EEN KEUZE AAN WOONVORMEN
2.72%(5
1
,1/(,'(1' 0((*52(,(1'20*$$10(7:21(1 Onze woning bepaalt voor een groot deel de kwaliteit van ons leven. Wanneer we er ons in thuis voelen, er vrij kunnen bewegen en handelen, er een gezin kunnen grootbrengen, wanneer we er familie en vrienden kunnen ontvangen, er onze hobby kunnen beoefenen, etc. draagt dit in grote mate bij tot ons levensgeluk. Daarom is en blijft het steeds een uitdaging om een zo goed mogelijke woning te kiezen en deze ook optimaal aan te passen. Wanneer we ouder worden, komt daar nog een extra aspect bij kijken: de kinderen gaan het huis uit, misschien komen we alleen te staan, misschien worden we door allerlei omstandigheden minder mobiel. Het wordt een extra uitdaging om onze woning zo in te richten of aan te passen dat we er zo lang mogelijk zelfstandig en veilig kunnen blijven wonen. Behalve het aanpassen van onze eigen woning, bestaan er tal van woonformules die specifiek gericht zijn op ouderen. Er is hier al heel wat creativiteit aan de dag gelegd. Deze brochure heeft als doel om een aantal van deze woonvormen aan u voor te stellen. U vindt hierin formules van zelfstandig individueel wonen, van samenwonen met andere generaties, van groepswonen en ondersteund wonen. Voor een aantal van deze projecten ging het initiatief uit van een OCMW, een gemeentebestuur, een sociale huisvestingsmaatschappij, een vzw. Maar ook particulieren vinden vaak creatieve oplossingen voor hun toekomstige woonsituatie. Wij hopen dat deze brochure extra ideeën zal opleveren voor iedereen die op een verstandige wijze, toekomstgericht, begaan is met wonen. :DWLVHHQJRHGHZRQLQJ" Het is meestal tussen ons dertigste en veertigste jaar dat we een eigen huis kopen of bouwen. Op dat moment hebben wij bij het bouwen vooral de periode voor ogen waarin we dan leven. Of we nu alleen leven, getrouwd zijn of een gezin hebben, onze leefsituatie van dat ogenblik bepaalt voor een groot deel de eisen die we aan onze woning stellen. We leven bijvoorbeeld in een appartement in de stad in de nabijheid van onze werkplaats, we kiezen voor een huis op het platteland dat afgelegen en rustig is, we bouwen een voldoende groot huis om er onze kinderen in te laten spelen en opgroeien, ... Het is echter verstandig om al op dat moment een blik vooruit te werpen en onze woning te voorzien op de veranderende leefsituaties die het ouder worden met zich meebrengt. Wie alleen leeft, kan er zich op voorzien dat hij of zij minder mobiel wordt, dat trappen doen moeilijker wordt enz. Wie een gezin heeft, weet dat de kinderen op een bepaald ogenblik de gezinswoning zullen verlaten, maar ook dat er op een gegeven ogenblik misschien weer kleinkinderen in huis zullen ronddartelen... Wie ver buiten een dorps- of stadskern woont, kan maatregelen treffen opdat hij met het ouder worden niet geïsoleerd raakt, enz. Willen we ervoor zorgen dat ons huis voor iedereen toegankelijk is, ook voor onszelf wanneer we minder mobiel worden, kunnen we een aantal vereisten in het oog houden. 2
We kunnen er alvast voor zorgen dat we EH]RHNEDDUERXZHQ. Dit wil zeggen: dat we ook bezoek kunnen ontvangen van iemand die minder mobiel is of in een rolstoel zit. Ons huis kan zo ingericht zijn dat ook een rolstoelgebruiker minstens tot in de woonkamer kan en dat er een toilet is dat hij of zij zelfstandig kan gebruiken. $DQSDVEDDU ERXZHQ betekent dan dat ons huis zodanig is ingericht dat we het naargelang de veranderende noden en behoeften kunnen ombouwen. Dit betekent onder andere dat er al voldoende brede deuren zijn voorzien zodat er een rolstoelgebruiker doorheen kan, dat de stopcontacten op reikhoogte staan, dat de trap de mogelijkheid biedt om er eventueel een liftje te plaatsen, enz... Een DDQJHSDVWH ZRQLQJ is een woning die al is aangepast aan de behoeften van een minder mobiele bewoner. Behalve de inrichting van het huis kunnen tal van hulpmiddelen ervoor zorgen dat ook een mindervalide zich vrij overal in huis kan voortbewegen, en dat hij of zij zoveel mogelijk zelfstandig kan leven. (Zie ook onze brochure: ‘Woningaanpassingen’)
0HHULQIRUPDWLH Voor meer informatie over deze en andere woonvormen van ouderen kan u terecht op het secretariaat van het Platform Wonen van Ouderen. We verwijzen ook graag naar de andere PWO documenten die u kunt aanvragen of op de website vindt. De ontwerpgids ‘Levenslang wonen’ en de bijhorende didactische hulpmiddelen (de checklijst), de brochure ‘Woningaanpassingen’ en dergelijke zijn ter beschikking.
