Een groot geschenk voor Amal en voor u

1

Een groot geschenk voor Amal en voor u

(2016-3)

2

© 2016 Bert Altenburg

U HEEFT DE VOLGENDE RECHTEN

- VRIJ, GRATIS VERSPREIDEN van dit boekje in PDF formaat. Versies in andere talen zijn te vinden op: www.aGreatGift.org - Dit boekje mag worden GEDRUKT en die papieren versie mag ZONDER VERGOEDING voor de auteur worden VERKOCHT, onder de voorwaarde dat de inhoud van het boekje ongewijzigd blijft. - Dit boekje mag worden VERTAALD onder de voorwaarde dat de vertaling een volledige vertaling is zonder toevoeging, weglating of andere wijziging, en onder de voorwaarde dat de bovengenoemde twee rechten ook voor deze vertaling gelden. De enige toegelaten wijzigingen zijn de optionele toevoeging van: . Vertaler: Naam . Website: URL (De website waar de vertaling kan worden gedownload of gedrukte versie kan worden besteld).

Alle overige rechten voorbehouden maar bespreekbaar.

Komt u fouten of onjuistheden tegen meld ze dan zodat wij ze kunnen rechtzetten.

3

VOORWOORD

De media berichten steeds vaker over ingrijpende gebeurtenissen in de wereld die u mogelijk zorgen baren. Misschien denkt u dat u daar als gewoon, beschaafd mens niets aan kunt veranderen. Met iets meer kennis is niets minder waar. Wat u daarvoor moet weten en wat u zelf kunt doen is niet moeilijk en kost geen geld (zelfs dit boekje is in een digitale versie gratis verkrijgbaar). Het enige dat u nodig heeft is goede wil. Dus als u die heeft, neem dan een uur of zo de tijd om dit boekje te lezen en uzelf te bevorderen tot een van de mensen die een positieve en welkome verandering kunnen realiseren.

4

HOOFDSTUK 1

Stelt u zich voor dat u net op het nieuws heeft gezien dat een uur geleden in een plaats 400 kilometer hier vandaan een moord is gepleegd. Beelden van een bewakingscamera hebben laten zien dat de moord door een man en een vrouw is gepleegd. De beelden zijn echter niet scherp genoeg om te zien wie die twee waren. U weet onmiddellijk één ding zeker, namelijk dat uw oom en tante die in die stad wonen het niet hebben gedaan. Dat u hen ontzettend aardige mensen vindt die - volgens u - nog geen vlieg kwaad zouden doen, speelt daarbij geen enkele rol. U weet het zeker omdat ze namelijk blijven logeren en al de hele dag bij u op bezoek zijn. Ondanks dat u maar weinig weet van de omstandigheden waaronder de moord gepleegd is, kunt u toch een volledig waarheidsgetrouwe uitspraak doen. Iemand anders kan dat niet weerleggen door te zeggen dat u het niet zeker kunt weten omdat u geen uitspraak kan doen over wie de moord dan wel hebben gepleegd. Of dat uw uitspraak geen geldigheid heeft omdat u uw oom en tante zo graag mag. U kunt zich beroepen op feiten: De moord was 400 km hier vandaan, en dat is minstens vier uur met de auto. De moord is een uur geleden gepleegd en zo snel had die afstand niet kunnen worden overbrugd. Wat u zegt is waar. De feiten dat uw oom en tante een man en een vrouw zijn en dat ze uit de stad komen waar de moord is gepleegd, vormen geen enkel bewijs voor hun schuld. Er zijn weliswaar zeven miljard mensen zijn met bijna net zoveel meningen, maar u kunt zo zeker zijn omdat feiten gewoon feiten zijn en er maar één realiteit is. Uw buurman die politieagent is vindt de komst van uw oom en tante misschien wel zeer verdacht, maar het is onmogelijk dat zowel uw buurman ge-

5

lijk heeft (uw oom en tante hebben de moord hebben gepleegd) én dat u gelijk heeft (zij hebben de moord niet hebben gepleegd).

Het is een prettig gevoel dat je in een onzekere wereld toch dingen zeker kunt weten. Maar, niet alles dat we weten en waar we ons prettig bij voelen is ook echt waar. En ongelijk hebben en daar niets aan doen kan soms meer kwalijke gevolgen hebben dan waarvan een mens zich bewust is, dus daar moet wat aan worden gedaan.

Bent u wel eens iemand tegen gekomen die altijd gelijk had? Ik nog nooit. Zou ik dan degene zijn waarvan andere mensen zeggen: "Hij heeft altijd gelijk."? Hoe aantrekkelijk dat ook in mijn oren klinkt, ik kan dat zelf niet geloven. Dat betekent dus dat ik soms dus met vaste overtuiging dingen beweer die niet waar zijn. Oei, dat geeft mij een onprettig gevoel. Wat is het dan? Waar heb ik ongelijk in?

Zou iets dat voor mij en anderen geldt ook niet voor u gelden, beste lezer? Dat moet beter kunnen, niet? Neem samen met mij de uitdaging aan om dat te veranderen want het is de sleutel om de maatschappij, uw land en de wereld tot een betere plek te maken.

6

HOOFDSTUK 2

Omdat er maar één realiteit is, is de oplossing om niet langer ongelijk te hebben simpel. Als ik mijn mening aan de beschikbare feiten aanpas, is dat de kans dat ik ongelijk heb kleiner.

Als de politieagent het feit onder ogen ziet dat uw oom en tante nooit 400 km in één uur hadden kunnen overbruggen, verspilt hij zijn tijd niet en kan hij die besteden om echte boeven te vangen. En het bezoek van uw oom en tante wordt niet door ongefundeerde achterdocht van de politieagent vergald. Het respecteren van feiten en de realiteit maakt het leven voor iedereen prettiger.

De politieagent had natuurlijk geen fijn gevoel toen hij merkte dat zijn idee dat hij de moordenaars op het spoor was niet klopte. Een prettig of onprettig gevoel is geen betrouwbare leidraad om te beoordelen wat waar is en wat niet waar is. Vertrouwd zijn met een bepaalde gedachte geeft vaak een prettig gevoel, maar betekent niet automatisch dat die gedachte waar is. En omgekeerd is een andere gedachte misschien niet leuk, maar wel waar. Zo is het leven nu eenmaal.

Als de politieagent zijn mening op basis van de feiten bijstelt dan levert hem dat respect op. Als ik die politieagent zou zijn, dan zou ik natuurlijk wel even moeten slikken om de moed te verzamelen om mijn mening aan te passen, maar gelukkig dat hoeft maar een keer! Maar daarna keert het plezierige gevoel van de zekerheid van het bij het juiste eind hebben weer terug, sterker dan daarvoor en terecht. Ook mezelf overwinnen geeft een prettig gevoel.

7

Zonder concrete aanwijzingen zoals een moordwapen of bebloede kleding, en met sterke argumenten voor het tegendeel, zou het dom van de politieagent zijn om vast te blijven houden aan zijn idee dat hij de moordenaars bijna te pakken had. Een praktische reden om je aan feiten aan te passen is dat ze niet weggaan. Nooit. Omdat ze deel uitmaken van de realiteit. Zoals Galileo Galilei zei toen hij wegens ketterij terechtstond: E pur si muove (En toch beweegt de aarde). Als iets in het verleden gebeurd is of niet gebeurd is, dan is dat zo, ook al zou ik het nu ontkennen of mijn ogen ervoor sluiten. Als en zolang er bewijs voor bestaat zal iemand met een van de realiteit afwijkende mening er steeds mee geconfronteerd worden. Door van mening te veranderen, is het probleem dat de kwestie steeds terugkomt verdwenen.

De oplossing is misschien simpel, maar hoe doe je dat in de praktijk? Want dat aanpassen van mijn mening moet natuurlijk alleen gebeuren als ik ongelijk heb, en juist niet als ik wel gelijk heb. Het is niet altijd gemakkelijk om duidelijk voor ogen te krijgen wat de realiteit is. Of er nog genoeg eieren in huis zijn voor het bakken van een taart, dat is gemakkelijk. Om te weten hoe klimaatverandering in elkaar zit en wat de rol van de mens daarin is, dat is meer werk. Als een onderwerp belangrijk genoeg is, is het feit dat het meer werk is op zich geen reden om het niet te doen.

Als je iets niet weet kun je natuurlijk een leider, een geestelijke, of een deskundige raadplegen. Alleen, het feit dat iemand veel meer weet van een onderwerp betekent niet automatisch dat die over een bepaald aspect van dat onderwerp ook gelijk heeft. Immers, niemand heeft altijd gelijk. In de politiek weten politici van de diverse partijen gewoonlijk van een bepaald onderwerp waarover gestemd moet worden allemaal meer dan ik, maar zijn ze het niet

8

met elkaar eens. En ze kunnen uiteraard niet allemaal gelijk hebben. Politiek is een mooi voorbeeld om te laten zien waarom het denken van mensen fout kan gaan. De politici horen bij een politieke stroming, en wat ze zeggen moet passen bij het gedachtegoed van die politieke stroming. Het hebben van een afwijkend standpunt wordt binnen een partij niet erg op prijs gesteld en kan tot uitsluiting leiden. Steeds als een vrije discussie niet mogelijk is worden tegenargumenten niet naar voren gebracht en kunnen incorrecte opvattingen blijven bestaan. Hetzelfde zie je bij zwakke religies. Laten we eens kijken naar een land zoals de Verenigde Staten met in wezen maar twee politieke partijen. Elk van deze partijen heeft standpunten over diverse onderwerpen. Er zijn veel onderwerpen waarvan de standpunten van beide partijen tegengesteld zijn. Hoe een politicus of een aanhanger van een partij kan denken dat de betreffende partij op elk van die onderwerpen de correcte opvatting heeft, kan ik echt niet begrijpen.

Dat veel kiezers niet willen dat politici van standpunt veranderen is daarom voor mij net zo onbegrijpelijk. In de Verenigde Staten heet dat veranderen van standpunt flip-floppen en daar wordt negatief over geoordeeld. Wie zou in hemelsnaam op een politicus willen stemmen die zijn visie niet aanpast aan veranderende inzichten, meer of nieuwe feiten? Zou u niet willen dat een politicus van standpunt verandert als u een doorslaggevend argument heeft waarom hij ongelijk heeft? Hoe kan een overheid dan voor een land (en misschien zelfs voor de wereld) zo verstandig mogelijke besluiten nemen? Helaas hechten veel mensen meer aan het schijngevoel van zekerheid door zelfbedrog dan aan een grotere zekerheid door het aanpassen van standpunten aan de realiteit. Ze zien kennelijk niet het verschil tussen opinies die een kwestie zijn van persoonlijke voorkeur (bijvoorbeeld welke auto mooier is) en opinies over door de reali-

9

teit bepaalde feiten (of de aarde rond of plat is). In dit boekje hebben we het over de laatste soort opinies.

Er is maar één realiteit, dus als mensen over een onderwerp van mening verschillen, dan kan niet iedereen gelijk hebben. Het is overigens wel mogelijk dat iedereen ongelijk heeft, ook als ze het met elkaar eens zijn. Dat is iets dat absoluut niet uit het oog verloren mag worden. Maar ook dan zullen sommige mensen minder ongelijk hebben dan anderen. Er is geen natuurkracht die regelt dat iedereen voor eenzelfde percentage ongelijk heeft.

Er zijn veel mensen rondlopen die beweren het juiste antwoord op een bepaalde vraag te hebben, of op meer dan een vraag, of zelfs op alle vragen. Het kan heel goed zijn dat u van zo iemand het goede antwoord op een vraag krijgt, zeker als er maar twee mogelijke, elkaar uitsluitende antwoorden zijn. Maar voor u is het belangrijk om te onthouden dat een persoon die u raadpleegt niet altijd gelijk heeft, en zeker niet dat hij op alle vragen het juiste antwoord heeft.

