Nummer 1 | Jaargang 14 | November 2013
Danielle, Lars en Thomas zitten al op Passend onderwijs Opvoedhoogleraar Jo Hermanns over ouders als partner Interview met Jan van Dijk, nieuwe directeur van Accent
Projectleider Renate de Wit:
‘Een passende plek bieden aan elke leerling’
Colofon
In dit nummer
CVOpen is het huisorgaan van de Vereniging voor Christelijk Het verschijnt twee keer per jaar en wordt toegestuurd
‘We gaan het nóg beter doen’
aan ruim 2.300 medewerkers van CVO en aan relaties.
Interview met Peter Meij
Voortgezet Onderwijs te Rotterdam en omgeving (CVO).
en Renate de Wit over Uitgever
Passend onderwijs
Vereniging voor Christelijk Voortgezet Onderwijs
binnen CVO.
2
te Rotterdam en omgeving (CVO) Henegouwerplein 14, 3021 PM Rotterdam Postbus 2152, 3000 CD Rotterdam Tel. (010) 217 13 99 Fax (010) 411 42 78 E-mail
[email protected] Internet www.cvo.nl Redactie
‘Denk in kansen’
Ramona Bouchée-Montfrooij, Nanda Hompus, Nicole Lobbe,
Jan van Dijk over zijn
Elionora Schravendeel, Arjen Toet, Nicolette van Velden
uitdagingen als nieuwe
en Anja de Zeeuw
directeur van Accent.
12
Redactieadres Verenigingsbureau CVO t.a.v. redactie CVOpen Postbus 2152 3000 CD Rotterdam E-mail
[email protected]
Verder aandacht voor
Eindredactie
5
Melanchthon Berkroden
6
Docenten over de invoering van Passend onderwijs
hAAi, Rotterdam
9
In gesprek met Nicole Smeehuijzen
Beeld
15 De [CVO]pen aan een gast:
Communicatieadviesbureau Anja de Zeeuw, Gouda Ontwerp
H.K.H. Prinses Laurentien der Nederlanden
Architectenduet, Rick Keus e.a. Coverfoto
18
Onderwijsondersteuners blikken vooruit
21
Column door Dirk Oosthoek
Quantes Artoos, Den Haag
22
Een wereld van verschil: van CVO naar VSO
Aan dit nummer werkten mee:
23
Personalia
24
Aanbod van Accent Onderwijsondersteuning
24
Personalia
Rick Keus Druk
H.K.H. Prinses Laurentien der Nederlanden (Stichting Lezen & Schrijven), Karin van Breugel (tekst van breugel), Arie Kooyman, De Nieuwe Lijn tekst & communicatie, Anja de Zeeuw (Communicatieadviesbureau Anja de Zeeuw)
Littooij
‘Beschouw ouders als partner!’ Emeritus opvoedhoogleraar
Keuzes maken
Jo Hermanns over het
Op sommige momenten in je leven maak je keuzes die rationeel niet
bedenken van oplossingen
altijd even goed te verklaren zijn. Keuzes die durf en doorzettings-
voor goed onderwijs óók aan
vermogen vereisen. Zo’n keuze was het besluit om de leerlingen van
kinderen met een stoornis.
oud-Ibn Ghaldoun de helpende hand te bieden. De reacties hierop,
10
ook uit de CVO-achterban, waren divers. Naast veel positieve reacties waren er ook reacties van onbegrip. Daarnaast waren door de tijdsdruk de randvoorwaarden nog niet helemaal op orde. De financiën waren bijvoorbeeld nog niet rond. Toch moesten er stappen gezet worden. En gelukkig niet alleen door CVO, maar ook
Onderwijs dat past bij leerlingen Danielle, Lars en Thomas hebben profijt van een dyslexiepas, time-outkaart, computerprogramma Kurzweil en een rugzakje.
16
door onze collega-besturen BOOR en LMC, door de gemeente Rotterdam en door het ministerie van OCW.
^^
kopje misschien « Soms maak je keuzes die rationeel ietsje anders formuleren, niet altijdzodat even goed te verklaren zijn. » het iets beter past? Met elkaar hebben we hard gewerkt om de leerlingen per november weer passend onderwijs te kunnen bieden op De Opperd 1, de tijdelijke school onder de vleugels van Melanchthon en de Stichting Voor Islamitisch Voortgezet Onderwijs te Rotterdam (SIVOR). Alles in de overtuiging dat de gekozen oplossing voor de leerlingen de beste is. Op deze plek wil ik een zeer groot compliment geven aan de project-
Van de redactie
groep die de totstandkoming van deze tijdelijke school mogelijk heeft gemaakt. Heel hartelijk bedankt voor al het werk! Ik ben er trots op
Dit nummer van CVOpen gaat grotendeels over Passend onderwijs.
dat we dit als Rotterdamse partners voor elkaar hebben gekregen.
Daarbij staat binnen CVO centraal: goede lessen, goede studiebegeleiding en goede ondersteuning voor kinderen met
Tot besluit: in de laatste CVO-Nieuws kon u lezen dat CVO een nieuwe
sociaal-emotionele problemen. Is die ontwikkeling wel zo nieuw
bestuurder heeft gekregen. Per 1 januari start Henk Post als voorzitter
en anders? Wat betekent Passend onderwijs voor de docent voor
van de raad van bestuur van CVO. De heer Post was tot voor kort
de klas? In dit nummer besteden we aandacht aan deze facetten.
directeur voortgezet onderwijs bij het ministerie van OCW en heeft
Ook komen er leerlingen aan het woord. Zij vertellen hoe docenten
het voortgezet onderwijs in al zijn facetten goed leren kennen.
hen verder hebben geholpen. In dat opzicht sluit de invoering van
Ik wens hem succes en geluk in zijn nieuwe, enerverende functie
Passend onderwijs naadloos aan op de cursus Pedagogische Tact
en feliciteer CVO van harte met zijn nieuwe bestuurder.
die CVO de afgelopen jaren aan alle docenten heeft aangeboden.
Zelf blijf ik in elk geval tot de zomer als bestuurder aan CVO verbonden om de heer Post te kunnen inwerken.
Wie meer wil weten over Passend onderwijs kan terecht op internet: www.passendonderwijs.nl Ook CVO heeft enkele uitgaven over dit onderwerp gepubliceerd: de brochure
Wim P. Littooij
‘Visie op Passend onderwijs’ en artikelen in Accenten,
Voorzitter van de raad van bestuur van
het relatiemagazine van Accent Onderwijsondersteuning.
de Vereniging voor CVO te Rotterdam en omgeving
Zie www.cvo.nl en www.accentonderwijsondersteuning.nl
DINSDAG
14 JANUARI
Nieuwjaarsreceptie CVO Kennismaken met Henk Post Dinsdag 14 januari, 16.00 - 19.00 uur Locatie: n.n.b.
1
Opperd = windstille ligplaats
C V Open
November 2013
Henk Post, de nieuwe voorzitter van de raad van bestuur
« CVO-scholen zorgen voor goede lessen, goede studiebegeleiding en goede ondersteuning. » Peter Meij, directeur onderwijs van het Farelcollege
Peter Meij en Renate de Wit hebben een actieve rol bij de invoeringvan Passend onderwijs binnen CVO.
2
C V Open
November 2013
Interview met Peter Meij en Renate de Wit over Passend onderwijs
‘We gaan het nóg beter doen’ CVO-scholen zijn druk bezig met de voorbereiding
‘We zijn geen zorginstelling’, zei Peter Meij in maart 2011 in een interview met CVOpen over Passend onderwijs. Peter is voorzitter
op de invoering van de Wet Passend onderwijs.
van het Platform Onderwijs1 van CVO, en vanuit die functie nauw betrokken bij de invoering van Passend onderwijs binnen CVO.
Welke insteek kiest CVO hierbij? En hoe worden
‘Ik reageerde destijds natuurlijk een beetje gechargeerd’, zegt hij nu. ‘Ik wilde duidelijk maken dat wij er zijn voor goed onderwijs en
medewerkers voorbereid? CVOpen vroeg
persoonlijke aandacht voor leerlingen, maar niet voor hulpverlening. Dat klopt nog steeds. Wel willen we een onderwijsorganisatie zijn
het aan Peter Meij, directeur onderwijs van
die goed voor haar leerlingen zorgt.’
het Farelcollege en Renate de Wit, projectleider
Vanaf 1 augustus 2014 kunnen ouders hun kind aanmelden bij de school van hun keuze. De school krijgt een zorgplicht en
integratie Passend onderwijs, werkzaam bij
daarmee de taak om het kind een passende onderwijsplek te bieden. In eerste instantie op de eigen school en als dat niet
CVO Accent. ‘Een leerling een jaar lang laten
lukt bij een van de andere reguliere scholen binnen het samenwerkingsverband, of in het speciaal onderwijs binnen de regio.
aanmodderen behoort straks tot het verleden.’
Ouders hoeven dus niet meer zelf een ingewikkelde indicatieprocedure te doorlopen en met hun kind te ‘leuren’ om een plek.
Leerlingen binnenboord houden ‘Er is natuurlijk wel een grens in wat wij aankunnen. In veel van onze klassen zitten nu al leerlingen die extra aandacht nodig hebben, zoals leerlingen met ADHD of depressiviteit. We beseffen goed dat dit veel van onze docenten vergt’, zegt Peter. ‘De wet vraagt wel van ons dat we blijven zoeken naar (nieuwe) manieren om leerlingen binnenboord te houden.’ ‘Passend onderwijs sluit in feite aan bij wat er al is. CVO-scholen leggen nu namelijk al de nadruk op goede lessen, goede studiebegeleiding en goede ondersteuning aan kinderen met sociaalemotionele problemen. We gaan alleen nóg beter ons best doen om zo veel mogelijk leerlingen een goede plek te bieden.’
De Wet Passend onderwijs verplicht scholen de verantwoordelijkheid te nemen om voor alle leerlingen een passende onderwijsplek te bieden. De wet treedt op 1 augustus 2014
In het Platform Onderwijs overleggen de onderwijsdirecteuren van
1
in werking.
CVO-scholen(groepen) met elkaar over de onderwijsvisie van CVO en onderwijskundige ontwikkelingen.
3
C V Open
November 2013
»
« Ook de middenmoters en hoogvliegers verdienen een goede plek. » ‘Leerlingen moeten de kansen die ze krijgen niet vergooien.’
vervolg van pagina 3
‘Dat doen we als CVO-scholen’, vult Renate de Wit aan, ‘door meer
gewerkt aan het toerusten en bijscholen van de docententeams.
samen te werken met elkaar, met scholen binnen het samen-
Zo hebben veel docenten inmiddels de training Pedagogische Tact
werkingsverband en met externe partners in de jeugdhulpverlening.
van Luc Stevens gevolgd. De relatie met de leerling vormt daarbij
Binnen dit samenwerkingsverband zijn zowel het regulier als
het uitgangspunt. Door daar als docent in te investeren kom je
speciaal onderwijs vertegenwoordigd.’ Renate is tevens senior
samen tot betere resultaten. Veel collega’s zijn er enthousiast
beleidsadviseur van CVO Accent.
over. Daarnaast zijn al veel havo/vwo-docenten aan de slag gegaan met de methode van Martie Slooter. Zij ontwikkelde de cursus “De vijf rollen van de leraar”. Die rollen zijn: gastheer, presentator,
Opstartmomenten
pedagoog, didacticus en afsluiter. Docenten die al die rollen goed in de vingers hebben, bereiken meer met hun leerlingen.’
