EDUCATIEOPZET Training Illness Management & Recovery

EDUCATIEOPZET Training Illness Management & Recovery TRAININGSDAGEN 1 T/M 4

Educatiehandboek IMR – Saxion‐

Verantwoording Educatie training IMR De training omvat vier dagen waarin in de basis het volgende wordt uitgelegd: visie op herstelgericht werken en de drie methoden motiverende gespreksvoering, cognitieve gedragstherapie en educatietechnieken. De twaalf IMR modulen vormen het raamwerk waarin de stof aangeboden wordt. Het doel is dat de deelnemers bekend worden gemaakt met enkele modulen en dat zij alle methoden goed kunnen toepassen in deze IMR modulen. Op de trainingsdagen 2, 3 en 4 staan daardoor telkens 2 modulen per dag op het programma zodat voldoende diepgang bereikt kan worden in het eigen maken en toepassen van de methoden. Elke IMR module komt een keer aan bod zodat mensen vragen kunnen stellen n.a.v. de inhoud en opzet. Module 1, 8, 9, 10, 11 komen meteen in training 1 aan bod en zijn niet als huiswerk aangedragen. Modulen worden tijdens de bijeenkomst door verschillende subgroepen gelezen (elke subgroep neemt twee modulen tot zich) zodat er een terugkoppeling kan plaatsvinden in de subgroepen en de inhoud daarmee voldoende behandeld kan worden. Elke gespreksmethode/techniek wordt behandeld met behulp van theorie, oefening (waarin ieder individu aan het denken gezet wordt of waarin iedereen iets kan inoefenen), rollenspel (waarbij er in twee grote subgroepen gespeeld kan worden zodat IMR groep nagebootst kan worden). De deelnemers willen soms onder een rollenspel uitkomen. Het is belangrijk om wel hiermee te oefenen omdat dat de mogelijkheid geeft om tegen zaken aan te lopen die lijken op die van de praktijk.

Informatie Saxion | University of Applied Sciences Herstelgerichte zorg en client‐empowerment Marijke Brugman

Inge Geerink,

Coördinator netwerk IMR

projectleider

T: 0570‐606148

T: 053‐5376020

E: m.j [email protected]

E:[email protected]


Inhoud 1. 2.

Trainingsprogramma bijeenkomst 1

3.


4.




Training 1 ‘Herstelgerichte zorg mbv IMR’ Saxion Kenniscentrum Gezondheid, Welzijn & Technologie Lectoraat GGZ herstelgerichte zorg en cliënt‐empowerment

Voorbereiding van deelnemers op dag 1 van de training: Voorafgaand aan de training lezen de deelnemers het visiestuk lectoraat GGZ ‘visie op herstel’ (2010). Deze wordt digitaal opgestuurd naar de deelnemers en wordt opgenomen in de map met trainingsmateriaal IMR (lectoraat GGZ). Dagdeel 1 Visie 09.00 ‐ 09.30 09.30 ‐ 10.15

Kennismaking, beginsituatie deelnemers en verwachtingen Theorie herstelgerichte zorg en cliënt‐empowerment (gebaseerd op visiestuk lectoraat GGZ)

10.15 – 10.30 10.30 – 12.15

pauze Individuele opdracht (herstelthermometer) en subgroepopdracht: vertaling van herstelvisie naar eigen houding, vaardigheden en beleid (huidige en gewenste situatie uitwerken op schaalvraag)

Dagdeel 2 Methodiek IMR en groepsdynamica 13.00 – 14.45 Informatie methodiek IMR (twaalf modulen). Subgroepopdracht: analyse van enkele IMR modules (1, 8, 9, 10, 11) met terugkoppeling in de groep. 14.45 – 15.00 Pauze 15.00 – 15.45 Theorie groepsdynamica 15.45 – 16.00 Evaluatie en vooruitblik volgende bijeenkomsten Bijlagen Invuloefening Herstelthermometer Invuloefening IMR methodiek Alle powerpointpresentaties zijn in de laatste bijlage als pdf bestand toegevoegd Ppt herstelgerichte zorg Ppt groepsdynamica


Inventarisatie randvoorwaarden herstelgerichte zorg Herstelvisie van het lectoraat GGZ (2010): •

Cliënten GGZ moeten meer regie en zeggenschap krijgen en gebruiken om te bepalen hoe ze hun leven op verschillende levensgebieden kunnen inrichten. Herstel heeft als centraal thema ‘zingeving op diverse levensgebieden’.