3
9(56&+,//(1'(:2219250(1 D,QGLYLGXHHORI]HOIVWDQGLJZRQHQ Eigenlijk gaat het hier om de woonvorm waarin de meeste van ons leven: onze woning, al dan niet in eigendom. Wanneer we zelf een woning bouwen of kopen, kunnen we ervoor zorgen dat deze bezoekbaar, aanpasbaar of aangepast is. In deze brochure vindt u voorbeelden van een aantal specifieke bejaardenwoningen, die expliciet bestemd zijn voor oudere bewoners. Deze bejaardenwoningen kunnen een onderdeel zijn van een sociale woonwijk, of kunnen ook in particulier bezit zijn. E'XSOH[ZRQHQ Een ideale formule voor iemand die in een huis woont dat te groot is geworden of die graag om veiligheidsredenen bij een ander gezin intrekt. De formule behelst dat een jong gezin in de woning trekt en de oudere persoon in een kleine aangebouwde woning of een aparte kamer (liefst individueel toegankelijk) gaat wonen. In Vlaanderen kennen we deze woonvorm vooral in familiaal verband. Een probleem van deze woonvorm is van financiële aard. In het bijzonder wanneer men met het oog op een duplexwoning een uitbreiding doet aan het huis, brengt dit ook een verhoging van het kadastrale inkomen met zich mee, ... F.DQJRHURHZRQHQ De termen ' kangoeroewonen' en ' duplexwonen'worden wel eens voor dezelfde woonvormen gebruikt, waardoor verwarring kan ontstaan. Wij reserveren de term ' kangoeroewonen'voor een formule waarbij een oudere of een ouder koppel de gelijkvloerse verdieping van een woning betrekt en een jong gezin (bij voorkeur geen familieleden) de andere verdiepingen. Voor beide generaties betekent dit een enorm voordeel, omdat het jongere gezin goedkoper kan wonen, terwijl ze in geval van noodsituaties aan de ouderen hulp kunnen verlenen. Naarmate de dienstverlening van de jongeren aan de oudere bewoner groter wordt, vermindert de huurprijs. Kangoeroewoningen kunnen deel uitmaken van een woonproject of een sociale woonwijk, een goede begeleiding is hierbij onontbeerlijk. Kangoeroewoningen kunnen ook privé-bezit zijn. In dit laatste geval is het belangrijk om goede schriftelijke afspraken met de verschillende partijen te maken. G2QGHUVWHXQGZRQHQRIVHUYLFHIODWV Serviceflats zijn de laatste jaren, o.a. dankzij een urgentieprogramma van de Vlaamse Gemeenschap, sterk in aantal toegenomen. In een serviceflat kan men zelfstandig wonen en facultatief van dienstverlening gebruik maken voor zover men daar nood aan heeft. Voor een serviceflat betaalt men een dagprijs i.p.v. een maandhuur en in deze dagprijs zijn in principe de naakte huurprijs en een minimale dienstverlening (bijvoorbeeld het kuisen van de gemeenschappelijk ruimten) inbegrepen. De berekening en het bedrag van deze dagprijs kan echter enorm verschillen. Duurdere flats vindt men vooral bij commerciële uitbaters. Vaak wordt van de bewoners van deze flats verwacht dat ze voor een uitgebreider dienstenpakket betalen dan strikt noodzakelijk is. Op zich is dat niet positief, omdat mensen geneigd zullen zijn om een aantal taken, zoals het bereiden van een warme maaltijd, niet meer zelf uit te voeren wanneer deze dienstverlening toch automatisch in de prijs wordt inbegrepen. 4
We kennen ook een aantal initiatieven waarin een klein aantal flats gegroepeerd zijn in één huis, met een aantal gemeenschappelijke ruimten. Het Quattro-project van de NV. Leefboom in Zoersel is daar een voorbeeld van. Deze woonvorm houdt het midden tussen een serviceflatcomplex en groepswonen. H*URHSVZRQHQ Het doet een beetje denken aan de communes van de jaren zestig, deze woonformule waarbij een aantal ouderen besluiten om samen in één huis te wonen met de bedoeling zo lang mogelijk voor elkaar te blijven zorgen. In Groot-Brittannië bestaat dit systeem van woongemeenschappen al lang: de zogenaamde Abbeyfieldhouses. Stilaan wordt ook in België geëxperimenteerd met deze vorm van groepswonen. Dit groepswonen, kan het gezamenlijke initiatief zijn van een aantal individuen, of kan een publieke instantie als initiatiefnemers hebben. I$DQOHXQZRQLQJHQ Aanleunwoningen zijn een vorm van ondersteund wonen. De woningen zijn gebouwd in de onmiddellijke nabijheid van een rusthuis of een verzorgingstehuis, zodat de bewoners van de service in deze instelling gebruik kunnen maken. Hierin bestaan verschillende varianten, gaande van een situatie waarbij de bewoners gebruik maken van warme maaltijden en badinfrastructuur tot een systeem waarbij ze ook verpleging krijgen of gebruik kunnen maken van een noodoproepsysteem. J:RQLQJFRPSOH[HQ Dit zijn projecten waarbij een bestaand gebouw wordt omgebouwd tot een woningcomplex. Op deze wijze worden een aantal oude en waardevolle gebouwen van de ondergang gered. Bijzonder interessant is het wanneer in deze woningcomplexen specifieke woningen voor oudere alleenstaanden en koppels worden voorzien, samen met woningen voor jongeren gezinnen. K(HQNLMNMHLQKHWEXLWHQODQG In deze brochure tonen we ook enkele voorbeelden van buitenlandse projecten, ondermeer in Denemarken en Nederland. Deze projecten zijn vaak heel vernieuwend en een bron van inspiratie...