Peter geeft een paar voorbeelden van initiatieven waarmee het Farelcollege is gestart, in het kader van Passend onderwijs.
Naast de CVO-brede inzet, legt elke CVO-school haar eigen
‘Allereerst zetten we flink in op de kwalificatie van onze docenten. Van alle (nieuwe) collega’s die hun bevoegdheid nog niet op
accenten. ‘Veel scholen investeren in de samenwerking van
zak hebben, verwachten we dat ze binnen afzienbare tijd hun
de driehoek leerling-ouders-school: het betrekken van de ouders
papiertje halen.’
bij de school en de leerprestaties van hun kinderen. Een goed contact met ouders maakt het gesprek over eventuele zorgen of
Verder is Farel begonnen met het inroosteren van opstartmomenten
onderwijsbelemmeringen makkelijker. Wat is nodig om de leerling
tijdens het eerste uur, voor alle vmbo-klassen. Sinds de herfst-
verder te helpen bij zijn of haar schoolloopbaan en hoe kunnen
vakantie krijgen leerlingen drie ochtenden in de week, van 8.30
school en ouders hierin samenwerken? Dat is de vraag die we
tot 8.50 uur, een moment om even op adem te komen.
samen willen beantwoorden’, aldus Renate.
Peter: ‘We coachen leerlingen en bieden hen structuur. Dat werkt goed. Leerlingen kunnen aan het begin van de dag hun verhaal
‘We doen overigens niet alleen een beroep op docenten en ouders’,
kwijt, en zijn in de volgende lessen duidelijk een stuk rustiger.
vertelt Peter. ‘We wijzen leerlingen zelf ook op hun verantwoorde-
Ook dat bevordert de leerprestaties.
lijkheid. Het kunnen volgen van goed onderwijs is een voorrecht.
Bij alle rapporten en tussenrapportages – zes keer per jaar – wordt
We geven hen kansen, die moeten ze niet vergooien.’
er in het vmbo bovendien gewerkt met een Reflectiedocument. Hierin geven de mentor en de leerling zelf aan wat er goed gaat
Uitdaging aangaan
en wat aandacht nodig heeft. Ook ouders kunnen aangeven wat ze van de prestaties van hun zoon of dochter vinden en hoe ze
Renate benadrukt dat Passend onderwijs zich niet alleen richt op
ondersteuning kunnen bieden.’
zorgleerlingen, maar op het bieden van een passende plek aan álle leerlingen. Peter voegt eraan toe: ‘Ook de middenmoters en
Alle scholen zijn vanaf 1 augustus 2014 verplicht om binnen zes tot
hoogvliegers verdienen een goede plek waar ze zich volop kunnen
tien weken na aanmelding van de leerling een zo passend mogelijk
ontwikkelen. Op het Farelcollege hebben we daarom het afgelopen
aanbod op de eigen, een andere reguliere of een speciale school
jaar een wetenschapsproject opgezet voor onze atheneumleerlingen,
binnen de regio te regelen. De school heeft hierbij een zorgplicht.
in samenwerking met de Erasmus Universiteit.’
Peter: ‘Een leerling een jaar lang laten aanmodderen, behoort
Er wordt veel van scholen en medewerkers verwacht, maar
straks tot het verleden.’
Passend onderwijs biedt ook veel kansen, vinden Peter en Renate. ‘Het daagt ons uit om nog eens heel goed naar onze basis te kijken’, zegt Peter, ‘om het nog beter te doen. Die uitdaging gaan
Investeren in de relatie
we graag aan, want daar profiteert uiteindelijk iedereen van:
De nieuwe wet vraagt van scholen dat ze hun docenten goed voor-
leerling, leerkracht en school.’
bereiden op het omgaan met verschillende soorten leerlingen in (De Nieuwe Lijn)
de klas. Daarover zegt Renate: ‘Op elke CVO-school wordt hard
4
C V Open
November 2013
Stoer gebouw zonder gangen op eiland De vmbo-school Melanchthon Berkroden krijgt nieuwbouw. Enkele honderden meters van de huidige locatie aan de Oudelandseweg in Lansingerland, op een eiland in de ‘oksel’ van de N471, wordt de kavel bouwrijp gemaakt.
Melanchthon Berkroden De nieuwe school wordt vierkant van opzet, met een ruime ontvangsthal (atrium) in het hart ervan. Aangrenzend aan het atrium bevinden zich de werkgebieden voor de leerlingen en daaromheen de instructie-/theorieruimten. Het nieuwe gebouw is opgebouwd uit ruimten waar activiteiten plaatsvinden. Gangen zijn er in beginsel niet. Leerlingen gaan door het gebouw van plek naar plek en van activiteit naar activiteit. Met het oog op het onderwijsconcept heeft de school van binnen zo min mogelijk vaste wanden, zodat er gespeeld kan worden met de ruimtes.
Bouw op de groei Uniek is dat deze school gemaakt wordt van prefab beton. Door het beton in het zicht wordt het een ‘stoer’ gebouw. De vrije overspanning van de vloeren is maar liefst 16,6 meter! Het atrium krijgt een heel bijzondere staalconstructie en een speciaal dak; een echte blikvanger! In eerste instantie zal de school ingericht worden voor 450 leerlingen. De tweede etage blijft na de bouw van binnen onafgewerkt. Later, als de groei van Lansingerland doorzet, volgt de inrichting van deze etage, zodat in totaal circa 700 leerlingen onderwijs kunnen genieten in de nieuwbouw.
Planning De architect is Architectenduet, een duo bestaande uit de Rotterdamse architectenbureaus 1-10 en Spring. De aannemer is nog niet bekend, de aanbesteding vindt in januari 2014 plaats. De bouw start in maart 2014 en zal gereed komen in de zomer van 2015, zodat Melanchthon Berkroden tijdens de zomervakantie kan verhuizen uit de noodgebouwen. Het atrium krijgt een speciaal dak, een echte blikvanger.
[Ruud de Weger/Anja de Zeeuw] Meer informatie: www.melanchthon.nl > Berkroden
5
C V Open
November 2013
Op het CVO-bureau zitten aan tafel: Melanie de Rooij, docente Nederlands bij de basis- en kaderopleiding van het Farelcollege, Patricia Bender, sova-trainer, docente maatschappijleer en zorgcoördinator op Calvijn Meerpaal, Wendy Reurich, docente Duits op PENTA college CSG De Oude Maas, en Edwin Beyers, docent Nederlands op het Comenius Vakcollege Techniek (P.C. Boutenssingel) en het Comenius Beroepsonderwijs (Pelikaanweg) in Capelle aan den IJssel.
Docenten over de invoering van Passend onderwijs
‘Welk stapje wil je zetten?’ Melanie de Rooij is docente Nederlands op het Farelcollege. Ze werkte zeven jaar in het basisonderwijs.
‘Leraren niet klaar voor Passend onderwijs’, kopten regionale dagbladen in april, op basis van een onderzoek door CNV Onderwijs. Dat lijkt niet te gelden voor docenten op CVO-scholen. Vier docenten gingen geanimeerd met elkaar in gesprek over de voorbereiding op de zorgplicht per augustus 2014. ‘We moeten kunnen waarmaken wat we zeggen, namelijk dat ieder kind bij ons welkom is, welke onderwijsbehoefte het ook heeft’, vindt Melanie de Rooij. ‘De invoering heeft veel haken en ogen, maar het kan iets heel moois worden! Het dubbele vind ik dat er tegelijkertijd bezuinigd wordt. We moeten meer doen, maar krijgen er minder geld voor. Minder kinderen naar het speciaal onderwijs, prima, maar bezuinig dan niet op onderwijsassistenten en remedial teaching in het gewone onderwijs; dat werk is juist hard nodig.’
Klassenmanagement Op het Farelcollege is er op individueel gebied al veel gerealiseerd. ‘De leerlingbesprekingen zijn effectief, we werken met handelingsplannen, we zitten er ook in het contact met de ouders bovenop. Maar qua klassenmanagement moet er nog veel gebeuren’, vertelt Melanie. ‘Ik probeer op school in mijn lessen Nederlands te differentiëren, dus ieder kind op zijn of haar eigen niveau te laten werken: goed, gemiddeld en zwak. Ik noem dat aanpak 1, 2 en 3. Per vak kan het verschillen in welke aanpak een kind zit: voor spelling een andere dan voor begrijpend lezen, bijvoorbeeld. Je moet proberen om in de gemiddelde groep de leerlingen naar een hogere aanpak te krijgen. Voor mij is dit vanuit het basisonderwijs’ – waar ze tot augustus 2013 werkte – ‘een bekende werkwijze.’
« Melanie: ‘We moeten meer doen, maar krijgen er minder geld voor.’ » Melanie is vurig pleitbezorgster van het zogeheten directe instructiemodel voor alle lessen. Dit model houdt in dat aan het begin van de les een lesdoel wordt benoemd, en dat er vaste vervolgstappen zijn, waaronder voorkennis activeren en instructie geven. Aan het eind checkt de leraar of het lesdoel is gehaald. Als alle leraren lesgeven
Wendy Reurich is docente Duits op PENTA college CSG De Oude Maas.
volgens dit model, is het rustiger voor de leerlingen, stelt Melanie. Gedifferentieerde lessen zijn uitdagender, want goede leerlingen hoeven niet te lang naar de uitleg te luisteren – ze kunnen
6
C V Open
November 2013
Wendy: 'In leerlingbesprekingen moet de nadruk liggen op wat er wél mogelijk is.'
bijvoorbeeld met verdiepingsstof aan de gang – en zwakke leerlingen hoeven soms maar één moeilijke opdracht te maken, in plaats van drie. ‘Het kost even moeite – zeker als je meer dan één vak geeft –, maar daarna hebben leraren er veel gemak van.’
Effectieve leerlingbesprekingen Ook Wendy Reurich merkt dat haar school, PENTA De Oude Maas, zich voorbereidt op de nieuwe situatie. In de weekberichten verschijnen berichten voor docenten, en er wordt extra scholing aangeboden. De zorgcoördinator en orthopedagoge zijn er achter de schermen druk mee. Leerlingbesprekingen moeten effectief zijn, stelde zorgcoördinator Babette Welter bijvoorbeeld, gericht op de hulpvragen, en met de nadruk op wat er wél mogelijk is.
« Wendy: ‘Binnen een kleinschalige afdeling merken leerlingen dat ze gezien en gehoord worden.’ » ‘Onlangs volgden we als docenten een cursus Regieversterkend handelen, gegeven door orthopedagoge Elena Carmona. Nuttig voor
er, r is sova-train Patricia Bende zorgen er jle pi ap ch docente maats aal. Calvijn Meerp coördinator op
het gewone dagelijks handelen in de klas, maar ook voor Passend onderwijs.’ Na haar lerarenopleiding Duits volgde Wendy de master Special Educational Needs (SEN). Dankzij haar specialisatie kan ze nu de zorgcoördinator assisteren, en helpt ze collega-mentoren bij het maken van leerlingdossiers en ontwikkelingsplannen.
