplitst in gewichtsklassen (massa van het voertuig) of opgesplist volgens een parameter die de toepassing kenmerkt (nuttig hijs-, of laadvermogen, nuttige werkbreedte, enz.). A.3.5

Fedagrim (Belgische Federatie van de uitrusting voor de landbouw, de tuinbouw en de veeteelt)

Sinds dit jaar verzamelt ook Fedagrim verkoopcijfers vergelijkbaar met deze van SIGMA. In de toekomst kunnen deze cijfers dus ook een interessante bron van gegevens vormen. A.3.6

Catalogi verdelers/producenten

Via de websites van diverse verdelers en producenten werd gezocht naar catalogi op basis waarvan een koppeling tussen gewichtsklassen (als in de SIGMA-cijfers) en vermogensklassen (als in de gewenste input voor het model).


74

A.4

A.4.1

Gebruikscijfers (uren per jaar), Mediane Levensduur, Lastfaktoren

EPA cijfers

Het United States Environmental Protection Agency deed grondig werk rond de levensduur en de gebruiksintensiteit van machines. -> zie literatuurreferentie [2] A.4.2

Duitse IFEU studie

De Duitse IFEU studie in opdracht van het Umweltbundesamt in verband met off road emissies geeft een aantal bruikbare parameters. Entwicklung eines Modells zur Berechnung der Luftschadstoffemissionen und des Krafstoffverbrauchs von Verbrennungsmotoren in mobilen Geräten un Machinen, IFEU, Januari 2004 A.4.3

UK

Een Britse studie voor het department of transport onderzocht evenzeer de emissies van off-road emissies en geeft parameters voor levensduren en gebruiksintensiteiten. Non Road Mobile Machinery Usage, Life and Correction factors, Report to the Department for Transport, Draft for consultation, August 2004. A.4.4

AGORIA

Contactpersoon: NICOLAS Nathalie [[email protected]] Beschikbare informatie: Agoria leverde beperkte informatie wat betreft de levensduur van traktoren. - in de landbouw is de gemiddelde afschrijvingsperiode 5 jaar - de levensduur van een landbouwtraktor bedraagt ongeveer 10-12.000 werkuren. Een ondernemer gebruikt een machine tot 2.000 uren per jaar, een zelfstandige boer gebruikt een machine tussen de 600 en 800 uren per jaar


75

A.4.5

Euromot (Europese vereniging van fabrikanten van verbrandingsmotoren)

Momenteel zijn geen gegevens beschikbaar. Toch willen zij in de toekomst werk maken om hieromtrent informatie beschikbaar te maken aangezien zij hieromtrent steeds meer vragen krijgen. A.4.6

Fedagrim (Belgische Federatie van de uitrusting voor de landbouw, de tuinbouw en de veeteelt)

Omstreeks eind mei bracht ook Fedagrim cijfers uit vergelijkbaar met deze van SIGMA. Deze publicatie was echter te laat om nog geïntegreerd te kunnen worden in deze studie.. A.5

Import/exportcijfers en PRODCOM-gegevens

Het doel van de gegevens in A.5 is om op onrechtstreekse manier het aantal voertuigen te schatten (opgesplitst volgens Tabel 2 en Tabel 3). Concreet wordt het aantal nieuwe voertuigen per jaar als volgt geschat (voor elk van de onderscheiden categorieën): nieuw_aantal_voertuigen = productie + import – export Het is duidelijk dat een dergelijke schatting enkel mogelijk is, indien zowel productie- als import-/export-gegevens beschikbaar zijn. Bovendien moet de opdeling van zowel productie, import/export als het emissiemodel (Tabel 2) compatibel zijn.

A.5.1

Import- en exportcijfers

Contactpersoon: Bogaerts Valere [[email protected]] van de Nationale Bank van België - Dienst Statistiek Buitenlandse Handel Beschikbare informatie: Import en exportcijfers voor 1995-2004. De cijfers zijn vrij gedetailleerd, maar de gebruikte categorieën komen niet helemaal overeen met de categorieën die in deze studie worden beschouwd (zie Tabel 2). A.5.2

PRODCOM

Over PRODCOM: PRODCOM is de maandelijkse enquête naar de industriële productie, geharmoniseerd op Europees niveau (“PRODucts of the European COMmunity”). Beschikbare informatie: Gedetailleerde PRODCOM-cijfers zijn beschikbaar op de NIS-website [b]. De voorziene indeling is vrij gedetailleerd, en zou in theorie de vergelijking met de indeling van de import- en exportcijfers, en met de in deze studie gebruikte indeling (Tabel 2) mogelijk moeten maken.