•

Aan herstel wordt gewerkt in de vierhoek cliënt – naastbetrokkene – ervaringsdeskundige -

professional. Hiervoor heeft de professional een adequate houding en de juiste vaardigheden nodig die passen bij het herstelconcept dat leidend is in de zorg voor cliënten met een

langdurende psychische aandoening. De professional heeft kennis nodig over begrippen herstel, veerkracht, sociale steun en self-efficacy, mastery en locus of control. •

De professional zal nauw samen werken met ervaringsdeskundigen en naast betrokkenen zodat er meer gebruik wordt gemaakt van de ervaringskennis van (ex-) cliënten en hun naasten.

•

Cliënten, naastbetrokkenen, ervaringsdeskundigen en professionals werken samen aan het herstel, parallel aan de start van de behandeling van zijn psychiatrische aandoening en/of verslaving.

Factoren die herstel bevorderen op cliëntniveau (Spaniol e.a. in: Vervaeke en ozgroep LUCAS, 2005) 

Keuzemogelijkheden



Hoop, geloof en vertrouwen



Vervullen van sociale rollen



Betekenisvol netwerk



Deelname aan activiteiten



Juiste medicatie



Ondersteuning bij praktische zaken



….

Houding hierbij van de hulpverlener (Droes en Plooy, 2010): •

Bevordert het herstel van de persoon door: –

heeft een attitude van hoop en optimisme

–

Is present

–

Gebruikt zijn professioneel referentiekader op terughoudende bescheiden wijze

–

Maakt ruimte voor, ondersteunt het maken van en sluit aan bij het eigen verhaal van de cliënt

–

Herkent en stimuleert het benutten van de eigen kracht van de cliënt

–

Erkent benut en stimuleert de ondersteuning door belangrijke anderen

– – •

Gericht op het verlichten van het lijden en het vergroten van eigen regie autonomie

Is gericht op het terugdringen van ziekteverschijnselen door: –

Het ondersteunen van zelfmanagement

–

Het delen in plaats van het vermijden van behandelrisico’s

– – •

Erkent benut en stimuleert ervaringsdeskundigheid

Het toegankelijk maken en bieden van de door de cliënt gewenste behandeling Het ontwikkelen en toepassen van adequate bemoeizorgprocedures

Bevordert door de cliënt gewenst maatschappelijk rolherstel door: –

Het nastreven van sociale participatie/inclusie

–

Het bestrijden van stigma, discriminatie en uitsluiting


–

Het waar wenselijk uitvoeren van belangenbehartiging en zorgen voor rechtsbescherming

Herstelgericht werken op uitvoeringsniveau en beleidsniveau 

Herstelgericht werken vanaf dag 1: herstelgerichte methodiek / methoden / instrumenten / onderzoeksinstrumenten / gesprekstechnieken.

 

Inzetten van ervaringskennis / deskundigheid van de cliënt

Samenwerking tussen cliënt – naastbetrokkenen – professionals – ervaringsdeskundigen (Visie Lectoraat GGZ, 2010)



Cliëntparticipatie in behandel- en begeleidingsplan



Terugdringing van dwangmaatregelen, zelfbepaling in crisissituaties



Toegankelijk aanbod



Herstelwerkgroepen en lotgenotencontact (ROPI, 2010)



….


Lectoraat GGZ. Training Totaal ‘Herstelgerichte zorg mbv IMR’ Dag 1 Visie op herstel en IMR Welke nieuwe elementen zie je in de modulen 1, 8, 9 ,10,11? Welke overlap zie je? En onder welke methode, instrument of techniek valt dit van wat je nu gebruikt? Welke meerwaarde zie je in IMR als geheel?


Herstelthermometer Doel: persoonlijke reflectie (welke houding, ervaringen en ideeën heb je rondom herstel) en aansluitend uitwisseling van ervaringen. 1.