Project Docenten aan Zet Patricia Bender zit als een spin in het web van Passend onderwijs op Calvijn Meerpaal. Ze is er al vier jaar mee bezig. ‘Bij ons zitten met name lwoo-leerlingen. Daarnaast hebben 120 leerlingen een rugzakje, een kwart. Zoals wij op Calvijn Meerpaal lwoo vormgeven voldoen we in veel opzichten al aan Passend onderwijs. Er is dagelijks contact met de mentor, want leerlingen lunchen met hem of haar en sluiten de dag met hem of haar af tijdens het mentoruur. De mentor is de spil voor de ondersteuning, begeleiding en het welbevinden van de leerling. Er zijn regelmatig leerlingbesprekingen en er is een goed werkende zorgstructuur. Docenten zijn toegerust voor het omgaan met de diverse onderwijszorgvragen van leerlingen. We besteden vaak aandacht aan differentiëren op studiedagen.’
« Patricia: ‘De labels vervallen, kinderen met verschillende onderwijsbehoeften blijven.’ » Patricia informeert het team en stelde ook het schoolondersteuningsprofiel (SOP) op (de opvolger van de Educatieve kaart). ‘Ik bewaak de eigenheid van onze vestiging.’ Ook is Patricia betrokken bij een project ‘Docenten aan Zet’ van Koers VO op haar vestiging, waarbij twaalf docenten zich buigen over wat Passend onderwijs voor hen gaat betekenen. ‘Docenten dóen in de praktijk al veel binnen de lessituatie, maar moeten zich afvragen: Welk stapje wil ik verder zetten? Passend onderwijs kan een kans zijn voor hen om dingen zó aan te bieden aan leerlingen, dat die nog beter uit de verf komen.’ Patricia zegt: ‘Door Passend onderwijs vervallen de labels die nodig waren voor de rugzakjes, maar overeind blijft dat er kinderen zijn tenPatricia: 'Ons docen d ba rm wa een is m tea .' en ng voor leerli
met bepaalde onderwijsbehoeften. We moeten ons op ieder kind richten, schoolnabij en thuisnabij.’
7
C V Open
November 2013
»
Edwin Beyers is docent Nederlands op het Comenius Vakcollege Techniek en Comenius Beroepsonderwijs.
vervolg van pagina 7
Pilotproject met Jeugdzorg Edwin Beyers heeft als leerlingbegeleider van zijn school concreet te maken met een pilotproject waarbij zijn school en STEK Jeugdzorg in Capelle goed samenwerken. Twee leerlingen met moeilijkheden op school werden door een thuiscoach begeleid op school én thuis, die de ouders er ook bij betrok. ‘Hij kon goed luisteren, en wist perfect te sturen.’ De ene leerling is niet langer vaak absent, en de andere leerling kon een sector kiezen in de bovenbouw. Edwin heeft er moeite mee als op deze broodnodige ondersteuning wordt bezuinigd wanneer de Jeugdzorg naar de gemeenten gaat. De thuiscoach zal dan afgeschaft worden, terwijl zo iemand juist voor de thuiszitters het verschil kan maken. Hij is overigens ook blij met de interne steun van de schoolmaatschappelijk werker. Die is er elke dag, en kan indien nodig nog dezelfde dag een afspraak maken met een leerling.
« Edwin: ‘Doe je je oordopjes uit?’ in plaats van: ‘Geef je iPhone maar hier.’ » ‘Eén groep binnen het team Comenius Beroepsonderwijs is positief over Passend onderwijs’, vertelt Edwin, ‘de andere groep is sceptisch: “eerst zien en dan geloven”. Maar het succes van de thuiscoach met de twee probleemleerlingen heeft wel indruk gemaakt.’ Als oud-leerkracht uit het basisonderwijs profiteert Edwin dagelijks van zijn pedagogisch-didactische scholing. ‘Leraren moeten meer proberen te achterhalen wat er met een kind aan de hand is. Natuurlijk moeten er regels zijn, maar het maakt veel verschil of je een leerling vraagt: ‘Doe je je oordopjes uit?’ in plaats van: ‘Geef je iPhone maar hier.’
Contact met leerlingen De andere drie brengen eveneens de kwaliteit van het contact
Edwin: 'Blij met de steun van de schoolmaatschappelijk werker.'
met leerlingen ter sprake. Patricia noemt het docententeam van Calvijn Meerpaal een warm bad voor leerlingen. Maar het kan nog beter. ‘We moeten daar echt de tijd voor nemen én krijgen in onze taak als docent en mentor.’ Ook Melanie vindt het contact op Farel met mentorleerlingen ‘heel sterk’. Mentor en mentorklas zien elkaar vier uur per dag, voor vaklessen en voor studie- en mentorlessen. En er zijn regelmatig één-op-ééngesprekken met leerlingen. ‘Overigens kennen ook teamleiders de leerlingen; ook van hen krijgen ze aandacht.’ Praktisch helpt het dat het nieuwe schoolgebouw van PENTA De Oude Maas ingedeeld is in kleinschalige eenheden met maximaal tweehonderd leerlingen, legt Wendy uit. ‘Zo’n afdeling, bijvoorbeeld voor Voertuigentechniek of de Techno MAVO, fungeert als thuisbasis; er zit altijd wel een leraar in de teamkamer die een leerling voorbij ziet lopen. Dan kan hij of zij nét even een gesprekje voeren, waardoor leerlingen ervaren: iemand bekommert zich om mij. Leerlingen merken dat ze gezien en gehoord worden.’ [Anja de Zeeuw] Meer informatie: www.schoolprofielenvo.nl (lancering op 28 november)
Melanie: 'Gedifferentieerde lessen dagen leerlingen meer uit.'
8
C V Open
November 2013
‘Leerlingen moeten gaan beseffen: om mijn papiertje te halen, moet ik zelf veranderen.’
In gesprek met…
Nicole Smeehuijzen Werkt bij de opvangvoorziening van PENTA Hoogvliet
Waar bestaat je werk uit?
Hoe lang zitten leerlingen in de Reset?
Het grootste deel van mijn tijd werk ik op de Reset. Dat is een opvang-
Ze zitten vier weken fulltime in de Reset. Daarna volgt een periode
voorziening binnen onze school voor leerlingen die dreigen uit te
van twee weken waarin ze ’s ochtends weer naar hun eigen klas
vallen. Bijvoorbeeld leerlingen die er heel vaak worden uitgestuurd,
gaan en ’s middags bij ons komen. We volgen in die twee weken
flinke gedragsproblemen hebben, langdurig ziek zijn geweest of
heel goed hoe het gaat. De normale docenten spelen een belang-
frequent spijbelen. Deze kinderen krijgen in de Reset een tweede
rijke rol in de terugkeer naar de eigen klas. We maken voor hen
(echt laatste!) kans.
daarom altijd een verslag met duidelijke tips over hoe ze met de leerling kunnen omgaan. Sommigen zijn bijvoorbeeld gebaat
Hoe komen de leerlingen bij de Reset terecht?
bij een plekje voorin de klas, anderen hebben meer individuele
Meestal draagt de mentor een leerling voor, daarna beoordeelt
instructie nodig of meer bevestiging. We bespreken dat verslag
het zorgteam of de Reset inderdaad de beste oplossing is.
ook in de teamvergadering.
Er moet sowieso sprake zijn van een urgent probleem, maar wat
Is de Reset belangrijker geworden door de komst van Passend onderwijs?
nog belangrijker is: we moeten het gevoel hebben dat de leerling na de Reset weer gewoon verder kan in zijn of haar eigen klas. Want daar gaat het uiteindelijk om!
Absoluut! We krijgen steeds ‘zwaardere’ leerlingen in huis. Veel leerlingen die vroeger in het speciaal onderwijs zaten, gaan nu
Wat gebeurt er op de Reset?
naar een reguliere school. Bijvoorbeeld kinderen met PDD-NOS,
De Reset is eigenlijk een normaal lokaal, waar wij de leerlingen
ADHD, ODD of ernstige leerproblemen. Je wilt zoveel mogelijk
opvangen. Er zitten altijd maximaal acht leerlingen in een groep.
van die leerlingen binnenboord houden. De Reset is daarvoor heel
Ze maken al hun huiswerk bij ons, krijgen uitleg over de stof,
geschikt. Het zou echt ideaal zijn als élke school zo’n Reset had!
maken hun proefwerken en worden door ons overhoord.
Wat vind jij het leukste aan je werk?
Zelf speel ik vooral een belangrijke rol op het sociaal-emotionele terrein. Ik help de kinderen om zich weer prettig te voelen
Ik geniet enorm van het contact met de kinderen. Het geeft me veel
op school en om weer goed te functioneren. Veel van deze
voldoening als ik zie dat leerlingen echt iets hebben geleerd van
kinderen groeien onder moeilijke omstandigheden op; sommigen
de Reset, dat het daarna weer beter met ze gaat. Ik werk trouwens
zijn uit huis geplaatst of hebben de zorg voor broertjes of zusjes.
niet uitsluitend als onderwijsassistente op de Reset. Ik ben bijvoor-
Dat is zwaar. Op de Reset is er echt aandacht voor hen!
beeld ook mentor van een klas, help mee tijdens de projectweken
We benaderen hen positief, geven hen af en toe een aai over
en ga regelmatig mee op kamp. Vorige maand heb ik nog voor
hun bol en weer wat meer zelfvertrouwen. We helpen hen om
120 kinderen gekookt. Da’s iets heel anders, maar ook erg leuk!
meer zelfinzicht te krijgen, zodat ze gaan beseffen: om mijn papiertje te halen, moet ik zelf veranderen.
[Karin van Breugel]
9
C V Open
November 2013
Ouders zijn nodig om Passend onderwijs te geven Passend onderwijs kan leiden tot meer leerlingen met bijvoorbeeld een handicap, leer- of gedragsprobleem in het reguliere onderwijs. Om hen goed de lessen te laten volgen is samenwerking met ouders noodzakelijk. CVOpen sprak met emeritus hoogleraar opvoedkunde Jo Hermanns over de wijze waarop scholen in deze samenwerking kunnen investeren.
‘Beschouw ouders als partner!’ Er wordt nogal eens gesuggereerd dat de problematiek van
‘Samenwerking begint met écht contact’, zegt hij. Dit lijkt een
de gemiddelde leerlingenpopulatie steeds zwaarder wordt.
open deur, misschien zelfs een vanzelfsprekendheid. Maar ís dat
Jo Hermanns werpt op dit punt direct de knuppel in het hoender-
contact er ook daadwerkelijk? ‘Onlangs hield ik een lezing voor
hok: ‘Het tegendeel is het geval, blijkt uit epidemiologische studies
een paar honderd onderwijsprofessionals. Ik stelde hen de vraag:
van bijvoorbeeld het SCP, CBS, Trimbos Instituut en de GGD.
wie van u gaat wel eens op huisbezoek? Het antwoord laat zich
Objectief gezien nemen de problemen van de Nederlandse jeugd
raden, waarbij mensen vooral aangeven dat ze daar simpelweg
van twaalf jaar en ouder af en is onze jeugd het gelukkigst van
geen tijd voor hebben. En natuurlijk hebben zij het enorm druk,
de hele wereld.’
maar als je samen met ouders iets wilt, dan is contact een voorwaarde. Als je interesse toont in de situatie waarin het kind leeft en opgroeit, is het contact veel makkelijker.’
