Een onuitputtelijke bron van nieuwe juridische energie

NYSINGH NIEUWS

20161

VERANDERINGEN IN JAARREKENINGENRECHT | STEEDS DIGITALER | OPVOLGEND WERKGEVERSCHAP RESTWARMTE | KOEKOEKSPOLDER | GROENE ENERGIE | HART VOOR VROUWEN | GROENE VISIE KOST NIETS

Een onuitputtelijke bron van nieuwe juridische energie Nieuwe energie. Nysingh weet er meer van. Ontwikkelingen op het gebied van energie en duurzaamheid volgen elkaar snel op. Steeds meer wordt er geïnvesteerd in duurzame energiebronnen, zoals windenergie, bio-energie, zonne-energie en aardwarmte. Ook de verduurzaming van gebouwen neemt een hoge vlucht. Duurzaamheidsdoelstellingen van de Rijksoverheid en decentrale overheden resulteren in uitdagende innovatieve projecten. De diversiteit van deze projecten en de nieuwe dynamiek tussen

www.nysingh.nl

overheid en markt leiden tot vraagstukken die meerdere juridische disciplines bestrijken. Het Team Duurzaamheid & Energie van Nysingh beschikt over de specifieke juridische kennis van deze dynamische markt. Onze juristen begeleiden op een pragmatische wijze deze energieprojecten en zijn bovendien thuis in het speelveld van publiek-private samenwerking.

Het thema van deze Nysingh Nieuws is Nieuwe Energie. Een interessant en breed onderwerp dat met de dag urgenter wordt. Onze overheid heeft ambitieuze doelstellingen op het vlak van de verduurzaming van onze energieconsumptie. De wijze waarop deze worden bereikt blijft nog wat onduidelijk. Duidelijk is in ieder geval wel, dat succes alleen mogelijk is als wij met ons allen een steentje bijdragen: door mee te denken, te investeren en door ons bewust te worden dat dit niet iets is wat wij kunnen doorschuiven naar de volgende generatie.

Ons kantoor doet er het nodige aan om onze ecologische voetafdruk tot een minimum te beperken. Ook zijn wij betrokken bij diverse duurzame projecten. Verderop kunt u lezen over zonnepanelen als origineel cadeau van grootouders aan hun kleinkinderen, het verwarmen van een school en

DIT GAAT ONS ALLEN AAN WILMA VAN INGEN IS BESTUURDER BIJ NYSINGH.

sportfaciliteiten met de restwarmte van een fabriek en een veelbelovend project om kassen te verwarmen door middel van aardwarmte. Stuk voor stuk kleinschalige initiatieven die de kiem dragen voor een duurzame toekomst.

Ook besteden wij deze keer aandacht aan de zorgwekkende trend van de afgelopen periode, waarin een aantal bekende retail bedrijven, zoals bijvoorbeeld V&D en Perry Sport, failliet is

NYSINGH ACTUEEL UITGELICHT NIEUWE ENERGIE CLIËNT AAN HET WOORD NYSINGH MAATSCHAPPIJ NYSINGHER NAGERECHT

gegaan. Gelukkig is er soms wel aanleiding voor een doorstart. Kandidaat-kopers moeten onder tijdsdruk de juiste beslissingen nemen.

Waar moeten zij op letten? In februari is Nysingh een bijzondere samenwerking aangegaan met de Stichting Hart voor Vrouwen. Over de doelstellingen van deze stichting en de reden van deze samenwerking kunt u verderop lezen. Begin maart maakte Minister Schippers bekend extra financiering voor de gezondheid van vrouwen beschikbaar te stellen. Goed nieuws dus!

Wij wensen u veel leesplezier toe!

04 06 08 15 18 22 23

VERANDERINGEN IN HET JAARREKENINGENRECHT rechtspersoon van toepassing zijn. De criteria zijn het balanscriterium,

Nysingh Actueel | 04

het omzetcriterium en het werknemerscriterium. Met de wetswijziging werden voor kleine en middelgrote rechtspersonen de balans- en omzetcriteria verhoogd. Dit betekent dat meer ondernemingen sneller gebruik kunnen maken van vrijstellingen die voor kleine en middelgrote rechtspersonen gelden.

Daarnaast wordt een nieuwe categorie rechtspersonen in het leven geroepen, de micro-rechtspersoon. Deze kan volstaan met een zeer beperkte jaarrekening en hoeft slechts een beperkte balans (zonder toelichting) openbaar te maken.

Termijnen De wet wijzigt ook de uiterste termijnen voor het opmaken van de jaarrekening. De termijn waarbinnen de jaarrekening in principe moet worden opgemaakt verandert niet, maar de maximale periode Met ingang van 1 november 2015 zijn enkele bepalingen

waarmee deze termijn kan worden verlengd, wordt met één maand

in Boek 2 van het Burgerlijk Wetboek, die betrekking

ingekort. De uiterste termijn voor deponering van de jaarrekening (al

hebben op jaarstukken van een rechtspersoon, gewijzigd.

dan niet vastgesteld) wordt verkort van dertien naar twaalf maanden.

Deze wijzigingen gelden voor boekjaren die beginnen op of na 1 januari 2016.

Actie? De op dit moment in statuten opgenomen termijnen, die afwijken van

Groottecriteria

de (nieuwe) wet, gelden niet langer. U bent niet verplicht uw statuten

Het Burgerlijk Wetboek kent een drietal groottecriteria, die bepalen

hierop aan te passen, maar het is niettemin zinvol de nieuwe termijnen

of en welke inrichtings- en openbaarmakingsvrijstellingen op de

bij een eerstvolgende statutenwijziging op te nemen.

OOK NYSINGH STEEDS DIGITALER

NYSINGH LANCEERT ONTEIGENINGSBLOG!

