Achter-je-naam What's in a name? A Rose by any other name would smell as sweet. (Wat maakt het uit hoe iets heet. Als een roos heel anders heette zou hij nog steeds even lekker ruiken)
Een les die te maken heeft met geschiedenis, aardrijkskunde, taal. Maar ook met je boerenverstand gebruiken en er af en toe op los fantaseren. Familienaam Iedereen heeft een naam. Dat is wel zo handig. Iedereen in Nederland heeft een voornaam én een achternaam. Vaak heb je meer dan één voornaam. Soms heb je meer dan één achternaam. Over je voornaam of je voornamen is meestal hard nagedacht door je ouders. Over je achternaam of familienaam hadden ze niet zo veel te zeggen: die krijg je gewoon van je vader of van je moeder, en zij hebben hem weer van hun ouders gekregen. Dat is ook wel handig. Zo weet je zo'n beetje waar je bij hoort. Je achternaam of familienaam vertelt iets over jouw achtergrond, jouw familie, jouw geschiedenis. Maar ook over de geschiedenis van Nederland, Europa, Afrika, de wereld, uhhh... Een beetje ver gezocht misschien. Denk je? Lees maar verder, dan zul je zien dat er meer in namen zit dan je op het eerste gezicht zou denken. De wetenschap van namen en alles wat daarmee te maken heeft heet naamkunde.
Jouw enige echte eigenste naam hoe kom je eraan??
Nederlandse namen Dat alle Nederlanders een vaste achternaam hebben, is te danken aan Napoleon. Van 1795 tot 1813 hoorde Nederland bij het keizerrijk van Napoleon, en die bepaalde dat iedereen moest worden ingeschreven in het bevolkingsregister met een voor- en een achternaam die niet meer kon veranderen. Kinderen kregen dezelfde achternaam als hun vader. Zo werd het een vaste familienaam.
Veel mensen hadden al een achternaam, en lieten het zo. Anderen namen de gelegenheid te baat om van achternaam te veranderen. Die kozen een nieuwe. En weer anderen hadden er geen zin in, die vonden het maar onzin. Voor hen koos de ambtenaar een naam.
Heel vroeger hadden mensen maar één naam. Je heette bij voorbeeld Jan of Piet, Jacoba of Marietje. Maar dat werd lastig als er meer mensen bij elkaar woonden, en er meer mensen waren met dezelfde naam. Voor de duidelijkheid werd er dan iets aan toegevoegd, een ‘toenaam'. Dat konden verschillende soorten namen zijn: Een patroniem, letterlijk: naam van de vader. Men zei dan: dat is Piet, Jan zijn zoon of: daar heb je Marie, Simon zijn dochter. Dat werd al snel Piet Janszoon of Marie Simonsdr. En nog weer later werd dat Piet Jansen en Marie Simons. Een beroepsnaam bij voorbeeld Timmerman, Bakker, Molenaar, De Boer, Groenteman. Een eigenschapsnaam. Die kun je verdelen in uiterlijke eigenschappen: De Groot, De Lange, Klein, De Rode, De Zwarte (zwart haar en/of ogen), De Bruin (bruine ogen en/of haar); karaktereigenschappen: De Goede, De Slegte, Goedhart, Vlug. Een herkomstnaam bij voorbeeld Van Amsterdam, Van Loenen. Maar ook Van Gelderen (iemand uit Gelderland), Fransman. En ook Van der Velde (woont bij een veld), Eilander (woont op een eiland of komt daar vandaan; Texel of zo), Van der Steeg (woont in een steegje), Van den Berg (woont bij een berg), Van Verre (komt van ver weg). Een boerderijnaam/huisnaam dan heette je naar de boerderij of het huis waar je woonde. Bij voorbeeld Brinkhof, Hofstede, Oldenkamp, Veldhuis. De manier waarop achternamen werden gevormd verschilde per gebied. Het duidelijkst zie je dat aan namen uit Friesland en Groningen: daar heette de zoon van Jan niet Janszoon of Jansen, maar Jansma. Albertszoon werd Alberda, en Eises zoon heet Eizinga. Ook andere soorten achternamen in het hoge noorden eindigen op a, ma, nga of stra. Namen als Hoekstra, Dallinga, Holwerda, Salverda, Smilda, Matena, Muntinga, Spijksma, Stienstra. Is jouw achternaam een patroniem, beroepsnaam, eigenschapsnaam, herkomstnaam of boerderijnaam? Ik heet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Mijn achternaam is een . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ik weet het niet zeker, maar denk een . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . omdat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . En hoe zit het met de rest van de namen in jullie familie? Degene met een andere achternaam dan die van jou?