5
$,1',9,'8((/=(/)67$1',*:21(1 /(9(16/$1*(:21,1*5276(/$$5 Het OCMW van Rotselaar heeft als antwoord op een gebrek aan bejaardenwoningen in de gemeente een reeks levenslange woningen laten bouwen. Hierin kunnen ouderen al dan niet geconfronteerd met zware lichamelijke problemen in alle comfort op veilige en zelfstandige wijze wonen. Er werd volgens de regels van het levenslang wonen o.a. gelet op voldoende brede deuren om met een rolstoel of rollator te kunnen passeren, een douche zonder opstap om het veel voorkomende uitglijden in de badkamer te voorkomen, stopcontacten op gemakkelijk bereikbare hoogte, geen drempels binnen de woning en evenmin aan de inkom. Om deze formule betaalbaar te houden bevinden zich boven de ouderenwoningen op de gelijkvloers een aantal ruime huurappartementen die veelal een jong publiek aantrekken. De inplanting in de gemeente getuigt van een doordachte stedenbouwkundige planning m.n. dicht bij de dorpskern en allerlei voorzieningen. De bushalte bevindt zich vlakbij. Want wat zou een levenslange woning zijn zonder een toegankelijke omgeving?
ARCHITECT OPDRACHTGEVER
: Julien Delauré, : OCMW, Rotselaar
Secretariaat : J.P. Minckelerstraat 45B, 3000 Leuven Tel: 016/23.10.46, Fax: 016/23.17.37, E-mail:
[email protected], Website: www.pwo.be Beleidsinitiatief 2004/drie stellingen
:221(5)02/(1.287(5$$/7(5
De sociale huisvestingsmaatschappij "Volkshaard" uit Gent, met werkgebied Gent-Eeklo, heeft o.a. aandacht voor het individueel zelfstandig en aangepast wonen van ouderen. Zo werd in 1992 gestart met de bouw van 18 aanpasbare woningen voor ouderen, waarvan 5 in Aalter, 7 in Sleidinge en 6 in Wachtebeke. Het woonerf "Molenkouter" in Aalter is een sociaal woonproject waarvan vijf DDQSDVEDUH ZRQLQJHQ rond een pleintje gegroepeerd zijn en bewoond worden door ouderen, zowel alleenstaanden als echtparen. Het uitgangspunt is: de woning aanpassen aan de individuele bewoner(s) en niet andersom. Daarom werden o.a. volgende minimale eisen opgesteld waaraan de aanpasbare woningen moeten voldoen: in woningen met een verdieping, dient de breedte van de trappen ten minste 90 cm te zijn en alleszins ruim genoeg om er, zo nodig, een stoeltjeslift te installeren; toilet en badcel zijn toegankelijk voor rolstoelgebruikers; voldoende draaimogelijkheden in de gemeenschappelijke ruimte van het woongebouw; schakelaars en stopcontacten zijn op een hoogte van ongeveer 1 m. geplaatst. De aanpasbare woningen zijn gewone woningen die toekomstgericht ontworpen zijn. Zij zijn bedoeld voor iedereen, met dien verstande dat ze in een later stadium relatief gemakkelijk kunnen worden aangepast als de bewoner(s) met een functiestoornis word(t)en geconfronteerd .
ARCHITECT OPDRACHTGEVER
: Architectenburo Lievens & De Craemer, Aalter : Sociale huisvestingsmaatschappij “Volkshaard", Gent
7
"'(:$//$(57.2(.(/$5(
"De Wallaart" is een realisatie van en samenwerking tussen het gemeentebestuur en het OCMW van Koekelare. Het betreft een kleinschalig project van 16 woningen voor bejaarden en 10 woningen voor jonge gezinnen. Na overleg tussen ontwerper, gemeentebestuur en OCMW werd er beslist de bejaarden niet langer te isoleren in een afzonderlijke wijk. Er werd een stedenbouwkundig patroon uitgewerkt waarbij de bejaardenwoningen onder OCMW beheer vallen en de woningen voor jonge gezinnen private eigendom zijn. De ontwerpers van de private kavels dienden hun opdracht uit te voeren binnen een bepaald kader om aldus de architecturale harmonie te waarborgen. De woningen zelf dienden opgetrokken te worden in dezelfde baksteen en men diende dezelfde dakbedekking te kiezen. Elke bejaardenwoning heeft een oppervlakte van 60m² en heeft als infrastructuur een living met open keuken, berging, slaapkamer en badkamer. Specifiek aan dit project is, dat het dankzij zijn kleinschaligheid onmiddellijk aanleunt bij de dorpskern en er via een voetweg mee verbonden is. De verkeersarme binnenstraatjes geven verbinding met het nabij gelegen gemeentelijk park. Het ontwerp van wegeninfrastructuur is afgeleid uit de woonerfgedachte. Er is slechts één toegang voor auto' s.