Ik heb vertrouwen in de kracht van onze cliënten.

Schrijf hieronder op in welke mate je vertrouwen hebt in de kracht van de cliënten (eventueel met een voorbeeld).

……………………………………………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………………………………………. 2.

Door middel van mijn gesprekstechnieken help ik mijn cliënten in het verwezenlijken van hun doelen.

Schrijf hieronder welke gesprekstechnieken je het meeste helpen in het verwezenlijken van hun doelen (eventueel met een voorbeeld). ……………………………………………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………………………………………. 3.

Ik geloof dat de methodiek van onze instelling bijdraagt aan het herstel van de cliënten.

Schrijf hieronder op in welke mate de methodiek bijdraagt aan het herstel van de cliënten (eventueel met een voorbeeld).

……………………………………………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………………………………………. 4.

Herstel kan het beste bereikt worden met een optimale samenwerking tussen cliënten, hun naasten en hun begeleiders.

Schrijf hieronder op hoe je ooit herstel bereikt hebt in samenwerking met een cliënt, zijn naaste en hun begeleiders (eventueel met een voorbeeld).

……………………………………………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………….


Observatieformulier Illness Management and Recovery Totaal Indien de cliënt in stadium van

Observaties

voorbeschouwing of overpeinzing zit: De ander is bereid (willen) (ja / nee) De ander heeft het vermogen (kunnen)

Letterlijke uitspraken gespreksvoerder

Effect op de ander

(ja /nee) De ander is gereed (klaar voor de start) (ja / nee)

Behandelde module IMR: ............................................................

Kruis hieronder aan welke technieken gebruikt zijn:

Motiverende gespreksvoeringstechnieken 0 Open vragen stellen 0 Luister reflectief 0 Bevestigen 0 Samenvatten 0 Verandertaal uitlokken 0 Verbinden van informatie en vaardigheden aan persoonlijke doelen 0 Exploreren van voor- en nadelen van huidige en gewenste situatie

0 Stimuleren van hoop en positieve verwachtingen

0 Positief heretiketteren

Cognitieve gedragstherapie technieken 0 Bekrachtigen/ belonen 0 Vorming

0 Cognitieve herstructurering 0 Ontspanningstechnieken 0 Rollenspelen 0 Model-leren (Psycho-)educatie technieken 0 Spreektempo /opdelen van informatie 0 Pauzes inlassen

0 Tijd geven aan cliënt om te antwoorden en/of te beslissen 0 Gedoseerde mimiek/houding 0 Adequaat taalgebruik


IMR Trainingsverslag Datum:

Begin-en eindtijd bijeenkomst:

Locatie:

IMR uitvoerder:

Huiswerkopdracht vorige bijeenkomst (en vooruitgang die geboekt is):

Thema van deze bijeenkomst (plus module nummer):

Gebruikte technieken in deze bijeenkomst: Motiverende gespreksvoeringstechnieken: 0 Open vragen stellen

0 Samenvatten

0 Luister reflectief

0 Verandertaal uitlokken

0 Bevestigen

0 Verbinden van informatie en vaardigheden aan persoonlijke doelen

0 Exploreren van voor- en nadelen van huidige

0 Stimuleren van hoop en positieve

en gewenste situatie

verwachtingen

0 Positief heretiketteren

Cognitieve gedragstherapie technieken: 0 Bekrachtigen/ belonen

0 Ontspanningstechnieken

0 Vorming

0 Rollenspelen

0 Cognitieve herstructurering

0 Model-leren

(Psycho-)educatie technieken 0 Spreektempo / opdelen van informatie

0 Tijd geven aan cliënt om te antwoorden en/of

0 Pauzes inlassen

0 Gedoseerde mimiek/ houding

te beslissen

0 Adequaat taalgebruik

Stadia van gedragsverandering (bij individuele bijeenkomst): 0 voorbeschouwing

0 overpeinzing 0 beslissing

0 gedragsverandering 0 gedragsbehoud

Output huidige bijeenkomst (groepsoutput en individuele output, gebruik ook achterkant):

Huiswerkopdracht volgende bijeenkomst:


Training 2 ‘Herstelgerichte zorg mbv IMR’

