P
A
LAL R E I
Een kunsteducatieproject voor de bovenbouw van het basisonderwijs dat gaat over kunst, schoonheid, herinnering, tijd, hemelen, botten, dromen, verval, fossielen, humor, wetenschap, geloof, slagvelden, begraafplaatsen en de dood
De inhoud van dit werkboek Pagina 3
Wie was Pierlala?
Pagina 4-5
De schedel, een bijzondere bekroning op een fraai bouwwerk.
Pagina 6-7
Anne-marie Corman - De dood en het grote mysterie.
Pagina 8-9
Wat is tijd?
Pagina 10-11
André Huisman - Soms lijkt de natuur bijna dood.
Pagina 12-13
Stan Klamer - Hemelse hangplekken.
Pagina 14-15
Leon van Kuijk - Lachen met de dood.
Pagina 16-17
Wie zijn wij eigenlijk? Wat zijn we eigenlijk?
Pagina 18-19
Elsbeth Pluimers - Leven en dood uit de aarde.
Pagina 20-21
Rogier Polman- Slagvelden.
Pagina 22-23
Benn Schroer - Over de plekken waar de doden samenzijn.
Hallo
hoe
maa
kt u
het?
Magere Hein ( een bijnaam van de dood) wordt altijd afgebeeld als een skelet met een soort jurk aan. Hij heeft een zeis vast en in zijn hand draagt hij soms een zandloper. De zeis dient om de draad van het leven mee door te snijden en de zandloper geeft de tijd aan. En niet om aan te geven dat het tijd is voor de koffie, maar dat het tijd is om de laatste adem uit te blazen. Daarnaast heeft hij dus ook nog een zwarte cape aan met een capuchon. Zou hij het koud hebben? Het is allemaal een beetje vreemd want een skelet zonder spieren is nou niet bepaald handig bij het bewegen. In een geraamte (of skelet) zitten ongeveer 206 botten.Een lichaam zonder botten kan niet bewegen en een lichaam zonder spieren trouwens ook niet. Magere Hein bestaat dus niet. Tenslotte: als een mens na zijn of haar dood wordt begraven, is het enige wat overblijft de botjes, het geraamte. Bij crematie blijft er alleen maar as over.
Wie was Pierlala? Er staat groot Pierlala gedrukt op de voorkant van dit werkboek. Maar wat is, of wie was Pierlala? Veel mensen denken als ze het woord Pierlala horen aan de dood. Pierlala was ( en is nog steeds) een beroemd persoon. Het is niet zeker of hij echt heeft bestaan. Maar er gaan wel veel verhalen over hem rond in Zuid-Nederland, in België , in Noord Frankrijk en in Duitsland en er is een lied over hem geschreven. Het HEET:’De dood van Pierlala’ Pierlala was volgens oude verhalen een grote grappenmaker. Iemand die allerlei streken uithaalde en waar veel mensen stiekEm wel om moesten lachen. Pierlala deed dingen die anderen niet durfden. Hij leefde er op los, had veel meefeestende vrienden, dronk als een Tempelier en leende geld waar hij maar kon. Het leven was een groot feest. Pierlala maakte de erfenis op van zijn vrouw en van zijn moeder nog voordat deze was overleden. Je begrijpt dat er dus ook mensen waren die hem niet zo aardig vonden. Maar omdat hij tegelijkertijd zo grappig was en hij vooral de mensen die het in de wereld voor het zeggen hadden flink belachelijk maakte, kwam hij er vaak mee weg. Tot het op een bepaald moment te gek werd. Schuldeisers, burgemeesters, ministers, politieagenten, bisschoppen en pastoors stonden voor de deur van Pierlala’s huis en wilden hem spreken. Nou ook daar had Pierlala wat op gevonden. Hij had nog een oude doodskist en daar ging hij in liggen. Alle mensen kwamen binnen en ze dachten dat Pierlala dood was. Er was niets meer aan te doen. Toen iedereen weer weg was moest Pierlala natuurlijk erg lachen. En dansend sprong hij door de kamer en zong: ‘Ik leef, ik leef’. Hoe het verder met hem afliep vermelden de verhalen niet, maar hij is wel heel beroemd geworden en daarom denken veel mensen als ze de naam Pierlala horen meteen aan de dood. Dit werkboek gaat dus over de dood en over zaken die daar mee te maken hebben. Het is een lastig onderwerp en veel mensen denken er niet graag over na. Toch is het ook een belangrijk onderwerp want iedereen heeft er en krijgt er een aantal keren in het leven mee te maken. We hopen dat dit werkboek je aan het denken zet over de dood. We wensen je veel plezier en bezinning bij het lezen en bij het maken van de opdrachten.
P i e r l a l a ,
k e n t
u
e ? d i
Ieder mens maakt in zijn of haar leven een aantal sterfgevallen mee. Ook kinderen. En dat is meestal een gebeurtenis die diepe indruk maakt. Zeker als het een familielid is waar je erg op gesteld was of een huisdier waar je heel erg aan gehecht was. Maar het kan ook iemand zijn die je kent van televisie of uit het nieuws. Op begraafplaatsen kun je aan de tekst op een grafsteen vaak zien dat er veel van de overleden persoon is gehouden en dat deze erg wordt gemist. Kun je in de grafsteen die je hiernaast ziet een grafschrift bedenken voor iemand die jij mist en die er niet meer is. Laat vooral je hart spreken.