Mijn groenteboer zegt dat ik meer fruit en groente moet eten. Als ik dat advies volg, is dat gunstig voor hem. Dat betekent niet automatisch dat hij ongelijk heeft, moet ik tot mijn schande toegeven. Maar u moet altijd rekening houden met de mogelijkheid dat een persoon een eigenbelang kan hebben wanneer die een antwoord geeft. Dat belang hoeft niet noodzakelijkerwijs een materieel belang te zijn, maar kan ook geen goed gevoel zijn of meer prestige. Of de persoon die u raadpleegt kan zelf een ander persoon of andere groep weinig kritisch volgen die wel zo’n belang heeft. Het antwoord dat u krijgt, kan dus gekleurd zijn of ronduit fout.

10

Gelukkig zijn er manieren om vaker bij het juiste antwoord uit te komen, of te controleren of het antwoord dat u krijgt wel correct is.

11

HOOFDSTUK 3

Omdat niemand waarbij u te rade gaat zal zeggen dat zijn antwoord op uw vraag verkeerd is, kunt u het antwoord dat u op een vraag krijgt niet zomaar vertrouwen. Zeker niet als hij ook een belang bij het gegeven antwoord heeft, of deel uitmaakt van een groep die dat heeft. Er zijn op deze aarde circa zeven miljard mensen. Die leven allemaal in dezelfde, ene realiteit. De mening van een persoon over wat die realiteit is, heeft geen invloed op hoe de realiteit is. Ik kan wel denken dat ik voldoende eieren voor het bakken van een cake in huis heb, maar wat ik denk heeft geen invloed op het aantal eieren. Ik kan in dit specifieke voorbeeld wel het aantal eieren veranderen door nieuwe te kopen, natuurlijk. Maar als ik denk dat er groene reuzen op Mars wonen, dan wordt dat niet waar omdat ik dat denk. En de realiteit past zich ook niet aan als de hele wereldbevolking van zeven miljard mensen datzelfde zou denken.

Als ik naar een waar antwoord op een vraag zoek laat ik, omdat ik een ander niet zomaar kan geloven, mijn vertrouwen in een antwoord afhangen van de mate waarin dat antwoord wordt ondersteund door verifieerbare feiten. Als een antwoord kritische vragen niet kan weerstaan, of oprechte maar kritische vragen zelfs niet gesteld mogen worden, dan geeft dat mij weinig of geen vertrouwen. Een goed onderbouwde mening accepteer ik, tot er nog een beter antwoord langskomt.

Mensen die gewend zijn om hun opinie aan de realiteit aan te passen zijn wetenschappers. Wetenschappers zijn mensen zoals u en ik. Ze zijn misschien gemiddeld wat slimmer, maar nog steeds feilbaar. Dus ook een wetenschapper

12

heeft de wijsheid niet in pacht, ook al is hij professor of zelfs de winnaar van een Nobelprijs.

Je zou wetenschappers kunnen zien als een groep schoolkinderen die wel kunnen vermenigvuldigen maar daar ook weer niet heel erg goed in zijn. Als leerlingen allemaal 100 rekensommen moeten maken, dan zit in elk van de door een leerling gegeven 100 antwoorden diverse fouten, bijvoorbeeld 10 tot wel 30 fouten.

Stel dat de leraar van een schoolklas de leerlingen de volgende opdracht geeft: De leerlingen moeten alle tafels van een tot en met tien maken. De klas moet één stel zo goed mogelijke antwoorden inleveren.

Een strategie die de leerlingen zouden kunnen volgen is om de antwoorden in te leveren van de student die beweert alle antwoorden goed te hebben. Dat is waarschijnlijk geen goede strategie. Een andere strategie die de leerlingen zouden kunnen volgen is om de slimste van hen, degene die tot nu toe altijd de hoogste cijfers haalde, de antwoorden te laten geven. Dat is geen slechte strategie maar het kan nog beter. Door allemaal de tafels te maken en dan hun antwoorden met elkaar te vergelijken, kunnen de leerlingen kijken over welke antwoorden ze het eens zijn, en over welke niet. Een strategie kan dan zijn om als de uitkomst van de rekensom dan het antwoord te geven dat het vaakst door de leerlingen berekend is. Dat kan een goede strategie zijn, maar als leerlingen - al dan niet stiekem - het antwoord van de beste leerling hadden gekopieerd, en dat antwoord is fout, dan is het antwoord van de meerderheid ook fout. Het kan nog beter. Wetenschap is niet geïnteresseerd in de opinie van de meerderheid. Het enige dat telt is: Is het antwoord goed? Om dezelfde reden is status ook geen

13

relevante factor. In tegendeel, elke wetenschapper zou de relativiteitstheorie van Einstein wel willen weerleggen of nog iets verder uit willen breiden. Zo vergaar je roem en kom je (positief) in de geschiedenisboeken van de wetenschap. De strategie van wetenschappers is om alles van alle kanten en op verschillende manieren kritisch te bekijken.

Terug naar de leerlingen en hun rekenwerk. Als de reeks antwoorden voor de tafel van vier de volgende antwoorden oplevert, 4, 8, 12, 16, 20, 24, 28, 33, 36 en 40, dan is er misschien een leerling A die gezien heeft dat 33 oneven is. Die leerling A vindt het maar raar, zo’n eenzaam oneven getal. Hij weet niet waarom maar kan dit gegeven wel bij anderen onder de aandacht brengen. Een slimme leerling B heeft als hypothese dat wanneer er twee getallen worden vermenigvuldigd waarvan een getal even is, de uitkomst altijd even is. Als 33 het juiste antwoord is, dan klopt zijn hypothese niet, maar als het antwoord onjuist is, klopt zijn hypothese misschien toch wel. Dus leerling B twijfelt niet alleen aan zijn hypothese maar ook aan die 33. Ze kunnen niet beide kloppen want er is maar één realiteit. Een andere leerling C valt op dat er in de reeks antwoorden niet overal precies 4 tussen zit, en denkt dus om nog een andere reden dat er iets niet klopt. Hij concludeert dat het goede antwoord 32 is in plaats van 33. Weer een andere leerling D weet dat er evenveel even als oneven getallen zijn, en heeft als hypothese dat alle uitkomsten dus ook evenveel even als oneven getallen moeten hebben. Door de antwoorden zorgvuldig te vergelijken en goed te speuren naar afwijkingen komen de leerlingen erachter welke uitkomsten en hypothesen fout zijn. Dan blijkt dat de hypothese van leerling D niet waar is. De leerlingen komen er ook achter dat zij bepaalde hypothesen zoals die van leerling B kunnen gebruiken om de antwoorden te testen, ook als die niet verdacht waren. De

14

hypothese van leerling B kan echter niet alle fouten eruit halen: Als er in de reeks geen 33 maar 34 had gestaan, had de hypothese geen alarm afgegeven.

Door er met veel mensen kritisch naar te kijken, niet uit te gaan van autoriteit (ook de slimste leerling of de leraar kunnen het fout hebben) en met hypotheses de antwoorden te testen, kunnen de leerlingen net als echte wetenschappers dichter bij de waarheid komen en misschien zelfs alle 100 antwoorden goed hebben.

De leerlingen hebben meer resultaten gekregen dan alleen de 100 antwoorden die misschien wel allemaal goed zijn, en veel beter zijn dan die van de beste leerling van de klas. Hun aanpak heeft ook bruikbare hypotheses en inzichten opgeleverd die ze in de toekomst bij andere, moeilijkere rekensommen kunnen gebruiken.

Wetenschappers bewaren de gegevens die ze hebben verzameld. De leerlingen bewaren alle sommen met hun uitkomst. Misschien komt er ooit nog een leerling die er toch nog een fout uithaalt. Die krijgt dan lof toegezwaaid. Een volgende klas kan nog weer verder bouwen op de resultaten van de eerste klas. Misschien komt er dan een leerling E die de foute hypothese van leerling D aanpast tot: driekwart van de antwoorden van vermenigvuldigingen is even. Er kan een voorspelling worden gedaan dat dit ook voor hogere tafels geldt, zoals de tafel van 11 en de tafel van 12. Na het doen van voorspellingen worden de antwoorden van zowel oude als nieuwe sommen kritisch nagelopen omdat elke nieuwe hypothese zowel de reeds bestaande data als de nieuwe data moet verklaren, en de oude hypothesen moeten ook overeenstemmen met de nieuwe data. Dat is een van de manieren waarop wetenschap ondanks dat de weten-

15

schappers zelf feilbaar zijn tot betere antwoorden komt dan de beste wetenschapper onder hen had kunnen bereiken.

16

HOOFDSTUK 4

De leerlingen van onze schoolklas hebben allemaal verschillende karakters en opvattingen. Maakt u eens kennis met een aantal van de leerlingen. Leerling 1: vindt altijd dat als een andere leerling een ander antwoord heeft, die andere leerling het fout heeft en niet hij. Leerling 2: doet alleen mee omdat hij anders misschien straf krijgt. Leerling 3: heeft zelf een fout in zijn eigen antwoorden gevonden. Leerling 4: spant zich niet in want als alle andere leerlingen het werk doen profiteert hij toch van de goede antwoorden. Leerling 5: beleeft er plezier aan om de goede antwoorden te achterhalen en besteedt er ook thuis tijd aan. Leerling 6: doet alleen mee omdat hij verwacht dat hij dan een nieuwe fiets van zijn ouders krijgt. Leerling 7: verwerpt elk argument tegen het antwoord dat hij zelf heeft zonder redenering maar accepteert klakkeloos elk argument dat zijn antwoord ondersteunt. Leerling 8: verwerpt het antwoord van een andere leerling als dat afwijkt van het antwoord dat zijn vader hem geleerd heeft. Leerling 9: bedenkt een hypothese die bruikbaar is voor het controleren van antwoorden en presenteert die aan de klas. Leerling 10: heeft twee leerlingen die het niet met zijn antwoord eens waren een bloedneus geslagen. Leerling 11: probeert ervoor te zorgen dat leerlingen niet kwaad worden wanneer zij over een som van mening verschillen en helpt ze uit te zoeken waarom zij van mening verschillen.

17

Leerling 12: wil dat de klas de oude antwoorden van de beste leerling die de school ooit heeft gehad zonder verdere controle inlevert. Leerling 13: schrijft onduidelijk. Als blijkt dat hij een antwoord fout heeft zegt hij dat je het foute cijfer van een antwoord niet goed gelezen hebt en dat het ’t goede cijfer voorstelt en het antwoord dus goed was.

Voor u verder leest, pakt u nu alstublieft een stuk papier. Schrijf bovenaan de nummers van de leerlingen die u waardeert en de andere nummers onderaan. Maak uw lijstje niet kwijt; het is echt belangrijk en u heeft het later nog een aantal keren nodig.

18

HOOFDSTUK 5

In mijn jonge jaren had ik een boek met Griekse mythen en sagen. Ik las daarin over Prometheus, die het vuur van de goden stal en aan de mensheid gaf. Hij werd daarvoor wel zwaar gestraft. Hij werd vastgeketend aan een rots, en om de dag kwam een roofvogel zijn lever opeten. Die lever was dan weer aangegroeid. Nou kan een lever ook echt aangroeien, ofschoon niet zo snel, dus vroeg ik mij af of dat toeval was of dat de oude Grieken dat echt wisten. Hoe dan ook, tegenwoordig leeft er niemand meer die in die oude Griekse goden gelooft, hoewel geloof toen zeker zo serieus genomen werd als tegenwoordig. Naast dit soort verhalen - die bewaard zijn gebleven omdat ze, net als een aantal wetenschappelijke werken, in de bloeitijd van de Islam ooit naar het Arabisch werden vertaald - zijn er ook andere sporen die getuigen van goden waarin tegenwoordig niemand meer gelooft. De planeten zijn naar Romeinse goden genoemd. Nu ik dit schrijf is het donderdag (genoemd naar de Germaanse god Donar). Morgen is het vrijdag, genoemd naar de Germaanse godin Friia. Diverse talen hebben maanden genoemd naar goden. Zo hebben de Turken de maand Mart, genoemd naar de Romeinse god Mars. En ik ben geboren in een maand die genoemd is naar de Romeinse god Janus.