76

A.5.3

Gebruik van import/export cijfers en PRODCOM gegevens

In de praktijk werden de data binnen deze eerste verkennende studie niet gebruikt. Hiervoor zijn twee redenen. Ten eerste is het in overeenstemming brengen van de verschillende categorieën van de verschillende nomenclatura zeer moeilijk. Ten tweede zijn heelwat cijfers vertrouwelijk. Cijfers worden vertrouwelijk en niet gepubliceerd indien bijvoorbeeld een beperkt aantal ondernemingen actief zijn in de sector. A.5.4

Douane en accijnzen

Contactpersoon: Lizie Meulemans (02 206 45 36) van de FOD Economie Beschikbare informatie: Over accijnzen bestaan zeer goede cijfers, maar het detail niveau is totaal ontoereikend zodat ook deze gegevens onbruikbaar zijn voor deze studie. A.6

Wagenparkcijfers

De wagenparkcijfers vormen geen rechtstreeks input voor het model. Wel kunnen ze gebruikt worden als controle, om de opbouw van het wagenpark op basis van nieuwe voertuigen en uitvalcurven in het emissiemodel eventueel te verfijnen. A.6.1

•

Landbouwtelling Nationaal Instituut voor de Statistiek

Jaarlijks wordt een landbouwtelling georganiseerd waarvan definitieve resultaten het jaar na de enquête klaar zijn. Er worden vooral vragen gesteld over oppervlakte van landbouwbedrijven, teelten, dieren en arbeidskrachten. In sommige jaren wordt ook aandacht besteed aan landbouwmaterieel en installaties zoals in 2003. Voor landbouwtractoren wordt ook een indeling gemaakt in functie van verschillende vermogensklassen. De landbouwtelling is een samenwerkingsverband tussen gemeentebesturen en het NIS. De meeste recente landbouwtellingen zijn online beschikbaar op de website van het NIS.

•

Op de website van het NIS [a] zijn nog voertuigparkcijfers ter beschikking. Het gaat hier om eerder geaggregeerde cijfers, die vooral gebruikt kunnen worden ter controle van meer gedetailleerde cijfers uit andere bronnen.


77

A.6.2

Het Belgische leger

Op basis van informele contacten lijkt het dat slechts enkele zeer gedesaggregeerde gegevens punctueel voorradig zijn. Op basis hiervan is het niet mogelijk uitspraken te doen in verband met wagenpark en emissies van het leger. De onbeschikbaarheid van gegevens wordt bevestigd door de VMM die voor hun emissieinventaris ook geen recente gegevens meer kan krijgen voor de militaire vlieghavens. A.6.3

Grasmaaiers

De huishoudenquête uitgevoerd door het NIS geeft cijfers in verband met het grasmaaier bezit per gezin. Op basis van het aantal gezinnen kan dus het aantal grasmaaiers afgeleid worden. Het probleem met dit cijfer is dat het geen indicatie geeft over het aantal grasmachines met electrische motor of verbrandinsgmotor. Voor deze studie werd daarom een andere benaderingsmethode gebruikt voor het schatten van de emissies van grasmaaiers.

A.7

Energiebalansen

Net als de wagenparkcijfers, kunnen ook de energiebalansen een controlegegeven vormen voor het emissiemodel. In België wordt enerzijds een energiebalans gemaakt op basis van een “top-down” benadering, de federale energiebalans. Deze gaat uit van de totale verkopen en ventileert deze over de verschillende sectoren. Anderzijds maken de gewesten energiebalansen gebaseerd op een “bottom-up” benadering. Deze gaan uit van de verbruikte energie. De verbruikte energie wordt onderverdeeld over de verschillende energiedragers (electriciteit, petroleum producten, aardgas,…) en over de verschillende sectoren. In nagenoeg alle gevallen zitten mobiele machines vervat in verschillende andere sectoren waardoor uit de energiebalans geen bruikbare gegevens met betrekking tot mobiele machines kunnen worden gehaald. Hieronder wordt dit voor de verschillende balansen iets meer in detail bekeken.