Mijn moeder/vader heet: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . het is een . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . mijn opa/oma heet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . dat is een . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Andere namen in mijn familie zijn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . dat zijn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Wie denken ze eigenlijk dat jij bent? Omdat het voor 1811 nog niet verplicht was een vaste achternaam te hebben, kon je je achternaam gewoon veranderen. Als je een ander beroep kreeg, bijvoorbeeld. Heette je eerst Jan Bakker, werd je op een gegeven moment Jan Molenaar. Of je haar viel uit, werd je opeens Jan de Kale. Het was vooral bedoeld om te weten over wie het precies ging. Om te weten over wie je het met elkaar had. ‘Je weet wel, Jan de Bakker.' ‘Welke? Er zijn er twee in het dorp.' ‘Nou, die kale.' ‘O, die. Jan de Kale bedoel je!' Soms hadden mensen een paar namen achter elkaar. Bij voorbeeld Dirk Janszoon van de Brug. Of Kenau Simonsdochter Hasselaar. Dat je zeker wist over wie het ging. Soms staat er in oude documenten: ‘Jan de Bakker, plaatselijk ook bekend als Jan Flierefluiter.'
een beetje moeilijk leesbaar misschien, maar het gaat om de naam van de vrouw. "Marijtje Vollenhoven, huijsvrouw van Nicolaas Hagenberger, door de Wandeling genaamt Mie de Jager." Deze vrouw werd waarschijnlijk Mie de Jager genoemd, omdat ze bekend stond als ‘mannengek'. Ze joeg dus op mannen.
Je naam vertelde dus van alles over wie je was. Of hoe je buurt- of dorpsgenoten jou zagen. Veel achternamen verwijzen naar een beroep van een van je voorouders. En meestal ging een beroep in die tijd van vader op zoon, dus als je Bakker heet, of Molenaar of Smid of De Boer, kun je er wel bijna zeker van zijn dat jouw voorouders bakker, molenaar, smid, boeren waren. Maar hoe zit dat dan met De Koning en Keijzer? En met De Boef? Zijn dat beroepsnamen of eigenschapsnamen? Ik denk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . omdat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Bedenk eens een ‘toenaam' voor jezelf naar aanleiding van de plek waar je woont. Een herkomstnaam of huisnaam. Woon je vlak bij een brug? Aan een water of bij een groot plein? Of naast Albert Heijn? Of in een bijzonder gebouw? Verzin een mooie naam. Mijn herkomstnaam is . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Je kunt ook andere toenamen bedenken: Mijn eigenschapsnaam is . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Mijn beroepsnaam (wat ik later wil worden) is . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . En bedenk nu ook een toenaam voor de kinderen van jouw tafelgroepje: 1. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . En een naam voor de meester of juf: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Gekke namen Het is lang niet altijd mogelijk om te zien waar een achternaam vandaan komt. In de tijd dat de achternamen ontstonden waren de taal en de spelling van woorden anders dan nu. En vaak maakte een ambtenaar van de burgerlijke stand een schrijffoutje of hij las iets verkeerd waardoor een naam helemaal veranderde. Bedenk ook dat veel
mensen in die tijd niet goed konden lezen en schrijven. Bovendien had je vroeger natuurlijk ook allerlei woorden die nu niet meer bestaan. En zo zijn er ook namen die nu gek klinken, terwijl het vroeger heel gewone woorden waren. Namen zoals: Geyl, Poot, Bille, Van Pijpen, Kloot en Sukkel. Mensen die echt last hebben van hun achternaam mogen hem officieel laten veranderen. Een paar voorbeelden van naamswijziging uit 1938 en eentje uit 1993:
Ken jij in je omgeving ‘gekke' namen? Zo ja, schrijf ze op . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Wat vind jij er gek aan? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Driedubbele namen Een dubbele achternaam wordt door de meeste mensen wel chique gevonden. Een dubbele achternaam betekent dat je van ‘goede familie' bent, misschien wel van adel. Maar is dat altijd zo?