De onstuitbare opmars van de informatie- en communicatietechnolo-

De blogartikelen zijn onderverdeeld in vijf categorieën, namelijk:

Nysingh heeft veel expertise op het gebied van het onteigeningsrecht en houdt je vanaf nu op de hoogte van de

gie stelt ook Nysingh in de gelegenheid steeds verder te gaan in de digitalisering van haar werkzaamheden. Nysingh streeft een moderne

• Administratieve procedure

• Schadeloosstelling

en transparante praktijkvoering na en stapt daarom over naar volledige

• Gedoogplicht

• Cursussen

digitalisering van dossiers en archief. Groot voordeel is dat wij hier-

• Gerechtelijke procedure

door nog efficiënter kunnen (samen)werken en daardoor onze cliënten nog beter kunnen bedienen. Mobiel en flexibel werken worden onder-

Onze advocaten bloggen regelmatig over uitspraken en andere

steund. En onze advocaten en notarissen werken met een digitaal juri-

ontwikkelingen in het onteigeningsrecht en geven aan wat dit

disch zoeksysteem, waarin alle belangrijke literatuur en jurisprudentie

voor de praktijk betekent.

gemakkelijk en snel terug te vinden is. Met deze voorzieningen hebben

Meer weten? Ga naar www.onteigeningsblog.nl

onze juristen alle benodigde informatie altijd en overal bij de hand.

Een andere reden om voor verregaande digitalisering te kiezen is de

NIEUWE ADVOCATEN

invoering van het digitale procederen bij de rechtelijke instanties. Dit zal

Per 1 januari

de komende jaren gefaseerd uitgerold worden. Een grote verandering

Janneke Biesheuvel-Hoitinga

waar Nysingh helemaal op voorbereid is.

advocaat Gezondheidszorg (Locatie Zwolle)

Per 22 februari Arthur van de Veen advocaat Aansprakelijkheid, Verzekering & Vervoer (locatie Zwolle)

Per 10 maart Lianne van den Brand Juridisch medewerker Arbeidsrecht (locatie Zwolle) Volg ons op

Nysingh Actueel | 05

laatste ontwikkelingen door middel van het Onteigeningsblog.

Uitgelicht | 06

OPVOLGEND WERKGEVERSCHAP NA DOORSTART: (OP)PASSEN EN METEN Hoewel volgens macro-economische cijfers de crisis voorbij is,

Erisookmindergoednieuwsvooreenkandidaat-koper.

is in de afgelopen tijd een groot aantal bedrijven van naam

Bij een doorstart na failliss ment kan sprake zijn van

failliet gegaan. Vooral in de retailbranche (denkt u aan V&D,

opvolgend werkgeverschap. Hiervan is sprake als

Perry Sport en DA), maar ook het faillissement van thuiszorg-

de werknemer bij de doorstartende ondernemer

organisatie TSN hangt al een tijdje in de lucht. Dat biedt

hetzelfde werk blijft doen als bij zijn inmiddels fail-

kansen voor andere ondernemers. Die kansen komen echter

liete ex-werkgever.

niet zonder risico’s. Als een ondernemer geïnteresseerd is om

failliete onderneming in dienst nemen.

‘BIJ EEN DOORSTART NA FAILLISSEMENT KAN SPRAKE ZIJN VAN OPVOLGEND WERKGEVERSCHAP.’

Eerst het goede nieuws voor een kandidaat-koper. Bij een doorstart

Ten eerste is in dat geval de zogenaamde ketenregeling van toepas-

vanuit faillissement zijn de regels omtrent overgang van onderneming

sing. Die regeling houdt kort gezegd in dat bij het aangaan van een

in beginsel niet van toepassing. Dus als de doorstartende ondernemer

derde overeenkomst voor bepaalde tijd, automatisch omzetting naar

personeel van de failliete onderneming in dienst wil nemen, wordt hij

een arbeidsovereenkomst voor onbepaalde tijd plaatsvindt. Ook

niet vanwege een overgang van onderneming geconfronteerd met de

indien bij opvolgende arbeidsovereenkomsten voor bepaalde tijd

‘oude’ arbeidsvoorwaarden van dat personeel en gaan

een periode van meer dan 24 maanden is verstreken, converteert

niet alle personeelsleden automatisch mee over.

de laatste arbeidsovereenkomst na 24 maanden automatisch in een

een deel van de activiteiten van een failliete onderneming voort te zetten, kan hij niet zonder meer het personeel van de

Een ander belangrijk aandachtspunt heeft betrekking op CAO’s die een

doorstartende partij vanuit faillissement. Werknemers die al lang (voor

verplichting bevatten tot het overnemen van personeel in gevallen

onbepaalde tijd) bij de failliete ex-werkgever in dienst waren, kunnen

waarin een opdracht overgaat. Te denken valt aan de CAO Schoonmaak,

dus na de doorstart vaak alleen maar voor onbepaalde tijd in dienst

maar bijvoorbeeld ook aan de CAO VVT. Onzeker is of dergelijke over-

worden genomen. Indien de doorstartende partij er toch voor kiest om

nameverplichtingen ook van toepassing zijn bij een faillissement van

met een werknemer een arbeidsovereenkomst voor bepaalde tijd te

de vorige werkgever. In de rechtspraak is recent al eens geoordeeld dat

sluiten is het zeer wel mogelijk dat dit via de hiervoor beschreven

dit wel het geval was, zodat de werknemers hun arbeidsvoorwaarden

regels van opvolgend werkgeverschap onmiddellijk converteert in een

hadden behouden. Een doorstartende ondernemer moet dergelijke

arbeidsovereenkomst voor onbepaalde tijd.

verrassingen voorkomen.

Grote alertheid bij de overnemer c.q. doorstartende partij is dus vereist.

‘BIJ EEN DOORSTART VANUIT FAILLISSEMENT ZIJN DE REGELS OMTRENT OVERGANG VAN ONDERNEMING IN BEGINSEL NIET VAN TOEPASSING.’

Waarbij wel opgemerkt kan worden dat deze in beginsel het recht heeft om de ene ex-werknemer wel en de andere niet in dienst te nemen.

‘DE KANDIDAAT-KOPER MOET VOOR EEN DOORSTART NA FAILLISSEMENT VAAK IN KORTE TIJD VEEL EN BELANGRIJKE BESLISSINGEN NEMEN.’