78

A.7.1

Vlaamse Energiebalans

Contactpersoon en instelling: Aernouts Kristien bij het VITO [[email protected]] Beschikbare informatie: Intern transport industrie (heftrucks,…): niet beschikbaar, enkel het totaal energieverbruik zonder verdere opsplitsing is beschikbaar voor een aantal grote industrietakken. Bouwsector (graafmachines,..): de bouwsector is niet als aparte sector opgenomen in de Vlaamse energiebalans. Het isoleren van het totaal energieverbruik van machines voor openbare werken en private werken is op basis hiervan niet mogelijk. Huishoudens (kleinere machines voor huishoudelijk gebruik zoals grasmachines,…): Huishoudens worden slechts als volledige categorie opgenomen. De enige detailinformatie heeft betrekking op energieverbruik voor verwarming. Enige informatie over het gebruik van kleine huishoudelijke toestellen zoals grasmachines is niet voorhanden. Leger: het verbruik van kazernes maakt deel uit van de tertiaire sector. Voor het landvervoer zijn gegevens beschikbaar vanaf 1996 die nog niet geïntegreerd zijn in het wegvervoermodel. Wegvervoer maakt evenmin deel uit van de mobiele machines. Landbouw (tractoren en landbouwmachines): Per landbouwsubsector worden kengetallen gebruikt voor het energieverbruik uitgedrukt per ha of per dier in functie van de subsector. Het energieverbruik is dan de productie * het energieverbruik per geproduceerde eenheid of het aantal dieren * het gemiddeld energieverbruik per dier. De gebruikte kengetallen zijn afkomstig uit een vertrouwelijke studie van Professor Hens van de KUL die voor een groot deel gebaseerd zijn op Nederlandse cijfers van het toenmalige Needis, nu ECN. Landbouwsubsectoren die van belang zijn voor het energieverbruik van mobiele machines zijn: akkerbouw, graasdierhouderij, intensieve veehouderij, volle grondstuinbouw en de blijvende teelten. Behalve voor de intensieve veehouderij is 100% van het dieselverbruik in deze sectoren toe te schrijven aan mobiele machines. Voor de vergelijkingen in deze studie uitegevoerd gingen we ervan uit dat het energieverbruik in de intensieve veehouderij door mobiele machines nul is.

A.7.2

Waalse energiebalans

Contactpersoon: Pascal Simus van het Institut de Conseil et d’Etudes en Développement Durable (CEDD, ex-institut wallon) [[email protected]]


79

Beschikbare informatie: Het detailniveau van de Waalse energiebalans is gelijkaardig aan dat van de Vlaamse energiebalans. Het gevolg is dat uit de Waalse energiebalans ook geen of weinig bruikbare informatie kan gehaald worden wat betreft het energieverbruik van mobiele machines. De gebruikte methodologie voor het bepalen van het energieverbruik in de Waalse landbouw is gebaseerd op kengetallen per landbouwsubsector zoals in Vlaanderen. De Waalse gebruikte kengetallen zijn wel publiek en zijn terug te vinden in de energiebalans van het jaar 2000.

A.7.3

Brussels energiebalans

De Brusselse energiebalans wordt dezelfde manier wordt gemaakt als de Waalse door hetzelfde instituut. In Brussel zijn om evidente redenen geen gegevens met betrekking tot landbouw aanwezig.

A.7.4

Federale energiebalans

Contactpersoon: Lizie Meulemans (02 206 45 36) van de FOD Economie Beschikbare informatie: Ook voor de federale energiebalans zijn de gerapporteerde sectoren (te) sterk geaggregeerd. Bovendien zouden zelfs deze geaggregeerde cijfers niet steeds betrouwbaar zijn wegens het voorkomen van dubbeltellingen. Leveringen van brandstoffen worden regelmatig tweemaal geteld aangezien ze gerapporteerd worden door twee verschillende brandstofleveranciers, een hoofdleverancier en een onderaannemer. A.8

Emissiegegevens: VMM

Contactpersoon: Vanessa Cornelis [[email protected]] In haar emissie inventaris rapporteert de VMM emissies voor de landbouw. Voor een aantal landbouwsectoren zijn dit nagenoeg uitsluitend emissies van mobiele machines. Het gaat om de sectoren akkerbouw, blijvende teelten, graasdierhouderij en glastuinbouw. De intensieve veehouderij en de glastuinbouw komen ook aan bod maar in deze sectoren zijn de emissies van mobiele machines nagenoeg nul. In het kader van deze studie zijn deze laatsten dus van geen belang.