Saxion Kenniscentrum Gezondheid, Welzijn & Technologie Lectoraat GGZ herstelgerichte zorg en cliënt‐empowerment Voorbereiding op dagdeel 3 en 4 van de IMR training: Lezen van module 3 ‘stress‐kwetsbaarheidsmodel’ en 4 ‘sociale steun’. Lees ook de bijbehorende tekst uit ‘Werkboek voor trainers’ mbt module 3 en 4. Dagdeel 3 en 4 Motiverende gespreksvoering (MGV) 09.00 – 09.15 uur Opening en inleiding op dagdeel 3 en 4. Vragen n.a.v. huiswerk. 09.15 – 10.15 uur Theorie over Motiverende Gespreksvoering (Miller & Rollnick) met DVD fragment. 10.15 – 10.30 uur pauze 10.30 – 11.15 uur Theorie en invuloefening eenvoudige, versterkte en dubbelzijdige reflectie 11.15 – 12.15 uur Groepsrollenspel vaardigheden open vragen, reflecteren, bevestigen en samenvatten rondom module IMR 3 ‘Stress‐ kwetsbaarheidsmodel‘ (wat doet u om stress te verminderen?) 13.00 – 13.45 uur Theorie verandertaal 13.45 – 14.30 uur Oefening in tweetallen: verandertaal 14.30 – 14.45 uur pauze 14.45 – 15.45 uur Groepsrollenspel vaardigheden open vragen, reflecteren, bevestigen, samenvatten en verandertaal rondom module IMR 4 ‘Sociale steun’ (wat kunt u doen om een hechtere relatie te ontwikkelen?) 15.45 – 16.00 uur Evaluatie en vooruitblik volgende bijeenkomsten Bijlagen: Observatieformulier MGV Feedback formulier: reflectie op gesprek Invuloefening reflecteren Ppt MGV Educatiehandboek IMR – Saxion‐

Observatieformulier Motiverende Gespreksvoering Indien de cliënt in stadium van

Observaties



Effect op de ander


Open vragen stellen

wie, wat, welk, wanneer, hoe kijk uit met waarom –vragen

Luister reflectief

eenvoudige reflectie versterkte reflectie dubbelzijdige reflectie

Bevestigen

complimenten uiting van waardering en begrip

Samenvatten

elementen uit het verhaal aan elkaar koppelen, kan gericht zijn op verandertaal of wat cliënt al bereikt heeft

Verandertaal uitlokken

Evocatieve vragen stellen, belangenlineaal gebruiken, beslissingsbalans onderzoeken, uitweiden, vragen naar extremen, terugkijken, vooruitkijken, doelen en waarden verkennen


Reflectie op GESPREK Reflecteer op het afgelopen gesprek door het cijfer dat voor u geldt te omcirkelen. De vragen zijn alle volgens hetzelfde patroon.

Een uitspraak wordt steeds gevolgd door de cijfers 1 2 3 4. 1 = ik ben het er helemaal niet mee eens

2 = ik ben het niet echt met de uitspraak eens

3 = ik ben het gedeeltelijk met de uitspraak eens 4 = ik ben het volledig met de uitspraak eens 1.

ACCEPTATIE

1

2

3

4

1

2

3

4

1

2

3

4

1

2

3

4

1

2

3

4

1

2

3

4

7. LUISTEREN

1

2

3

4

8.

1

2

3

4

Ik voelde me geaccepteerd 2.

RESPECT

Ik voelde me gerespecteerd 3.

BEGRIP

Ik voelde me begrepen 4.

EERLIJKHEID EN OPRECHTHEID

Hij/zij was eerlijk en oprecht 5.

TOEKOMSTGERICHTHEID

We werkten aan mijn doelen; mijn doelen waren belangrijk 6.

INHOUD

De voor mij belangrijke zaken zijn besproken Hij/zij luisterde goed naar mij HOOP

Ik voel me hoopvol na het gesprek


Invuloefening: Omgaan met weerstand Onderstaand vind je en aantal uitspreken van patiënten  Wat is de onderliggende boodschap?  Verzin een eenvoudige en een versterkte reflectie (en indien mogelijk een dubbelzijdige reflectie) waarmee gereageerd kan worden op deze uitspraak? Welke past er het beste bij?