Er zijn tegenwoordig nog steeds godsdiensten met meer goden, terwijl sommige andere godsdiensten er één hebben. Die aantallen zijn met elkaar in tegenspraak, dus hoeveel goden bestaan er nou echt? Laten we kijken naar de volgende antwoorden: 1) een 2) meer dan een. 3) nul

19

Zonder bewijs voor de ene of de andere mogelijkheid kan toch een zekere uitspraak worden gedaan over het aantal goden: Meer mogelijke antwoorden dan hierboven staan zijn er niet. Ik geef toe dat deze uitspraak niet erg informatief is, maar wel belangrijk wanneer we het over sommige belangrijke ontwikkelingen in de wereld hebben.

Op de wereld leven zo'n 7 miljard mensen. Als je die allemaal zou vragen wat het antwoord op de bovenstaande vraag is, dan krijgen we drie groepen mensen. Een eerste Groep mensen die zegt dat er maar een god is. Een tweede Groep mensen die zegt dat er meer goden zijn. En een derde Groep mensen die zegt dat er geen god is. Slechts één van die Groepen heeft het bij het rechte eind. Dat is interessant, want het betekent dat twee Groepen mensen een levensvisie hebben die in strijd is met de realiteit, ondanks hun vaak stellige overtuiging dat zij wel het enige correcte antwoord op die vraag hebben. Wat denkt u: Zou het goed zijn als de mensen die in die twee Groepen zitten die ongelijk hebben, nog eens goed na zouden denken? Zou u ze arrogant vinden als ze die suggestie zouden verwerpen omdat ze overtuigd zijn dat ze gelijk hebben? Zouden zij er niet beter aan doen de tekens die van het ontstaan van alles getuigen niet te negeren? Hoe hoog staat leerling 3, dat was de leerling die zelf een fout in zijn antwoorden vond, in uw lijst? En de leerlingen 8, 10 en 12?

Leerling 8: verwerpt het antwoord van een andere leerling als dat afwijkt van het antwoord dat zijn vader hem geleerd heeft. Leerling 10: heeft twee leerlingen die het niet met zijn antwoord eens waren een bloedneus geslagen.

20

Leerling 12: wil dat de klas de oude antwoorden van de beste leerling die de school ooit heeft gehad zonder verdere controle inlevert.

Er is onderzoek gedaan naar het denkvermogen van mensen. Het bleek dat de proefpersonen problemen goed konden oplossen maar er niet goed in waren wanneer het onderwerp van een probleem beladen was. Bij een probleem over een neutraal onderwerp kwamen de proefpersonen ongeacht hun politieke voorkeur tot dezelfde uitkomst. Werd echter alleen het onderwerp vervangen door een politiek onderwerp maar bleef de rest van het probleem hetzelfde, d.w.z. met dezelfde getallen, dan kwamen de proefpersonen tot een andere uitkomst. Dus voor een neutraal onderwerp was iedereen het wel eens dat twee keer vier acht was, maar bij een beladen onderwerp kwamen ze op basis van dezelfde getallen tot afwijkende antwoorden. Dat is jammer, want spanningen tussen mensen, en tussen groepen van mensen, zouden afnemen wanneer mensen meer respect zouden hebben voor de realiteit, juist bij gevoelige onderwerpen.

We kunnen nog een paar conclusies trekken: - Omdat de antwoorden van de Groepen 1 en 2 niet beide waar kunnen zijn, bestaan er religies die zijn gebaseerd op een niet-bestaande hogere macht. Deze zal ik in de rest van dit boekje menselijke religies noemen. - Omdat de mensen binnen elke Groep in het algemeen overtuigd zijn van hun gelijk, kunnen we het vast overtuigd zijn niet als een criterium gebruiken om te kijken wie er nu gelijk heeft. In tegendeel zelfs; er is een verhoogde kans dat ze fout zijn omdat mensen vaak problemen hebben met het correct nadenken en discussiëren over gevoelige onderwerpen, als gevolg waarvan hun opinies minder goed onderbouwd zijn en in tegenspraak met feiten.

21

Ook binnen één Groep zitten mensen met verschillende levensvisies. Dat betekent dat ook binnen de Groep die het bij het rechte eind heeft, er mensen zijn die denkbeelden hebben die niet stroken met de realiteit.

Omdat er geen levensvisie is die door de helft of meer van de wereldbevolking wordt aangehangen, kunnen we objectief vaststellen dat de meerderheid van de mensen een levensvisie heeft die in een of meer opzichten niet conform de realiteit is. Wat is de oorzaak dat zo veel mensen ongelijk hebben?

22

HOOFDSTUK 6

Er zijn vele honderden religies, sommige inmiddels uitgestorven maar andere springlevend. Sommige daarvan reppen van meer dan een god, andere van één. Een religie waarvan de hogere macht niet bestaat kan niet achteraf alsnog waar worden wanneer er genoeg volgelingen die dat geloven. Het kan niet zo zijn dat het universum met terugwerkende kracht alsnog door die hogere macht gecreëerd is.

Als we kijken waarom de mensen een bepaalde levensvisie hebben, dan is er een overheersende factor: Hun ouders hebben ze die levensvisie zoals vaak vastgelegd in geschriften bijgebracht. Omdat er honderden levensvisies bestaan is de kans dat je van je ouders de juiste levensovertuiging mee krijgt niet erg groot. Hoe kwamen die ouders aan hun levensvisie? Van hun ouders, enz. Maar eens moet die levensvisie zijn ontstaan. Wat zijn de mogelijke antwoorden? De levensvisie is 1. Geheel afkomstig van een hogere macht 2. Deels afkomstig van een hogere macht en deels afkomstig van mensen. 3. Geheel afkomstig van mensen (hierna menselijke religies genoemd).

Als een hogere macht onfeilbaar is en niet het oogmerk heeft te misleiden, dan is de aanwezigheid van één enkele onwaarheid in een geschrift voldoende om vast te stellen dat het document niet tot Categorie 1 behoort. In dat geval dan behoort het geschrift tot Categorie 2 of Categorie 3. Als een geschrift een waarheid bevat, kan het tot elk van de Categorieën behoren. Informatie afkomstig van een hogere macht kan zich onderscheiden doordat die én waar is én niet door een mens uit de tijd van het geschrift bedacht had kunnen worden.

23

Niet-verifieerbare uitspraken kunnen waar of niet waar zijn, maar geven geen gewicht aan de betrouwbaarheid van het betreffende geschrift. Die uitspraken kunnen namelijk net zo goed verzonnen zijn. In hoofdstuk 5 hebben we gezien dat 2 Groepen ongelijk hebben, en dat ten minste een van deze Groepen menselijke religies bevat. Omdat deze religies en de geschriften ervan ten minste deels onjuist of zelfs verzonnen zijn, is het niet verstandig om aan een nietverifieerbare uitspraak gewicht toe te kennen bij het indelen in een Categorie. Dat is niet erg, want als een geschrift daadwerkelijk tot Categorie 1 behoort zal dat toch wel een of meer andere uitspraken bevatten op basis waarvan dat kan worden vastgesteld.

Nu we weten dat er menselijke religies bestaan, d.w.z. religies waarvan de achterliggende hogere macht niet bestaat, hoe hebben die religies dan vele eeuwen kunnen blijven bestaan en worden hun heilige geschriften nog steeds gevolgd?

Eerder zagen we al dat politieke bewegingen niet op een manier zijn georganiseerd dat ze dichter bij de waarheid komen. Ze prefereren schijnzekerheid van de eenvoud of het vertrouwde boven de realiteit. Ze hanteren met verbluffend gemak een dubbele standaard. Hoe waardeerde u de leerlingen 1, 4, en 7?

Leerling 1: vindt altijd dat als een andere leerling een ander antwoord heeft, die andere leerling het fout heeft en niet hij. Leerling 4: spant zich niet in want als alle andere leerlingen het werk doen profiteert hij toch van de goede antwoorden.

24

Leerling 7: verwerpt elk argument tegen het antwoord dat hij zelf heeft zonder redenering maar accepteert klakkeloos elk argument dat zijn antwoord ondersteunt.

Politici en mensen meer in het algemeen deinzen er ook niet voor terug om te liegen, wat ze mogelijk rechtvaardigen met de redenering dat ze het voor een hoger doel doen. Maar als je gelijk hebt, waarom zou je dan moeten liegen? Sommigen mensen kennen blijkbaar geen schaamte. Als kiezers hun politici kritiekloos napraten is het goed mogelijk dat zij beet worden genomen of worden gebruikt.

Er zijn veel factoren die ervoor zorgen dat een menselijke religie of politieke visie in stand blijft en niet verlaten wordt. Er kunnen externe factoren zijn, in het bijzonder culturele factoren, zoals het niet in twijfel mogen trekken van wat een ouder persoon zegt. Oudere personen hebben natuurlijk meer levenservaring, al zal een deel van die levenservaring wel verouderd zijn. Echter, net als iedereen hebben ook oudere mensen niet altijd gelijk. Wanneer er gebrek aan vrijheid is om over een onderwerp te praten dan wordt het moeilijker om erachter te komen of en zo ja waar de levensvisie niet strookt met de realiteit. In de schoolklas hadden de leerlingen de vrijheid om samen zo dicht mogelijk bij de waarheid te komen, en konden zo dus erg succesvol zijn. Er kunnen ook politieke factoren zijn, zoals in een theocratie. Een theocratie is echter door mensen ingesteld. Als degenen die de theocratie invoerden het fout hadden, dan zit je als inwoner van dat land wel zelf met de gevolgen daarvan.

25

Veel menselijke religies hebben geschriften die leefregels en prikkels bevatten welke bijdragen aan het voortbestaan van de religie zelf. In een bonushoofdstuk aan het einde van dit boek komen er een aantal aan de orde. U kunt ze ook zelf vinden als u een geschrift van een menselijke religie leest. En misschien herkent u het effect van overeenkomstige prikkels in het gedrag van een aantal van de in hoofdstuk 4 beschreven leerlingen.

De geschriften van sommige religies schrijven voor dat de volgelingen geen contact moeten hebben met personen buiten die religie, of dat de volgelingen die personen niet moeten geloven. Er is echter geen volk op aarde dat niet geprofiteerd heeft van de kennis van andere volkeren, denk aan geneeskunde (vaccinatie), wiskunde (het woord algoritme is genoemd naar een Perzische wiskundige), astronomie, werktuigbouwkunde (auto’s), chemie enz. Als iets niet strookt met de realiteit, zeker dan is het goed om dat af te wijzen. Maar een voorschrift om al bij voorbaat de kennis van een ander uit te sluiten is er alleen voor het behoud van een menselijke religie; niet voor het belang van de betrokkenen, of zij nu die religie aanhangen of niet. Twee prikkels die van veel levensvisies bekend zijn, zijn negatieve consequenties bij het niet volgen van de religie en de belofte van een beloning bij het wel volgen daarvan. In hoofdstuk 4 heeft u een de leerlingen beoordeeld. Hoe hoog staan de leerlingen 2 en 6 (die zich lieten leiden door straf en beloning) op uw lijstje? Hoger dan de leerlingen 3, 5 en 9 of niet?

Leerling 2: doet alleen mee omdat hij anders misschien straf krijgt. Leerling 3: heeft zelf een fout in zijn eigen antwoorden gevonden. Leerling 5: beleeft er plezier aan om de goede antwoorden te achterhalen en besteedt er ook thuis tijd aan.

26

Leerling 6: doet alleen mee omdat hij verwacht dat hij dan een nieuwe fiets van zijn ouders krijgt. Leerling 9: bedenkt een hypothese die bruikbaar is voor het controleren van antwoorden en presenteert die aan de klas.

De diverse religies verschillen van elkaar ten aanzien van de beloning en de straf en waarvoor die worden gegeven. Omdat de in een geschrift genoemde straf of de beloning pas na de dood wordt gerealiseerd, onttrekken deze prikkels zich aan een realiteits-check. Voor de instandhouding van een menselijke religie die op een niet-bestaande hogere macht is gebaseerd, komt dat degenen die dankzij de religie macht uit kunnen oefenen goed uit.