80

Van deze landbouwsectoren wordt het energieverbruik van het VITO verkregen en hierop worden vervolgens emissiefactoren toegepast. Om die reden werden dezelfde sectoren ook reeds besproken bij de energiebalansen. Voor de emissieinventaris maakt de VMM een schatting van de PM emissies voor mobiele bronnen in de bouw en de industrie. Op basis van een vergelijking met andere databronnen lijkt deze schatting de emissies te onderschatten.

Bouwvoertuigen: Om het aantal bouwvoertuigen te schatten gaat de VMM uit van het aantal kraanwagens in de NIS statistieken. De NIS statistieken worden overgenomen van de DIV statistieken over. Dit aantal kraanwagens is echter slechts een zeer klein deel van het totale machinepark. Het NIS bestand bevat voor het jaar 2000 slechts 45 inschrijvingen van nieuwe kraanwagens terwijl Sigma de verkoop van meer dan 5000 machines rapporteert. De uitkomst van de emissieberekening zoals deze door de VMM wordt gemaakt zal de emissies bijgevolg sterk onderschatten. Anderzijds wordt in de VMM berekeningswijze niet het feit meegenomen dat een machine minder werkt naarmate het ouder wordt wat dan weer iets te hoge emissies oplevert. Industrie: Voor het bepalen van de uitlaatemissies van mobiele machines in de industrie wordt ervan uitgegaan dat deze machines enkel benzine gebruiken en wordt het volledige benzine gebruik in de industrie toegewezen aan mobiele machines in de industrie. Volgens onze informatie rijdt echter een meerderheid van het machinepark dat intern transport doet (heftrucks) op diesel, LPG of electriciteit. Voor het bepalen van de niet-uitlaat emissies gaat de VMM uit van het bedrijfsmaterieel in de NIS statistieken. De NIS statistieken worden overgenomen van de DIV statistieken en omvatten dus enkel de ingeschreven voertuigen terwijl toch heelwat bedrijfsmaterieel niet ingeschreven hoeft te worden bij de DIV. In de NIS-DIV statistieken zijn 452 voertuigen ingeschreven als nieuw bedrijfsmaterieel in 2000, terwijl de SIGMA cijfers de verkoop van 3746 heftrucks melden waarvan 2198 met verbrandingsmotor.


81

A.9

Conclusie

Tabel 28 beschrijft schematisch voor welke categorieën van mobiele machines uit de Euromot classificatie we al dan niet gegevens beschikbaar hebben. Tabel 28 Overzicht beschikbare gegevens voor het emissiemodel

Code A B C D E F G

Categorie Light industrial equipment Material handling equipment Construction and mining equipment Agricultural and forestry equipment Logging equipment Lawn and garden equipment Recreational equipment

Beschikbaar? Neen Ja Ja

Opmerking

Ja

vooral landbouwtraktors

vooral heftrucks

neen fragmentarisch fragmentarisch

Het is duidelijk dat heel wat informatie voorhanden is. In sommige gevallen is de informatie zelfs beschikbaar op regionaal niveau. Voor een aantal subcategorieën is spijtiggenoeg niet steeds voldoende informatie voorhanden. Specifieke Belgische cijfers over levensduur en gebruiksintensiteit van machines ontbreken ook. Hoe de hierboven beschreven gegevens verder worden verwerkt in het model en hoe omgegaan wordt met ontbrekende categorieën wordt in het hoofdstuk met betrekking tot de modelinput uiteengezet.