In de zeventiende en achttiende eeuw werd het mode om namen toe te voegen aan de eigen achternaam. Eigenlijk had men in die tijd nog geen vaste achternaam, dat was pas in de Napoleontische tijd verplicht, zoals we eerder zagen. In de negentiende eeuw dus. Toch hadden vooral aanzienlijke families achternamen die van vader op zoon gingen. Tussennamen In sommige streken was het de gewoonte om de achternaam die het kind (meestal de eerste zoon) van de vader kreeg ‘op te leuken'. De naam werd dan uitgebreid met een
‘tussennaam'. Meestal was dat de voor- en achternaam van de grootvader van moeders kant. Een voorbeeld: Gerbrand Meijer en Klasina Janse kregen samen een zoon. De vader van Klasina heette Georgius Janse. Dus kreeg hun eerste zoon deze naam: Thomas Georgius Janse Meijer. Meijer was zijn achternaam; Georgius Janse zijn ‘tussennaam'. Met de wet van 1811 werd het verboden om dat soort tussennamen in het geboorteregister op te nemen. Maar omdat sommige families deze traditie toch wilden voortzetten, verzon men allerlei trucjes om het voor elkaar te krijgen. Zo kregen de kinderen van Wiardus Willem Buma als voornamen: Bernardus Hopperus, Jan Minnema, Sybrand van Haersma, Catharina van Haersma. Aan hun echte voornaam werd dus een achternaam van een van de grootouders toegevoegd, zodat ze toch nog dubbele namen kregen: Bernardus Hopperus Buma, Jan Minnema Buma, Sybrand van Haersma Buma, en Catharina van Haersma Buma. Bedreigde namen Het toevoegen van de achternaam van de moeder aan die van de vader is overigens wel toegestaan als de moeder uit een belangrijke familie komt, en zij de laatste met die achternaam is. De naam wordt dan voor ‘uitsterven' behoed door hem vast te plakken aan de achternaam van de vader. Een soort zeehondje dus. Met uitsterven bedreigd.
In Nederland zijn een paar families met extra lange namen: OETGENS VAN WAVEREN PANCRAS CLIFFORD Pieter Clifford trouwde in 1738 met Johanna Elisabeth Trip, dochter van Jacobus Pancras. Ze kregen vier kinderen, en een van de twee zonen kreeg de naam van zijn opa mee. Hij werd Gerbrand Pancras Clifford. Gerbrand Pancras Clifford trouwde in 1774 met Bregitta Susanna Jacoba van Dam. Zij noemden hun zoon vervolgens naar de oma van Bregitta Susanna: Die oma heette Elisabeth Nicoletta Brigitta Oetgens van Waveren. Hun zoon (geb. 1779) heette: Pieter Anthony Oetgens van Waveren Pancras Clifford. De familie had ondermeer het landgoed (heerlijkheid) Waveren in bezit, vandaar waarschijnlijk dat die naam werd toegevoegd. THOMASSEN À THUESSINK VAN DER HOOP VAN SLOCHTEREN Nog een voorbeeld. In 1809 werd Jan Evert geboren, zoon van Abraham van der Hoop en Arnoldina Aleida Maria Thomassen à Thuessink. Hij kreeg als volledige naam: Jan Evert Thomassen à Thuessink van der Hoop. Een latere nazaat van deze familie verwierf omstreeks 1875 een landgoed, de heerlijkheid Slochteren, en voegde die naam toe aan de achternamen van zijn kinderen. Zo is de naam van deze familie nu: Thomassen à Thuessink van der Hoop van Slochteren.