Een reis langs begraafplaatsen op verschillende plekken op de wereld. Van links naar rechts en van boven naar beneden 1 Piramide van Cheops - De Piramide staat vlak bij de Egyptische hoofdstad Cairo en is 4500 jaar oud. ( tegenwoordig vragen wetenschappers zich af of de pyramiden wel graven zijn) 2 Begraafplaats Noraduz in Noratus in Armenie 3 Grafkelder op een begraafplaats in Nederland. Vaak zijn dit soort grafkelders familiegraven. 4 Begraafplaats in Kyoto Japan. 5 De begraafplaats van Père-Lachaise. Het is de grootste begraafplaats van Parijs. Er liggen veel beroemde mensen 6 De Joodse Begraafplaats in Praag is de oudste nog be
staande Joodse begraafplaats van Europa. Er liggen vermoedelijk zo’n 110.000 mensen. 7 Arlington Washington USA - Nationale Begraafplaats. Hoewel het een militaire begraafplaats is, liggen er naast militairen ook bekende Amerikanen zoals bijvoorbeeld presidenten en astronauten. 8 Begraafplaats op Sotavento, Kaapverdië, waar de doden boven de grond worden ‘begraven’. 9 Varanasi - India. Deze stokoude stad ligt aan de heilige rivier de Ganges. Aan de oevers van deze rivier komen veel Hindoes hun doden cremeren.
Benn Schroer - de plekken waar de doden samenzijn
Benn Schroer
Benn Schroer is beeldhouwer en maakt bouwwerken die doen denken aan mastabas en pyramiden. Mastabas waren de voorlopers van de pyramiden. Deze enorme gebouwen waren voor de oude Egyptenaren de geestelijke deur naar het dodenrijk. Benn Schroer vervaardigt ze in het klein, in pitriet, maar soms bouwt hij ze ook in het groot. Bij de constructies van Benn kun je er bijna doorheen kijken. Als je je best doet zou je de ziel kunnen zien liggen. De ziel? Het is misschien het moeilijkste deel van een mens om te omschrijven wat dat precies is. Misschien is de ziel wel de verbinding tussen de eeuwigheid en de tijdelijkheid. Wanneer je denkt aan iemand die overleden is, dan zou het wel eens de ziel van die persoon kunnen zijn die jou op dat moment ‘aanraakt’.
Hemelse hangplekken
Op deze pagina staan vier schilderijen van het paradijs. Deze afbeeldingen laten het paradijs zien zoals de mensen daar een paar honderd jaar geleden over dachten. Hoe het paradijs of de hemel er precies uit ziet weet niemand, maar je kunt er wel over fantaseren. Je kunt echter ook op een andere manier over het paradijs denken. Het zouden momenten of situaties kunnen zijn die jijzelf hebt meegemaakt of hoopt mee te maken, waarop je het allergelukkigst was of denkt te worden. Kun je een paar van deze momenten of situaties opnoemen ?
Pieter Bruegel de oudere - Luilekkerland, 1567 Alte Pinakothek, München
Peter Paul Rubens - Het aardse paradijs met de zondeval van Adam en Eva 1615, Mauritshuis Den Haag
Denis van Alsloot and Hendrick de Clerck, Paradijs 1614, Alte Pinakothek München
Jacob Philippe HACKERT, Arcadisch landschap, 1805, Alte Nationalgalerie, Berlijn
Kun je in een paar zinnen jouw allergelukkigste momenten beschrijven? 1 2 3 4 5
Stan Klamer Waar willen we heen als we dood zijn?
Als kind was Stan Klamer erg geboeid door landkaarten en atlas-
De grote vraag van heel veel mensen is:
sen. Hij kon er uren bij wegdromen en fantaseren over verre lan-
Als we dood gaan, waar gaan we dan
den en zich afvragen hoe het daar in dat verre Afrika of Amerika
heen? De grote boeken uit veel geloofs-
zou zijn.
richtingen geven wel een antwoord,
Zijn tekeningen en schilderijen hebben ook veel weg van land-en
maar wat als je niet in God gelooft?
zeekaarten. Het zijn getekende fantasiereizen. Stan Klamer maakt
Gaan we dan nergens heen? De mens
gebruik van de techniek van kaartenmakers om de tekeningen en
heeft zich altijd een voorstelling probe-
schilderijen te maken; diverse soorten lijnen, grillige kustlijnen,
ren te maken van ‘het beloofde land, de
vogelvluchtuitzichten en kleuren.
hemel, Arcadië of Luilekkerland. Een plek
Het zijn, zoals gezegd, geen bestaande landen, het zijn ‘droom’plek-
waar het voor altijd alleen maar goed is.
ken. Het is een zoektocht naar bijzondere ‘hemelse hangplekken’ voor en na het leven.