82

Bijlage B Emissienormering voor mobiele niet voor de weg bestemde machines

Tabel 29 EU Stage I / II limieten, Stage I geldig tot 2001, Stage II van kracht in 2001 – 2004 EU Stage I/II Emission Standards for Nonroad Diesel Engines Cat. Net Power Datum* CO HC NOx PM kW g/kWh Stage I A 130 = P = 560 1999/01 5 1,3 9,2 0,54 B 75 = P < 130 1999/01 5 1,3 9,2 0,7 C 37 = P < 75 1999/04 6,5 1,3 9,2 0,85 Stage II E 130 = P = 560 2002/01 3,5 1 6 0,2 F 75 = P < 130 2003/01 5 1 6 0,3 G 37 = P < 75 2004/01 5 1,3 7 0,4 D 18 = P < 37 2001/01 5,5 1,5 8 0,8 * Stage II is ook geldig voor constant toerental motoren effectief in 2007.01

Tabel 30 Stage IIIA limieten, geleidelijke invoering van 2006 - 2013 Stage III A Cat. Net Power Datum† CO NOx+HC kW g/kWh H 130 = P = 560 2006/01 3,5 4 I 75 = P < 130 2007/01 5 4 J 37 = P < 75 2008/01 5 4,7 K 19 = P < 37 2007/01 5,5 7,5

PM 0,2 0,3 0,4 0,6

† Datums voor constant toerental motoren zijn: 2011.01 voor cat H, I en K; 2012.01 voor cat J.

Tabel 31 Stage IIIB limieten, geleidelijke invoering van 2006 - 2013 Stage III B Cat. Net Power Datum CO HC NOx kW g/kWh L 130 = P = 560 2011/01 3,5 0,19 2 M 75 = P < 130 2012/01 5 0,19 3,3 N 56 = P < 75 2012/01 5 0,19 3,3 P 37 = P < 56 2013/01 5 4.7†

PM 0,025 0,025 0,025 0,025

† NOx+HC

Tabel 32 Stage IV limieten, ingang 2014 Stage IV Cat. Net Power Datum kW Q 130 = P = 560 2014/01 R 56 = P < 130 2014/01

CO g/kWh 3,5 5

HC

NOx

PM

0,19 0,19

0,4 0,4

0,025 0,025


83

Tabel 33 Stage I en II voor hand held en non-hand held en Stage I voor de pleziervaart EU EU-NRMM

CO = A + B ⋅ PN − n in

2-str. 4-str.

A 150 150

B 600 600

HC [g/kWh]

HC = A + B ⋅ PN − n in

2-str. 4-str.

g kWh

stage I

stage II

n 1 1

Cate1 gory SH 1,2 SH 3 SN 1-4

805 603 519

805 603 610

Cate1 gory SH 1

stage I

stage II

g kWh

A

B

n

30 6

100 50

0.75 0.75

SH 2 SH 3

295 241 161

Limits are for HC+NOx (see below)

CO [g/kWh]

EU-RCD

NOx [g/kWh]

SH 1-3

1

2-str. 4-str.

A 10 15

B 0 0

n 0 0

SH1: Handheld machinery < 20 cm3 SH2: Handheld machinery 20 –50 cm 3

SH3: Handheld machinery >50 cm

5.36 all figures below are for HC+NOx SH 1,2 50 SH 3 72 SN1 50 50 SN2 40 40 SN3 16.1 16.1 SN4 13.4 12.1 NOx < 10 for stage 2 SN1: Non handheld machinery <66 cm3

3

SN2: Non handheld machinery 66 - 100 cm3 SN3: Non handheld machinery 100 - 224 cm3 SN4: Non handheld machinery >224 cm3


84

Bijlage C Waarden voor een aantal inputvariabelen in het model In Tabel 34 zijn een groot deel van de waarden terug te vinden die als input werden gebruikt voor het model. Een aantal waarden werden na de workshop gewijzigd, deze zijn in het geel gemarkeerd.