De kandidaat-koper moet voor een doorstart na faillissement vaak in korte tijd veel en belangrijke beslissingen nemen. Het is dan verleidelijk om te gemakkelijk aan risico’s voorbij te gaan. De specialisten van Nysingh kunnen helpen om ook onder tijdsdruk de juiste beslissingen

Een tweede rechtsgevolg van het opvolgend werkgeverschap is, dat de

te nemen.

doorstartende ondernemer met overname ook de gehele diensttijd, die de werknemer bij de failliete werkgever – en diens rechtsvoorgangers - heeft doorgebracht, moet meetellen voor de transitievergoeding. Dit is ook een gevolg van de Wet Werk en Zekerheid die per 1 juli 2015 is ingevoerd. Dit betekent dat, als een doorstartende partij later op enig moment afscheid wil nemen van een werknemer, er ook rekening wordt gehouden met vorige dienstverbanden als sprake is van

Wilco Nieuwenhuis advocaat Arbeidsrecht nysingh.nl/nieuwenhuis

opvolgend werkgeverschap. Het lijkt erop dat de wetgever dit gevolg niet heeft onderkend. En hoewel hierop felle kritiek is geuit, is een aanpassing van de wet (nog) niet in zicht.

Carla Nijhuis advocaat Ondernemingsrecht nysingh.nl/nijhuis

Uitgelicht | 07

overeenkomst voor onbepaalde tijd. Deze regeling geldt ook voor een

Nieuwe energie | 08

RESTWARMTE VAN FABRIEK VERWARMT SCHOLENCOMPLEX EN SPORTACCOMMODATIES

Deze oplossing past precies in het straatje van de gemeente

overeenkomst opgesteld voor het ter beschikking stellen van

Bronckhorst, waar duurzaamheid hoog op de agenda staat. Zo

restwarmte van de aardappelverwerkingsfabriek van Aviko

zijn er ook zonnepanelen op het dak van het IKC geplaatst om in

in Steenderen. Dit komt ten behoeve van de verwarming van

de elektriciteitsvoorziening te voldoen. Het schoolgebouw is nu

een nabijgelegen zwembad, sporthal en school. De gemeente

volledig energieneutraal. De overcapaciteit wordt teruggeleverd

is geen eigenaar van al deze voorzieningen, maar speelde

aan het stroomnet. Er staat nog wel een verwarmingsketel voor de

een bemiddelende rol bij de totstandkoming van deze

dagen dat de Aviko-fabriek onderhoud pleegt en de aanvoer van

samenwerking.

restwarmte stil komt te liggen. Dat gebeurt eenmaal in de twee weken. Meestal gebeurt dat ’s-nachts, maar in de zeldzame gevallen

In Steenderen staat de hoofdvestiging van Aviko, Europa’s op één

dat dit onderhoud overdag gebeurt zal het IKC haar verwarmingsketel

na grootste aardappelverwerkende bedrijf (wereldwijd staat het op

moeten aanspreken.

de vierde plaats). Het is niet overdreven om te stellen dat het dorp

de aardappelverwerkingsfabriek.

‘DE FABRIEK RAAKT INMIDDELS VRIJWEL AL HAAR RESTWARMTE KWIJT AAN HET ZWEMBAD, IKC EN DE SPORTHAL.’

Aviko gebruikt water voor de koeling van de bakstraten waar

Bovendien is er sprake van een win-winsituatie, want restwarmte die

aardappelproducten worden gebakken. Dit proceswater moet geloosd

Aviko niet kwijt kan moet worden gekoeld alvorens deze kan worden

worden. Dat mag alleen als dit afgekoeld is, je kunt immers geen heet

geloosd, hetgeen weer extra kosten met zich meebrengt. De fabriek

water in de rivier lozen. Daar hebben zij koeltorens voor, maar het

raakt inmiddels vrijwel al haar restwarmte kwijt aan het zwembad,

is natuurlijk zonde van de energie als dit warme water niet nuttig

IKC en de sporthal. En er is sprake van een cyclisch evenwicht: in de

kan worden ingezet. Aangrenzend aan het fabrieksterrein van Aviko

zomer, als de school dicht is, vraagt het buitenbad juist extra warmte.

bevinden zich zowel een zwembad als een sporthal. Onlangs kwam

Een mooi voorbeeld van een duurzaam project. Het is duidelijk dat

daar het IKC, een school met crèche en buitenschoolse opvang, bij.

dit op jaarbasis grote kostenbesparingen oplevert en bovendien de

leeft van Aviko. Het bedrijf is verreweg de grootste werkgever van Steenderen. Er is dan ook een goede verhouding tussen het dorp en

verspilling van vele kubieke meters aardgas tegengaat. Aviko heeft reeds een jaar of twintig geleden aangeboden om het warme restwater ter beschikking te stellen aan het vlakbij gelegen zwembad om het badwater en het gebouw te verwarmen. Onlangs, toen de plannen om het IKC te bouwen werden ontwikkeld, heeft Aviko zich bereid verklaard om de terbeschikkingstelling van restwarmte uit te breiden naar het IKC en de sporthal.

Erin Inger Speelman Speelman advocaat Vastgoed & Overheid nysingh.nl/speelman

Nieuwe energie | 09

Namens de gemeente Bronckhorst heeft Nysingh een

Nieuwe energie | 10

KOEKOEKSPOLDER:

KOMKOMMERS TELEN MET AARDWARMTE Nysingh is enkele jaren als adviseur betrokken bij een bijzonder project, waarbij tuinbouwkassen op duurzame wijze worden verwarmd zonder dat er fossiele brandstoffen aan te pas komen. We maakten kennis met een bijzondere technologie waarvan we in de toekomst veel kunnen verwachten.