1. “Wat maakt het nou uit, een beetje alcohol. We doen allemaal wel dingen die ongezond zijn”.

2. “Ik snap het niet. Ik kom bij u vanwege angstklachten en nu begint u over een cursus omgaan met agressie”.

3. “Ik ben hier omdat het moet van mijn vrouw. Ik zie hier zelf het nut niet van in”.

4. “Mijn man zegt ook dat ik tot niets in staat ben. Hij heeft gelijk. Ook al zou ik willen veranderen, het gaat me toch nooit lukken”.




Saxion Kenniscentrum Gezondheid, Welzijn & Technologie Lectoraat GGZ herstelgerichte zorg en cliënt‐empowerment Voorbereiding op dagdeel 5 en 6 van IMR training Lezen van IMR module ‘Praktische Feiten over….’: 2a ‘Psychose en schizofrenie’, 2b ‘bipolaire stoornis’ en 2c ‘depressie’ en module 5 ‘Effectief gebruik van medicatie’. Lees ook de bijbehorende tekst uit ‘Werkboek voor trainers’ m.b.t. module 2 en 5. Dagdeel 5 en 6 09.00 – 09.15 09.15 – 09.30 09.30 – 10.00 10.00 – 11.30 11.30 – 12.15 12.15 – 13.00 13.00 – 14.00 14.00 – 14.15 14.15 ‐ 15.45

15.45 – 16.00

Ervaringsdeskundigen en (Psycho‐)educatie technieken Opening en inleiding op dagdeel 5 en 6. Vragen n.a.v. huiswerk. Theorie psycho‐educatie. Invuloefening (psycho‐)educatie ervaringen. Twee groepsrollenspelen rondom module 2 en 5 Terugkoppeling huiswerkopdracht uit bijeenkomst 1 rondom herstelgericht werken binnen het team lunch Gastspreker: ervaringsdeskundige van het lectoraat Herstelgerichte zorg en Client‐empowerment. Visie op inzetten van ervaringskennis en ervaringsdeskundigen pauze Uitwerking in subroepen: Welke mogelijkheden heb je om gebruik te maken van ervaringskennis? Welke mogelijkheden zijn er om samen te werken met ervaringsdeskundigen? Evaluatie en vooruitblik op volgende bijeenkomst.

Bijlagen Observatieformulier (psycho‐)educatietechnieken Ppt (psycho‐)educatietechnieken Ppt ervaringsdeskundigen


Observatieformulier (Psycho)-educatietechnieken

Observaties

Informatie over therapie (ja / nee) Informatie over stoornis (ja / nee) Informatie over...............................


Effect op de ander

Spreektempo

- nieuwe informatie opdelen in behapbare brokken - praat niet te veel achter elkaar - praat in rustig tempo Pauzes inlassen om te checken of de informatie begrepen is dmv:

- cliënt laten herhalen wat huiswerkopdracht is of wat er gezegd is - vraag of de cliënt het begrepen heeft - laat de cliënt het belangrijkste op papier zetten zodat hij dat terug kan lezen en kan overdenken - geef eventueel een voorbeeld en vraag of dat het verduidelijkt heeft - herhaal info indien de cliënt signalen geeft dat het niet begrepen is Tijd geven om de cliënt te laten antwoorden

- adequaat gebruik van stiltes - vraag door ‘en wat nog meer’

Tijd geven aan cliënt om beslissingen te maken

- tijdens de sessie - na de sessie

Juiste mimiek en houding - rustige bewegingen - doseer oogcontact Adequaat taalgebruik

- gepaste woorden (waar mogelijk in taal van cliënt) - gepaste zinslengte - gepaste verhouding spreektijd hulpverlener versus cliënt