Tabel 34 Waarden voor de verschillende inputvariabelen in het model Machine_naam heftrucks heftrucks asfalteermachines asfalteermachines dieplepel(graafmachine) walsen/compactors walsen/compactors walsen/compactors walsen/compactors walsen/compactors betonstorters hijskranen hijskranen hijskranen bulldozers bulldozers bulldozers graafmachines graafmachines graafmachines wegenschaven wegenschaven wegenschaven laadschoppen laadschoppen laadschoppen kiepbakken kiepbakken kiepbakken kiepbakken trilmachines trilmachines heftrucks buiten/verreikers heftrucks buiten/verreikers stampers stampers sleuvenfrezen sleuvenfrezen landbouwtrekkers landbouwtrekkers landbouwtrekkers landbouwtrekkers landbouwtrekkers maaidorsers maishakselaars aardappelrooiers bietenrooiers grasmaaiers grasmaaiers bladblazers en overige zitmaaiers zitmaaiers prive kettingzagen

Model_Groep 37-75 kW >= 225 cc (LPG) 37-75 kW 75-130 kW 37-75 kW < 18 kW 18-37 kW 37-75 kW 75-130 kW 130-300 kW 130-300 kW 75-130 kW 130-300 kW 300-560 kW 37-75 kW 75-130 kW 130-300 kW 37-75 kW 75-130 kW 130-300 kW 37-75 kW 75-130 kW 130-300 kW 75-130 kW 130-300 kW 300-560 kW 75-130 kW 130-300 kW 300-560 kW 560-1000 kW < 18 kW >= 50 cc(benzine) 37-75 kW 75-130 kW < 18 kW >= 50 cc(benzine) < 18 kW 18-37 kW < 18 kW 18-37 kW 37-75 kW 75-130 kW 130-300 kW 75-130 kW 300-560 kW 130-300 kW 130-300 kW >= 50 cc(benzine) >= 66 en < 100 cc >= 20 cc en < 50 cc >= 225 cc >= 225 cc >= 20 cc en < 50 cc

Brandstof Verm_oud Vermogen Lastfact_oud Lastfactor Actief_U_oud Actieve_Uren Med_LVd_oudMediane_LevensduurGewijzigd Diesel 35 30 0.78 0.6 750 500 5000 3200 ja LPG 30 25 0.78 0.6 750 450 6000 3000 ja Diesel 60 60 0.66 0.66 800 800 4000 4000 nee Diesel 100 100 0.66 0.66 800 800 4000 4000 nee Diesel 60 60 0.5 0.5 500 500 3000 3000 nee Diesel 10 10 0.5 0.5 250 250 1000 1000 nee Diesel 30 30 0.5 0.5 250 250 1000 1000 nee Diesel 60 60 0.5 0.5 250 250 1500 1500 nee Diesel 100 100 0.5 0.5 250 250 1500 1500 nee Diesel 200 200 0.5 0.5 500 500 2000 2000 nee Diesel 200 200 0.5 0.5 500 500 2000 2000 nee Diesel 100 100 0.5 0.5 990 990 4000 4000 nee Diesel 200 200 0.5 0.5 990 990 5000 5000 nee Diesel 450 450 0.5 0.5 990 990 5000 5000 nee Diesel 60 60 0.6 0.6 900 900 3000 3000 nee Diesel 100 100 0.6 0.6 900 900 4000 4000 nee Diesel 200 200 0.6 0.6 900 900 5000 5000 nee Diesel 60 60 0.6 0.6 1100 1100 3000 3000 nee Diesel 100 100 0.6 0.6 1100 1100 4000 4000 nee Diesel 200 200 0.6 0.6 1100 1100 5000 5000 nee Diesel 60 60 0.6 0.6 1000 1000 3000 3000 nee Diesel 100 100 0.6 0.6 1000 1000 4000 4000 nee Diesel 200 200 0.6 0.6 1000 1000 5000 5000 nee Diesel 100 100 0.6 0.6 800 800 4000 4000 nee Diesel 200 200 0.6 0.6 800 800 5000 5000 nee Diesel 450 450 0.6 0.6 800 800 5000 5000 nee Diesel 100 100 0.6 0.6 1600 1600 4000 4000 nee Diesel 200 200 0.6 0.6 1600 1600 5000 5000 nee Diesel 450 450 0.6 0.6 1600 1600 5000 5000 nee Diesel 750 750 0.6 0.6 1600 1600 5000 5000 nee Diesel 10 10 0.4 0.4 500 500 1500 1500 nee Benzine 10 10 0.4 0.4 500 500 1500 1500 nee Diesel 60 60 0.6 0.6 600 600 3500 3500 nee Diesel 100 100 0.6 0.6 600 600 4000 4000 nee Diesel 10 10 0.4 0.4 500 500 1500 1500 nee Benzine 10 10 0.4 0.4 500 500 1500 1500 nee Diesel 10 10 0.6 0.6 500 500 2000 2000 nee Diesel 30 30 0.6 0.6 500 500 2000 2000 nee Diesel 10 10 0.6 0.6 560 350 3000 3150 ja Diesel 30 30 0.6 0.6 560 350 3000 3150 ja Diesel 60 67 0.5 0.4 560 450 3500 3000 ja Diesel 100 109 0.4 0.5 860 515 4000 3000 ja Diesel 200 200 0.4 0.4 860 860 4000 3200 ja Diesel 150 110 0.6 0.7 350 100 1800 840 ja Diesel 100 312 0.6 0.75 350 400 1800 2400 ja Diesel 100 200 0.6 0.6 350 450 1800 2300 ja Diesel 100 275 0.6 0.6 350 500 1800 2600 ja Benzine 2.5 2.5 0.5 0.5 15 15 75 75 nee Benzine 2.5 2.5 0.5 0.5 15 15 75 75 nee Benzine 1.5 1.5 0.5 0.5 30 30 65 65 nee Benzine 10 10 0.4 0.4 280 280 1000 1000 nee Benzine 10 10 0.4 0.4 15 15 60 60 nee Benzine 1.8 1.8 0.17 0.17 14 14 20 20 nee