Hermanns wil daarmee overigens niet suggereren dat er geen kinderen met problemen zijn. Dat is geen punt van discussie. De cruciale vraag is alleen hoe we met de problemen omgaan. Hermanns legt uit dat er in de samenleving een patroon is ontstaan
Negatief beeld ouders
waarbij we de problemen van kinderen het liefst professioneel
‘Ik merk dat mensen in het onderwijs vaak een negatief beeld
opgelost willen zien. ‘Er is een massale uittocht naar allerlei
hebben over ouders. Dat zie je in het onderwijs meer dan in
indicatieorganen en uiteindelijk ook naar de geïndiceerde jeugd-
andere maatschappelijke sectoren. Er wordt snel gezegd: ouders
zorg. Op dit moment heeft één op de zeven kinderen een formele
hebben nooit tijd, hebben irreële verwachtingen, zijn egoïstisch,
indicatie. Dat strookt niet meer met de realiteit, er is sprake van
enzovoort. Die houding is echt ongegrond: Nederlandse ouders
psychopathologisering.’ Overigens ziet de emeritus hoogleraar
doen erg hun best voor hun kind’, zegt Jo Hermanns.
hierin heel langzaam een kentering optreden. ‘Een toenemend aantal ouders wil juist voorkomen dat hun kind geproblematiseerd, gemarginaliseerd en gelabeld wordt.’
« P assend onderwijs is dé kans om praktische, concrete dingen te realiseren waardoor
Interesse in leefwereld
het kind kan blijven leren. »
Maar afgezien van alle statistieken krijgen scholen door de komst van Passend onderwijs vaker te maken met kinderen die bijvoor-
Als het over hun eigen kind gaat, zijn ouders ervaringsdeskundigen.
beeld een gedrags- of leerstoornis hebben. Natuurlijk is er voor
‘Gebruik hun kennis!’ is zijn vurige pleidooi. ‘Samen met ouders
hen een goede zorgstructuur nodig en moeten soms (externe)
kun je vaak uitstekende oplossingen bedenken om óók kinderen
deskundigen worden ingeschakeld, vindt ook Jo Hermanns.
met een stoornis of beperking het onderwijs en de zorg te geven
Maar hij wil er bovenal voor pleiten dat docenten beter worden
die ze nodig hebben.’
toegerust om deze kinderen het onderwijs en de zorg te geven die ze nodig hebben. Daar is een wereld te winnen en dat lukt
Hij vertelt graag over de succesvolle praktijkvoorbeelden die hij
volgens hem het beste door nauw samen te werken met ouders.
kent. Bijvoorbeeld over een leerling die thuis te maken kreeg
10
C V Open
November 2013
met een heftige echtscheiding en daardoor (ook letterlijk) geen rust had om huiswerk te maken. Na een huisbezoek vonden mentor, leerling en ouders een oplossing. Of een ander voorbeeld: een leerlinge met een paniekstoornis, die opeens totaal kon flippen en dan wilde wegvluchten. Ook hiervoor werd een oplossing gevonden, waarvan alle docenten op de hoogte waren: als zij een paniekaanval voelde opkomen, mocht ze zonder iets te zeggen de klas verlaten en een rustig plekje opzoeken. Daar kon ze bijvoorbeeld oefeningen doen, een pilletje nemen of iemand bellen. Als ze naderhand terugkwam in de klas, werden er geen opmerkingen gemaakt en geen vragen gesteld. ‘Wat ik hiermee wil zeggen: bespreek met de ouders wat je heel praktisch en concreet kunt doen waardoor het kind kan blijven leren. Simpele dingen volstaan vaak al. Ik zou Passend onderwijs heel graag zien als dé kans om dit soort dingen nu eindelijk te gaan realiseren’, zegt Jo Hermanns.
Taboe doorbreken Hij wijst in dit verband overigens wel op de handelingsverlegenheid van menig docent. ‘Bij veel docenten ontbreken gespreksvaardigheden, waardoor de gesprekken met ouders niet altijd harmonieus en constructief verlopen. Ik denk dat het belangrijk is als een grote groep docenten een cursus gespreksvoering gaat volgen. Want dit kun je vrij eenvoudig leren.’
« Steeds meer ouders willen voorkomen dat hun kind gelabeld wordt. » In aanvulling daarop zou wat hem betreft ook élke docent een cursus gedragsmanagement aangeboden moeten krijgen. ‘In het onderwijs is het taboe om het daarover te hebben, want elke docent vindt dat hij dat al kan. Maar in zo’n praktische cursus leer je gewoon een aantal basistechnieken die ervoor zorgen dat je beter orde hebt, het leuker hebt met de leerlingen en hen positiever ondersteunt. In aanvulling hierop zou je bijvoorbeeld intervisie
Jo Hermanns: ‘Objectief gezien nemen de problemen van de Nederlandse jeugd van twaalf jaar en ouder af.’
of collegiale consultatie kunnen inzetten.’
Schoolleiding cruciaal Natuurlijk roept dit de vraag op waar scholen het geld vandaan moeten halen om dit te doen. ‘Er is geld voor Passend onderwijs dat schoolbesturen naar eigen inzicht kunnen inzetten. Ik zou het toejuichen als het wordt gebruikt om de reguliere ‘zorg’-structuur te
Over Jo Hermanns
versterken – dus wat de docenten in de klas doen met de leerlingen.’ Om dit soort keuzes te maken is visie en commitment nodig.
Jo Hermanns is emeritus hoogleraar opvoedkunde aan
Niet alleen bij schoolbesturen maar ook bij de schoolleiding.
de Universiteit van Amsterdam en onder meer lid van de raad
‘De rol van de schoolleiding is cruciaal. Zij moet uitdragen dat
van advies van de Inspectie van het Onderwijs. Zijn belangrijkste
de samenwerking met ouders buitengewoon belangrijk is en ze
aandachtsterreinen zijn: opvoedingsondersteuning en jeugdzorg.
moet docenten faciliteren om het ook daadwerkelijk gestalte te
Jo Hermanns is verbonden aan H&S Consult, adviesbureau
geven. Dan kan Passend onderwijs echt gaan functioneren zoals
voor jeugd en jeugdbeleid.
het bedoeld is.’ Zie www.hsconsult.nl [Karin van Breugel]
11
C V Open
November 2013
« Accent levensvatbaar houden en kwaliteit handhaven. » Jan van Dijk, algemeen directeur van Accent
Jan van Dijk was klinisch-chemisch analist en natuurkundeleraar voor hij schoolleider werd.
12
C V Open
November 2013
Interview met de nieuwe directeur van CVO Accent
Jan van Dijk
‘Denk in kansen’ ‘In kansen denken. Proberen leerlingen, mensen
In 2007 werd Jan benoemd tot directeur bedrijfsvoering bij CVO Accent. Samen met Arie Kooyman vormde hij de algemene directie,
verder te brengen.’ Dat is wat Jan van Dijk,
tot Arie op 1 augustus vertrok. Jan nam het stokje van hem over, samen met een nieuwe collega, Jacqueline Bevaart, die op
de nieuwe directeur van CVO Accent, ten diepste
1 november in dienst trad (zie pagina 23).
probeert te doen. Hij staat nu voor een heuse
Uitgaan van eigen kracht
vuurproef, gezien de nieuwe bezuinigingen die
Hoe is het om zo’n bevlogen man als Arie Kooyman op te volgen als directeur van Accent? Jan: ‘Je moet nooit imiteren, maar van je eigen
op Accent afkomen.
kracht uitgaan. Arie en ik hebben zeven jaar als tweetal geopereerd. Soms als elkaars tegenpolen, maar we vulden elkaar ook aan. Mensen kennen mij en weten mij te vinden, ze weten wat ze aan me
De weg van Jan (55) naar het algemeen directeurschap van Accent
hebben. Accent ziet er dadelijk anders uit. Arie heeft veel betekend,
is bijzonder. Jan begon zijn loopbaan als klinisch-chemisch analist,
laten we koesteren wat er is gebeurd. Maar nu gaan we verder.’
eerst in onder andere het Erasmus Medisch Centrum (toen nog Dijkzigt), daarna in het bedrijfsleven. Hij reisde vaak naar het
Jan is als algemeen directeur integraal eindverantwoordelijk.
Midden- en Verre Oosten, om trainingen en workshops te geven
Hij blijft grotendeels bedrijfsvoering, onderwijs en personeel
voor het omgaan met medische instrumenten die door Nederlandse
behartigen, omdat hij daarin goed ingevoerd is en Accent
bedrijven via de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) waren
een complexe organisatie is. De praktijkscholen, het Expertise-
geleverd. De winstdoelstelling achter dit werk stond hem tegen,
centrum Onderwijsondersteuning, de avondscholen en de rebound-
daarom besloot hij terug te gaan naar de Erasmus Universiteit.
voorziening hebben allemaal verschillende geldstromen, die lastig
Van daaruit kon hij lesgeven op de laboratoriumschool. Zijn passie
te beheren en te beheersen zijn. ‘Accent is in deze fase gebaat
voor onderwijs werd toen geboren. In 1996 kreeg hij een aanstelling
bij continuïteit op dit gebied.’
als leraar natuur- en scheikunde op PENTA West-IJsselmonde (nu: PENTA Hoogvliet), en volgde naast zijn werk de lerarenopleiding
Jacqueline neemt grotendeels de portefeuille van Arie Kooyman
natuurkunde. Gedurende zijn studie tot eerstegraads leraar werd
over, in ieder geval de leerlingzorg en de externe netwerken.
hij bij PENTA leerjaarcoördinator en later conrector bedrijfsvoering.
Vier uitdagingen
Inzetten op pedagogiek
‘We bevinden ons in financieel moeilijke tijden. Veel subsidies
Tien jaar stond hij ‘met heel veel plezier’ voor de klas, van ivbo tot
verminderen. Ten opzichte van 2010 moet Accent het doen met
vwo. ‘Ivbo is vergelijkbaar met het praktijkonderwijs. Ik gaf les aan
1 miljoen minder aan inkomsten (nog los van de reboundinstelling),
negen jongens en meiden, kinderen met een ingewikkelde thuis-
dus een vermindering van 15 à 20 procent. Mijn opdracht is:
situatie. Vaak speelden scheiding, criminaliteit of drugsgebruik
Accent levensvatbaar te maken en te houden, terwijl onderwijs- en
een rol. Als Feijenoord verloren had, hoefde ik op maandagmorgen
zorgkwaliteit gehandhaafd blijven. Indien nodig zal de organisatie-
niet te proberen les te geven... Af en toe wilde ik er wel mee
structuur daarvoor aangepast worden.’ Jan blijkt hiermee voor vier
stoppen, maar toch vroeg ik me altijd af: wat kan ik betekenen voor
afzonderlijke uitdagingen te staan.
deze leerlingen? Verbinding maken, hun leefwereld leren kennen vond ik belangrijker dan bladzij 86 van het boek doen. Leerlingen
Twee avondscholen sluiten
verder brengen. Dat ze later zouden zeggen: “Mijnheer Van Dijk, daar had ik wat aan, want hij had aandacht voor mij.” Kortom: sterk
‘We moeten per 1 januari twee kleinere locaties van de avondscholen
inzetten op de pedagogiek. Later heb ik ook fantastisch gewerkt
sluiten: Delfshaven en Hoogvliet, omdat een aantal randgemeenten
met atheneumklassen. Dat was een heel andere uitdaging.’
hun subsidie stopten. Leerlingen uit deze gemeenten mogen we niet
13
C V Open
November 2013
»
« Als Feijenoord verloren had, hoefde ik op maandagmorgen niet te proberen les te geven. » ‘Ik raak geïnspireerd door idealen van mensen als Mandela, King en Gandhi.’
vervolg van pagina 13.