Wanneer een religie zich moet bedienen van trucs om volgelinge te behouden en/of nieuwe volgelingen aan te trekken, dan is dat een signaal dat die religie zo zwak is dat die het kennelijk niet van daadwerkelijke goddelijke kennis moet hebben. Het is voor een almachtig opperwezen dat aan de basis van de ware religie staat niet moeilijk om te weten wat er nodig is om mensen te overtuigen en dat in het geschrift op te nemen, zodat ook mensen die niet het (oneerlijke!) voordeel hadden dat zij die religie van huis uit mee hebben gekregen zich zonder twijfel daarover kunnen bekeren. Hoe goed de beste menselijke leraar ook kan uitleggen, hij kan niet tippen aan een omnipotente hogere macht. Daarentegen moeten religieuze leiders van een menselijke religie hun toevlucht nemen tot het verdraaien van de betekenis van de woorden van het geschrift om de betekenis in overeenstemming te krijgen met de realiteit. Zo wordt de rol van religieuze leiders belangrijker. Dit gaat door tot de feiten van de realiteit tot de gemeenschap doordringen. Dan komt er een verschuiving in het denken. Dit is in de wetenschap diverse malen gebeurd, zoals bij de relativiteitstheorie en de aardschollen theorie. Zoals eerder gezegd: Feiten gaan nooit weg. Men-

27

sen hechten teveel waarde aan hun opinies en houden er onnodig lang aan vast. Dat leidt tot leed in de wereld.

28

HOOFDSTUK 7

Kiest u eens een persoon die een aantal eeuwen geleden leefde. Kies niet zomaar iemand, maar iemand die bekend stond als een zeer wijs man. Ik zal Newton als voorbeeld nemen. Ik weet dingen die Newton niet wist. Ik weet bijvoorbeeld van het bestaan van smartphones en computers, en een heel klein beetje van hoe ze werken. Daarmee zeg ik niet dat Newton een domoor was of dat ik zo superslim ben. Zonder afbreuk te doen aan hoe geniaal Newton was kan ik gewoon zeggen dat Newton niet alles wist.

Ik heb niet bijgedragen aan de uitvinding van smartphones. Newton daarentegen heeft de kennis uit zijn tijd vergroot, en in een beroemd boek vastgelegd. Tegenwoordig weten we dat hij het voor sommige zaken niet helemaal bij het rechte eind had. Volgens Newton zijn tijd en massa constant. Einstein heeft echter laten zien tijd en massa afhankelijk zijn van de snelheid van de massa. Een klok die bijna met de snelheid van het licht reist, tikt heel langzaam en is erg zwaar. Persoonlijk snap ik daar echt helemaal niets van, maar of ik iets nu wel begrijp of niet doet er in die ene realiteit niet toe. Wat Einstein zei klopt namelijk wel. Het navigatie-systeem dat in uw auto of telefoon zit maakt gebruik van satellieten die snel rond de aarde draaien. Die satellieten bevatten atoomklokken die nodig zijn voor het navigatie-systeem. Als er niet voor dat vreemde door Einstein gevonden effect zou worden gecorrigeerd, zouden talloze mensen de weg kwijtraken of langer onderweg zijn.

29

Als we boeken lezen die veel ouder zijn dan die van Newton, dan zien we daarin het wereldbeeld dat mensen in die tijd hadden terug. Zo bevatten veel geschriften een astronomisch wereldbeeld dat niet klopt. Vroeger dachten mensen dat de aarde plat was en dat de zon zich ’s nachts terughaastte, zoals dat in een geschrift is verwoord. Dat is niet waar. In juli is het zomer op het Noordelijk halfrond, met lange dagen en korte nacht. Op het Zuidelijk halfrond is dat precies andersom. Daar is het winter met korte dagen en lange nachten. Met welke snelheid moet de zon dan haasten? Voor de Noordpool ligt het nog extremer. In de zomer is het daar maanden achter elkaar licht en dus dag. En tegelijk is het op de Zuidpool dan net zo lang donker en nacht. Dag en nacht en de duur ervan hangen af van de geografische locatie. Er valt voor de zon dus niets te haasten. De zon draait niet om de aarde om voor dag en nacht te zorgen. De zon zorgt er alleen voor dat er licht op aarde valt; de stand van de aardas en de draaiing van de aarde bepalen waar en wanneer het licht is. Er is ten minste nog één ander geschrift dat zich uitspreekt over wat de zon tijdens de nacht zou doen. De aarde is rond, en op elk continent wonen mensen. Op elk moment is de helft van de aarde verlicht en er zijn dus altijd mensen die de zon kunnen zien. Er is zoals hierboven uitgelegd geen speciale tijd dat het nacht is (de aarde is niet plat) en we kunnen gewoon zien dat de zon niet op een bepaalde tijd van een etmaal (de tijd die de aarde nodig heeft om één keer om zijn as te draaien) wat anders doet. Als iemand ten aanzien van een relatief onbelangrijk deel al niet de waarheid spreekt, moet ik hem dan geloven wanneer het om belangrijkere zaken gaat? Wat doet u in zo’n geval? Let u beter op? Wat als hij had geprobeerd om het als een argument te gebruiken om u iets anders te laten geloven dat u niet kon controleren?

30

Als er iets door een hogere macht aan een mens wordt meegedeeld dan heeft die persoon een probleem. Want hoe weet je als aankomend profeet zeker dat je met een engel te maken hebt en niet met een duivel? Zijn duivels zo eerlijk dat ze zich nooit als een engel voor zouden doen? Omdat veel religies een of meer profeten hebben en niet alle religies gelijk kunnen hebben, weten we dat er religies zijn die ten minste deels door de grondlegger(s) verzonnen is. Het is dus niet redelijk uit te gaan van de beweerde betrouwbaarheid van profeten. Immers, alle religies presenteren hun profeten als betrouwbaar en er zijn dus ook onware religies die dat doen. Om dit probleem op te lossen kan ik alleen op basis van de tekst van geschriften kijken tot welke Categorie ze behoren of niet behoren door vergelijking met de realiteit. Dat ga ik in de volgende hoofdstukken twee keer doen. Immers, de kans dat ik in de juiste Groep zit is niet groot, en de kans dat ik van mijn ouders de correcte levensovertuiging heb meegekregen is nog kleiner. Het zou ook erg oneerlijk zijn als ik die toevallig wel had meegekregen en u misschien niet. Waaraan zou ik dat voordeel hebben verdiend?

31

HOOFDSTUK 8

Stel u voor: Een half dozijn mensen van over de hele wereld is geselecteerd voor een experiment. U en ik horen daarbij. Wij moeten twee testen afleggen, een in dit hoofdstuk en een in Hoofdstuk 10. Er worden drie paren gevormd. Misschien vormen u en ik zo’n paar, misschien ook niet. Opdat we de testen echt serieus nemen, zullen we worden gestraft als we de test niet met goed gevolg afleggen. Als de beide antwoorden van een paar verschillen, zullen beiden hun thuis verliezen. We mogen vrij gebruikmaken van informatiebronnen, zoals het Internet. De enige zinnige strategie is om objectief te zijn, omdat als een van ons zich laat leiden door een persoonlijke voorkeur, het onwaarschijnlijk is dat de andere persoon diezelfde voorkeur heeft en we zouden dan niet tot hetzelfde antwoord komen.

Voor de eerste test moet een uitspraak worden gedaan over een geschrift, op basis van drie fragmenten daaruit. Tot welke van de drie Categorieën uit hoofdstuk 6 behoort het geschrift met de grootste waarschijnlijkheid? Dit zijn de drie fragmenten:

“Hij liet de kamelen knielen bij de put vlak bij het dorp; het was bijna avond, de tijd waarop de vrouwen water gingen halen.”

“Dit zijn de zonen van Zibeon: Aiah en Anah - hij is de Anah die de heetwaterbron in de wildernis vond toen hij de ezels van zijn vader Zibeon aan het hoeden was.”

32

“En de Heer was met Judah; en hij verdreef de bewoners van de berg; maar kon niet de bewoners van de vallei verdrijven want zij hadden ijzeren strijdwagens.”

Ik lees elk van de fragmenten aandachtig en stel mezelf diverse vragen: Is dit iets waarvan een hogere macht zou willen dat ik dat weet? Is het iets dat alleen van een hogere macht afkomstig kan zijn, of is het eerder iets dat van een mens afkomstig zal zijn? Zou een geschrift dat voor de hele wereld en misschien wel het hele universum geldt spreken over dieren die waar ik woon niet eens voorkomen? Zou iemand met een almachtige hogere macht aan zijn zijde het gebruik van geweld nodig hebben en zou hij met die hulp kunnen verliezen?

Ik denk na en geef op basis van deze drie fragmenten naar beste kunnen mijn antwoord.

Ik denk nog even terug aan Prometheus. Wat als ik dat verhaal had moeten beoordelen? De lever is bij de mens het enige inwendige orgaan dat weer aangroeit. Wisten die oude Grieken dat? Of was het toeval dat ze de lever noemden? Ze dachten ook dat de lever de ziel en intelligentie herbergde en het kan dus een louter symbolische betekenis hebben gehad. Of had ik, gezien het infectiegevaar, moeten concluderen dat de Grieken het niet konden weten of hadden kunnen verzinnen en dat deze informatie dus van de Griekse goden afkomstig was? Concluderen dat een geschrift niet tot Categorie 1 behoort is gemakkelijker dan vaststellen tot welke van de twee andere Categorieën het dan wel behoort. Een mens kan iets toevallig goed hebben, maar een hogere macht die alwetend is zal boven puur geluk uitstijgen en zeker ook geen fouten maken. Als er wel fouten zijn, kunnen we niet meer van andere, misschien niet ve-

33

rifieerbare, tekstdelen uit het geschrift op aan, want die zouden ook fout kunnen zijn.

34

HOOFDSTUK 9

Wetenschappers hebben het moeilijker dan schoolkinderen. Er is geen leraar die met een rood potlood aangeeft wat fout is en wat wel goed is. Daar staat tegenover dat wetenschappers tegenwoordig er veel krachtige hulpmiddelen tot hun beschikking hebben. Die hulpmiddelen zijn niet alleen geijkte wetenschappelijke instrumenten, maar ook methodes. Twee belangrijke methodes zijn het gebruik van controle-experimenten en het uitvoeren van onafhankelijke metingen door gebruik te maken van andere technieken en meetinstrumenten. Als de verschillende soorten experimenten op hetzelfde wijzen, is de kans dat een op basis van de waarnemingen getrokken conclusie verkeerd is klein.

Ik maak even een kort uitstapje om u wat achtergrondinformatie te geven voor de tweede test in het volgende hoofdstuk.

Een tegenwoordig belangrijk apparaat is een DNA sequencer. Kinderen erven hun genetische materiaal van hun ouders. Dat genetische materiaal heet DNA. Het is opgebouwd als een lange keten van vier bouwstenen. U kunt het vergelijken met een ontzettend lange kralenketting met vier verschillend gekleurde kralen. Een DNA sequencer bepaalt de volgorde van de bouwstenen in de ketting. Dat gebeurt helemaal objectief, onafhankelijk van de religie of hypothese van de wetenschapper. Van het DNA dat voor experimenten wordt gebruikt is van te voren bekend of dat DNA ooit door mensen is veranderd of niet. Als we bijvoorbeeld DNA bij u of bij mij afnemen, weten we dat het nooit door de mens veranderd is. De met dit wetenschappelijke apparaat bepaalde DNA volgorde kan worden vergeleken met andere DNA volgorden, bijvoorbeeld die van de ouders. Op

35

die manier is het mogelijk om vast te stellen of een persoon inderdaad de vader of moeder is van een bepaald kind, bijvoorbeeld als baby’s in een ziekenhuis mogelijk verwisseld zijn. Dat vergelijken gaat met een computer, wat ook weer helemaal objectief is.

Een DNA sequencer kan ook worden gebruikt om het DNA van verschillende diersoorten te vergelijken, zoals dat van mensen met dat van chimpansees. Zo komen wetenschappers achter de overeenkomsten en de verschillen.