Deze beide families zijn overigens niet van adel. Hoe heet jij met een tussennaam van een van je grootouders? Kies de naam die je het mooiste vindt, of die het beste past bij jouw naam: .................................................................... Wie is je vader wie is je moeder Als Jan Evert Thomassen à Thuessink van der Hoop van Slochteren in Portugal was geboren, dan was het helemaal niet raar geweest dat hij zowel de achternaam van zijn moeder als die van zijn vader kreeg toebedeeld bij zijn geboorte. In Portugal – én in alle Portugeessprekende landen in Zuid-Amerika (zoek dat maar eens uit bij aardrijkskunde!) – krijgt elk kind de achternaam van de moeder en de achternaam van de vader. Iedereen daar heeft dus een dubbele achternaam. Het zelfde geldt voor Spanje en alle Spaanstalige landen in Zuid-Amerika. Alleen is daar de volgorde van de namen: vadersnaam moedersnaam. Een vrouw die trouwt ruilt meestal de naam van de moeder in voor de naam van de man met wie zij trouwt.
Hoe zou jij heten als je in Brazilië was geboren? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . En als je in Chili was geboren? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Elders en Van Verre Als je achternaam Azouzzi is, of Manuputty, of Sahinkoz, dan weet je wel zeker dat je (groot)vader ergens ver weg is geboren. Aan andere namen is niet zo een twee drie te zien dat je over-over-over-over-grootvader ooit uit een ander land naar hier is gekomen. Bauer bij voorbeeld, of Smith, Le Clerck, Ziegelaar, Maliepaard, Dusarduyn, Tossijn. Allemaal namen die verwijzen naar een ‘vreemde' afkomst. Sommige zijn gewoon gebleven zoals ze ooit waren. Andere zijn in de loop der tijd verbasterd tot iets anders.*) In het begin zeiden we dat je achternaam iets kan vertellen over de geschiedenis van Nederland. In de namen die ergens anders vandaan komen, zie je terug dat immigratie iets van alle tijden is. Dat er altijd mensen, individueel of in grotere groepen, naar Nederland zijn verhuisd. Ze kwamen hier om te werken, en bleven dan na verloop van tijd. Zoals Duitse landarbeiders in de 19de eeuw, en in de 20ste eeuw Turkse en Marokkaanse fabrieksarbeiders. Of ze waren op de vlucht voor een gevaarlijke politieke situatie, zoals de Franse hugenoten in de 17de eeuw, en de joden in de middeleeuwen. In de 20ste eeuw vluchtten ook veel joden vanuit Duitsland naar Nederland. Later kwamen er mensen uit Hongarije, Chili, of Sri Lanka. Irak, Iran, te veel om op te noemen. De politieke asielzoekers. Bovendien zijn er vooral in de 20ste eeuw veel mensen uit de voormalige Nederlandse koloniën naar hier verhuisd.
Aan de achternamen Elders en Van Verre kun je niet aflezen waar die voorvader ooit vandaan kwam. Misschien wel gewoon een paar dorpen verderop; dat werd in vroeger dagen al behoorlijk ver gevonden. *) Bauer= boer (Duits)
Smith = smid (Engels)
Le Clerck = Le Clerq = de klerk/ambtenaar (Frans)
Ziegelaar = Ziegler = tichelaar/tegelzetter (Duits) Maliepaard = Malapert = lomperik (Frans) Dusarduijn = Du Jardin = van Tuin (Frans) Tossijn = Toussaint = iemand uit Toussaint (Frans)
Als jij een niet-Nederlandse achternaam hebt, weet je dan waar hij vandaan komt? Weet je wat hij betekent? Mijn naam komt uit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Mijn naam betekent . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ik weet het niet zeker, maar ik denk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . omdat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Mijn naam is een patroniem / beroepsnaam / eigenschapsnaam / herkomstnaam / weet niet Turkse namen In Turkije kregen de mensen in 1934 een officiële achternaam. Dat kwam door president Mustafa Kemal, bijgenaamd Atatürk (vader der Turken)(Ata betekent vader), die van het oude Turkse Rijk een moderne westerse samenleving wilde maken. Het moderniseringsbeleid was sterk nationalistisch, Turks. Dat kwam ook tot uitdrukking in de namen die men koos. Bij voorbeeld namen als Öztürk en Bozkurt. Die namen komen ook in Nederland veel voor. Ze betekenen ‘Echte Turk' en ‘Grijze Wolf' (het symbool van de radicaal-nationalistische beweging). Namen die naar minderheden, bij voorbeeld de Koerden, verwezen, waren verboden. Veel Turkse namen hebben de uitgang o™lu. Dat betekent ‘zoon van'. Bij voorbeeld Halilo™lu, of Bekiro™lu (zoon van Halil; zoon van Bekir). Marokkaanse namen Marokkaanse achternamen komen uit het Arabisch of uit het Berbers. De meeste Nederlandse Marokkanen zijn Berbers; de oorspronkelijke bevolking van Marokko. Zij zijn geen Arabieren, en spreken ook meestal geen Arabisch. Het Berbers of Tamazigh is een heel eigen taal. Typische Berbernamen beginnen met een A. Riffijnse namen (de Rif is het gebied waar veel Marokkaanse Nederlanders vandaan komen) eindigen meestal op -i en zijn afgeleid van een stamnaam of een plaatsnaam. De patroniemen kun je herkennen aan het voorvoegsel ben (Arabisch) of ait (berbers), wat allebei ‘zoon van' betekent. Hier staat het ‘zoon van' dus voor de naam van de vader en niet er achter zoals bij Nederlandse namen. Eigenschapsnamen beginnen meestal met het voorvoegsel El. El betekent ‘de'.