Passend onderwijs
meer lesgeven op deze twee locaties. Dan blijven er schooltjes van tien of twaalf leerlingen over, en die zijn te klein. De leerlingen kunnen
Ook Passend onderwijs heeft vrij direct invloed op Accent. ‘Als ik
doorstromen naar Centrum en Zuid. Het was lastig om dat aan deze
voor 650 leerlingen straks duizend euro per leerling minder krijg uit
volwassenen met een lichte verstandelijke beperking te vertellen.’
het zorgbudget, gaat het hard. We moeten nog zien hoe dit uitwerkt.’ Het is volgens Jan een enorm speelveld, ‘een tombola’, waarin de besluitvorming traag verloopt, en veel mensen veel inspraak hebben.
OOVR
‘Daar heb ik wel zorgen over’, zegt Jan. Het samenwerkingsverband
‘De reboundvoorzieningen – tijdelijke opvang voor leerlingen met
Koers VO zou de regierol wat steviger kunnen pakken, vindt hij.
een complexe problematiek, de OOVR – moeten geoptimaliseerd
Nu lijkt vooral de gemeente de inrichting van het veld te dicteren.
worden. We hebben een bovenbestuurlijke begroting voor in totaal
Jan realiseert zich dat hij momenteel veel ballen in de lucht moet
158 plaatsen. Daarvan heeft Accent er 31 aan de Berberisweg.
houden. ‘Ik kan gelukkig veel bij andere mensen neerleggen in wie
Er zijn zes of zeven geldstromen, de gemeente Rotterdam heeft haar
ik groot vertrouwen heb. Dat een deel van het uitvoerende werk
subsidie met 1 miljoen per jaar teruggebracht naar 1,5 miljoen euro.
bijvoorbeeld door het CVO-bureau gedaan wordt, in een goede
Nu wordt de Jeugdzorg gedecentraliseerd. Er moeten OPDC’s
wisselwerking met de staf van Accent, waardeer ik enorm.’
11
gevormd worden. We hebben al aanpassingen gedaan, maar het is lastig om de boel in de lucht te houden.’
Inspiratie Waar vindt Jan inspiratie voor zijn werk? ‘Ik smijt niet met bijbel-
Twee praktijkscholen moeten groeien
teksten, maar dat CVO recent hulp bood bij de problemen van Ibn
‘De derde uitdaging ligt binnen het praktijkonderwijs, een opleiding
Ghaldoun, vind ik geweldig. Wim Littooij verwoordde mooi het
voor wonen, werken, burgerschap en vrije tijd, maar vooral leerlingen
waarom: “We moeten onze medemens van welk ras of geloof dan
toeleiden naar passende arbeid met behulp van branchecertificaten
ook helpen om daar te komen waar ze recht op hebben.”
en passende zorg. De vier scholen van Accent Praktijkonderwijs
Dat geldt ook voor mensen met een lichte beperking, gedrags-
leveren kwaliteit, maar op Hoogvliet en Capelle hebben we niet de
stoornis, of mensen die in de sociaal zwakke hoek zitten. Wij zullen
170 leerlingen die nodig zijn voor een goede exploitatie. In deze regio
er alles aan doen om mogelijk te maken dat ze goed terechtkomen.
kun je kiezen uit vijftien praktijkscholen. Dan moet je dus iets
Ik raak geïnspireerd door kleine dingen en door idealen van mensen
bijzonders bieden, bijvoorbeeld voor leerlingen met een stoornis in
als Mandela, King en Gandhi.’
het autistisch spectrum of door bijzondere brancheopleidingen.
Inspirerend vindt hij bijvoorbeeld het werk van de Maatschappij der Weldadigheid, die begin 1800 Frederiksoord en Willemsoord oprichtte, als plaatsen waar gezinnen uit grote steden een nieuw leven konden
Kostendekkend Expertisecentrum
beginnen. Jan is donateur van deze Maatschappij, en bezocht onlangs
‘De inkomsten van het Expertisecentrum, onze club van psychologen
Frederiksoord. ‘Mij spreekt aan dat het ook toen er om ging mensen
en orthopedagogen die diagnosticeren en begeleiden op scholen, zijn
een kans te geven, in kansen denken, denken in mogelijkheden van
afkomstig van directe inhuur op scholen en opdrachten van buitenaf.
mensen. Natuurlijk gebeurde dat in de tijdgeest van destijds, waarbij je
Het aantal externe opdrachten daalt, dus daarvoor moet ik een modus
nu allerlei kanttekeningen kunt plaatsen. Was het niet stigmatiserend?
vinden, óf binnen CVO óf met de andere grote schoolbesturen samen.’
Maar de bron was: we moeten die mensen verder helpen.’ [Anja de Zeeuw]
1
OrthoPedagogisch en Didactisch Centrum
14
C V Open
November 2013
De (CVO)pen aan een gast
H.K.H. Prinses Laurentien der Nederlanden
Samen sterk voor ‘iedereen taalvaardig’ Voorzitter Stichting Lezen & Schrijven
In het voortgezet onderwijs werkt iedereen
Dit is een tijd waarin sommige jongeren
wanneer een kind de basisschool verlaat.
er hard aan om jonge mensen verder voor
zich toch al onzeker en kwetsbaar voelen.
Door echte betrokkenheid bij het schoolwerk
te bereiden op een diploma en vervolgens
Een achterstand op een bepaald gebied kan
van hun kinderen, kunnen ouders een groot
een vak- of vervolgopleiding. Ook deze school-
een gevoel aanwakkeren van ‘ik kan dit niet,
verschil maken. Een kind is immers
jaren zijn dus vormend voor de toekomst
ik ben hier te dom voor’.
maar 1.000 uur per jaar op school en
van onze jonge burgers en toekomstige werknemers. Maar zoals in iedere transitiefase bestaat het gevaar dat iets of iemand tussen wal en schip valt. Zo ook op het gebied van taalvaardigheid onder jongeren. Nog teveel kinderen verlaten de basisschool met een taalachterstand van twee jaar. Veel van hen lopen dus het risico laaggeletterd te worden. Daarom ligt er ook voor
zeker 3.000 uur per jaar thuis.
« Taal gaat ook om zelfvertrouwen, zelfstandigheid, actieve deelname, gezondheid en geluk. »
het voortgezet onderwijs een belangrijke
Stichting Lezen & Schrijven is er om laaggeletterdheid te voorkomen en te verminderen. Iedere levensfase bouwt verder op de vorige, dus moeten we ook integraal naar het leven van mensen kijken om de bronnen van problemen, maar ook de oplossingen te vinden. Dat geldt zeker ook als het gaat om taalvaardigheid.
taak bij de gezamenlijke aanpak van
Maar ook bestaat vaak het idee dat het niet
Taal is uiteindelijk meer dan een vaardig-
laaggeletterdheid. Dat begint bij bewustzijn.
nodig is om goed te kunnen lezen, schrijven
heid alleen – het gaat om zelfvertrouwen,
en rekenen omdat ze eigenlijk zo snel moge-
zelfstandigheid, actieve deelname, gezond-
lijk willen gaan werken. Of dat leerlingen
heid en geluk.
« Een kwart van de groep 8-kinderen leest op groep 6-niveau. »
denken dat ze het niet nodig hebben in meer technische banen. We weten dat de realiteit
Laaggeletterdheid is een onzichtbaar en
anders is. Zonder goede taal- en rekenvaar-
daarom hardnekkig probleem. Wij hebben
digheden ben je kwetsbaar en afhankelijk
uw betrokkenheid, deskundigheid en hulp
van anderen in een samenleving die draait
hard nodig. Beter gezegd, de leerlingen
Helaas groeit bijna een kwart van de kinderen
om het geschreven woord. Wie school verlaat
hebben uw hulp nodig.
op in een gezin waar taal niét gestimuleerd
en moeite heeft met lezen en schrijven raakt
wordt. Aan het eind van groep 8 leest
dat beetje kennis daarna snel kwijt.
Meer informatie: www.lezenenschrijven.nl
een op de vier kinderen op het niveau van groep 6. Daarom zijn ook de eerste jaren
Ouders hebben een cruciale rol in de ont-
van het voortgezet onderwijs zo belangrijk
wikkeling van hun kinderen, ook op het gebied
om achterstanden in lees- en schrijfvaardig-
van taal en rekenen. Hoewel de invulling
heid te herkennen en te helpen wegwerken.
van de betrokkenheid van ouders natuurlijk
Dus ook tijdens deze jaren kunnen we
meebeweegt met de ontwikkeling van
laaggeletterdheid helpen voorkomen.
een kind, zou deze niet mogen ophouden
15
C V Open
November 2013
Met sommige leerlingen gaat het op school niet van een leien dakje. In dit nummer komen drie van deze leerlingen aan het woord. Ze zitten op drie verschillende scholen van CVO.
Onderwijs dat past bij leerlingen onwijs veel aandacht aan mij. Ze zei: “Lars, jij hebt dyslexie en we moeten er iets van maken.“ Ze ging met mij aan de slag. Ik had een schriftje en zij had het telefoonnummer van mijn moeder. Halverwege groep 7 ben ik naar groep 8 gegaan. Ze vonden dat beter voor me, want dan kon ik eerder naar een school die beter mij me past. Op deze school hadden ze een motor, dat vond ik geweldig. Ik was altijd bezig met quads en motoren in de schuur. Ik wist eerst niet wat lwoo was en ook niet dat het zo uitgebreid was. Ik zit nu in het tweede leerjaar. Ik heb een dyslexiepas en een time-out kaart, die kan ik inzetten als ik druk ben. Dan mag ik tien minuten de les uit. Zo’n kaart heeft niet iedereen. In mijn klas zijn er ook leerlingen met leerachterstanden.
« Lars: ‘Op deze school hadden ze een motor, dat vond ik geweldig.’ » Techniek op deze school is echt geweldig. (Lars gaat glimmen als hij dit vertelt.) De roosters zijn fijn. Als er maar geen lessen techniek uitvallen! Dat Engels uitvalt vind ik niet zo erg. Op de basisschool was ik vaak aan het vechten. Ik kreeg vaak de schuld. Soms was het waar, maar soms ook niet. Vals beschuldigd worden is heel erg.
Lars (13): ‘Techniek is geweldig’ Comenius Vakcollege Techniek, 2e jaar
Hoe ontstaat een goede band? ‘Iemand die mij boeit, mij ziet staan en voor mij door het vuur gaat, is erg belangrijk. Ik ben niet de makkelijkste, want ik ben niet op mijn mondje gevallen.
Het onderwijs op deze school past helemaal bij mij. Ik ben gek
Ik denk nu: ”Doe dat nu niet. Daar krijg je problemen mee.”
van techniek en dat krijg ik hier. Passend onderwijs, daar zit ik
Twee maanden voor de zomervakantie had ik voor bijna alle vakken
op. Ik heb een rugzakje omdat ik dyslexie heb en druk ben.
onvoldoende. Ik zat zwaar in de problemen. Ik zat toen dag en nacht op school om de cijfers op te halen. Aan het eind van het
Het is niet altijd zo goed met mij gegaan. Op de basisschool wisten
eerste jaar had ik nog maar één onvoldoende. Iedereen was trots
ze eerst niet wat er aan de hand was. Ik had een hekel aan school,
op me. Ik zeg: Kom naar deze school, want je wordt goed begeleid.
ik zat vaak op de gang. In groep 7 had ik een goede lerares. Ze gaf
Ik vind het er gaaf.’