Saxion Kenniscentrum Gezondheid, Welzijn & Technologie Lectoraat GGZ herstelgerichte zorg en cliënt‐empowerment Voorbereiding op dagdeel 7 en 8 van de IMR trainig Lezen van IMR module 6 ‘Gebruik van alcohol en drugs’ en module 7 ‘Terugvalpreventie’. Lees ook de bijbehorende tekst uit ‘Werkboek voor trainers’ m.b.t module 6 en 7. Dagdeel 7 en 8 Cognitieve Gedragstherapie (CGT) 09.00 – 09.15 uur Opening en inleiding op dagdeel 7 en 8. Vragen n.a.v. huiswerk. 09.15 – 10.15 uur Theorie over Cognitieve gedragstherapie met DVD fragment. 10.15 – 10.30 uur pauze 10.30 – 11.15 uur Oefening cognitieve herstructurering 11.15 – 12.15 uur Groepsrollenspel met technieken ‘cognitieve herstructurering’ en ‘rollenspel’ rondom module IMR 6 ‘Gebruik van alcohol en drugs‘ (weigeren van aangeboden alcohol) 12.15 – 13.00 uur lunch 13.00 – 14.00 uur Oefening vorming rondom module IMR 7 ‘Terugvalpreventie’ (schaalvraag over terugvalpreventie) 14.00 – 15.40 uur Groepsrollenspel rondom module IMR 7 ‘Terugvalpreventie’ (rollenspel input van familie en naastbetrokkenen) 15.40 – 16.00 uur Eindevaluatie training totaal IMR Bijlagen Observatieformulier CGT Toelichting PP Cognitieve gedragstherapie Ppt cognitieve gedragstherapie


Observatieformulier Cognitieve gedragstherapie Indien de cliënt in stadium van

Observaties



Effect op de ander


Bekrachtigen / belonen

ondersteunen van adequate overtuigingen en denkbeelden - compliment/gunst/cadeau - vast ratioschema - vast intervalschema Vorming / shaping

nieuw complex gedrag opdelen in kleine stappen. Elk stapje belonen en terug kijken op wat al behaald is - schaalvraag

Cognitieve herstructurering

analyse op gebeurtenis – gedachten – gevoelens – gedrag- gevolg

Ontspanningstechnieken

- mindfullness - lichaamsgerichte oefeningen - visualisaties

Rollenspelen

- rollenspel basis - rechtbankmethode

Model-leren

- demonstratie door hv - rolmodel / ervaringsdeskundige


Achterliggende informatie met betrekking tot de ppt CGT: Theorie disfunctionele gedachten:  

Kerngedachten (globaal, star, overgegeneraliseerd). Ik ben incompetent

Tussenliggende ideeën (regels, attitudes, veronderstellingen, meestal onuitgesproken). Als ik iets

niet voor 100% begrijp dan ben ik stom



Automatische gedachten (oppervlakkige cognities). Dit is te moeilijk, dit begrijp ik nooit

Voorbeeld doe-en praatgroep kinderen van verslaafde ouders:

Nadia haar moeder kan heel uitbundig doen als ze gedronken heeft. Nadia voelt zich ongemakkelijk en angstig als haar vriendinnen bij haar op bezoek zijn.  Automatische gedachte: Ze vinden mij niet leuk.  Tussenliggende ideeën: ze denken vast dat ik op mijn moeder lijk. Als mijn moeder raar doet vinden ze mij ook raar.  Kerngedachten: Ik ben hetzelfde als mijn moeder. Door de gedachte ‘ze vinden mij niet leuk’ voelt ze zich ongemakkelijk en angstig als ze vriendinnen

op bezoek heeft. Alternatieve gedachte ‘ik doe aardig en wat mijn moeder doet moet ze zelf weten. OF ‘ik ben niet hetzelfde als mijn moeder en ik ben niet verantwoordelijk voor haar’ OF ‘mijn vriendinnen vinden me aardig en als mijn moeder raar doet dan vinden mijn vriendinnen me nog steeds aardig’.

Oefening cognitieve herstructurering vervalt in trainingsdag van CGT aangezien de theorie en DVD vertonen wellicht langer duren dan een uur. En nabespreking van groepsrollenspel van 11.15 uur ook langer duurt dan een uur.