In de Overijsselse Koekoekspolder wordt duurzame energie opgewekt door gebruik te maken van de aardwarmte. Vanaf een diepte van ongeveer 1.900 meter wordt water met een temperatuur van 73 graden celsius opgepompt. Met dit warme water worden de tuinbouwkassen verwarmd. Het afgekoelde

Nieuwe energie | 11 Joris de Leur advocaat Ondernemingsrecht nysingh.nl/de-leur

Nieuwe energie | 12 water wordt weer teruggepompt naar dezelfde diepte. De aardwarmtebron levert warm water aan vijf tuinbouwbedrijven waarmee kassen met een totale oppervlakte van 23 hectare verwarmd worden. Dit levert jaarlijks een besparing op van vijf miljoen kubieke meter aardgas, vergelijkbaar met het jaargebruik van 3000 huishoudens. Dit geschiedt zonder uitstoot van CO2.

Diepe geothermie is een relatief nieuwe technologie in Nederland, waarbij warm water dat zich in de diepere aardlagen bevindt wordt benut. Hoe dieper je boort hoe meer de temperatuur toeneemt. In de toekomst zou zelfs stoom kunnen worden aangeboord, die kan worden aangewend voor duurzame elektriciteitsproductie. Door het warme water op te pompen kunnen huizen, kantoren of kassen worden verwarmd. Het is een van de meest rendabele vormen van duurzame energie. De technologie van diepe geothermie staat nog in de kinderschoenen, maar is volop

Nieuwe energie | 13

in ontwikkeling. Op dit moment wordt in ons land op dertien plaatsen gebruik gemaakt van aardwarmte. Diepe geothermie belooft een substantiële aanvulling te kunnen bieden op andere duurzame energiebronnen. Het enige probleem is dat warmte minder gemakkelijk te transporteren is dan elektriciteit. Dus de aardwarmtebron moet altijd binnen enkele kilometers van de warmte-afnemers liggen. Bij het huidige lage prijsniveau van aardgas is aardwarmte nog niet rendabel. Net als windmolens en zonnepanelen is er geld nodig uit het subsidiepotje van Stimulering Duurzame Energie.

‘HOE DIEPER JE BOORT, HOE MEER DE TEMPERATUUR TOENEEMT.’ Vijf tuinders aangesloten op aardwarmte. Nysingh is de huisadvocaat van de provincie Overijssel en de gemeente Kampen. Toen dit aardwarmteproject zich aandiende zijn wij gevraagd te adviseren bij het opzetten van de juridische en financiële structuur. De gemeente Kampen en Provincie Overijssel zijn bij dit project betrokken, omdat het past bij de duurzaamheidsdoelstellingen die zij nastreven.

Het was een adviestraject, waar rekening moest worden gehouden met de belangen van verschillende partijen, en waar iedereen tevreden mee moest zijn. Het was in die zin een pilotproject. Leveringszekerheid is voor de glastuinbouw natuurlijk van groot belang. Wij kijken terug op een mooi project om warmte uit de aarde op een duurzame manier te ontsluiten.

René Kalter, komkommerkweker en gebruiker van aardwarmte.

Cliënt aan het| 10 woord | 14 Zorg

DUURZAAM CADEAU VAN OPA & OMA

Hoe betrek je kinderen bij duurzaamheid? Stichting Opa en

tussen grootouders en hun kleinkinderen. Ze hebben een belangrijke

Oma Zon koopt met geld van grootouders zonnepanelen die

rol als mede-opvoeder, niet in de laatste plaats omdat ouders het vaak

op het dak van het gemeentehuis van Bronckhorst worden

erg druk hebben met hun werk. Het valt me regelmatig op dat het bij

geplaatst. Gedurende vijftien jaar krijgen de kleinkinderen op

kinderen meer indruk maakt als de grootouders iets vertellen dan als

hun verjaardag het rendement uitgekeerd. We spraken met

wij dat zelf doen. Tegelijkertijd zijn die grootouders van de generatie

Gaby Koenders van Stichting Opa en Oma Zon, Erik Mol van de

die een enorme welvaartgroei hebben meegemaakt, maar ook goed

gemeente Bronckhorst en Erin Speelman van Nysingh.

hebben kunnen zien wat het gebruik van fossiele brandstoffen met de wereld heeft gedaan. Toen bedacht ik mij dat het leuk zou zijn als

Het project biedt een schitterende invalshoek om kinderen

grootouders investeren in zonnepanelen voor de duurzame toekomst

bewust te maken van het belang van groene energie. Hoe is de

van hun kleinkinderen. En zo kwam ik bij Erik terecht: zou het geen goed

samenwerking met de gemeente Bronckhorst tot stand gekomen?

idee zijn om dit idee te koppelen aan de duurzaamheidsdoelstellingen

Gaby: “Bij een ander project, de ontwikkeling van een solar park,

van de gemeente Bronckhorst?”

ben ik met de gemeente in contact gekomen. Ik heb me toen verder verdiept in groene energie en ben gaan nadenken over de duurzame

Erik: “Het idee sprak mij gelijk erg aan. Met dit project bieden wij

economie. Ik vroeg me af voor wie duurzaamheid nu het meest urgent

burgers een bijzondere mogelijkheid om een duurzaam cadeau na te

was en kwam uit bij de kinderen en kleinkinderen van nu. Generatie

laten aan hun kleinkinderen en dat vind ik erg mooi. Wij willen wel heel

K, zeg maar. Bij mij thuis werd ik mij bewust van de bijzondere band

graag dat burgers het initiatief nemen om zelf met duurzame energie

Cliënt aan het woord | 15

GROENE ENERGIE VOOR GENERATIE K:

aan de slag te gaan. De gemeente heeft het voorbeeld gegeven door het nieuwe gemeentehuis duurzaam te bouwen met een koudewarmteopslaginstallatie en een aantal zonnepanelen op het dak. Daarnaast hebben wij, net als de overige gemeenten in de Achterhoek, de doelstelling om Bronckhorst in 2030 energieneutraal te laten zijn.