16
C V Open
November 2013
Thomas (16): ‘Meer mensen zoals ik’ Marnix Gymnasium, 6e jaar
Danielle (16): ‘Geaccepteerd om je innerlijk’ Calvijn Meerpaal, 4e jaar theoretische leerweg
‘Ik ben goed in biologie, lezen en gamen. (Lacht.) Biologie is
‘Ik ben altijd gezellig en ik ben bezig met mijn toekomst.
mijn lievelingsvak. Volgend jaar wil ik geneeskunde gaan
Later wil ik maatschappelijk verzorgster voor verstandelijk
studeren.’ Op de vraag ‘Waar ben je minder goed in?’ antwoordt
gehandicapten worden. Op hockey gaf ik een meisje
Thomas: ‘Talen, ik ben slecht in talen. Ik maak domme fouten.
met een beperking keeperstraining. Ik kon goed met haar
Soms spelling, maar ook grammatica.’
opschieten. Ze was heel blij als ze training kreeg van mij.
De moeder van Thomas vertelt: ‘Begrijpen is het probleem niet,
Als je niet geaccepteerd wordt weet je zelf ook niet wie je echt
Thomas leest erg veel, het liefst in het Engels. Gedachten onder woorden
bent. Als je je goed voelt, word je geaccepteerd. Hier op school zitten
brengen is lastig voor hem.’ Thomas kan zich weinig herinneren van
dyslecten, autisten in alle soorten en maten en ADHD’ers. Ik vind
de basisschool. ‘Ik sloeg een klas over. Het was geen prettige tijd, ik werd
het goed dat je hier geaccepteerd wordt om je innerlijk en hoe je
gepest met van alles. Ik was anders dan andere kinderen. Er was altijd
met anderen omgaat. Niet op je etiket.
een reden om me te pesten. Als het te zwaar was mocht ik weg. Ik ging dan naar meester Paul. Ik hoefde daar geen reden voor op te geven. Ik voelde wanneer ik weg moest gaan. Vanaf de eerste dag op het Marnix
« Danielle: ‘Als je in jezelf gelooft, kom je verder.’ »
is het goed gegaan. Ik kreeg vrienden. Op de kennismakingsmiddag
Ik ben ook dyslectisch. Twee jaar geleden ben ik getest. Na de test
heb ik een vriend ontmoet die naar dezelfde televisieprogramma’s keek
heb ik een dyslexieverklaring gehad. Ik mag nu Kurzweil gebruiken,
en dezelfde boeken las. Dat gaf mij het gevoel dat er meer mensen
een computerprogramma dat een tekst voorleest. Daardoor begrijp
zijn die net zo zijn als ik. Een meester Paul heb ik niet meer nodig.
ik het sneller en hoef ik een proefwerk niet zo vaak over te lezen.
De rugzakmentor bespreekt met mij het programma en de onverwachte
Ik profiteer er erg van.
dingen. Vroeger was dat iedere week, nu hoeft het niet meer.’ Eerst wilde ik kapster of schoonheidsspecialiste worden. Ik vind
« Thomas: ‘Vanaf de eerste dag op deze
het fijn om mensen blij te maken. Blijdschap aan de binnenkant is nog mooier dan schoonheid aan de buitenkant.
school is het goed gegaan.’ »
Faalangst en achterstand waren voor mij de redenen om naar Thomas is open over het feit dat hij autisme heeft. In de eerste klas
deze school te komen. Na elke toets vraag ik me af of ik het goed
heeft hij samen met de ambulante begeleider verteld waarom hij
heb gedaan. Elke keer blijk ik toch een 7 of een 8 te hebben.
een rugzakje heeft en hoe zijn klasgenoten met hem moeten omgaan.
Erin geloven is belangrijk. Als je in jezelf gelooft, kom je verder.’
Er zijn ook leerlingen die het niet willen vertellen. Vanaf het begin stond de school voor hem open. Aan het einde van de basisschool is hij samen met de ambulante begeleider een aantal malen op het Marnix geweest om bijvoorbeeld te wennen aan de bel en de drukte op [Arie Kooyman]
de gang tijdens de pauze. Moeder: ‘Ook al is het niet zonder slag of stoot gegaan, door het Marnix heeft Thomas de kans gekregen om zich te ontwikkelen en zich prettig te voelen.’
Arie Kooyman is oud-directeur van Accent.
17
C V Open
November 2013
« We kunnen mentoren en docenten straks nog gerichter ondersteunen. » Lizanne Kuipers, schoolmaatschappelijk werker
Links Lizanne Kuipers, schoolmaatschappelijk werker op Comenius College Rotterdam, rechts Conchita Oosterling, schoolmaatschappelijk werker op Melanchthon Schiebroek en Icarusstraat.
18
C V Open
November 2013
Onderwijsondersteuners blikken vooruit
‘Scholen ontwikkelen hun eigen expertise’ Onderwijsondersteuners spelen een belangrijke
‘Ook bij ons zijn er leerlingen die extra begeleiding nodig hebben en krijgen’, zegt Lizanne. ‘De problemen uiten zich meestal in een
rol bij de begeleiding van zorgleerlingen binnen
achteruitgang van de leerprestaties en motivatie- of gedragsproble-
de scholen. Wat zullen zij merken van de invoering
men. Dat zijn vaak de eerste signalen dat er iets aan de hand is.’
Topje van de ijsberg
van Passend onderwijs? Twee schoolmaatschap-
Hoeveel leerlingen binnen hun scholen ondersteuning krijgen,
pelijk werkers van CVO-scholen blikken vooruit
weten Conchita en Lizanne niet precies. ‘Exacte aantallen noemen is moeilijk, wij zien alleen het topje van de ijsberg’, zegt Conchita.
op de invoering van de zorgplicht.
‘De mentoren zijn in principe als eerste verantwoordelijk voor de ondersteuning van studievaardigheden en het welbevinden van leerlingen in de klas. Zij lossen veel zelf al op.’
‘Een grote toestroom van leerlingen die zware ondersteuning nodig hebben verwachten we niet’, zeggen Conchita Oosterling en Lizanne Kuipers, als we vragen naar de gevolgen die de invoering van Passend onderwijs en de zorgplicht met zich meebrengt. ‘Op hoofdlijnen zullen onze taken gewoon hetzelfde blijven.
« Leerlingen ondersteunen met rouw, eetstoornis en ADHD. »
Wel zijn er ontwikkelingen waarmee we rekening moeten houden, zoals de transitie van de jeugdzorg. Beide trajecten moeten
‘Mentoren kloppen soms bij ons aan voor advies over hoe zij
parallel aan elkaar lopen en scholen, gemeenten en jeugdzorg-
het gesprek kunnen aangaan met leerlingen en (eventueel) hun
instellingen moeten daarvoor goede afspraken met elkaar maken.’
ouders. Soms gaan we zelf in gesprek met leerlingen. Desondanks zijn er jongeren die meer nodig hebben dan een paar gesprekken
Onderwijsondersteuners staan docenten bij met hun expertise,
of extra studieondersteuning, om zich goed te kunnen ontwikkelen
brengen hun kennis en kunde in binnen de zorgadviesteams (zat’s)
binnen de school. Dan kan het bijvoorbeeld gaan om stoornissen
en slaan bruggen tussen de school en externe zorgdeskundigen.
in de psychosociale ontwikkeling van een leerling, problemen in
Conchita is schoolmaatschappelijk werker bij Melanchthon
de gezinssituatie of hardnekkig verzuim.’
Schiebroek en Melanchthon Mavo Schiebroek. Lizanne werkt als schoolmaatschappelijk werker voor Comenius College Rotterdam.
Voor het inschakelen van snelle en adequate begeleiding bij een
‘Inhoudelijk zal er voor ons niet zo veel veranderen’, vermoedt
‘zwaardere zorgvraag’ zijn de zorgadviesteams van de scholen
Conchita. ‘Vergeet niet, dat we nu al te maken krijgen met
verantwoordelijk. De schoolmaatschappelijk werkers maken deel
jongeren die extra aandacht nodig hebben. Alle hulpvragen
uit van deze teams. ‘Leerlingen van wie wij zien of vermoeden
die je kunt bedenken komen voorbij, zoals ondersteuning bij
dat ze extra aandacht nodig hebben, bespreken we in het interne
leerlingen met rouwverwerking, eetstoornissen en ADHD.’
zorgteam of zorgadviesteam’, zegt Lizanne.
19
C V Open
November 2013
»
«D e eigen kracht van kinderen, jongeren en opvoeders versterken is de inhoudelijke vernieuwing. » ‘Het lijkt niet haalbaar dat we deel gaan uitmaken van wijkteams in Rotterdam.’
vervolg van pagina 19.
Stelselwijziging jeugdhulpverlening
‘Binnen het ‘zat’ is veel expertise aanwezig. Naast de zorgcoördinator en schoolmaatschappelijk werker zijn diverse externe
Buiten de school krijgen onderwijsondersteuners te maken met
partijen vertegenwoordigd, waaronder Bureau Leerplicht, Accent,
een stelselwijziging. Gemeenten krijgen vanaf 2015 de verantwoor-
het Centrum voor Jeugd en Gezin en op aanvraag politie, GGZ en
delijkheid voor alle vormen van jeugdhulp, de uitvoering van kinder-
Bureau Jeugdzorg. In overleg zoeken we samen naar een passend
beschermingsmaatregelen en de uitvoering van jeugdreclassering.
hulptraject en wordt afgesproken wie wat doet.’
Deze transitie gaat gepaard met een inhoudelijke vernieuwing. Voorzieningen en hulpverleners moeten zich meer gaan richten op de versterking van de eigen kracht van kinderen, jongeren en
Zorgadviesteams onmisbaar
opvoeders. Lizanne vreest wel dat dit betekent dat er nog meer
‘Die bestaande samenwerking tussen school en zorgprofessionals
wordt bezuinigd op de hulp aan jongeren. ‘Maar de overheveling
gaat niet veranderen’, stelt Lizanne. ‘Sterker nog, een goed
naar de gemeenten biedt ook kansen. Gemeenten kunnen straks
functionerend zorgadviesteam is onmisbaar bij de uitvoering
beter samenhangend beleid ontwikkelen en maatwerk bieden,
van Passend onderwijs.’
en dit afstemmen met de uitgangspunten van Passend onderwijs.’