ARCHITECTEN OPDRACHTGEVER
: De heer P. Gellynck en mevrouw R. Jacquart, Brugge : OCMW / Koekelare
8
%'83/(;:21(1
6$0(1(172&+$3$57SULYpLQLWLDWLHI Deze woning is een privé-initiatief waarbij een ouder gezin met het gezin van de zoon bewust gekozen hebben om "samen afzonderlijk" te wonen. De bejaardenwoning omvat een hal, een ruime woonkamer met open keuken, een badkamer en twee kleine slaapkamers. Wasplaats, grote voorraad en bergruimte voor motor en fiets zijn ondergebracht in de hoofdwoning, daardoor heeft de "duplex woning" een beperkte omvang. Het samen bouwen heeft naast financiële ook organisatorische voordelen gehad. Kenmerkend voor de woning zijn de luchtige woonkamer, de eenvoudige materialen en het gebruik van natuurkleuren. De woningen zijn afzonderlijk door hun eigen dakvorm en hun eigen voordeur, maar ze zijn samen door hun gemeenschappelijke beschutte buitenruimte die op de voormiddagzon is georiënteerd. Het elkaar zien en horen terwijl ieder zijn eigen werk binnen of buiten doet, geeft een "vrijblijvend" gevoel van nabijheid. De beide gezinnen hebben al bijna vijftien jaar op een heel gewone manier voor elkaar aanvullende taken vervuld. De tevredenheid van de bewoners heeft familie en vrienden al tot gelijkaardige initiatieven doen besluiten. Aangegeven voordelen zijn: het doorbreken van eenzaamheid voor de achterblijvende ouder; de thuiszorg die lange tijd kan uitgesteld worden en op een weinig belastende wijze kan ingevuld worden door de kinderen en kleinkinderen; het op een spontane wijze groeien van "gedoseerde" privacy en de gemeenschapsband tussen de generaties terwijl ze voor elkaar "wederzijds" een rol vervullen.
ARCHITECT REGIO
: De Heer Jaak Janssen, Overpelt : Houthalen
9
&.$1*2(52(:21(1
'()2<(5$1'(5/(&+7 Het project "beschermd wonen" of kangoeroewonen is één van de projecten van de bejaardenwerking van de Foyer in Molenbeek. Deze organisatie is meer dan 20 jaar bijzonder actief rond de migrantenproblematiek. De Foyer is gelegen in een oude volkse buurt met meer dan 50% migranten, waarvan de meerderheid de Marokkaanse nationaliteit heeft. In 1986 startte de Foyer een modelproject voor het samenwonen van een bejaarde met een migrantengezin. De Foyer renoveerde een rijhuis in de buurt en richtte op de gelijkvloerse verdieping een hindernissenvrij appartement in voor een hoogbejaarde en op de verdiepingen een appartement voor een (initieel) Marokkaans gezin. De bedoeling was dat de bejaarde verder zelfstandig zou kunnen wonen, maar dat het gezin een beschermende rol zou spelen en hulp bieden in geval van nood (er is een intercom) en informele contacten die de eenzaamheid doorbreken. Voor bijkomende hulp, zoals poetsen en warme maaltijden, zorgen in geval van nood de georganiseerde thuiszorgdiensten. Het huis wordt bewoond door: een 70-jarige mevrouw, die wegens hartproblemen het best niet alleen bleef wonen en een allochtoon gezin met vijf kinderen tussen 15 en 3 jaar. De onderlinge verstandhouding is zeer goed en de 70-jarige heeft absoluut geen last, maar wel plezier van de kinderen die heel vriendelijk en lief voor haar zijn, evenals de ouders. De gelijkvloerse verdieping bestaat uit een woonkamer, een keuken, een toilet, een badkamer, een slaapkamer, een koertje en een gemeenschappelijke gang. Het Marokkaanse gezin beschikt over drie verdiepingen. Om geluidshinder te vermijden zijn er twee slaapkamers op de eerste verdieping, zijn de leefruimten op de tweede verdieping en slapen de kinderen op de derde verdieping.
EIGENAAR , BEHEER en BEGELEIDING : 25 1080 Molenbeek
Onthaalcentrum"Foyer"
10
Werkhuizenstraat
7(5*52(1(1%220*$$5'.8851(
Het woonproject "Ter Groenen Boomgaard" is een realisatie van de sociale huisvestingsmaatschappij van Kuurne. Een architectuurwedstrijd resulteerde in een modelproject, dat 65 woningen volledig integreerde in het groen van meer dan 20 verschillende fruitbomen en klimplanten. Het pleintje en het buurthuis zijn centraal gelegen. MEER DAN EEN HUIS MET EEN TUINTJE Gelijkvloers wonen bejaarden, op de eerste verdieping jonge gezinnen. De bejaarden beschikken over een binnenhuistelefoon waarmee ze in geval van nood de bovenburen kunnen oproepen. De ouderen kunnen op hun beurt ook eens op de kinderen letten. Dank zij het buurtcomité kunnen bejaarden die dat wensen, actief ingeschakeld worden bij de opvang van kinderen, van buitenhuis werkende ouders. Voor de ouders is dat een ideale oplossing, terwijl het voor de senioren soms een prettige afwisseling is. Er zijn 12 woningen die aangepast zijn voor lichamelijk zware gehandicapten. Problemen kunnen worden uitgepraat in een buurtcomité waar alle leeftijdscategorieën vertegenwoordigd zijn. De gelijkvloerse woningen omvatten: een inkomhal, een woonkamer, een keuken, een badkamer en een slaapkamer.
