21-11-2010
Een tijd dat Nederland wereldkampioen volksgezondheid was
In de jaren ‘30 en ‘50 had Nederland de hoogste levensverwachting ter wereld
Door de lage zuigelingensterfte en de successen van de sociale hygiëne
JOHAN MACKENBACH
STILLE SUCCESSEN VAN DE PUBLIEKE GEZONDHEIDSZORG NL VROUWEN
NL MANNEN
Oeppen & Vaupel, 2002
Ook gezonde levensverwachting in Europese middenmoot
Leeftijd waarop eerste chronische ziekte: vrouwen 42, mannen 48 jaar
Aantal jaren met lichamelijke beperkingen: vrouwen 12 jaar, mannen 7 jaar
CIA, 2009
1
21-11-2010
Waardoor zijn we afgezakt?
Het falen van de publieke gezondheidszorg
leidt o.m. tot meer ziekte en sterfte op gevorderde leeftijd
Gezondheidsschade door roken groter dan elders
“Nieuwe waterleidingen, nieuwe rioleringen”
Kwaliteitsproblemen in de gezondheidszorg groter dan elders leidt o.m. tot hogere sterfte rond de geboorte
Richardus et al. 2003
RIVM, 2008
PERINATALE STERFTETRENDS
niemand stelt zich verantwoordelijk voor de volksgezondheid
COMMISSIE
AFBUIGING
Problemen zonder eigenaar:
Veel te trage reactie van de publieke gezondheidszorg: een leger dat is voorbereid op de vorige oorlog
2
21-11-2010
Gezondheidsdoelen stellen MINISTERS VAN GEZONDHEIDSZORG
Koers uitzetten langs determinanten Monitoren en tijdig bijsturen
Historische successen van publieke hygiene, sociale hygiene, …
Gestold in programma’s die prioriteiten van verleden weerspiegelen
Modernisering van instellingen komt pas sinds kort op gang, van beroepen nog niet
NA 100 JAAR UIT DE BOSSEN
NA 100 JAAR LANDELIJK DEKKEND De Bekker e.a., 2006; Mackenbach, 2010
3
21-11-2010
Waterleiding en riolering als “icoon”
Het paradigma van de “publieke hygiene”
Gaan deze klassieke oplossingen ook op voor moderne problemen?
SGRC, 2009
20 januari 2007 Lezers van de British Medical Journal kiezen riolering en drinkwaterleiding als de grootste medische doorbraak sinds 1840
Cholera in Parijs, 1840
1. 2. 3. 4. 5.
Riolering/drinkwaterleiding Antibiotica Anesthesie Vaccinaties Ontdekking van DNA
(16%) (15%) (14%) (12%) ( 9%)
John Snow en de Broad Street pomp, Londen 1854
4
21-11-2010
Invoering drinkwaterleiding: 1854 Amsterdam 1874 Rotterdam 1874 Den Haag 1900: 40% bevolking Nederland
“Voor preventie is niet altijd inzicht in directe oorzaken van ziekte nodig”
“Passieve bescherming is vaak effectiever dan actieve gedragsverandering”
“Met universele maatregelen voorkom je gezondheidsverschillen”
Mackenbach, 2010
Tussen 1870 en 1970 daalde de sterfte in Nederland met 75% Daarvan komt een zesde door daling van diarrheeziekten Verschillen tussen arm en rijk verdwenen als sneeuw voor de zon Uit derde wereld overigens ook bewijs voor effecten sanitatie en water
ONGELOOFLIJK MAAR WAAR …
Mackenbach, 2010
5
21-11-2010
Huidige gezondheidsproblemen lijken vooral met “gedragsfactoren” samen te hangen
Maar dat was in de 19de eeuw ook zo, toch is toen niet volstaan met voorlichting over koken van drinkwater vóór gebruik
Verkeersveiligheid
Transvetzuren
Lichaamsbeweging en overgewicht?
Sterfte aan wegverkeersongevallen
Verdere afname verkeerssterfte door 3000 rotondes, 19000 km 30 km/u-zones, 10000 km 60 km/u zones, …
Transvetzuren: - toegevoegd aan margarine, baken braadvet, koek en gebak, frituur - verhoogt serumcholesterol en daarmee risico hartvaatziekten
6
21-11-2010
Op initiatief voedingsindustrie is toevoeging verminderd aan margarines, bak- en braadvet
Inname transvetzuur verminderd van 4,8 naar 1,6 energie% (!!)
Daling serumcholesterol van de hele bevolking, incl. lager opgeleiden
Hierdoor daling sterfte aan hart- en vaatziekten met honderden per jaar
Dik zijn is normaal gevolg van abnormale omgeving
Noodzaak van lichaamsbeweging is sterk afgenomen Aanbod van calorierijk voedsel is sterk toegenomen
De “epidemie” van overgewicht
Breng noodzaak van lichaamsbeweging terug Maak vrijwillige lichaamsbeweging aantrekkelijker dan stil zitten Breng aanbod van calorierijke voedingsmiddelen terug Maak beperking van voedselinname aantrekkelijker dan veel eten
“Nieuwe waterleidingen”
Schaf roltrappen af Gebruik van lift alleen tegen betaling Plaats printers verdieping hoger Geen parkeerplaatsen bij woningen Beperk verkooppunten voedsel Accijns op frisdrank Gemaksvoedsel kleinere porties
Naast actieve gedragsverandering is meer passieve bescherming nodig
….
7
21-11-2010
STELLING 1.
Wat IJsland, Zweden en Zwitserland kunnen, kunnen wij ook
Sterkere publieke gezondheidszorg nodig, inclusief Minister van Gezondheid
Nieuwe waterleidingen nodig: klassieke oplossingen nog steeds geldig
DAT WE GEEN WERELDKAMPIOEN VOLKSGEZONDHEID MEER ZIJN, IS DE SCHULD VAN DE PUBLIEKE GEZONDHEIDSZORG.
STELLING 2. OM WEER WERELDKAMPIOEN VOLKSGEZONDHEID TE WORDEN, IS EEN HERVORMING VAN DE PUBLIEKE GEZONDHEIDSZORG NODIG.
8