‘Wel zal de invoering van Passend onderwijs er op termijn voor
In Rotterdam is er verder een plan gemaakt voor een Nieuw
zorgen dat CVO-scholen en scholen binnen het samenwerkings-
Rotterdams Jeugdstelsel. Rotterdammers kunnen, als het plan
verband hun eigen expertise ontwikkelen’, is de verwachting
doorgaat, vanaf 2015 voor jeugdhulp terecht bij wijkteams in
van Conchita. ‘Dat ze zich bijvoorbeeld gaan specialiseren in het
55 wijken. Het Centrum voor Jeugd en Gezin wordt de front office
ondersteunen van leerlingen met autisme of ADHD. Door zich te
voor jeugdgezondheidszorg, opvoedondersteuning- en advies.
richten op één of slechts enkele specialismen kunnen ze gericht
Het CJG organiseert en beheert ook het wijkteam. De gemeente
investeren in die doelgroep. Dat kan voor leerlingen in principe
gaat het nieuwe stelsel toetsen op praktische uitvoerbaarheid
voordelig uitpakken, maar of ze dan nog op een school in de buurt
tot eind 2014.
of van hun eerste keuze terechtkunnen is de vraag.’ ‘Het idee is dat schoolmaatschappelijk werkers deel gaan uitmaken van die wijkteams. We begrijpen dat het dichtbij-mensen-in-de-
«O f leerlingen straks nog terecht kunnen op een school in de buurt, is de vraag. »
wijk-werken voordelen biedt voor cliënten. Maar voor ons als schoolmaatschappelijk werkers lijkt dit niet haalbaar’, denkt Conchita. ‘Het betekent dat we bij ongeveer tien van de wijkteams betrokken moeten worden. Mijn school heeft een regiofunctie, leerlingen komen uit diverse wijken en zelfs uit omliggende gemeenten. CVO is met andere schoolbesturen druk bezig om hierover afspraken
Scholen zijn straks verplicht een keer in de vier jaar een school-
te maken met de gemeente. Voor CVO horen schoolmaatschappelijk
ondersteuningsprofiel op te stellen. In het profiel wordt aangegeven
werkers thuis in school. We wachten nu af wat er uit de gesprekken
welke ondersteuning de school kan bieden en welke ambities
komt. Intussen gaan we gewoon door met waar wij goed in zijn.’
de school heeft voor de toekomst. Op basis van het profiel [De Nieuwe Lijn]
inventariseert de school welke expertise eventueel moet worden ontwikkeld en wat dat betekent voor de (scholing van) leraren. ‘Daarmee kunnen we mentoren en docenten straks nog gerichter en intensiever ondersteunen’, zegt Lizanne.
20
C V Open
November 2013
Column
Dirk Oosthoek Voorzitter van de Gemeenschappelijke Medezeggenschapsraad van CVO, docent filosofie op Melanchthon Schiebroek en vakdidacticus filosofie aan het ICLON (Universiteit Leiden)
Ibn Ghaldoun, de filosoof van Passend onderwijs De Stalinlaan in de Amsterdamse Rivierenbuurt werd in
Een cohesie die met religie kan worden verdiept.
november 1956 omgedoopt tot Vrijheidslaan. De Russen
Opmerkelijk is dat Ibn Ghaldoun stelt dat in ‘asabiyyah’
waren kort daarvoor met grof geweld Hongarije binnen-
ook de kiemen liggen die kunnen leiden tot de ondergang
gevallen en de gemeenteraad van Amsterdam vond
van de groep. Het lijkt me de moeite waard om deze
het kennelijk niet langer gepast om deze straatnaam
theorie eens grondig toe te passen op de dertienjarige
te handhaven. Ook in Rusland zelf werd de stad
geschiedenis van de Rotterdamse school. Wellicht vallen
Stalingrad, na de implosie van de Sovjet-Unie, herdoopt
er lessen uit te trekken voor de organisatie en structuur
tot Wolgograd, de oude benaming. Net zoals Leningrad
van de nieuw op te richten islamitische school.
de naam Sint-Petersburg terugkreeg. Twee voorbeelden van namen die het loodje moesten leggen omdat ze
Ibn Ghaldoun gaat in ‘Het Boek der Voorbeelden’
werden geassocieerd met kwalijke praktijken van
zorgvuldig te werk. Niet door zomaar iets te beweren
dubieuze personen.
of informatie van anderen te gebruiken zonder bronvermelding, maar door zelf op onderzoek uit te gaan
Ook Rotterdam heeft recent met iets dergelijks te maken
en op grond van de bevindingen verslag uit te brengen.
gehad in verband met de fraudezaak van gestolen
De basis voor integere wetenschap werd zo gelegd.
eindexamens. Intussen is de betreffende school failliet
Zouden de leerlingen van Ibn Ghaldoun goed bekend
verklaard en is bekendgemaakt dat bij de oprichting van
zijn geweest met de mores van de naamgever van hun
een nieuwe islamitische school de naam Ibn Ghaldoun
school, dan was de kans klein geweest dat er examen-
niet meer gebruikt zal worden. Een logische beslissing,
diefstal op deze schaal had plaatsgevonden. Of als
zo lijkt het. Diepere beschouwing roept de vraag op of
de ideeën van Ibn Ghaldoun ook buiten de moslim-
dit wel terecht is. Van Ibn Ghaldoun kan immers niet
gemeenschap in Nederland bekend waren geweest,
worden gesteld dat hij verantwoordelijk is geweest voor
dan zouden er wellicht geen affaires Diederik Stapel
gewelddadige handelingen zoals bij Stalin en Lenin
of Mart Bax in het nieuws zijn gekomen.
het geval was. Of verantwoordelijk kan worden gesteld voor de criminele activiteiten zoals van de leerlingen
Uiteindelijk is voor Ibn Ghaldoun het onderwijs de basis
van de school die zijn naam heeft gedragen.
voor het beschaven van de mensheid. Zelf gaf hij ook les en dat was de aanleiding voor het ontwikkelen
Ibn Ghaldoun (Tunis 1332 - Caïro 1406) was een groot
van eigen ideeën over kennisoverdracht. In onderwijs
geleerde die zich breed had ontwikkeld en specialist
moet aandacht voor de individuele leerling het uitgangs-
was in een keur van wetenschappen: economie, politiek,
punt zijn. Iedere leerling zou op het eigen niveau les
sociologie, geschiedenis en filosofie. Een man van
moeten krijgen. Kennis moet niet van bovenaf worden
formaat die in 1377 de ‘Kitab al-Ibar’ (‘Het Boek der
ingegoten, maar in samenspraak met de docent door
Voorbeelden’) schreef, zeven kloeke delen waarin
de leerling zelf worden ontwikkeld. Door er zelf over
de algemene geschiedenis van islamitische volkeren
na te denken, er met anderen over te praten en door
werd samengevat. In de inleiding van dit werk beschrijft
de verworven kennis toe te passen op concrete zaken.
Ibn Ghaldoun de opkomst en het verval van beschavingen
Passend en praktisch gericht onderwijs. Verlichte ideeën
en focust hij op de oorzaken daarvan. Centraal staat
die pas ruim zeshonderd jaar later in de filosofie en
het begrip ‘asabiyyah’, te vertalen met ‘sociale cohesie’
praktijk van het Nederlandse onderwijs zijn geland.
of groepssolidariteit.
Hup Ibn Ghaldoun!
21
C V Open
November 2013
Voormalig PENTA-docente Diana Moerman doet vrijwilligerswerk in Rwanda
Een wereld van verschil: van CVO naar VSO Diana Moerman, voormalig docente Nederlands en Engels op PENTA Scala Molenwatering, werkt sinds 2012 als vrijwilliger (Teaching Methodology Adviser) in Rwanda, voor Voluntary Service Overseas (VSO). Diana (54) traint nu Rwandese leerkrachten, die vaak onder primitieve omstandigheden moeten werken. Ze mailde CVOpen een verslag over haar nieuwe leven. Het is een vreemd gezicht. Rondom het schooltje dat ik bezoek liggen stapels rotsblokken, de meeste ongeveer ter grootte van een kinderhoofd. De verklaring blijkt eenvoudig: van die stukken steen moet een nieuw gebouwtje gemaakt worden.
De heuvel op Iedere dag rapen de kinderen op weg naar school een rotsblok op en dragen dat naar school. Kleine kinderen kleine stukken, grotere kinderen grote stukken rots. Meestal vervoeren ze de rotsblokken op het hoofd. Dat moet altijd heuvel op, want ook deze school ligt bovenop een heuvel.
Gaten in het dak Plannen voor de bouw van een nieuw schooltje blijken geen luxe. In sommige klassen kijk ik zo door de gaten in het dak naar buiten. Bij regen komt er dan ook water binnen. Aangezien het pas geregend heeft, staan veel schoolbankjes op hun kant zodat het water van de tafeltjes af kan lopen. Deze school ligt hoog op de berg en de tocht ernaartoe was achterop de motor een hobbelig avontuur. De hele weg omhoog lijkt meer op een rivierbedding die bestrooid is met rotsblokken dan op een begaanbaar pad. Voor de meeste schoolkinderen, tussen de 4 en 14 jaar, blijk ik de eerste blanke te zijn die ze in hun leven zien. Vele van hen hebben geen schoeisel, een indicatie van armoede.
Kleuters zitten op een mat Een volgend bezoek. Een andere school, dichter bij mijn huis. Redelijk grote ramen. In plaats van leem betonnen vloeren in de lokalen. Zinken daken; een enorm lawaai wanneer het regent. De les moet dan onderbroken worden, maar zonder lekkage. Schoolbankjes en boeken, schriftjes en pennen, een schoolbord. Dat is alles. Verder geen lesmaterialen, geen posters, geen Diana: ‘Voor veel schoolkinderen ben ik de eerste blanke die ze zien.’
speelgoed in de kleuterklassen. Daar zitten de kinderen trouwens op een mat. In alle scholen is het een strijd tegen het stof in het droge seizoen en tegen het water in het natte seizoen.
22
C V Open
November 2013
Personalia Joke Bos (41) is op 1 augustus gestart als De dertig scholen in mijn werkgebied behoren ongeveer voor
vestigingsdirecteur op Calvijn Maarten Luther.
twee derde tot de eerste categorie scholen. Het is mijn taak om
Joke heeft gedurende anderhalf jaar de functie
leerkrachten (bij) te scholen op alle gebieden. De nood is groot
van directeur waargenomen bij CS De Hoven,
en de wil om te leren nog groter. Men beseft goed wat men nog
locatie Calvijn in Hardinxveld-Giessendam.
niet weet. Door middel van observaties en gesprekken bepaal ik
Daar heeft zij ook zes jaar als afdelingsleider
waar prioriteiten liggen; op de meeste scholen is het identiek.
havo/vwo gewerkt. De afgelopen twaalf jaar
Men wil meer weten over leerlinggericht onderwijs en hoe
heeft zij Nederlands gegeven in de onder- en
lesmateriaal te maken en te gebruiken.
bovenbouw van havo en vwo. Daarnaast heeft Joke onderzoek gedaan voor Stichting Lezen
Een begin
en heeft zij onderwijswetenschappen en Nederlandse taal- en letterkunde gestudeerd.
Ik ontwerp didactische materialen waarvoor ik zoveel mogelijk spullen gebruik die ik ter plekke kan vinden. Het betekent dat ik erg creatief moet zijn. Als iets eenmaal naar mijn tevredenheid werkt, dan onderwijs ik leerkrachten hoe ze zelf soortgelijk
Erik van Ruijven (35) is sinds 1 augustus
lesmateriaal kunnen vervaardigen. Daarnaast schrijf en verzorg ik
directeur van het cluster vmbo Rotterdam
trainingen, onder andere op het gebied van het nieuwe Engelse
van Melanchthon. Hij volgt René Meijster op.
curriculum, pedagogische benadering of Special Educational
Erik is in 2003 gestart bij PENTA College CSG
Needs (SEN).
De Oude Maas als docent maatschappijleer. In 2004 heeft hij een jaar ook gedeeltelijk voor
Ik ben de enige (en de eerste) VSO-vakdeskundige hier en dat
Calvijn Groene Hart gewerkt.
maakt het per definitie onmogelijk om iedereen bij te staan.
In 2008 is Erik bij Melanchthon in dienst gekomen
Maar het is een begin, een goed begin en ik word zeer gewaardeerd.
en nauw betrokken geweest bij het vormen van
Dus heb ik geleerd om te kijken naar wat ik wel doe (kan doen)
het onderwijsconcept van Melanchthon Berkroden.
en niet naar wat ik niet kan doen.