Een snoer van namen In de oude Arabische traditie kreeg men een heleboel (achter)namen, in een vaste volgorde. Dat gebeurt tegenwoordig niet meer, maar soms zie je er nog iets van terug in Marokkaanse achternamen. Elke achternaam in die reeks heeft een specifieke betekenis, die met een arabische term wordt aangeduid: kunya - ism or'alam - nasab - nisba - laqab kunya: Abou of Oum, vader of moeder van. Gevolgd door de voornaam van de oudste zoon (deze naam krijg je dus op het moment dat je zelf kinderen krijgt. Het is een eretitel) ism or'alam: de persoonlijke voornaam. nasab: de relatie tot de (voor)ouders Ibn of Ben betekent zoon van; Ibnat of Bent betekent dochter van. nisba: deze naam geeft de herkomst aan. Een zogenaamde herkomstnaam dus. Er staat dan -iyyun achter de plaatsnaam, of -i. (bij vrouwen -iyyatun of iyya). laqab: dit is een zogenaamde eigenschapsnaam. Om iets persoonlijks van degene die de naam draagt te zeggen. (Soms werd er expres iets negatiefs of lelijks over je gezegd. En dat was dan niet beledigend bedoeld, maar het had als doel om ‘het boze oog' op een dwaalspoor te brengen.)
Een voorbeeld: Oum Mohamed Djamila bent Yusef Tangeri Amezian. Dit betekent: Zij is de moeder van Mohamed; zij heet Djamila; zij is de dochter van Yusef; zij komt uit Tanger; zij is jongste van het gezin. Of als een doorlopende naam: Mohameds moeder Djamila dochter van Yusef uit Tanger de Jongste. Zo'n namensliert vertelt dus iets over de persoon die die namen krijgt. In een notendop heb je een heleboel informatie over iemand gekregen. Net zo als vroeger een achternaam meer dan nu iets vertelde over degene die hem kreeg. Stel, je bent een Arabische dame of heer, en je hebt zo'n reeks van achternamen. Hoe zou je (willen) heten? mijn kunya is: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . mijn ism or'alam is: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . mijn nasab is: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . mijn nisba is: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . mijn laqab is: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . mijn volledige naam is: ....................................................................