Groepsrollenspel 1 Duur ong. 30 min. Spelen 15 min. Nabespreken 15 min. Twee subgroepen van 6, 1 observant, 4 cliënten, 1 begeleider. Module 6 Gebruik van alcohol en drugs (knip onderstaande rollen uit) 

Rol hulpverlener: Je gaat met de groep oefenen in het weigeren van aangeboden alcohol aangezien cliënt A en B

bezig zijn met het minderen van hun alcoholgebruik. Je laat ze een rollenspel spelen waarbij een buurman bij een cliënt aan de deur komt en gezellig samen een biertje wil drinken bij een voetbalwedstrijd. De buurman heeft twee flesjes Bokbier meegenomen. Cliënt A is namelijk bang voor deze situatie. Op blz. 61 van de begeleidershandleiding van IMR staat hoe het weigeren geoefend kan worden.

De belangrijkste aspecten van effectieve assertieve vaardigheden bij het omgaan met het aanbod van middelen omvatten: 1.

het spreken met vaste en luide stem,

2.

duidelijk makend dat men niet wil gebruiken en

3.

het niet maken van excuses voor de weigering, want dat lokt discussie uit.

4.

De weigering blijven herhalen en de ruimte verlaten als de aanbieder van de middelen volhoudt.

5.

Indien de middelen worden aangeboden door een vriend, kan betrokkene voorstellen een

andere activiteit te gaan ondernemen. Wees open tegenover vrienden en familieleden over het feit dat u wilt minderen of stoppen en dat dit voor u belangrijk is en vraag hen dit te respecteren.


6.

Als druk wordt uitgeoefend om te gebruiken kan men het aanbod afweren door uit te leggen dat men gestopt is met middelengebruik en dat het aanbod niet op prijs wordt gesteld.



Cliëntrol:

Je hebt een externe locus of control (je denkt dat je geen invloed hebt op dingen die je meemaakt (aangeleerde hulpeloosheid). Je voert het rollenspel wel uit maar je denkt dat de buurman toch niet naar je luistert en dat hij gewoon binnenkomt ook al geef jij aan dat je geen alcohol in huis wilt hebben en dat hij een andere keer welkom bij je is maar wel zonder alcohol. Deze gedachte vertel je aan de hulpverlener voor of na het rollenspel ‘weigeren van...’.

Rollenspel 2

Duur ong. 30 min. Spelen 15 min (2x). Nabespreken 15 min. Tweetallen, ook wisselen van rol. Module 6 Gebruik van alcohol en drugs (knip onderstaande rollen uit) 

Rol hulpverlener: Je gaat oefenen in tweetallen met de techniek Vorming/ shaping. Je legt de cliënt een schaalvraag voor: Op een schaal van 0-10 waarbij 0 staat voor ‘ik ken mijn waarschuwingssignalen niet’ en waarbij 10 staat voor ‘ik ken mijn waarschuwingssignalen volledig’ waar sta je dan nu?

Vraag door: Wat zit er in die (cijfer). Hoe weet je dit? Wat zit er nog meer in die (cijfer)? Hoe weet je dit? Wie heeft je daarmee geholpen? Enz. Complimenteer de cliënt op wat hij al weet. Waar wil je

naar toe (welk cijfer)? Wat is het kleinst haalbare stapje? Wat zou je deze week daarin kunnen doen? Wie kan je helpen bij dit stapje? Wie nog meer? Wat moet je hiervoor doen om meer te weten over je unieke waarschuwingssignalen? Gebruik de voorbeelden uit de module 7 (blz. 7 t/m 15).

Theorie vorming: 

Nieuw complex gedrag wordt opgesplitst in kleine stapjes.



Elk stapje wordt getraind en beloond.



Er wordt steeds teruggekeken hoeveel er al bereikt is en daarover wordt gecomplimenteerd.



Hulpmiddel: schaalvraag. Waar sta je nu? Wat zit daar in / wat doe je al? Wat nog meer? Waar wil je naar toe? Wat is het kleinst haalbare stapje? Wat nog meer?

Groepsrollenspel 3

Duur ong. 30 min. Spelen 15 min. 15 min. Nabespreken. Twee subgroepen van 6, 1 observant, 4 cliënten, 1 begeleider. Module 7 terugvalpreventie 

Rol hulpverlener:

Ga met cliënt Arno oefenen hoe hij een gesprek kan voeren met zijn beide ouders om te achterhalen welke eerste voortekenen van een psychose er volgens hen zijn bij hem. Cliënt Arno weet dat zelf namelijk niet en geeft aan dat hij het moeilijk vindt om dit gesprek te voeren en weet niet hoe hij dit moet aanpakken. Gebruik cliënt B en C zodat zij de ouders van cliënt Arno kunnen spelen of speel een van de ouders zelf. Je kan ook zelf cliënt Arno spelen zodat je kan voordoen hoe het gesprek gevoerd kan worden. 