Wetenschappers kunnen het DNA zelf ook bestuderen. Er zitten patronen in dat DNA. In het DNA treffen we bijvoorbeeld genen aan, dat zijn stukken DNA die coderen voor eiwitten zoals insuline, dat betrokken is bij de verwerking van suiker in ons lichaam.

U erfde uw DNA van uw ouders. Daarvoor moest dat DNA worden gekopieerd. Dat gaat verbluffend nauwkeurig, maar toch zitten er altijd zo’n 100 afwijkingen in ten opzichte van het DNA van de ouders. In de kralenketting hebben een paar kralen een andere kleur, en soms ontbreken er kralen of zijn er kralen bijgekomen. Generatie na generatie worden de verschillen dus steeds groter. Die afwijkingen heten mutaties en zijn soms ongunstig, soms maken ze niks uit, en soms zijn ze gunstig. Bijvoorbeeld is bij onderzoek van het DNA van volken die al duizenden jaren hoog in de bergen leven, zoals in de Andes en de Himalaya, gebleken dat zij mutaties hebben waardoor zij beter van de weinige zuurstof op grote hoogte gebruik kunnen maken. Vandaar dat je foto’s kunt zien van een westerse bergbeklimmer met zuurstoffles naast een vrolijk lachende Nepalese Sherpa zonder zuurstoffles. Ook Inuits die in het poolgebied leven hebben DNA

36

dat afwijkt van mensen die elders leven, met mutaties waardoor zij beter geschikt zijn om in de barre omstandigheden daar te overleven.

In het DNA van de mens treffen we ook vreemd materiaal aan, namelijk DNA van zogeheten retrovirussen. Doordat dat retrovirale DNA in ons menselijke DNA zitten, erfden we ook dat retrovirale DNA weer van onze ouders, op dezelfde wijze als we ook het gen voor insuline erfden. Van dat retrovirale DNA heb we overigens geen last; het zit er maar.

Er is maar één realiteit. Alles wat niet door de mens is gevormd of veranderd, kan getuigen van de wijze waarop het is gevormd. Het DNA van mensen is iets dat niet door de mens veranderd is. De levenvisie die klopt zal in overeenstemming zijn met alle feiten die we in de natuur kunnen ontdekken. Een menselijke religie zal door de mand vallen als die in strijd is met de verzamelde objectieve feiten.

37

HOOFDSTUK 10

We hebben allebei de eerste test doorstaan, maar onze huizen staan nog steeds op het spel. De basis voor de tweede en laatste test is het volgende korte fragment uit een geschrift.

“En de Heere God had den mens geformeerd uit het stof der aarde.”

Dit ken ik natuurlijk al sinds mijn jeugd: Adam was de eerste mens, werd uit klei gevormd en leven ingeblazen. Is dit door een mens verzonnen, of een deel van de geschiedenis en dus van de realiteit? Ik heb het Internet gebruikt om de sterkste, meest betrouwbare en onafhankelijk verifieerbare feiten te vinden die er zijn. Mijn thuis staat op het spel. Hier is wat ik heb gevonden.

Mensen moeten groenten en fruit eten, bronnen van vitamine C. Dat moet in ons voedsel zitten, want het menselijk lichaam kan het niet zelf maken. Als we geen vitamine C binnenkrijgen worden we ziek, vallen onze tanden uit en gaan we uiteindelijk dood. Bij onderzoek van het DNA van de mens is gebleken dat de mens het gen dat nodig is voor het maken van vitamine C maar voor de helft bezit. Het gen is dus kapot; mensen hebben er niets aan. Welke ontwerper zou maar een half gen in een nieuw te maken wezen stoppen? Zou Toyota in elke geproduceerde auto een doorgezaagde, halve airco monteren? Een werkende airco installeren, dat is uiteraard begrijpelijk. Voor het niet installeren van een airco is ook nog wel reden te bedenken. Maar ik kan geen reden bedenken waarom Toyota elke auto met een kapotte airco uit zou rusten.

38

Het blijkt dat niet alleen mensen maar ook chimpansees en gorilla’s vitamine C moeten eten. Vergelijking van het DNA heeft aan het licht gebracht dat de oorzaak hetzelfde is: deze mensapen missen precies hetzelfde stuk DNA als de mens. Wanneer een gemeenschappelijke voorouder van zowel mensen als mensapen die mutatie opliep, verklaart de evolutietheorie op eenvoudige wijze waarom dat is. We hebben ons DNA geërfd van onze verre voorouders; en chimpansees en gorilla’s erfden het van dezelfde voorouders. Een evolutionair nadeel gaf het kapotte gen niet: er zit genoeg vitamine C in ons voedsel. Een kapot gen zoals dat voor vitamine C heet een pseudogen. Het blijkt dat we duizenden van zulke pseudogenen gemeenschappelijk hebben met de mensapen.

In het DNA van mensen liggen de genen in een bepaalde volgorde. Die volgorde blijkt te corresponderen met de volgorde bij chimpansees en gorilla’s. Als de mens apart en op een andere manier zou zijn geschapen dan de mensapen, had die volgorde best anders kunnen zijn. Genen hoeven namelijk niet op een specifieke plaats in het DNA te zitten om de eiwitten waarvoor ze coderen te maken. Als een gen ergens anders in het DNA zit doet het gen het ook. Je kunt zelfs een gen van het ene organisme ergens in het DNA van een heel ander organisme zetten en dan werkt het gen ook. Op het Internet kunt u bijvoorbeeld foto’s vinden van konijnen en katten waar het gen van een kwal is ingebouwd. Dat gen codeert voor een eiwit (GFP) dat groen fluoresceert. Die konijnen en katten fluoresceren ook groen! Google maar eens afbeeldingen!

Sommige retrovirussen die in het DNA van mensen aanwezig zijn, blijken ook in het DNA van de mensapen aanwezig te zijn. Sterker nog, ze zitten op precies dezelfde plek in zowel hun als ons DNA. Als zo’n retrovirus bij een gemeenschappelijke voorouder van zowel mensen als mensapen in het DNA te-

39

recht kwam, biedt de evolutietheorie een eenvoudige verklaring. Een onafhankelijke besmetting van zowel mensen, chimpansees en gorilla’s met hetzelfde retrovirus op dezelfde plek in het DNA is uiterst onwaarschijnlijk. En het gaat ook niet om één enkel retrovirus, maar om grote aantallen van elkaar verschillende retrovirussen die allemaal op dezelfde plekken in het DNA van mensen en mensapen zitten.

Er is nog meer, maar ik laat het hierbij. Dit is immers geen biologieboek maar een boek over hoe u er zelf aan bij kunt dragen dat spanningen in de samenleving en de wereld verminderen.

Als de wetenschappelijke experimenten zoals die hierboven door andere wetenschappers worden herhaald, vinden zij dezelfde resultaten, ook als zij een andere religie of levensvisie hebben. Dat is geen toeval; wetenschappers zijn waarheidszoekers en willen weten wat de realiteit is. Zij weten dat de realiteit niet door een persoonlijke opinie wordt bepaald.

Was Adam uit het stof der aarde gemaakt? Dat is de vraag die moet worden beantwoord. Geloof ik dat de in het geschrift beschreven hogere macht de hele wereld probeert te misleiden door al het ongerepte DNA dat we in de natuur aantreffen in overeenkomst te laten zijn met de evolutietheorie en in tegenspraak met het bovenstaande fragment uit het geschrift? Geloof ik dat in uw en mijn DNA duizenden stukjes DNA zitten die even zovele leugens zijn? Als die hogere macht doelbewust en op zoveel manieren misleidende informatie zou geven, hoe zou ik dan een geschrift dat van die hogere macht afkomstig zou zijn kunnen vertrouwen?

40

Zal ik het fragment uit het geschrift zonder enig bewijs voor waar aannemen terwijl ik tegelijkertijd ook weet dat er geschriften bestaan die van mensen afkomstige informatie bevatten? Voor mezelf weet ik het antwoord. Ik verwacht dat de andere persoon die deze test doet tot dezelfde conclusie komt. In tegenstelling tot miljoenen andere mensen heb ik geluk; ik zal mijn huis niet kwijtraken.

41

HOOFDSTUK 11

Bewust of onbewust kent u de Gouden regel: Wat u niet wilt dat een ander u aandoet, doet u daarom ook een ander niet aan. Voor de Gouden regel zijn drie heel gewone dingen nodig: begrip van oorzaak en gevolg, een tikje welbegrepen eigenbelang, en empathie. En dat hebben mensen. Dus u vermoordt niemand, want u wilt zelf ook niet door een ander vermoord worden. U steelt niet, want u wilt zelf ook niet dat iemand u besteelt. U wilt geen steen door uw ruit, dus u gooit ook geen steen door de ruit van een ander. Enzovoort.

Dieven en moordenaars zetten de Gouden regel maar deels opzij. Dat wil zeggen, zij houden zich er zelf niet aan, maar willen nog steeds dat anderen dat wel doen. Een dief wil ook niet dat zijn spullen (of zelfs de gestolen waar) van hem wordt afgepakt. Dat blijkt wel als de ene drugsbende de drugs van een andere drugsbende heeft gestolen. Daarvoor kan de bestolen drugsbende moeilijk bij de politie aangifte doen, dus volgen er afrekeningen in het criminele circuit, en lezen we dat weer in de krant.

In de loop van jaren neemt de kennis van de mensheid toe. Ook zijn culturen in de loop der eeuwen veranderd. Geschriften van religies veranderen in het algemeen echter niet, wat resulteert in maatschappelijke spanningen. Omdat ze niet worden aangepast zie je in oude geschriften dan ook nog gebruiken en regels terug die tegenwoordig als moreel verwerpelijk worden gezien, zoals het houden van slaven. De Gouden regel is simpel: U wilt geen slaaf zijn, dus u houdt zelf ook geen slaven.

42

Wanneer mensen van mening verschillen en het bestaan van dat verschil niet wordt geaccepteerd omdat de eigen mening rigide tot waarheid wordt verheven, dan gaat het fout; of dat nu tussen twee mensen is of tussen groepen van mensen. En dat betekent discriminatie, oorlog, geestelijk en lichamelijk leed, vluchtelingen, en mensen die sterven. Dit komt omdat mensen in strijd met de Gouden regel handelen: Ze hanteren een dubbele standaard, net als de dieven en moordenaars. Ze bedenken redenen om dat te rechtvaardigen, maar redenen voor onrecht zijn altijd zwak. Mensen die in een conflict een mogelijkheid zien om hun eigen macht te vergroten maken daarom bij voorkeur van ideologische of nationalistische argumenten gebruik, omdat deze minder snel worden tegengesproken.

Niemand wil de dupe worden van iemand die een dubbele standaard hanteert. Wanneer er onrecht is, moet degene of de groep die dat onrecht veroorzaakt ter verantwoording worden geroepen. Wanneer het onrecht echter op een ander wordt afgereageerd, wordt alleen maar meer onrecht gecreëerd. Dat onrecht wordt door degenen die daar door getroffen worden als zodanig herkend en de situatie escaleert.

Wat u zelf in uw hart van het hanteren van een dubbele standaard vindt, kunt u zien aan de hand van uw beoordeling van de leerlingen uit hoofdstuk 4. U had vast meer waardering voor de leerlingen die positief bijdroegen en een open instelling hadden dan voor de leerlingen die hun eigen opinie en eigenbelang voorop stelden of die hun toevlucht namen tot geweld.

Wetenschappers zien het hanteren van een dubbele standaard als een doodzonde. Een wetenschapper die zijn hypothese probeert te redden door alleen de meetgegevens te gebruiken die de hypothese ondersteunen en de an-

43

dere te negeren, zet zijn carrière op het spel. Iemand anders zal zijn ongelijk aantonen. Zeker, onder druk om te publiceren, of uit ijdelheid om met spectaculaire (onverwachte) resultaten te komen, gaan er elk jaar wetenschappers de fout in. Maar afwijken van de realiteit loont niet; bij het steeds doorgaande onderzoek naar de realiteit komt het bedrog uiteindelijk naar boven, net als eventueel gemaakte eerlijke vergissingen.