ARCHITECT : Atelier 4 - Louis Hagen & Pierre Huyghebaert, Gent OPDRACHTGEVER : C.V. Eigen Gift - Eigen Hulp - Kuurne
11
'6(59,&()/$76
58(/(163$5.+(9(5/((
Het Ruelenspark is eigendom van en werd gerealiseerd door het OCMW van Leuven. Het is een serviceflatgebouw met 46 appartementen, twee studio’s en een dienstencentrum, gelegen in een rustig park, waar ook 34 laagbouw woningen zijn voor senioren. Rustig maar toch in de onmiddellijke nabijheid van winkels en grootwarenhuis. Het woningcomplex heeft 3 niveaus met telkens 12 wooneenheden en 3 gemeenschappelijke zithoeken dat het geheel een zeer ruimtelijke indruk geeft. Gelijkvloers is er een dienstencentrum met o.a. een gemeenschappelijk waslokaal en een zithoek, vergaderlokalen, het bureau van de centrumleider en een zeer verzorgde cafetaria, waar dagelijkse interessante activiteiten plaatsvinden. Elke wooneenheid beschikt over een geïnstalleerde badkamer, een keuken, een woonkamer, een slaapkamer (studio: woon- en slaapkamer), een alarmeringsysteem en brandvrije gordijnen. Voor warme maaltijden of verpleging doet men een beroep op de thuiszorgdiensten.
ARCHITECT : De heer Soetewey OPDRACHTGEVER : OCMW Leuven
12
3$5.5(6,'(17,(-(77(
Parkresidentie is een woningcomplex met dienstverlening en een realisatie van de V.Z.W. Centrum Derde Leeftijd met ondersteuning van het Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap. Het is een niet-commercieel modelproject van serviceflats voor zelfstandig wonende valide en semi-valide Nederlandstalige senioren. Het woningcomplex telt 4 niveaus van telkens 8 appartementen die variëren in oppervlakte van 40 m² tot 70 m². Gelijkvloers omvat: een ontmoetingsruimte die kan worden afgehuurd door lokale verenigingen of voor familiefeesten, een gemeenschappelijk salon waar onder andere samen het middagmaal kan worden gebruikt, een tearoom en een appartement voor het inwonend personeelslid evenals een kantoor, in de kelder is een garage en een parkeerruimte. De flats zijn bestemd voor verhuur; er is geen verkoop mogelijk. Zeer specifiek aan die woonformule is dat je: 1. als huurder altijd kunt rekenen op de begeleiding en ondersteuning van een inwonend personeelslid, 24 u. op 24 u. is iemand aanspreekbaar. 2. dat je dankzij een verplaatsbare wand; kunt spelen met de ruimte, zodat je zelf beslist waar de slaapruimte en woonkamer komen.
ARCHITECT OPDRACHTGEVER
: De Heer Daniel Dehing, Brussel : V.Z.W. Centrum Derde Leeftijd
13
'21'(567(81':21(1
48$7752%81*$/2:=2(56(/ De quattro bungalow voor 50 plussers is een Deens-Belgisch bouwconcept van de architecten Frank Rasmussen en Dirk Vanbecelaere. Quattro is gebaseerd op een zelfdragende vierkante constructie, bij voorkeur uitgevoerd in hoogwaardige houtskeletbouw onder supervisie van De Leefboom, de 50+ woonservice. De bungalow bestaat uit 4 wooneenheden. Elke woning beschikt over een woonruimte met eethoek, zithoek en kookhoek, één slaapkamer, badkamer, hal en zoldertje. Gemeenschappelijk is er een wasruimte, met wasmachine en droogkast en een wintertuinzithoek. Daarnaast beschikt elke woning over een terras en klein tuintje. Typisch voor het quattro ontwerp is dat het hoofdzakelijk uit vierkante vormen is opgebouwd rondom vier centrale kolommen in het midden van het huis. De plafonds zijn lichtjes opgetild en volgen de vorm van het dak, zodat een ruimtelijk effect wordt gecreëerd. Een koepel in het dak kan zorgen voor een overvloed van licht in alle kamers, ongeacht de ligging van de woning. Centraal verbindt een installatiebox alle plaatsen met elkaar: het hart van het gebouw bevat alle leidingsystemen en staat latere aanpassingen gemakkelijk toe. In de toekomst zal tot de standaardafwerking behoren: panieksloten, personenalarm verbonden met de andere medebewoners en gekoppeld aan een elektrische deuropener, handgrepen bij de toiletten, nachtverlichting, in de vloer verzonken douche en brede deuren.