Cliënt aan het woord | 16

Daar willen wij een voorbeeldfunctie in vervullen, dus toen ik aan mijn collega’s en aan het college van B&W vroeg ‘Wat vinden jullie van het idee om het dak van ons gemeentehuis ter beschikking te stellen voor dit project?’ werd daar niet afwijzend op gereageerd. Natuurlijk vroeg men zich af waarom de gemeente niet zelf zonnepanelen zou aanschaffen voor duurzame energieopwekking. Maar omdat wij ons inzetten voor de participatiesamenleving en met dit project de gehele gemeenschap betrokken kan worden bij duurzame energie, vond men het helemaal geen gek idee. Dus ik kreeg te horen dat ik ermee aan de slag kon gaan en een voorstel kon uitwerken.“

‘IK VROEG ME AF VOOR WIE DUURZAAMHEID NU HET MEEST URGENT WAS EN KWAM UIT BIJ DE KINDEREN EN KLEINKINDEREN VAN NU.’

v.l.n.r. Gaby Koenders, Stichting Opa en Oma Zon, Erik Mol, Cluster Wonen en werken gemeente Bronckhorst en Erin Inger Speelman, advocaat Vastgoed & Overheid .

Gaby: “Dat was het begin van een lang traject. Zoiets als dit is nog

voorschriften worden geplaatst. Ondertussen ging Erin voor ons aan

nooit ergens opgezet, dus er waren geen voorbeelden waar we van

de slag om het project juridisch vorm te geven.”

af konden kijken. Hoe moesten we dit technisch, organisatorisch en juridisch optuigen? We hadden een fantastisch plan, maar geen idee

Gaby: “Erin heeft toen in opdracht van de gemeente een overeenkomst

hoe we het moesten uitvoeren.”

opgesteld. Vervolgens hebben wij een stichting opgericht. Omdat deze geen winstoogmerk heeft, helpt het om bij de opa’s en oma’s

Erik: “Gelukkig kon Robert, de gebouwenbeheerder, ons helpen met

betrouwbaar over te komen. En om te voorkomen dat de stichting

te technische aspecten. We hadden natuurlijk al 165 zonnepanelen op

een kleine energiemaatschappij wordt is ervoor gekozen om de door

het dak staan, maar driekwart van het dak is nog leeg, daar kunnen

de stichting aangeschafte zonnepanelen door de gemeente te laten

die 486 panelen van Opa en Oma Zon natuurlijk wel bij. Maar het

aansluiten en gedurende vijftien jaar een leasebedrag te betalen aan

moet ook worden aangesloten op de elektriciteitsmeter en volgens de

de stichting.”

Erik: “We krijgen nu al een hoop vragen van buurgemeenten.

Gaby: “Bijzonder goed. Ze willen natuurlijk wel allemaal precies weten

Ze vragen zich af hoe we hier op zijn gekomen. Dan zeg ik: het

hoe de vork in de steel zit, dus ik hang iedere avond met opa’s en

is gewoon een kwestie van de juiste mensen tegenkomen en

oma’s aan de telefoon, maar de respons is overweldigend. Het helpt

ervoor gaan. Gewoon doen, anders waait het idee weg met de

ook enorm dat de panelen op het dak van het gemeentehuis komen.

wind.” Gaby: “Ja, windenergie! Dat zou ook kunnen.” Erik: “Het

Als het een bedrijfsgebouw was geweest zou men er waarschijnlijk

is gewoon een combinatie van crowdfunding en jeugdsparen.

minder vertrouwen in hebben. Er zijn nog steeds panelen beschikbaar

Beide bestaan al, maar de combinatie is nieuw. Je moet er

om in te investeren, dus geïnteresseerden wil ik uitnodigen om een

alleen opkomen en het idee uitvoeren.“

kijkje te nemen op www.opaenomazon.nl.”

Even voor de duidelijkheid. Hoe werkt het precies? Gaby: “Opa’s en oma’s kunnen voor hun kleinkind investeren in een zonnepaneel. Dat kleinkind krijgt vervolgens gedurende vijftien jaar

Duurzaamheid en Energie Ontwikkelingen

op

het

gebied

van

energie

en

het rendement uitgekeerd op zijn of haar spaarrekening. Het leuke

duurzaamheid volgen elkaar snel op. Steeds meer

is dat dit op hun verjaardag gebeurt, en wordt vergezeld van een

wordt geïnvesteerd in duurzame energiebronnen, zoals

persoonlijke boodschap van de grootouders. In sommige gevallen

bijvoorbeeld windenergie, bio-energie, zonne-energie

zullen de grootouders er na tien of vijftien jaar niet meer persoonlijk bij kunnen zijn om ze te feliciteren. Maar ze kunnen hun een boodschap uit het verleden doen toekomen, misschien wel een die zegt, kijk, dat

en aardwarmte. Daarnaast neemt de verduurzaming van gebouwen een hoge vlucht. Mede gestimuleerd door de overheid nemen burgers, bedrijven en instellingen energiebesparende maatregelen.

is leuk voor je spaarpot, maar vergeet niet dat het groene energie is. Geld is leuk, maar duurzaamheid is minstens zo belangrijk. Ik zou het persoonlijk geweldig vinden als je kinderen op school hoort zeggen:

De

duurzaamheidsdoelstellingen

van

Rijksoverheid

en decentrale overheden resulteren in uitdagende innovatieve projecten. De diversiteit van deze projecten

‘Huh, heb jij een Wii spelcomputer voor je verjaardag gekregen? Wat

en de nieuwe dynamiek tussen overheid en markt leiden

stom, ik heb een zonnepaneel gekregen.’ Het zou fantastisch zijn als

tot vraagstukken die meerdere juridische disciplines

kinderen het een cool cadeau vinden, gaan nadenken over duurzame

bestrijken. Denkt u bijvoorbeeld aan moderne vormen

energie en elkaar ermee gaan aansteken.”

van bouwcontracten, de steeds veranderende subsidies en vergunningen en de aanbestedings- en staatssteunrisico’s. Specifieke kennis van deze dynamische markt - in

Kan dit project worden uitgebreid naar meer gemeenten, meer

combinatie met specialistische juridische kennis - is

grootouders en kleinkinderen?

dan ook vereist om duurzame energieprojecten op een

Gaby: “Daar hebben we nog niet echt over nagedacht. Maar we hebben het afgelopen jaar zoveel kennis vergaard dat ik mij kan voorstellen dat onze stichting als een soort kenniscentrum gaat fungeren.”

pragmatische wijze te kunnen begeleiden. Onze juristen hebben deze expertise en ondersteunen u graag bij uw project.