Als het om gevoelige onderwerpen gaat, hanteren mensen maar al te gemakkelijk een dubbele standaard. Net als dieven en moordenaars verzinnen ze een rechtvaardiging. Politici schuiven feiten die hen niet uitkomen onder het tapijt. Religieuze leiders van menselijke religies proberen onvermoeibaar en met veel creativiteit kromme uitspraken in geschriften recht te praten. En ze komen daarmee weg omdat het hanteren van de betreffende dubbele standaard soms zo normaal is dat mensen erop moet worden gewezen voordat ze het zien.

Door voortaan in alledaagse situaties de Gouden regel toe te passen, wordt het op den duur ook vanzelfsprekend om dat bij gevoeligere onderwerpen zoals politiek en religie te doen. Dit is waarom u zelf een bijdrage aan een betere wereld kunt leveren, want cultuur is wat mensen doen en mensen kopieren het gedrag van de anderen in hun omgeving.

44

HOOFDSTUK 12

Ik heb beschreven dat wetenschappers hun mening aanpassen aan de realiteit. Daar moet je bewust moeite voor doen, maar zij doen het. Wanneer er verschil van inzicht is, wordt geprobeerd dat op te lossen zonder de Gouden regel te schenden. Goed kijken of je het zelf niet fout hebt hoort daar ook bij. Geweld en repressie zijn geen middelen waar een wetenschapper gebruik van maakt. Wetenschappers vertrouwen niet blindelings op wat een persoon heeft gezegd, hoe slim die ook is of was. Als iets waar is dan kan dat met een gerust hart van alle kanten kritisch bekeken worden en worden besproken. Met een rechtvaardige, kritische instelling is er niets te verliezen en alles te winnen. Als je al gelijk hebt, verandert er niets maar heeft je standpunt wel een steviger fundament gekregen waardoor je anderen gemakkelijker kunt overtuigen; als je ongelijk had ben je dichter bij de waarheid gekomen. Zeker wanneer de gevolgen van ongelijk hebben groot zijn, is een zelfkritische opstelling een verstandige strategie, waarbij vooral goed opgelet moet worden dat er geen dubbele standaarden worden gehanteerd. De natuurlijke neiging van mensen is namelijk om bevestiging van de eigen mening te zoeken. Deze fout heet in het Engels “confirmation bias”. Een leerling die als hypothese heeft dat alle veelvouden van vijf even zijn, kan oneindig veel getallen vinden die zijn gelijk lijken te bevestigen. 10, 110, 70, 90463730 enz.. Als hij op zoek zou gaan naar getallen die het ongelijk van zijn hypothese aantonen, hoeft hij er maar één te vinden om wijzer te worden. 15, bijvoorbeeld, is een veelvoud van 5 en oneven. Voor kennis en zekerheid heb je zowel ondersteunde feiten (bewijs) nodig als een kritisch onderzoek daarvan.

45

Niet alles is de moeite waard om kritisch te bekijken. Echter, als het belangrijk is in de wereld, uw samenleving of uw leven, dan is het dat beslist wel.

In hoofdstuk 4 heeft u de leerlingen in twee of meer groepen ingedeeld. U heeft een persoonlijke keuze gemaakt voor welke leerling u meer waardering had en voor welke minder, zonder dat u daarbij werd gehinderd door de beladenheid van een politieke of religieuze levensvisie in uw land. Hoe u de leerlingen heeft ingedeeld zal, denk ik, niet of nauwelijks verschillen van de indeling van ontzettend veel andere mensen over de hele wereld. Ik denk dat dit de universele aard van de Gouden Regel laat zien. Volg daarom uw hart en gebruik diezelfde maatstaf ook voor beladen, moeilijkere onderwerpen.

U wist niet wie de moord gepleegd had, maar toch wist u daar iets met zekerheid over te zeggen, net zoals wetenschappers dat doen in het gebied waarin zijn werkzaam zijn. Wetenschappers hebben niet het antwoord op alle vragen. In plaats van zich tevreden te stellen met wat iemand vroeger heeft gezegd, blijven zij doorgaan met uitzoeken wat de realiteit is. Doordat wetenschappers niet vast blijven houden aan hun eigen mening wanneer die incorrect is, zijn enorme successen geboekt. In ziekenhuizen worden patiënten beter gemaakt die vroeger zouden sterven of met veel meer beperkingen zouden moeten verder leven. Er kan dankzij de wetenschap kan meer voedsel worden geproduceerd om alle monden op de wereld te voeden en veel mensen kunnen genieten van de zegeningen die techniek ons in het dagelijks leven biedt. Er sterven geen mensen meer aan pokken, een ziekte die wereldwijd vele miljoenen mensen het leven heeft gekost. Dat dit gelukt is, is niet alleen de verdienste van wetenschappers, maar vooral doordat mensen ondanks sterk verschillende levensvisies met elkaar samenwerkten. Het voorstel voor het uitroei-

46

en van de ziekte kwam van de Oekraïense onderminister van gezondheid van de communistische Sovjet-Unie. Hij bood tegelijk ook meer dan een miljoen vaccins aan. De Wereldgezondheidsorganisatie WHO pakte dit voorstel op en in 1980 kon worden verklaard dat de ziekte was uitgeroeid. Misschien leeft u wel dankzij dit initiatief, ook al zult u dat nooit weten. Het is ongelofelijk wat mensen die samenwerken en bereid zijn naar elkaar te luisteren kunnen bereiken.

Culturen zijn altijd veranderd, en als zij dat niet deden ten onder gegaan. Dat laatste is niet de bedoeling. De toenemende onrust in de wereld vraagt om een actieve opstelling van mensen. Als meer mensen actief op zoek gaan naar waarheid en bereid zijn hun mening in het licht van feiten te herzien, dan is een grote stap naar meer rechtvaardigheid en vrede gezet. Dat is ook zo in landen waar nu geen oorlog of chaos is, want uiteindelijk reikt politiek ook tot buiten de grenzen van een land. Als nette, redelijke mensen niet van zich laten horen, zijn het degenen zonder het kompas van de realiteit die spanningen en ellende veroorzaken in uw samenleving en in de wereld. Opinies verdienen respect in de mate waarin ze consistent zijn met de realiteit. Respect moet worden verdiend; het is geen recht. Zwijgen wanneer mensen onwaarheden verkondigen of niet-onderbouwde uitspraken doen alleen om hun gevoelens niet te kwetsen is respectloos jegens nette mensen die wel bereid zijn om in een eerlijke discussie hun mening bij te stellen wanneer de feiten daartoe aanleiding geven.

In hoofdstuk 1 gaf ik aan dat het hebben van ongelijk en er niets tegen doen schadelijker is dan de meeste mensen zich realiseren. Het niet weerspreken van onwaarheden heeft in de Verenigde Staten tot gevolg gehad dat een van de politieke partijen een dozijn presidentskandidaten heeft waarvan slechts één heeft aangegeven dat de evolutietheorie juist is. Voor de andere kandidaten geldt dat zij hetzij

47

- incapabel zijn om logische gevolgtrekkingen te maken, - in staat zijn om bewijsmateriaal te beoordelen maar liegen over de getrokken conclusies om vervreemding van een groot deel van de stemmers te vermijden, of - lui zijn en een opinie hebben zonder naar het bewijsmateriaal te kijken. Het moge duidelijk zijn dat dit geen eigenschappen zijn die je graag in een president ziet. Amerikanen zijn aardige mensen maar door het sparen van elkaars gevoelens hebben ze onbedoeld een laagdoorlaat-filter gecreëerd voor politici omdat capabele en eerlijke kandidaten weten dat ze geen kans maken. En grappig genoeg is het maar al te gewoon dat je Amerikanen vaak over hun overheid hoort klagen! Dat is wat er gebeurt als je te voorzichtig omgaat met de gevoelens van anderen. Als mensen niet gekwetst wil worden, moeten zij hun mening maar aanpassen wanneer die niet strookt met de realiteit. Als u een betere maatschappij wilt, dan moet u onwaarheden en niet-onderbouwde beweringen niet onweersproken laten. Als u zich uitspreekt, kan de andere persoon beweren dat u zijn wereldbeeld beledigt. Maar een wereldbeeld is geen denkend wezen en kan zich dus ook niet beledigd voelen. Je kunt ook theekopjes, architectuur, wetenschap en muziek niet beledigen. Een beleefde, feitelijke weerlegging is geen belediging. Wijs hier beleefd op en uit uw teleurstelling over zijn houding. In de loop van de tijd leren mensen dan om het niet weer te doen.

Ik zou u willen vragen om andere mensen uit te leggen wat de Gouden regel is. Ze kennen de naam ervan misschien nog niet, maar de regel zelf zal hen waarschijnlijk bekend voorkomen, ook als die niet in een prettige mate in de maatschappij waarin zij leven wordt toegepast.

48

Ik zou u ook willen vragen om de Gouden regel zelf bewust toe te passen, gewoon in uw eigen omgeving en anderen laten zien dat u dat doet. U kunt wanneer u over een onderwerp nadenkt en uw mening vormt, de Gouden regel gebruiken. Oefening baart kunst en als u met anderen over het onderwerp discussieert, kun u uw mening overtuigend onderbouwen. Uw standpunt zal gemakkelijker als redelijk worden geaccepteerd en door anderen worden overgenomen. Mensen zijn goed in het leren door nadoen, dus de mensen in uw omgeving leren ook hoe je dit doet. Naar mate meer mensen op zoek gaan naar waarheden en dubbele standaarden onderdrukken komen ze onvermijdelijk dichter bij elkaar en verminderen onnodige spanningen.

Om het voor uzelf gemakkelijker te maken en ervoor te zorgen dat u er niet alleen voor staat, zou ik u willen vragen om dit boekje te verspreiden, of anderen te laten weten dat het bestaat. U kunt hen anders ook vragen of zij het boekje hebben gelezen of wat zij ervan vinden. Dit kan op allerlei manieren, tijdens een gesprek, via sociale media (Twitter, Facebook enz.), door een discussie over dit boekje of een onderwerp daaruit te beginnen op een Internetforum, uw handtekening onder berichten die u achterlaat op het Internet, enz.

Omdat er ook op internationaal niveau meer begrip tussen mensen nodig is, zal dit boekje in diverse talen beschikbaar zijn. Mocht u een taal waarin het boekje nog niet beschikbaar is vloeiend beheersen en u zou het willen vertalen, dan zou ik graag van u horen.

Wanneer de cultuur van een land verandert doordat mensen redelijker worden door het vaker toepassen van de Gouden regel, zullen ook politici zich aanpassen. Dat leidt er vervolgens toe dat ook de internationale politiek van het land zal veranderen. Wanneer er binnen een land meer rechtvaardigheid is

49

door het toepassen van de Gouden regel, en de politici bij hun internationale voorstellen die regel ook toepassen, zal er meer respect en vertrouwen zijn waardoor de kans op succes van voorstellen wordt vergroot.

Iedereen moet als volwassen mens feiten onder ogen durven zien, ongeacht of die in strijd zijn met wat eerder werd gedacht, en zijn mening aan kunnen passen. Iemand die dat niet doet verdient geen respect. Als meer mensen op zoek gaan naar waarheid en geen dubbele maatstaf hanteren, komen we dichter bij elkaar en nemen onnodige spanningen af.

Ik hoop dat u zult ervaren dat uw eigen zoektocht naar wijsheid en waarheid bijdraagt aan het geluk van zowel anderen als van uzelf. Wie goed doet, die goed ontmoet.

Ik heb nog twee bonushoofdstukken voor u en hoop dat u ze de moeite waard vindt. U komt er dan ook achter wie “Amal” uit de titel van dit boekje is. Als u het boekje uit heeft, lees het dan nogmaals. U zult dingen zien die u eerder niet zag, niet in de laatste plaats door het volgende hoofdstuk.