ARCHITECT:
de heer Dirk Vanbecelaere i.s.m. Frank Rasmussen / Denemarken, Veurne
14
(*52(36:21(1
/$)5$7(51,7e'8%8,6621/289$,1/$1(89( "La Fraternité du Buisson" is een woongemeenschap voor ouderen. Deze woongemeenschap werd opgericht op initiatief van een groep ouderen die, na overleg, een gebouw lieten optrekken met 10 ruime en gezellige appartementen en 2 gemeenschappelijke ruimten. Gelijkvloers is er ruim plaats voor vergaderingen, familiebijeenkomsten, bezinning enz... Op de bovenste verdieping bevindt zich een zeer gezellige bibliotheek met een panoramisch uitzicht op Louvain-La-Neuve. De bewoners zijn echtparen en/of alleenstaanden. Elk appartement is eigendom van de bewoner(s). Samen hebben ze besloten zolang mogelijk zorg voor elkaar te dragen. Het is slechts in geval van nood dat zij een beroep op elkaar doen. Wanneer de zorg te zwaar valt, wordt er beroep gedaan op bestaande buitendiensten. Deze groep is gegroeid uit een christelijk geïnspireerde visie. Belangrijk in deze woonvorm is dat een aantal ouderen zelf beslist om samen met elkaar, hun lot en hun toekomst in handen te nemen.
ARCHITECT:
de heer Jean-Claude Bodeux, Louvain-La-Neuve
15
$1'520('$6,17/$0%5(&+76:2/8:(
Het Openbaar Centrum voor Maatschappelijk Welzijn (OCMW) van Sint-LambrechtsWoluwe is sinds 1981 gestart met een nieuwe woonformule die bestemd is voor valide bejaarden. Dit project bestaat uit zes woongroepen. Elke woongroep bestaat uit vijf personen. Met die vorm van Groepswonen wil men ouderen de kans geven om hun eenzaamheid te doorbreken en tegelijkertijd hun zelfstandigheid te bewaren. Elke groep beschikt over een gelijkvloers appartement met een gemeenschappelijke woonen eetkamer, een keuken, twee badkamers, twee wc’s, bergruimte en een klein tuintje. De gemeenschappelijke ruimten zijn ingericht en gemeubeld door het OCMW. Daarnaast beschikt elke bewoner over een eigen kamer, ingericht met eigen meubelen, of over een gemeubelde kamer. Elke groep beslist na overleg over: - de keuze van zijn maaltijden (eigen keuken of traiteurdienst); - de besteding van het gemeenschappelijke budget; - de opneming van nieuwe bewoners; De bewoners kunnen een beroep doen op: - de sociale assistente voor administratieve of relationele problemen; - bejaardenhulp voor onderhoud van het appartement; - de verpleegster. Deze woonformule werd, in 1993 naar aanleiding van het Europese jaar van de Ouderen door de commissie van de Europese Gemeenschap als vernieuwend initiatief erkend.
BOUWHEER : BEHEER :
Sociale Bouwmaatschappij "De Moderne Woning", Lambrechts-Woluwe OCMW, Sint-Lambrechts-Woluwe
16
Sint-
)$$1/(81:21,1*(1
7(1.(56(/$(5(+(,6723'(1%(5*
Het geriatrisch centrum "Ten Kerselaere" heeft naast een R.V.T., dagverzorging en kortverblijf, eveneens een woningcomplex met dienstverlening. Het zijn woningen voor oudere paren of samenwonenden waarvan één partner veel tot zeer zware verzorging nodig heeft maar die, mits ondersteuning (continu) zelfstandig kunnen wonen. De 24-uur oproepbaarheid en bereikbaarheid van verpleegkundigen garandeert een continue zorgverlening, doch verhogen tevens het gevoel van veiligheid. Dankzij die regeling behouden zij hun zelfstandigheid, wat uiteraard een opname in een tehuis voorkomt en hen de mogelijkheid biedt zolang mogelijk samen te blijven. Enkele specifieke kenmerken: - alle woningen zijn opgesteld rond een overdekte straat, deze straat is met het geriatrische centrum verbonden; - de overdekte straat is op drie plaatsen verbreed tot een gemeenschappelijke ruimte; - alle woningen hebben aan de voorkant een tuintje. De bewoners mogen de afgesloten tuin inrichten; - alle woningen beschikken over een aangepaste badkamer, toilet en keuken en indien nodig een ziekenhuisbed; - de overige meubels zijn van de bewoner zelf; - oproepsysteem - terugvalmogelijkheden op het geriatrische centrum voor: animatie, maaltijden (in het centrum), dagverzorging, wekelijkse misviering en pastorale begeleiding, e.a.
ARCHITECT : Ferre Verbaenen - Kapellen OPDRACHTGEVER : Maatschappij voor de Huisvesting, Kanton Heist-op-den-Berg
17
5(6,'(17,('(5$1.(1/(89(1
De "Residentie De Ranken" is een realisatie van het R.V.T. De Wingerd die past bij een totaal eigen aanbod dat bestemd is voor demente bejaarden. Naast het rust- en verzorgingstehuis en het dagverzorgingscentrum, was er duidelijk nood aan woningen waar echtparen waarvan één partner dement is, zo lang en zo comfortabel mogelijk kunnen samenwonen. "Residentie De Ranken" is een appartementsgebouw bestaande uit 10 appartementen. Alle appartementen zijn volledig ingericht met het oog op zelfstandig wonen. Elke woning beschikt over een inkomhal, keuken, woonkamer, badkamer, slaapkamer en berging. Het appartementsgebouw is via een glazen gang verbonden met het verzorgingstehuis (zie foto), zodat de zorgbehoevende partner, de nodige verzorging en deskundige hulp krijgt. Om de valide partner ruimte te geven, kan de demente partner tijdens de dag ook naar het dagcentrum gaan.