Cliënt aan het woord | 17

Hoe is het project ontvangen bij de grootouders?

Maatschappij | 18

SAMENWERKINGSOVEREENKOMST MET HART VOOR VROUWEN

Op vrijdag 5 februari jl. is Nysingh een samenwerkingsovereenkomst aangegaan met met de stichting Hart voor Vrouwen. Een min of meer toevallige ontmoeting bracht partijen bij elkaar. Nysingh is marktleider in de zorg en zeer actief op dit gebied. De urgentie van het thema van Hart voor Vrouwen sprak dan ook bijzonder aan. Deze stichting onderzoekt de oorzaken van hart- en vaatziekten bij vrouwen. In Nederland overlijden dagelijks gemiddeld 57 vrouwen en 50 mannen als gevolg van hartfalen. Een van de oorzaken van deze discrepantie is dat deze ziekten zich bij vrouwen minder duidelijk aandienen dan bij mannen. Hart voor Vrouwen streeft ernaar om de kennis over oorzaken en symptomen van hart- en vaatziekten bij vrouwen te vergroten en te delen, zodat veel onnodige sterfgevallen in de toekomst kunnen worden voorkomen. We spraken met prof. dr. Angela Maas en Lonneke van Reeuwijk van Hart voor Vrouwen en met Wilma van Ingen van Nysingh.

vernauwing in één van de grote kransvaten. Dat kan worden gedotterd

op mannen is gericht?

of geopereerd. Inmiddels weten we dat die aderverkalking bij vrouwen

Angela: “Dat is een erfenis van het verleden. De typische hartpatiënt

op middelbare leeftijd regelmatig optreedt in de kleine haarvaatjes

was tot voor kort een man. Daarnaast is de cardiologie lange tijd

rond de hartspier. Deze angina pectoris geeft andere klachten en wordt

gedomineerd geweest door mannen. De afgelopen 25 jaar is men er

als zodanig niet snel herkend. Reguliere behandelmethoden zoals

stukje bij beetje achter gekomen dat de architectuur van het vrouwelijk

dotteren hebben daarbij geen zin. Aderverkalking in die haarvaatjes

lichaam wezenlijk anders is dan die van een man. We zijn pas recent

is met het blote oog niet te ontdekken. Gelukkig hebben we sinds

tot het inzicht gekomen dat vrouwen andersoortige hartklachten en

kort bij het Radboud UMC specialistische apparatuur waarmee we dat

-afwijkingen hebben. Ook de symptomen zijn verschillend, waardoor

zichtbaar kunnen maken.“

in het verleden veel hartinfarcten bij vrouwen niet als zodanig werden

kennisachterstand bij een deel van de beroepsgroep.”

‘ALS EEN VROUW VAN MIDDELBARE LEEFTIJD EEN HARTINFARCT KRIJGT GEEFT DIT VAAK KLACHTEN MET EEN GOLVEND KARAKTER.’

Lonneke: “Daarnaast is het aantal vrouwelijke hartpatiënten

Kunt u voorbeelden geven van vrouwspecifieke symptomen?

toegenomen doordat vrouwen een ‘mannelijke’ levensstijl hebben

Angela: “Als een vrouw van middelbare leeftijd een hartinfarct

aangenomen. Sinds een jaar of tien zijn hart- en vaatziekten wereldwijd

krijgt geeft dit vaak klachten met een golvend karakter. Dus het ene

doodsoorzaak nummer één bij vrouwen.”

moment voelt ze zich enorm beroerd, en na een paar uur gaat het weer

gediagnosticeerd. Nu zijn we ons daar veel meer van bewust. Dat is een belangrijke vooruitgang, maar nog steeds is er sprake van

Angela: “Daar komt bij dat de verschillende vakgebieden in medische wereld traditioneel erg naar binnen gericht zijn. Gelukkig is deze trend gekeerd en wordt er steeds meer samengewerkt in multidisciplinaire onderzoeken. Door deze wijdere blik beginnen gynaecologen zich bijvoorbeeld bewust te worden van het gevaar van hoge bloeddruk tijdens een zwangerschap; dit kan een voorbode zijn van hartproblemen op lagere leeftijd. Als de vrouw is bevallen van een gezond kind wordt haar dossier gesloten. Terwijl een sluimerende hartziekte kan worden gesignaleerd, gecontroleerd en soms worden voorkomen door haar nog enige tijd te blijven monitoren.” “In ons vakgebied valt nog veel te ontdekken. We hebben ons de afgelopen decennia bij onderzoek naar aderverkalking – een van de

v.l.n.r. Wilma van Ingen, lid Raad van Bestuur Nysingh, Angela

belangrijkste oorzaken van een hartinfarct - primair gericht op een

Maas en Lonneke van Reeuwijk van Hart voor Vrouwen.

Maatschappij | 19

Hoe komt het dat hartonderzoek anno 2016 nog steeds voornamelijk

Maatschappij | 20

over, waardoor zij denkt: ‘Ik zal wel iets verkeerd gedaan of gegeten

Vrouwen met een zogenaamd borstkankergen hebben een sterk

hebben.’ Maar even later komen die klachten weer terug. Voor je het

verhoogd risico op zowel borstkanker als baarmoederhalskanker. De

weet is het te laat. Dit komt doordat een hartinfarct bij vrouwen veelal

laatste tijd laten velen van hen al op jonge leeftijd zowel de borsten als

wordt veroorzaakt door spasmen, kramp in de kransvaten, terwijl bij

de eierstokken verwijderen. Deze beslissing is in meerdere opzichten zeer

mannen een anatomische vernauwing vaak de oorzaak is. Bij een man

ingrijpend. Buiten de emotionele en voortplantinggerelateerde aspecten

is zo’n hartinfarct gemakkelijker herkenbaar, in één keer zit zo’n vat

betekent dit dat zij in een kunstmatige overgang terechtkomen waardoor

dicht, hij wordt grijs en zakt in elkaar. Dat staat in de boeken en wordt

de hormoonhuishouding verandert. Dat laatste kan aderverkalking

daarom zelden door huisartsen en cardiologen gemist. Een infarct door

en een versnelde veroudering van de hartspier in de hand werken. In

spasmen gaat gepaard met totaal verschillende symptomen en laat

samenwerking met specialisten van oncologie, gynaecologie en genetica

ook andere bloedwaarden zien, die tot voor kort geen alarmbellen

proberen we te onderzoeken hoe dit kan worden voorkomen.”

deden rinkelen.”