85

Bijlage D Emissiefactoren in kton/PJ In 5.7 op blz. 36 werden de emissiefaktoren in g/kWh gegeven. Door te delen door 3,6 verkrijgt men de emissiefaktor in kton/PJ. Hieronder worden de emissiefaktoren in kton/PJ aangegeven. Tabel 35 Emissiefaktoren van dieselmotoren in kton/PJ Model_Groep

Stof

< 18 kW

18-37 kW

STAGE IIIb

CO

STAGE IIIa

CO

0,61

STAGE II

CO

0,61

STAGE I

CO

1991-STAGE I

CO

1,39

1981-1990

CO

<= 1980

CO

STAGE IIIb

Fuel

STAGE IIIa

Fuel

STAGE II

Fuel

STAGE I

Fuel

1991-STAGE I

Fuel

75,0

1981-1990

Fuel

79,2

<= 1980

Fuel

83,3

STAGE IIIb

HC

STAGE IIIa

HC

0,17

STAGE II

HC

0,17

STAGE I

HC

1991-STAGE I

HC

0,69

1981-1990

HC

<= 1980

HC

STAGE IIIb

NOx

STAGE IIIa

NOx

STAGE II

NOx

STAGE I

NOx

1991-STAGE I

NOx

3,11

1981-1990

NOx

3,19

<= 1980

NOx

3,33

STAGE IIIb

PM

STAGE IIIa

PM

0,11

STAGE II

PM

0,11

STAGE I

PM

1991-STAGE I

PM

0,44

1981-1990

PM

<= 1980

PM

37-75 kW

75-130 kW

130-300 kW

300-560 kW

0,61

0,42

0,42

0,42

0,61

0,42

0,42

0,42

0,61

0,42

0,42

0,42

0,61

0,42

0,42

0,42

1,25

1,25

0,97

0,69

0,69

1,67

1,53

1,47

1,19

0,69

0,69

1,94

1,81

1,67

1,39

0,69

0,69

72,2

70,8

69,4

69,4

72,8

72,2

70,8

69,4

69,4

72,8

72,2

70,8

69,4

69,4

72,2

70,8

69,4

69,4

72,8

72,2

70,8

69,4

69,4

78,1

76,4

74,4

72,2

72,2

83,3

80,6

77,8

75,0

75,0

0,11

0,08

0,08

0,08

0,11

0,08

0,08

0,08

0,11

0,08

0,08

0,08

0,17

0,11

0,08

0,08

0,50

0,42

0,33

0,14

0,14

1,06

0,61

0,56

0,44

0,28

0,28

1,39

0,69

0,67

0,56

0,42

0,42

1,06

0,92

0,92

0,92

1,72

1,06

0,92

0,92

0,92

1,81

1,53

1,44

1,44

1,44

2,14

2,25

2,11

2,11

2,72

3,19

3,69

3,11

3,11

5,00

2,39

3,28

3,44

3,44

5,00

2,14

2,92

4,94

4,94

0,01

0,01

0,01

0,01

0,06

0,06

0,03

0,03

0,06

0,06

0,03

0,03

0,11

0,06

0,06

0,06

0,39

0,22

0,11

0,11

0,11

0,64

0,39

0,33

0,28

0,22

0,22

0,78

0,56

0,50

0,39

0,25

0,25


86

Tabel 36 Emissiefaktoren van benzinemotoren in kton/PJ Model_Groep

Stof

>= 20 cc en < 50 cc

>= 50 cc

< 66 cc

>= 66 en < 100 cc

>= 100 en < 225 cc

>= 225 cc

>= 225 cc

EU_Groep