ARCHITECT OPDRACHTGEVER
: Studiebureel Stabo A., Berchem : V.Z.W. De Wingerd, Leuven
18
*:21,1*&203/(;(1 ³6&+22/´/(89(1
School 4 is een project van geïntegreerde kunst in een 19de eeuwse stadsschool die in 1990 werd omgebouwd tot 28 sociale woningen waarvan: - 6 woningen voor gehandicapten, verspreid over het gebouw om te vermijden dat er een ziekenhuisverdieping zou ontstaan; - woningen in het schoolgedeelte zijn zo opgevat dat ze gemakkelijk aan te passen zijn voor ouderen en mensen met een handicap; - woningen voor alleenstaanden; - woningen voor gezinnen met kinderen; - een dienst ter ondersteuning van hulpbehoevende personen in het gebouw en de omgeving met een permanentie van 24 u. op 24 u. De centrale hal dwingt ieders bewondering af. De aanbesteding ervan werd toegewezen aan Rombouts en Droste twee beeldende kunstenaars die met hun plastische en decoratieve werk bijzonder goed ingespeeld hebben op de architectuur en de aanwezige ornamenten. De integratie van kunst in een dergelijk project, gelegen in een kansarme buurt, is zeer uitzonderlijk. Met dat project wilden de initiatiefnemers een belangrijk gebouw redden en zodoende, bejaarden, gehandicapten, gezinnen met kinderen en alleenstaanden een goede en vooral betaalbare huisvesting verschaffen, een opzet waarin zij uitermate goed geslaagd zijn. Het project kreeg dan ook terecht de prijs van de Vlaamse Gemeenschap voor zijn vernieuwde visie op sociale huisvesting met aandacht voor: - inbreiding, sanering en renovatie; - solidariteit en samenleven van een verscheiden publiek; - integratie van kunstwerken. Die kunstwerken zijn een bezinning over wat in een school en in de maatschappij fundamenteel is, nl. "het alfabet".
ARCHITECT OPDRACHTGEVER
: :
Ir. Ludo Bekker, Regastraat 33, Leuven Sociale Bouwmaatschappij "Heuvelhof", Leuven
19
*2'6+8,=(1%58**( De stad Brugge is eigenaar van 500 Godshuizen, waarvan de oudste dateren van de 14de eeuw. Oorspronkelijk waren het stichtingen die door rijke particulieren ten behoeve van hun arme medeburgers werden opgericht. Die particulieren schonken geld dat samengebracht werd in een fonds waaruit geput werd voor de bouw van huisjes en steunverlening aan hulpbehoevende bewoners. De stichting van dat liefdadigheidswerk werd vastgelegd in een akte. Meestal hoopten die rijke particulieren op die manier hun zielenheil af te kopen, wat de naam van "Godshuizen" verklaart. Vanaf 1925 werd het beheer van die Godshuizen waargenomen door het C.O.O. dat in 1976 het OCMW werd. De Godshuizen is meestal wit beschilderde bakstenen huisjes die overal in de binnenstad te vinden zijn. Al die huisjes worden nu systematisch gerenoveerd en volledig aangepast aan de noden van de ouderen. Vaak wordt van 2 kleine huisjes 1 comfortabele woning gemaakt. Het zijn sociale woningen, meestal gelegen in het volle centrum, die bestemd zijn voor ouderen die geen eigendom bezitten en maar een beperkt inkomen hebben. Belangrijk bij dit renovatieproject is, dat het de kans geeft aan bejaarde Bruggelingen om in het centrum van hun stad te wonen tegen een betaalbare prijs. Al die huisjes zijn nu ook gekende toeristische trekpleisters.
ARCHTIECT VAN DE RENOVATIE De Heer Jacques Baeke, Brugge OPDRACHTGEVER : OCMW/Brugge
20
+%8,7(1/$1'6(9225%((/'(1
&2+286,1*2'(16( '(1(0$5.(1 Het betreft hier een nieuwbouw project gelegen in een buitenwijk van Odense en gebouwd door een sociale bouwmaatschappij en de stad Odense. Het is een kleinschalig project met 8 huisjes en 4 gelijkvloerse appartementen die geïntegreerd zijn in het centrale gebouw. Alle wooneenheden beschikken over alle comfort en een tuintje. In het centrale gebouw is er een gemeenschapsruimte met twee hobbyhoeken, een eethoek, een keuken, een gastenkamer en een gemeenschappelijke bergruimte. Dit complex is gebouwd met inspraak van de huidige bewoners en wordt verder door hen bestuurd. Er wonen 18 personen: vier echtparen, acht alleenstaande vrouwen en twee alleenstaande mannen. ' s Middags komt een groot deel lunchen in de gemeenschappelijke ruimte, anderen eten liever thuis. Het project werd gedurende drie jaar intensief voorbereid met de toekomstige bewoners. Ze vormen een goed functionerende groep en zijn zeer tevreden met hun situatie. De meeste bewoners zijn nog relatief jong (63 - 75 jaar) en erg actief. Hun achtergronden zijn zeer uiteenlopend, wat volgens hun eigen verhaal zeer aanvullend en verrijkend is. Drie gekozen leden van de groep vertegenwoordigen het project in de algemene raad van co-housing. De inplanting van de woningen is zeer geslaagd. Dank zij zijn kleinschaligheid heeft het geheel iets van één grote familie. De sfeer die er heerst, heeft iets gezellig, iets intiems. Heel belangrijk is bovendien dat de woningen in het midden van de wijk liggen.