Lonneke: “Vrouwen krijgen bij vage gezondheidsklachten vaak van de huisarts te horen dat het waarschijnlijk te maken heeft met de overgang.

‘IN NEDERLAND OVERLIJDEN DAGELIJKS GEMIDDELD 57 VROUWEN EN 50 MANNEN ALS GEVOLG VAN HARTFALEN.’

Of dat het komt door stress. ‘Doet u maar wat rustiger aan, dan komt het wel goed,’ wordt dan gezegd.” Wilma: “Terwijl het soms keihard een

Dus van samenwerking tussen specialismen kunnen we het snelste

hartinfarct blijkt te zijn.”

resultaten verwachten. Angela: “Ja! In het gehele medische spectrum zijn er factoren die kunnen

Angela: “Wij weten vrij goed wat de blinde vlekken in de

leiden tot een verhoogd risico op hart- en vaatziekten. We hebben

vrouwencardiologie zijn. Daar gaan wij op ons richten. Het is van

het zojuist over (borst)kanker en complicaties bij de zwangerschap

essentieel belang dat we meer causale verbanden kunnen identificeren.

gehad, maar ook diabetespatiënten vormen een risicogroep. Voor

Dat kan alleen in samenwerking met andere vakgebieden, zoals cardio-

ontstekingsachtige aandoeningen zoals reuma of schildklierproblemen

oncologie. Veel vrouwen krijgen te maken met borstkanker. Daarvan is

geldt hetzelfde. En zo zijn er talloze gezondheidsklachten, waarvan we

het overlevingspercentage nu ongeveer 80%. Maar de chemotherapie

weten of vermoeden dat deze in verband staan met hart- en vaatziekten.

en andere medicatie die vrouwen helpen om het gevecht met

Hetzelfde geldt voor vrouwen die in hun pubertijd last van migraine

borstkanker te winnen kunnen het hart flink beschadigen.“ Lonneke: “Er

hebben gehad. Dat blijkt een risicofactor te zijn voor een hartinfarct.

zijn vrouwen die borstkanker overleven maar daarna voor de rest van

Migraine is ook een soort spasme van de bloedvaten in het hoofd. “

hun leven hartpatiënt zijn.” De resultaten van jullie onderzoek kunnen uiteindelijk de basis Met die kennis zou de behandeling kunnen worden aangepast.

vormen voor vrouwspecifieke richtlijnen voor huisartsen, medici in

Angela: “Precies. Gelukkig vindt er steeds frequenter overleg plaats tussen

het algemeen maar ook voor bewustwording bij vrouwen. Herken de

cardioloog en oncoloog. Een verwant onderzoeksveld is gynaecardiologie.

symptomen en schroom niet om naar de Eerste Hulp te gaan.

Angela: “Dat klopt. Zo’n bewustwordingscampagne met Jan Mulder op

concrete en praktische suggesties voor een partnerschap. Wij kunnen

de radio, waar wordt gewezen op de signalen van een herseninfarct is

met ons brede netwerk in de zorgsector, maar zeker ook daarbuiten,

een mooi voorbeeld. Onze boodschap richt zich op een breder publiek:

aandacht vragen voor de activiteiten van Hart voor Vrouwen. Als wij

vrouwen, maar ook huisartsen en eigenlijk iedere zorgverlener die in

bijvoorbeeld een evenement organiseren voor onze zakelijke relaties

aanraking komt met vrouwen.“

kunnen wij Angela uitnodigen voor een lezing. En andersom zal Hart

Tot slot. Hoe is de samenwerking met Nysingh tot stand gekomen en

ons kantoor in de zorgsector.”

hoe gaan jullie het partnerschap invullen? Wilma: “We kwamen elkaar tegen bij de bijeenkomst van OPZIJ voor

Lonneke: “Er zitten geen grote marketingbudgetten achter. We proberen

de top-100 van de machtigste vrouwen van Nederland. Het viel Angela

elkaar in onze netwerken te versterken. Dat kan ook met kleinschalige

op dat ik een sleutelhanger had met een rode pump, en dat deed haar

acties. Veel medewerkers van Nysingh zijn actief voor maatschappelijke

denken aan het logo van Hart voor Vrouwen.”

doelen. Denk aan een sponsorloop, het inzamelen van tweedehands boeken of wat dan ook. Echt op microniveau. En dan gaat het niet eens

‘VROUWEN KRIJGEN BIJ VAGE GEZONDHEIDSKLACHTEN VAAK VAN DE HUISARTS TE HOREN DAT HET WAARSCHIJNLIJK TE MAKEN HEEFT MET DE OVERGANG.’

primair om de opbrengst, al zijn we voor onze onderzoeksprojecten afhankelijk van fondsenwerving, maar ook om zoveel mogelijk mensen kennis te laten nemen van onze strijd tegen de belangrijkste doodsoorzaak bij vrouwen.”