veel van ‘t zelfde Voor de meeste achternamen die ‘van verre' komen, geldt net als voor de Nederlandse achternamen: het zijn patroniemen, beroepsnamen, herkomstnamen of eigenschapsnamen. Bij voorbeeld: patroniem: Benali (marokkaans) Ait Baha (marokkaans) Bekiro™lu (turks) O’ Neal (iers) Di Stefano (italiaans)
Zoon van Ali Zoon van Baha Zoon van Bekir Zoon van Neal Zoon van Stefano
beroepsnaam: De™irmenci (turks) Müller (duits) Çiftçi (turks) Afallah (marokkaans) Bauer (duits) Khabbaz (marokkaans) Boulanger (frans) Najjir (marokkaans) Smith (engels) Avci (turks) Çoban (turks)
Molenaar Molenaar Boer Boer Boer Bakker Bakker Timmerman Smid Jager Herder
eigenschapsnaam: Güzel (turks) Mert (turks) Salhi (marokkaans) Bon (frans) Amezian (marokkaans) Genç (turks) Akachar (marokkaans) Büyük (turks) Küçük (turks)
Mooi Betrouwbaar De Goede Goed De Jong De Jong Kaal, Kale De Groot Klein
herkomstnaam: Karakaya (turks) Akpinar (turks) Türkmen (turks) Rifi (marokkaans) Tanjaoui (marokkaans)
Bij de Zwarte Rots Bij de Witte Bron Turkmeen (= iemand uit Turkmenië) Uit het Rifgebied Uit de stad Tanger
Als jij ‘allochtone' namen weet die in dit lijstje passen, wil je ze dan aan ons vertellen? Mail maar naar
[email protected] dan zijn we je eeuwig dankbaar. (nou ja, eeuwig...)
IJslandse namen In IJsland houden ze het simpel. Daar krijg je als kind altijd de voornaam van je vader als achternaam. Bij meisjes wordt daar ‘dochter van' achter geplakt; bij jongens ‘zoon van'. Sigrid Svendottir (Svens dochter); Sven Pjetrson (Pieterszoon). Kinderen hebben dus een andere naam dan hun ouders – die heten immers weer naar hún vaders. En broers en zussen hebben ook verschillende achternamen. Als een IJslander hier in Nederland komt wonen en kinderen krijgt, wordt zijn naam een vaste achternaam. De dochter van Pjetr Magnusson heet in Nederland Runa Magnusson, terwijl ze op IJsland Runa Pjetrdottir zou heten. Als je vanuit Nederland naar IJsland zou immigreren, krijg je daar een nieuwe achternaam. Je heet bijvoorbeeld Jurjen Posthumus, zoon van Andries Posthumus. Op IJsland heet je dan plotseling Jurjen Andriesson.
Vraag: Hoe zou jij nu heten als je in IJsland was geboren? Klinkt het een beetje? Mijn IJslandse naam is . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Van ijzig koud naar tropisch warm....
Suri-namen Als je (voor)ouders uit Suriname of van de Antillen komen, kan het zijn dat je wortels ergens in Afrika liggen. Suriname en de Antillen waren kolonies van Nederland. Er werden slaven naartoe gebracht die in verschillende Afrikaanse landen waren ‘geronseld'. In 1863 werd de slavernij in Suriname en op de Antillen afgeschaft. De vrijgemaakte slaven moesten een officiële naam krijgen, maar die mochten ze niet zelf kiezen. Hun nieuwe naam werd door hun voormalige eigenaar, de plantagehouder, bepaald. Het moest een naam zijn die nog niet bestond. Maar veel slavenbezitters wilden hun slaven hun eigen naam geven. Omdat ze hen als deel van hun familie beschouwden (een soort kinderen) of omdat ze daarmee wilden aangeven dat die slaven hun eigendom waren (geweest). Zo kwam het dat veel ex-slavenhouders hun ex-slaven wel hun eigen achternaam gaven, maar dan achterstevoren. Bij voorbeeld: Lemmob, Madretsma, Vriesde, Essed, Tims of Tuinfort. (Van: Bommel, Amsterdam, De Vries, Dessé, Smit, Fortuin). Kennelijk wilden ze dat hun ex-slaven nog iets van hen meenamen in het vrije leven. Ook kregen veel ex-slaven de naam van de plantage mee. Landvreugd, of Goudmijn, of Molhoop, of Eendragt. De namen Dankbaar, Wonder, Vrijman, Koningsgift en Koningsverdraag verwijzen naar de vrijmaking van de slaven door een koninklijk verdrag.
In de slaventijd zijn er ook slaven ontsnapt, de zogenaamde marrons of bosnegers. Zij gaven zichzelf heldhaftige namen als Avontuur, Oorlog en Pasop! Stel je bent plantagehouder in 1863, en de kinderen van je tafelgroepje waren jouw slaven. Welke achternamen geef je ze? Ze mogen hun voornaam houden.