De laatste drie jaar was hij adjunct-directeur op Melanchthon Mathenesse.
« De nood is groot en de wil om te leren nog groter. »
Jacqueline Bevaart (40) werkt sinds 1 november als lid van de algemene directie
Hoewel de officiële taal sinds enkele jaren Engels is, communiceer
bij CVO Accent. Hiervoor was ze regiomanager
ik met de meeste schoolhoofden, Sector Educational Officers
bij Yulius Onderwijs (voorheen RMPI). Yulius biedt
(SEO’s) en leerkrachten in de taal waarin zij opgeleid zijn,
onderwijs aan leerlingen met psychiatrische
het Frans. Tijdens trainingen gebruik ik consequent Engels,
stoornissen, ‘Cluster IV-onderwijs’.
want dáár moet het uiteindelijk naartoe.
Als regiomanager gaf Jacqueline leiding aan managers van de onderwijslocaties van Yulius
Van CVO naar VSO, een wereld van verschil en toch je inspannen
in de regio Rotterdam. Ook vertegenwoordigde
voor hetzelfde!
ze haar organisatie in samenwerkingsverbanden voor VO en PO. Daarnaast was ze projectleider voor de vier onderwijsopvangvoorzieningen die onder de vlag van Yulius opvang bieden
Eerder verscheen over Diana’s stap een bericht in CVO-Nieuws:
aan leerlingen die tijdelijk niet in het regulier
www.cvointranet.nl/cvonieuws/2012-10/penta-docente.html
onderwijs kunnen zijn. Voordat ze in 2003 bij RMPI aan de slag ging,
De internationale hulpverleningsorganisatie Voluntary Service
werkte ze bijna acht jaar als leerkracht en
Overseas (VSO) wil door kennisoverdracht structurele armoede verminderen.
stage- en zorgcoördinator op Praktijkschool
Meer informatie op www.vso.nl
Rotterdam-West, toen nog gevestigd aan de Roemer Visscherstraat. Haar ‘onderwijsroots’ liggen dus bij CVO Accent.
VSO heeft een uiterst beperkt budget, vandaar dat Diana voor haar werk een speciale bankrekening heeft geopend, waarop giften welkom zijn. IBAN NL60 TRIO 0212 3071 26 t.n.v. AC Moerman, Triodos Indicatie voor een gift: starter ‘toolkit’ voor het vervaardigen van didactische materialen €30, uitgebreide toolkit €50 (per school).
23
C V Open
November 2013
Aanbod van Accent Onderwijsondersteuning, het Expertisecentrum van CVO
Personalia
Voorlichtingsbijeenkomsten voor docenten
Medewerkers ouderbetrokkenheid Scholen en ouders dichter bij elkaar brengen, daarvoor zetten de zes medewerkers ouderbetrokkenheid van Accent Onderwijsondersteuning zich in. Voorheen heetten ze ‘schooloudercontactpersonen’, maar sinds de gemeente Rotterdam hun werk subsidieert in het kader van
Executieve functies
het project Beter Presteren, heten ze ‘medewerkers ouderbetrokken-
praktische vaardigheden
CVO-scholen: vier van Melanchthon, vier van Calvijn, twee van Accent
Zie je dat het de leerling niet lukt
Het team bestaat uit medewerkers met een Turkse, Marokkaanse
- zijn schoolwerk te plannen en te organiseren?
en Kaapverdische achtergrond. Hun werk bestaat onder andere uit:
- snel te starten met zijn opdrachten in de les?
ondersteuning van mentoren in contacten met ouders, het mede-
- zijn gevoelens onder controle te houden?
organiseren van specifieke ouderbijeenkomsten, versterking van
- snel om te schakelen van de ene naar de andere activiteit?
de leerlingbegeleiding, ondersteuning van de werving en intake van
heid’. De zes collega’s werken op elf Rotterdamse vestigingen van praktijkonderwijs en het Marnix Gymnasium.
groep-8-leerlingen, ondersteuning van buitenschoolse activiteiten, Kom dan naar de voorlichtingsbijeenkomst over executieve
en ondersteuning van de interculturalisering van medewerkers op
functies. Die biedt inzicht in wat er aan de hand is. Je krijgt ook
school. De MOB’ers werken zowel ten behoeve van groepen als voor
handvatten voor het begeleiden van de leerling om te voldoen
individuele leerlingen. Hun aanwezigheid (hun kennis van taal en
aan de eisen op school.
cultuur) zorgt vaak voor effectievere communicatie.
Datum: in overleg te bepalen Dit zijn de medewerkers ouderbetrokkenheid en de schoollocaties waar ze werken:
Rekenen op het VO
Melanchthon
De overheid heeft een verplichte rekentoets ingevoerd.
Kralingen, Prinses Irene, Mathenesse
Voor docenten is het daarom belangrijk dat zij
Zahra Nazoume
- rekenproblemen kunnen signaleren
Kralingen, Prinses Irene, Mathenesse
- ondersteunende rekenlessen kunnen vormgeven
Bilge Yildirim
- met elkaar een rekenbeleid binnen school opzetten.
Zahra Nazoume
Bilge Yildirim
Mathenesse, Schiebroek
Samira Lamkharrat Op een voorlichtingsbijeenkomst over rekenen op het VO
Mathenesse, Prinses Irene
krijg je hierover actuele en belangwekkende informatie.
Adilson Fortes
Zo kun je het rekenonderwijs op school goed neerzetten. Calvijn
Datum: in overleg te bepalen
Lombardijen, Juliana, Vreewijk Samira Lamkharrat Adilson Fortes
en Maarten Luther
Aanmelden
Jamila Mataich
Je kunt je als belangstellende opgeven voor
Maarten Luther
een van de voorlichtingsbijeenkomsten
Sengul Atabay (specifieke rol m.b.t. beleid)
bij Accent aan de Weegschaalhof 33 in Rotterdam. Accent
E-mail:
[email protected], telefoon (010) 209 99 26 Kosten: € 80,- p.p.
Centrum Jamila Mataich
Sengul Atabay
Sengul Atabay
Ellis Mulder (executieve functies) en Inge Griffioen (rekenen)
Delfshaven
zullen daarna zo spoedig mogelijk contact opnemen
Zahra Nazoume en Bilge Yildirim
over de datum. Marnix Gymnasium www.accentonderwijsondersteuning.nl
Zahra Nazoume en Bilge Yildirim
24
C V Open
November 2013
De CVO-scholen
CVO CVO omvat zeven scholen(groepen) voor voortgezet onderwijs: CVO Accent, Comenius College, CSG Calvijn, Farelcollege, Marnix
Accent Praktijkonderwijs,
Gymnasium, Melanchthon en PENTA college CSG. Deze scholen-
Onderwijsopvang,
groepen hebben vestigingen op bijna 40 verschillende locaties,
Onderwijsondersteuning, Avondschool
Marnix Gymnasium
met een sterke concentratie in Rotterdam. De meeste CVO-scholen
Essenburgsingel 58
zijn brede scholengemeenschappen met meerdere vestigingen.
Weegschaalhof 33
3022 EA Rotterdam
Ze verzorgen onderwijs op alle niveaus. Met zo’n 21.000 leerlingen
Postbus 84017
Tel. (010) 244 50 44
behoren we tot de grotere schoolbesturen van Nederland.
3009 CA Rotterdam
Fax (010) 478 08 46
CVO is werkgever voor ongeveer 2.350 medewerkers. We bieden jonge
Tel. (010) 209 99 26
[email protected]
mensen stimulerend onderwijs en een brede vorming. Daarbij houden
Fax (010) 209 56 40
www.marnixgymnasium.nl
we rekening met de individuele mogelijkheden van onze leerlingen:
[email protected]
iedere leerling krijgt de ruimte om zijn of haar talenten optimaal te
www.cvoaccent.nl
ontwikkelen. Het gaat om de vorming van ‘heel de mens’. We handelen vanuit een christelijke inspiratie met oog en respect voor haar vele verschijningsvormen. Vanuit een open houding werken we samen met vele verschillende partners om ons onderwijs op een zo hoog mogelijk niveau te brengen en te houden.
Christelijke Scholengemeenschap Calvijn
Melanchthon Schiekade 101
Roerdomplaan 42
Postbus 28211
Verenigingsbureau
Postbus 57613
3003 KE Rotterdam
CVO heeft een eigen verenigingsbureau waar 35 mensen werken.
3008 BP Rotterdam
Tel. (010) 476 73 00
De medewerkers ondersteunen het bestuur, het managementteam
Tel. (010) 493 33 66
Fax (010) 477 26 09
en de scholen van CVO. Ze houden zich bezig met onderwijsbeleid,
Fax (010) 493 33 77
[email protected]
personeelsbeleid, huisvestingsbeleid, communicatiebeleid, boek
[email protected]
www.melanchthon.nl
houding, personeels- en salarisadministratie en systeembeheer/ICT.
www.calvijn.nl
Missie Wij, de scholen van CVO, Comenius College
PENTA college CSG
P.C. Boutenssingel 15
J.A. Heijwegenlaan 4
Postbus 797
Postbus 220
2900 AT Capelle aan den IJssel
3200 AE Spijkenisse
Tel. (010) 450 18 66
Tel. (0181) 600 200
[email protected]
Fax (0181) 697 523
www.comenius.nl
[email protected]
• verzorgen en verstrekken inspirerend onderwijs en brede vorming aan jonge mensen; • dragen vanuit een open houding bij aan alle vormen van samenwerking die het onderwijs en het beleid voor jonge mensen ten goede komen; • presenteren en verantwoorden ons helder aan (alle belanghebbenden in) de samenleving.
www.penta.nl Wij doen dit vanuit de volgende grondhouding: • staand midden in de samenleving, geworteld in het Evangelie en handelend vanuit een christelijke inspiratie; Farelcollege Kastanjelaan 50 Postbus 163 2980 AD Ridderkerk
• met oog en respect voor de vele verschijningsvormen van deze inspiratie; • recht doend aan de individuele mogelijkheden van onze leerlingen en gericht op hun actieve deelname aan de gemeenschap.
Tel. (0180) 411 777 Fax (0180) 418 904
[email protected] www.farelcollege.nl
Alle auteursrechten en andere rechten van intellectuele eigendom op alle artikelen, teksten, foto’s, afbeeldingen en materialen die zijn opgenomen in CVOpen zijn eigendom van de Vereniging voor Christelijk Voortgezet Onderwijs te Rotterdam en omgeving (CVO) of zijn opgenomen met toestemming van de eigenaar, tenzij uitdrukkelijk een andere bron wordt vermeld. Geen enkel artikel, tekst, foto, afbeelding mag worden veranderd of worden opgenomen in enig ander werk of andere publicatie, behoudens voor zover de overname geschiedt ten behoeve van persoonlijke en niet-commerciële doeleinden met vermelding van de bron.
CVO Henegouwerplein 14 3021 PM Rotterdam Postbus 2152 3000 CD Rotterdam T [010] 217 13 99 F [010] 411 42 78 www.cvo.nl
Vereniging voor Christelijk Voortgezet Onderwijs te Rotterdam en omgeving
CVO. Meer dan het gewone.
‘Bespreek met de ouders wat je praktisch en simpel kunt doen waardoor het kind kan blijven leren. Passend onderwijs zie ik als dé kans om dit soort dingen eindelijk te realiseren.’ Jo Hermanns, emeritus hoogleraar opvoedkunde, op pagina 10