21
.$1*2(52(:21(1(1&2+286,1*.23(1+$*(1 '(1(0$5.(1 Het woonproject " Gyngemosegård" in Kopenhagen krijgt vele buitenlandse bezoekers vanwege zijn vernieuwende ideeën en infrastructuur. Het project bestaat uit: a. Vijftig woningen waarvan de gelijkvloerse verdieping bestemd is voor senioren, terwijl op de verdieping families met kinderen wonen. Brede gaanderijen op de verdieping maken het voor de kinderen aantrekkelijk. b. Twee woningen voor co-housing. In elke woning zijn 6 appartementen met elk een woonkamer, een slaapkamer, een keuken en een badkamer. Per drie appartementen is er een gemeenschappelijke een keuken, een woonkamer en een veranda. De bewoners van de twee co-housingwoningen zijn vooral alleenstaande hoogbejaarde vrouwen. De groep is willekeurig samengebracht zonder procedure van inspraak. c. In opbouw een gemeenschappelijk ontmoetingsgebouw met verschillende ruimten voor ontmoetingen, ontspanning en vergaderingen. De infrastructuur van het geheel is vernieuwend met pergola' s, een parkeergelegenheid weggestopt achter veel groen, gaanderijen, waterpartijen, planten en bomen.
22
+80$1,7$6%(5*:(*5277(5'$0 1('(5/$1' Sinds 1988 staat in Rotterdam in de wijk "Het Oude Noorden" een bijzonder gebouw, speciaal gericht op ouderen. Het is een gebouw waar iedereen zichzelf kan zijn. Men kan er zelfstandig wonen, en hulp krijgen, men kan er tot op zekere hoogte verzorgd worden. Afhankelijk van de situatie, de wensen en de mogelijkheden. Langs de buitenkant is het een gewoon gebouw met 79 woningen. Het zijn zelfstandige huurwoningen, zoals ze zoveel in stadsvernieuwingswijken gebouwd worden. Het gebouw geeft het begrip hoogbouw een nieuwe invulling. Alle woningen bevinden zich aan de rand van die taartpunt met een balkon dat op de straat uitkijkt. Op deze begane grond zijn alle dienstverlenende instanties te vinden, plus een aantal kantoren en gemeenschappelijke ruimtes. Zo zit het dienstencentrum met een eigen keuken aan de straatkant en zijn er ruimtes voor fysiotherapie en logopedie en is er een wasserette en een kapsalon. Eenmaal in het gebouw staat de bezoeker een verrassing te wachten: de taartpunt blijkt overkapt te zijn met een glazen kap en in het middengedeelte wordt een subtropische tuin aangelegd, het zogenaamde atrium. Alle voordeuren van de woningen komen op galerijen uit die weer uitkijken op de binnentuin. Zo kun je gemakkelijk een praatje maken, met de buren op de galerij, ook al is het hartje winter. Ouderen die niet in het gebouw wonen, kunnen toch gebruik maken van enkele van de voorzieningen. Een woonvoorziening voor ouderen is immers geen burcht waar "vreemden" niet mogen komen. Zelfstandig Verzorgd Wonen geeft goede mogelijkheden om de dienstverlening goed en flexibel te verlenen. Thuishulp en wijkverpleging maken samen afspraken en kijken per week wie welke hulp nodig heeft. Als één van de bewoners ziek wordt, kan die tijdelijk meer hulp krijgen. Kleine klussen kunnen snel tussendoor gedaan worden. Ook acute hulp kan worden gegeven, want alle woningen hebben een alarmeringsinstallatie. Professionele hulp is de kern van dit verhaal. Maar ook burenhulp wordt niet vergeten. Juist in deze woonvorm wordt deze vorm van hulp aangemoedigd.
23
COLOFON µ1LHXZHUHZRRQYRUPHQ¶ is een uitgave van 3ODWIRUP:RQHQYDQ2XGHUHQY]Z. Hebt u suggesties of reacties? Laat het ons weten per brief, telefoon, fax of liefst per e-mail:
[email protected] Wilt u meer informatie over het Platform Wonen van Ouderen, raadpleeg onze website: www.pwo.be 9HUDQWZRRUGHOLMNHXLWJHYHU: Leo Lagrou, voorzitter Ravenstraat 98, 3000 Leuven, tel.: (016) 23 10 46, fax: (016) 23 17 37
24