Denk er om: ze mogen alleen de zelfde achternaam krijgen als ze familie van elkaar zijn, dus je moet ook bedenken of er broers of zussen, of een moeder met kind onder jouw slavenbevolking zaten. 1. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .................................................................... .................................................................... Wie is je vader wie is je moeder? Als je geboren wordt krijg je in Nederland de achternaam van je moeder óf je vader. Dat is in 1997 in de wet vastgelegd. De ouders bepalen samen wiens achternaam het kind krijgt. Vroeger kreeg een kind automatisch de achternaam van de vader. Als je in die tijd de achternaam van je moeder droeg, was er iets aan de hand: je was een ‘bastaard'. Dat betekende dat je vader onbekend was, of dat hij botweg weigerde met je moeder te trouwen. In die tijd was het een schande als een vrouw een kind kreeg terwijl ze niet getrouwd was. Tegenwoordig vindt men dat in Nederland gelukkig iets gewoner. Nu komt het vaker voor dat een kind geen vader heeft. Of dat je vader en moeder niet (meer) bij elkaar wonen. Sommige kinderen hebben zelfs twee moeders.
Als je achttien wordt, mag je zelf je achternaam veranderen als je dat wilt. Niet dat je dan ineens Potter kunt gaan heten, of de naam van je (andere) grote held of heldin mag aannemen. Wel mag je bij voorbeeld de achternaam van je moeder gaan dragen in plaats van die van je vader. (Of andersom natuurlijk.) Achttienjarigen die besluiten hun naam te veranderen, kunnen daar allerlei redenen voor hebben. Bij voorbeeld omdat ze hun vader slecht kennen, omdat hij is vertrokken toen ze klein waren. Of omdat hun vader ze rot heeft behandeld, en ze een hekel aan hem hebben. Dan wil je toch ook zijn naam niet meer dragen? Je kunt ook besluiten de achternaam van degene die voor jou heeft gezorgd te gaan dragen; iemand anders dus dan je ‘biologische' vader of moeder. tip Als je wilt weten hoe vaak je eigen naam voorkomt in jouw woonplaats, of in heel Nederland, kijk dan eens in het telefoonboek. www.telefoongids.nl
(Voor heel Nederland: Klik bij Wie op [uitgebreid zoeken] )
en dan nog wat In de 16de en 17de eeuw was het mode om je naam Latijns te maken, door hem te vertalen of er de uitgang -ius achter te zetten. Bredius bij voorbeeld als je ‘Breed' heette, of Grotius in plaats van Groot. Of Staphorstius (iemand uit het dorp Staphorst). Winsemius (iemand uit het Friese dorp Winsum)
De beroemde geleerde Desiderius Erasmus heette bij zijn geboorte Gerrit Gerritz. Hij heeft zijn naam dus letterlijk vertaald in het Latijn
‘Zoon van' kan ook gekoppeld worden aan een beroepsnaam of een herkomst naam. In het Turks: TaÕçio™lu (turks) = zoon van een steenhouwer; Kayserilio™lu (turks) = zoon van degene die uit Kayseri komt.
In het Nederlands: Timmermans = zoon van de timmerman Dekkers = zoon van de (dak)dekker Molenaars = zoon van de molenaar
In de 19de eeuw werden in Nederland veel baby’s te vondeling gelegd. Omdat de ouders te arm waren om voor ze te zorgen, of omdat de moeder er arm en alleen voorstond. Die kinderen kregen vaak mooie namen, zoals Zacheus Zoetigheid of Carolus Zeldzaam. Maar ook weleens een vrij onaardige naam als Jan Misverstand.
De vondeling Adam Vondeling is een beetje beroemd, omdat zijn kleinkleinkleinzoon, Anne Vondeling, later minister werd.
literatuur
R.A. Ebeling, Voor- en familienamen in Nederland. Geschiedenis, verspreiding, vorm en gebruik. REGIO-PRojekt Groningen/CBG den Haag, 1993. isbn 90 70324 66 0 websites
http://nl.wikipedia.org/wiki/Achternaam http://www.familienaam.nl http://gemeentearchief.amsterdam.nl zoek in: schatkamer/educatie/namen http://namen-familienamen.startpagina.nl www.familienaam.nl