50

BONUSHOOFDSTUK 13

De grondlegger van een menselijke religie heeft het maar lastig. Een hogere macht heeft door zijn almacht veel meer en veel betere mogelijkheden om de wensen van die hogere macht aan mensen kenbaar te maken. Een grondlegger van een menselijke religie moet voor de groei van de religie twee belangrijke doelen bereiken: - volgelingen aantrekken, en - volgelingen behouden. Uit oogpunt van marketing is het logisch als regels om dat doel te bereiken al in de religie besloten zijn, zodat de kans dat ze worden opgevolgd groter is. Omdat de hogere macht die ten grondslag ligt aan een menselijke religie per definitie niet bestaat, is het aantrekken van volgelingen lastig als er geen verklaring voor de afwezigheid wordt gegeven. Een manier is om te zeggen dat de interactie tussen de hogere macht en de grondlegger van de religie een exclusief karakter heeft. Dit geeft de grondlegger meteen ook status, wat erg prettig is. Een hogere macht heeft al die problemen niet. Die kan ervoor zorgen dat de religie die aan de hogere macht ten grondslag ligt zich onmiskenbaar onderscheidt van menselijke religies. Er is ook een goede reden voor om dat ook te doen. Als de goddelijke oorsprong niet onmiskenbaar is, dan is het lastig om een mens dan verantwoordelijk te houden voor het volgen van een menselijke religie.

Wat zou een hogere macht doen of kunnen doen dat grondleggers van menselijke religies niet kunnen? En wat zouden grondleggers van menselijke re-

51

ligies die hun religie willen laten groeien en die ten koste van andere religies als de ware willen portretteren kunnen doen? Welke van de volgende twee mogelijkheden is voor elk van de in de onderstaande lijst genoemde acties het meest waarschijnlijk?

Mogelijkheid 1) - actie voorbehouden aan een hogere macht; of Mogelijkheid 2) - actie van een grondlegger van een menselijke religie.

De acties - Het verbieden van het kritisch kijken naar de religie en de grondlegger(s). - Het geschrift licht laten geven wanneer het wordt geopend. - Een belasting voorstellen voor mensen die de religie niet aanhangen. - Beloven elk jaar dat een priemgetal is een prachtige komeet langs de aarde te sturen. - Het sluiten van vriendschap met mensen die een andere religie aanhangen verbieden. - Een onthullend geschrift openbaren dat zo helder en ondubbelzinnig is dat een lezer niemand nodig heeft om het geschrift zonder misverstand te begrijpen, en zo helder en ondubbelzinnig dat er geen tweespalt over het geschrift en daaruit voorvloeiend leed zal ontstaan. - Zingende vogels, welriekende bloemen, regenbogen, grote harige spinnen, de sterren, stinkende moerassen, en de maan tekens van de hogere macht van de religie noemen. - Voor de verspreiding van de boodschap van het geschrift de hele mensheid op een ochtend wakker laten worden met een hoofdstuk van het geschrift in het

52

hoofd, zodat mensen verbaasd zijn dat ze dat in hun hoofd hebben, dat er sommige mensen zijn die precies hetzelfde hoofdstuk in hun hoofd hebben en veel andere mensen andere hoofdstukken kennen. - Geloven zonder enig bewijs voor de hogere macht een deugd noemen. - Degenen die het geschrift niet geloven voor gek uitmaken of anderszins als minderwaardig aanmerken. - Het geschrift zelf bewijs voor de religie noemen. - Het geschrift de tekst laten spreken in je eigen taal wanneer je met je vinger over de tekst gaat; handig voor mensen die niet kunnen lezen of een andere taal spreken. - De grondlegger na de openbaring nog duizend jaar in goede gezondheid verder laten leven zodat de boodschap over de hele wereld verspreid kan worden en stabiliseren zodat zijn dood niet tot een opsplitsing in stromingen leidt. - Op zich zinnige morele regels uit het geschrift, zoals de regel niet te stelen of te moorden, toeschrijven aan de hogere macht, terwijl die regels al uit de Gouden Regel voortvloeien. - Een onthullend geschrift openbaren dat zo helder en ondubbelzinnig is dat er geen tweespalt over het geschrift en daaruit voorvloeiende strijd en leed zal ontstaan. - Voorschrijven dat de religieuze leiders gehoorzaamd moeten worden.

Kunt u zelf twee acties bedenken voor elk van de twee mogelijkheden?

Een van de gemeenste beweringen die ik in een geschrift ben tegen gekomen is dat alle ellende die je overkomt je eigen schuld zou zijn. Voor dit boek wilde ik oorspronkelijk uw oordeel vragen of die bewering waar is aan de hand van een aandoening die harlekijn ichtyose heet. Baby’s met deze aandoening sterven meestal binnen enkele dagen na de geboorte. Voor

53

een foto van zo’n baby zou u op Google kunnen zoeken maar wees gewaarschuwd want het is schokkend om te zien. Baby’s met deze ziekte hebben niets misdaan. De oorzaak is een mutatie in een gen voor een eiwit in de huid, zoals met DNA sequencers is vastgesteld. Zoals in hoofdstuk 9 genoemd is niet elke mutatie in het DNA een gunstige mutatie. Deze baby’s hebben gewoon enorme pech dat één van de circa 100 mutaties tot deze medische aandoening leidde. Voorpagina nieuws in september 2015 stond dichter bij de reden waarom ik dit boek schrijf: de onverdraagzaamheid van mensen ten opzichte van elkaar. Honderdduizenden vluchtelingen zoeken naar een betere toekomst in een ander land. Hun voorkeur is onmiskenbaar: Niet een land waar hun eigen religie dominant is maar een land waar de Gouden regel meer algemeen wordt toegepast/minder vaak wordt geschonden. Die september kwamen twee kinderen in het nieuws. Het ene kind was Aylan Kurdi, een peuter van drie jaar die voor een betere toekomst met de rest van zijn familie in een wankel bootje was gestapt. Dat bootje sloeg echter om waardoor deze kleine vluchteling verdronk en op een Turks strand aanspoelde. Het andere kind was een meisje dat vroegtijdig door een keizersnede ter wereld kwam omdat haar moeder getroffen was door het oorlogsgeweld. Het meisje had een granaatscherf boven haar oog die werd verwijderd voordat de buik van haar moeder weer werd gesloten. Het meisje had nooit iets misdaan, en was al voor haar geboorte het slachtoffer van de onverdraagzaamheid van mensen verblind door de overtuiging van het eigen gelijk. De chirurgen die het meisje ter wereld brachten hebben voorgesteld dat zij de naam Amal zou krijgen, het Arabische woord voor hoop. Haar naam staat op de omslag van dit boekje omdat zij (en met haar iedereen, u ook) in een wereld zou moeten leven waar mensen hun levensvisie niet aan anderen opleggen en het vertrouwen hebben dat een eventuele hogere macht ook inderdaad zo-

54

veel macht heeft dat die het zelf af kan om voor eventueel gemaakte fouten ten aanzien van een aangehangen levensvisie een eerlijke en passende straf uit te delen.

De grondleggers van menselijke religies zullen hun beweringen aanvaard moeten krijgen. Zij zullen altijd charismatische personen zijn geweest, denk ik. En zij zullen gebruik hebben gemaakt van een vaardigheid die politici ook hebben: Het gebruik van retorische trucs: bijvoorbeeld door trivialiteiten te combineren met een niet te verifiëren bewering opdat deze laatste wordt geaccepteerd.

“Weet u niet dat de vogels vliegen en de bijen zoemen? De hogere macht weet dat aan de voet van de regenboog een pot goud ligt te wachten op de rechtschapene.”

Een toehoorder wil natuurlijk niet dom overkomen; uiteraard weet die dat vogels vliegen en bijen zoemen. Dat van die pot met goud wist hij niet, maar zal dus ook wel kloppen. Toch? En dat iedereen om hem heen ook zwijgt, is dat geen bevestiging? Als het niet is toegestaan terug te praten, zul je ook niet weten of anderen de uitspraak betwijfelen.

Mensen hebben gevoelens, positieve en negatieve. Bepaalde gedachten kunnen je een positief gevoel geven en andere een negatief gevoel. Het opwekken van zulke gevoelens kan door conditionering versterkt kan worden. Hier zal een menselijke religie gebruik van maken. Door van jongs af aan positieve gevoelens te associëren met de niet-bestaande hogere macht, kan een menselijke religie ervoor zorgen dat mensen bij het praten over de hogere macht een positief gevoel krijgen. Dat kan ook omgekeerd, dat wil zeggen ze de hogere macht

55

ervaren wanneer ze het positieve gevoel krijgen, bijvoorbeeld bij een mooie zonsondergang, een bloemenzee of het zien van de sterrenhemel. Politici bespelen ook de emoties, bijvoorbeeld door het volkslied te zingen of door het gebruik van clichés. Welbekende voorbeelden van die laatste zijn “My fellow Americans” en “God bless America”. Door de jaren heen hebben menselijke religies met succes van “confirmation bias” gebruik gemaakt. Elke positieve gebeurtenis in het leven wordt aan de hogere macht toegeschreven. In geval van negatieve gebeurtenissen wordt het slachtoffer aangemoedigd om troost te zoeken bij de hogere macht (die kennelijk niet verantwoordelijk is voor het leed), of wordt het als straf gezien en wordt boetedoening aanbevolen. Het toppunt van confirmation bias is de uitspraak dat het geschrift boven de hogere macht’s eigen universum uit gaat. Dat verschaft een religieus leider een handig weerwoord op elke lastige vraag in geval van een verschil tussen het geschrift en de realiteit. In plaats van verlies aan autoriteit door een lastig feit, onderstreept het de autoriteit van de religieus leider. Dat is dubbele winst voor hem.

Herinnert u zich het derde fragment in Hoofdstuk 8 nog?

“En de Heer was met Judah; en hij verdreef de bewoners van de berg; maar kon niet de bewoners van de vallei verdrijven want zij hadden ijzeren strijdwagens.”

Wat denkt u? Zou dit een heel oud geval van confirmation bias kunnen zijn of niet? In de moderne tijd willen menselijke religies dat mensen hun nietbestaande hogere macht danken in situaties zoals die hieronder.

56

Een slachtoffer van een aardbeving wordt opgespeurd door een goed getrainde hond en gered door reddingswerkers. Een automobilist overleeft een ernstig ongeluk, waarbij de airbag, veiligheidsgordel en kreukelzone deden waarvoor ze ontworpen waren. Een kind met een hersentumor herstelt na een complexe medische ingreep door chirurgen. Een getrainde strijder vernietigt met een geavanceerd wapen een voertuig van de vijand.

In het laatste geval kan het gebeuren dat, wanneer strijders van de vijand precies hetzelfde doen, dezelfde hogere macht wordt geprezen. Maar de hogere machten van humane religies begunstigen degenen die meer middelen hebben, beter plannen en beter mikken.

Menselijke religies zijn zwakke religies omdat ze alleen door verdediging kunnen voortbestaan aangezien er per definitie geen hogere macht aan ten grondslag ligt. Bij gebrek aan een hogere macht als bron van buitengewone wijsheid, moeten grondleggers van menselijke religies zich behelpen met vage beloftes en uitspraken, net zoals een astroloog die horoscopen opstelt. Om kritisch onderzoek te vermijden zullen zulke grondleggers geloven zonder bewijs daarvoor tot deugd verheffen, waardoor zij ook geen bewijs hoeven te leveren voor wat ze beweren. Zelf nadenken wordt ontmoedigd. Het moet zelfs blind geloof zijn, omdat gelovigen hun ogen moeten sluiten voor de gebreken die een menselijke religie onvermijdelijk heeft. Het lijkt me onwaarschijnlijk dat een hogere macht blind vertrouwen in een menselijke religie net zo sterk waardeert als een even groot vertrouwen in de ware religie. Kan het zijn dat wij worden beoordeeld of we de religie waarin we geboren zijn blind volgen en onze vrije wil niet gebrui-

57

ken? Dat zou het oneerlijke voordeel van het in de ware religie geboren worden deels opheffen; en is dus iets dat van een rechtvaardige hogere macht verwacht zou kunnen worden. Wat vond u van de leerlingen 4 en 8?

Leerling 4: spant zich niet in want als alle andere leerlingen het werk doen profiteert hij toch van de goede antwoorden. Leerling 8: verwerpt het antwoord van een andere leerling als dat afwijkt van het antwoord dat zijn vader hem geleerd heeft.