Wilma: “Deze invulling van het partnerschap is veel inhoudelijker dan Angela: “Daarin staan twee rode pumps tegen elkaar aan die samen

een jaarlijkse donatie. Het inspireert en maakt onze mensen, hun naasten

een hart vormen. Maar je kunt er ook een bekken en een uterus in

en ons netwerk bewuster van een problematiek die ons allen aangaat.

zien. Een logo met een knipoog, waarin de essentie van onze stichting

57 vrouwelijke slachtoffers per dag. Dat getal kan en moet omlaag.”

wordt samengevat.“

Wilma: “Door die eyecatcher raakten we in gesprek en we zagen al snel aanknopingspunten tussen onze werkzaamheden, hoe verschillend die op het eerste oog ook zijn. Nysingh is een full servicekantoor in de advocatuur en het notariaat, maar niet iedereen weet dat wij zeer veel doen in de zorg. In Nederland zelfs marktleider zijn. Daarnaast voeren wij een actief MVO-beleid en sprak de urgentie van bewustwording van de thematiek van Hart voor Vrouwen mij zeer aan. Bij onze eerste afspraak na die ontmoeting kwamen Angela en Lonneke met een aantal zeer

Maatschappij | 21

voor Vrouwen haar netwerk attenderen op de juridische expertise van

Nysingher | 22

JAN HEIN MEIJER advocaat Vastgoed & Overheid • nysingh.nl/meijer

Geld: Moet je voldoende van hebben om lekker van te leven. Kippenvel: Wenen, Ernst-Happel-stadion, 24 mei 1995, 84e minuut. Dooddoener: Doe maar normaal, want dan doe je al gek genoeg. Recht: Redelijkheid binnen een grote bandbreedte. Balans: Tussen wat redelijk en praktisch is. Allergisch: Voor mensen die alleen vanuit zichzelf denken. Uit je dak: Van zojuist bedoelde mensen, die ook nog stemming gaan maken. Stripboek: Roel Dijkstra. Boek: Dagboek van Augustus; wat een survivor! Muziek: Disco / soul uit jaren 70 en 80; Donna Summer, Motown zeg maar. Goed doel: Hart voor Vrouwen. Werk versus privé: Ik heb maar één leven, waarin ik werk en niet werk en dat loopt gelukkig volledig door elkaar. Reizen: Ik heb snel heimwee, dus verder dan de Canarische Eilanden kom ik niet. Lijfspreuk: Als je wat wilt, moet je het zelf regelen.

EEN GROENE VISIE KOST NIETS In de jaren tachtig van de vorige eeuw leek het er sterk op dat de

Windmolens draaien weliswaar op subsidie, zoals onze minister-

olievoorraden binnen drie decennia niet meer toereikend zouden zijn

president terecht opmerkte, maar dat betekent niet dat het

voor onze energiebehoefte. Rond de tijd waarin we nu leven zou

weggegooid geld is. Ze stimuleren investeringen in groene techno-

de omschakeling naar een duurzame bron van energie een feit zijn.

logie, ook al zal windenergie nooit in meer dan een fractie van

Die voorspelling is niet uitgekomen. Er worden dan wel in rap tempo

onze energiebehoefte kunnen voldoen. Als we dat afzetten tegen

windmolens en zonnepanelen geplaatst, maar wereldwijd is het

de verborgen kosten van onze aardolieverslaving stelt die subsidie

verbruik van fossiele brandstoffen in die periode verdubbeld en de

weinig voor. En dan hebben we het niet over moeilijk te kwantificeren

olieprijs is in een neerwaartse spiraal geraakt. In China wordt iedere

klimaatkosten maar over harde dollars die te herleiden zijn tot het

twee weken een nieuwe kolencentrale geopend.

veiligstellen van onze olietoevoer.

‘IN CHINA WORDT IEDERE TWEE WEKEN EEN NIEUWE KOLENCENTRALE GEOPEND.’

Het zal niemand ontgaan dat onze afhankelijkheidsrelatie met de grote olieproducenten geen bron van vreugde is. Iran, Saoedi-Arabië en Poetin: het blijven toch ongemakkelijke vriendschappen. Voor de

Inmiddels is duidelijk dat de beschikbaarheid van fossiele brand-

westerse bemoeienis met de conflicten in het Midden-Oosten zijn

stoffen een minder urgent probleem is dan klimaatverandering.

tal van redenen aan te wijzen, maar zonder de olievoorraden in die

Duurzaamheid wordt breed omarmd, ook al klinken de protesten

regio zouden de astronomische uitgaven voor militaire operaties wel

tegen horizonvervuilende windmolens even luid als destijds tegen

ergens anders aan zijn besteed. Op de keper beschouwd wordt hier

kerncentrales. Het teuten en nietsdoen van de afgelopen jaren heeft

onze benzine mee gesubsidieerd. Als dit geld in de ontwikkeling van

geen vruchten afgeworpen, dus het is tijd voor iets anders.

duurzame technologie was gestoken zou aardolie een schim van het verleden zijn. Dat dit scenario volledig voorbijgaat aan de geopolitieke

De Rijksoverheid is ambitieus: 14% duurzame energie in 2020 en

realiteit is irrelevant.

100% in 2050. Probleem opgelost, hoor ik u denken. Maar in 2015 was het aandeel groene energie een schamele 5,6%. Dat er

We klagen in Nederland graag over het weer. Maar dat ‘weer’, dat is

geen duidelijke en realistische visie is over hoe we die doelstelling

de energie van morgen. Of van overmorgen, maar dat zou weleens

gaan behalen is niet het grootste probleem. Waar het echt aan

te laat kunnen zijn.

ontbreekt is durf, want een visie kost niets. Er moeten op mondiaal niveau vele miljarden worden geïnvesteerd in de ontwikkeling van toekomstbestendige energiebronnen.

Nagerecht | 23

ZONDER DURF KOMEN WE NERGENS.

Colofon Nysingh Nieuws 2016 | 1 zeventiende jaargang Uitgave Nysingh advocaten-notarissen N.V. Redactie Geri Delfgou Mariska Jas Bram Mulder ten Kate Jasper Scholtens Caroline Zandbergen Column en kopij Ivo Teulings, A la Batalla Ontwerp en vormgeving Bureau Kellerman Drukwerk VDA-groep Apeldoorn Vosselmanstraat 1 7311 CL Apeldoorn t. 055 527 12 71 Arnhem Velperweg 10 6824 BH Arnhem t. 026 357 57 57 Zwolle Burg. Roelenweg 11 8021 EV Zwolle t. 038 425 92 00

www.nysingh.nl [email protected]