SH2

SH3

SN1

SN2

SN3

SN4

SN4

Groep_Cat







LPG niet Handheld 4T

STAGE IIIb

CO

STAGE IIIa

CO

STAGE II

CO

71,0

94,4

129,7

129,7

STAGE I

CO

71,0

94,4

129,7

129,7

1991-STAGE I

CO

82,6

94,4

152,2

152,2

106,7

121,7

1981-1990

CO

103,3

118,1

190,3

190,3

118,9

152,2

<= 1980

CO

124,0

141,7

228,3

228,3

131,0

182,5

STAGE IIIb

Fuel

STAGE IIIa

Fuel

STAGE II

Fuel

125,8

138,9

131,9

125,0

STAGE I

Fuel

156,4

146,9

131,9

125,0

1991-STAGE I

Fuel

164,7

153,9

167,5

158,3

166,4

136,1

1981-1990

Fuel

178,2

169,2

167,5

166,4

170,1

142,8

<= 1980

Fuel

191,4

184,7

167,5

174,2

174,0

149,7

STAGE IIIb

HC

STAGE IIIa

HC

STAGE II

HC

9,17

17,78

4,47

1,94

STAGE I

HC

29,17

35,00

5,03

1,94

1991-STAGE I

HC

31,25

35,00

5,00

1,94

23,29

2,06

1981-1990

HC

45,49

43,89

6,25

2,42

23,74

2,58

<= 1980

HC

46,94

52,50

7,47

2,92

24,18

3,08

STAGE IIIb

NOx

STAGE IIIa

NOx

STAGE II

NOx

0,86

0,33

1,19

1,31

STAGE I

NOx

0,86

0,56

1,19

1,31

1991-STAGE I

NOx

0,81

0,33

0,67

1,31

0,78

0,72

1981-1990

NOx

0,63

0,31

0,50

0,97

0,60

0,56

<= 1980

NOx

0,47

0,31

0,33

0,64

0,43

0,36

STAGE IIIb

PM

STAGE IIIa

PM

STAGE II

PM

0,97

0,97

STAGE I

PM

0,97

0,97

1991-STAGE I

PM

0,97

0,97

0,72

1981-1990

PM

1,47

1,47

0,72

<= 1980

PM

1,94

1,94

0,72

121,7 121,7

136,1 136,1

2,06 2,06

0,72 0,72


87

Bijlage E Deelnemers aan de workshop Op 31 mei 2005 werd door de opdrachtnemers een workshop georganiseerd ter validatie van de inputcijfers. In Tabel 37 worden de deelnemers opgesomd. Tabel 37 Deelnemers aan de workshop

Naam

Functie

Organisatie/bedrijf

Pascal Graf Nathalie Nicolas Stephan Belaen Tom Antonissen Werner Van den Driessche Tom Van Canneyt Guido Van Wassenhove

verantwoordelijke klantendienst adjunct adviseur Algemeen secretaris

Manitou Agoria Agoria Sigma

Adviseur milieu en techniek Coordinator Federatiewerking directeur

Sigma Fedagrim Cofabel

Greet Van Laer Kaat Jespers

Aminal Sectie lucht Vito


88

EMISSIES DOOR NIET VOOR DE WEG BESTEMDE MOBIELE MACHINES IN HET KADER VAN INTERNATIONALE RAPPORTERING

Recommend Documents