Sommige landen hebben wetten die vrijuit praten over religie belemmeren. Een dergelijke wet zet de religie van zo’n land voor schut, omdat zo’n wet de schijn wekt dat de religie zelf onvoldoende goddelijke inhoud heeft om zich staande te houden. Zo’n wet gaat ook in tegen het principe dat er geen dwang is in religie en beperkt verder de vrij wil. Ik dwaal af. In tegenstelling wat een ware religie gemakkelijk toe zou kunnen laten, kiest een menselijke religie ervoor het voor jezelf denken te ontmoedigen.

Zelf-selectie komt niet alleen bij potentiële presidentskandidaten voor. Het is een heel algemeen verschijnsel. Het gebeurt bijvoorbeeld bij het maken van een studiekeuze. Zonder een wiskundeknobbel zal iemand niet naar een universiteit gaan om daar wiskunde te studeren. Een school waar gymleraren worden opgeleid trekt studenten met bovengemiddelde atletische vermogens. En een opleiding tot religieus leider van een menselijke religie trekt geen mensen aan die inzien dat die religie verzonnen is. Op deze opleiding leren de studenten de argumenten die het meest succesvol zijn gebleken om de twijfels en vragen van volgers van de religie te pareren. Het resultaat is een religieus leider die sterk overtuigd is van zijn gelijk, geheel onterecht want hij is de volger van een menselijke religie.

58

Als de argumenten niet helpen kan er altijd nog druk worden uitgeoefend met (oncontroleerbare) claims over het leven na de dood, zowel in de vorm van beloning of als straf. Iedereen die niet de realiteit zoals bepaald aan de hand van objectieve feiten als standaard gebruikt, is in een discussie geen partij voor zo’n goed getrainde religieus leider.

Ook politici hebben manieren om zwakke standpunten staande te houden. In geval een politicus geen argumenten heeft, is een bekende strategie om de discussie af te leiden naar een bijzaak of iets irrelevants. De politicus maakt zich daar dan erg druk over en de eigenlijke kwestie komt niet meer aan de orde. De politicus kan bijvoorbeeld zeggen dat wat de andere politicus zei beledigend of respectloos is; dat werkt vaak prima, zeker als zij zichzelf niet als slachtoffer opwerpen maar iets of iemand anders. Dus, wanneer u ziet dat iemand zo doet of een andere persoon uitscheldt (racist, liberaal, heiden, communist, conservatief enz.) dat die persoon uw opinie ten gunste van zijn eigen agenda probeert te beïnvloeden.

Een hogere macht heeft door zijn almacht geen onbeduidende mensen met onbeduidende wapens nodig om de ware religie te verspreiden. Een leider van een menselijke religie kan daar anders over denken. Hoe krijgt zo’n religieus leider mensen dan zo ver dat ze voor zijn behoefte aan macht hun eigen leven in de waagschaal stellen? De religieus leider biedt ze iets hogers, een beter leven in het hiernamaals. Als ze sterven, dan krijgt de religieus leider ook geen verwijt van de achterblijvers. Het ging immers niet om macht voor de grondlegger maar om iets hogers. De wegen van de hogere macht zijn ondoorgrondelijk; de hogere macht had een ander plan; de gesneuvelden zijn nu in een prachtig oord; hun dood was niet zinloos (herkent u in die

59

uitspraken het stilzwijgend aanzetten tot confirmation bias? En dat dit gebeurt zonder enig bewijs voor de uitspraken?). Geef de overledenen een eretitel, zoals martelaar. Zo’n titel kost de religieus leider niets. Het tot martelaar betitelen geeft de religieuze leider ook status. Dubbele winst dus voor de menselijke religie en een trieste dag voor de mensheid.

Met nog wat meer handigheid wordt het helemaal gemakkelijk om mensen te manipuleren. Zeg dat gesneuvelde martelaren lekker ruiken, en je kunt met een verborgen flesje parfum andere volgelingen overtuigen dat er een wonder is geschied en de gesneuvelden inderdaad naar het paradijs zijn gegaan. De overgebleven strijders zullen harder vechten, en het anderen vertellen dat ze een wonder hebben meegemaakt en zo meer rekruten aantrekken. Door bidden, bijvoorbeeld, gevallen strijders tot leven wekken of vijanden uitschakelen zou aanmerkelijk overtuigender zijn, maar er zijn geen aanwijzingen dat een religie in die mate door een hogere macht wordt gesteund.

Politieke ideologieën die een levensvisie op willen leggen kunnen er ook wat van, en hebben dan ook ongelofelijk veel leed veroorzaakt. De meest bekende voorbeelden zijn het nazisme en het communisme. Ook die hadden hun methoden, zoals concentratiekampen, partijdige rechtbanken, rode boekjes met leefregels, en geweld wanneer de wereldvisie niet naar tevredenheid werd gevolgd. Verklikkers werden ingezet, en andere machtsstructuren die een bedreiging konden vormen ingelijfd, verzwakt of aangevallen. Verbanning en marteling waren ook bruikbare middelen.

Democratische landen zijn ook niet zonder schandvlekken. Onder de gebruikte middelen vallen het aanpassen van kiesdistricten om met een minderheid aan kiezers toch een meerderheid te behalen, het demoniseren van de te-

60

genstander, of het gebruik van slogans die bij de kiezers vertrouwd aanvoelen maar die weinig meer zijn dan een doelmatige manier om een inhoudelijke discussie over een onhoudbaar standpunt te vermijden. In diverse landen is het kopen van politici, hetzij onder de tafel, hetzij omdat het de manier is om over voldoende geld te beschikken om gekozen te worden een belemmering om te komen tot goede besluitvorming.

61

BONUSHOOFDSTUK 14

In dit boekje heb ik wetenschap gecontrasteerd met politiek en religie. De focus lag op religie aangezien die minder land-gebonden zijn dan politiek. Maar over politiek zou ik nog enkele gedachten met u willen delen, aangezien ook dat een gebied is waar de waarheid geweld wordt aangedaan, wat onvermijdelijk tot slechte beslissingen en leed leidt.

Ofschoon in een veranderende wereld samenlevingen overeenkomstig moeten veranderen, zijn snelle veranderingen niet goed voor een samenleving. Wat u van een politicus die uw respect en stem verdient mag verwachten is een plan hoe veranderingen zonder getreuzel maar geleidelijk over een groot aantal jaren worden doorgevoerd. Dat biedt perspectief en geeft ook gelegenheid tot bijsturen. Stel dat het verstandig is om de consumptie van fossiele brandstoffen te verminderen is. Volgens de Gouden regel is een mogelijke reden dat je niet wilt dat latere generaties de dupe worden van verspilling van een eindige energiebron nu, aangezien je zelf ook niet onder een tekort wilt lijden doordat voorouders die verkwistten. Bekijk, slechts ter illustratie, het volgende voorstel voor brandstofbesparing. De brandstofaccijns wordt jaarlijks gedurende 10 jaar met een klein bedrag verhoogd, waarbij de inkomsten daaruit worden teruggegeven via de inkomstenbelasting. Omdat de verandering geleidelijk is, worden burgers die veel brandstof verbruiken niet door een sterke koopkrachtschommeling getroffen (degenen die profiteren hoor je natuurlijk nooit klagen). Burgers kunnen bij de aanschaf van brandstofverbruikende zaken rekening houden met de wetenschap dat de

62

brandstofprijzen verder zullen stijgen. Bedrijven zullen dat ook doen maar kunnen eerdere investeringen nog wel terugverdienen. Bedrijven zullen ook energiezuinige producten ontwikkelen omdat ze weten dat er vraag naar zal zijn. Ze hebben de tijd om een manier te bedenken waarop dat zo goedkoop mogelijk kan. Mocht blijken dat het beleid niet het gewenste resultaat heeft dan kan het worden bijgesteld. Als blijkt dat ongewenste bijwerkingen zijn, dan blijft de schade beperkt door de geleidelijke invoering en kan de koers worden aangepast om daar rekening mee kunnen houden.

Verandering in de politiek is een moeizaam proces omdat tegenstanders van een voorstel argumenteren dat groep X dan bevoordeeld wordt en/of groep Y benadeeld wordt. Dat klinkt oneerlijk, inderdaad. Echter, iedereen moet zich realiseren dat in de huidige situatie groep Y dus wordt bevoordeeld ten koste van groep X. Burgers moeten daarom geen genoegen nemen met een half antwoord, en eisen dat wordt uitgelegd waarom het bevoordelen van groep Y in de bestaande situatie beter is dan het bevoordelen van groep X. Politici die dat niet willen verdienen uw respect en stem niet. Verlies verder niet uit het oog dat groep Y door de jarenlange bevoordeling mogelijk groot is, terwijl groep X nog klein is en dus moeilijker van zich kan laten horen.

Het is een vergissing te denken dat politici alleen beslissingen nemen door te stemmen. Zij nemen ook bewust beslissingen door iets te laten, namelijk door geen verandering voor te stellen. De eerste beslissingen zijn gewoonlijk openbaar en dus voor de burger zichtbaar. De tweede beslissingen echter niet. Maar politici die geen actie ondernemen hebben wel een keuze gemaakt en u dient hen daarvoor verantwoordelijk te houden.

63

Voor het besturen van een auto moet u een rijbewijs hebben. Voor het (mee)besturen van een land is dat vreemd genoeg niet nodig. Het vermogen om gekozen te worden is geen garantie voor de aanwezigheid van de capaciteiten om ingewikkelde besluiten te nemen. Het zou goed zijn als politici pas gekozen mogen worden als ze daarvoor een diploma hebben gehaald. Ze zouden daarvoor moeten leren wat de valkuilen voor onze hersenen zijn (zoals bijvoorbeeld onderzocht door Daniel Kahneman, Dunning & Kruger, J. Edward Russo, Dan Ariely enz.), laten zien dat ze logische conclusies kunnen trekken en voorstellen kunnen presenteren en verdedigen zonder gebruik te maken van drogredenen en non sequiturs.

Hedendaagse democratieën kenmerken zich door asymmetrische communicatie. Politici discussiëren met elkaar en praten tegen kiezers via de media zoals de televisie, maar die kiezers hebben weinig goede mogelijkheden om terug te praten. Dit draagt niet bij aan goede besluiten. Voor elk wetsvoorstel waarover politici een beslissing nemen zou een internetpagina moeten worden geopend waarop burgers voorstellen voor verbetering, argumenten voor en tegen, en feiten ter onderbouwing achter kunnen laten. Dit zou een website zijn die dient ter ondersteuning van de besluitvorming, om tot een zo goed mogelijk besluit te komen. Het is geen website om burgers hun hart te laten luchten (daar zijn genoeg andere websites voor). Daarom is de website gemodereerd. Elk argument, feit of voorstel voor verbetering komt er maar één keer in. Alle informatie wordt in de vorm van een boomdiagram gestructureerd, waarbij de informatie ter verkrijging van overzicht kan worden verborgen en zichtbaar gemaakt (net zoals je bestanden en mappen in een computer zichtbaar kunt maken en kunt verbergen). Tussenconclusies worden getrokken op basis van de aangedragen feiten, omdat het ge-

64

makkelijker en minder vermoeiend is om een conclusie te controleren dan om die allemaal zelf te trekken. De bijdragen van burgers worden anoniem in de website opgenomen. Het doet er namelijk niet toe wie iets zegt, maar wat er wordt gezegd. Met deze webpagina kan de politiek gebruikmaken van de collectieve kennis en slimheid van de burgers, en profiteert de hele bevolking van de betere besluiten die de politici daardoor kunnen nemen. Door de toegenomen transparantie kunnen belangengroeperingen niet meer zo gemakkelijk de politiek naar hun hand zetten. De argumenten van minderheden worden net zo goed gehoord als die van de meerderheid. De media kunnen politici erop aanspreken waneer die iets beweren dat op de website is ontkracht. Of dit voorstel praktisch haalbaar is weet ik niet, omdat de wepagina misschien wel heel groot wordt. Maar als we het niet proberen komen we daar ook niet achter. En lukt het zo niet dan bedenkt iemand anders misschien wel weer een oplossing.