Rol cliënt Arno:

Jij weet niet welke voortekenen er zijn geweest toen je twee maal een psychotische episode had. Je


wilt dit graag achterhalen bij je ouders en wilt daar over in gesprek maar je ziet er tegen op. Je hulpverlener stelt voor dit te oefenen in de groep zodat je dat gesprek kan beginnen. Je vindt het heel moeilijk om dit te oefenen want je hebt de gedachte dat de je ouders het moeilijk vinden om hier over te praten (automatische gedachte), je tussenliggende overtuiging is 'mijn ouders zijn trots op me als ik geen ziekte heb', 'ze schamen zich voor mij', je kerngedachte is 'mijn ouders vinden mij incompetent'.

Je aarzelt daarom toch nog om het rollenspel te spelen en geeft aan dat ze het vast niet willen ('ze

praten daar niet makkelijk over'). Indien de hulpverlener in gaat op je gedachten en je gevoelens omtrent je ideeën over je ouders kun je het rollenspel aan en wil je het spelen.


Saxion Lectoraat GGZ Eind-evaluatieformulier Naam cursus Trainers

: Training Totaal Herstelgerichte zorg mbv IMR :

Inhoud

S.V.P. per vraag één hokje aankruisen

1. In hoeverre kwam de inhoud van de training tegemoet aan uw verwachtingen? 1 = in het geheel niet, 10 = volledig 1 2 3 4 5 6 7 8 9

10

2. De moeilijkheidsgraad van de aangeboden theorieën was: 1 = onvoldoende, 10 = precies goed 1 2 3 4 5 6 7

10

8

9

3. De behandelde praktijksituaties zijn ondersteunend aan de uitleg van de theorieën 1 = in het geheel niet, 10 = volledig 1 2 3 4 5 6 7 8 9

10

Didactiek 4. De uitleg over de theorieën waren: 1 = slecht, 10 = uitstekend 1 2 3 4 5 6

7

8

9

10

5. De opbouw van het programma van de training was: 1 = slecht, 10=uitstekend 1 2 3 4 5 6

7

8

9

10

6. De presentaties door de trainer(s) waren: 1 = onvoldoende, 10 = uitstekend 1 2 3 4 5 6 7

8

9

10

7. De afwisseling van theorie-overdracht en oefensituaties in deze cursus waren: 1 = onvoldoende, 10=uitstekend 1 2 3 4 5 6 7 8 9

10

8. Wat vindt u van de duur van de training? 1 2 3 4 5

10


6

7

8

9

Organisatie 9. De facilitaire ondersteuning zoals accommodatie, voorzieningen, koffie/thee, e.d. was: 1 = onvoldoende, 10 = uitstekend 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

10. De hospitality en schriftelijke informatie was: 1 = onvoldoende, 10 = uitstekend 1 2 3 4 5 6 7

8

9

10

11. Overige suggesties voor verbetering en extra ruimte voor toelichting:

Fijn dat u de moeite heeft willen nemen dit formulier in te vullen!


Kom verder. Saxion.

Kom verder. Saxion.

Illness Management and Recovery: Een methode voor herstelgerichte zorg

Herstelvisie GGZ Nederland 2009 • Inzet versterking eigen regie van de cliënt • Aandacht vanuit de zorg voor meerdere levensgebieden • Centraal stellen van eigen levensverhaal • Meer erkenning voor en gebruik maken van ervaringskennis van cliënten

Peter Goossens, RN MANP PhD

Lector herstelgerichte zorg en client empowerment Saxion Verpleegkundig specialist SCBS Dimence Senior onderzoeker IQ Healthcare Radboud Universiteit

Marijke Brugman

• Binnen twee jaar indicatoren voor herstelgeoriënteerde zorg.

Coordinator Netwerk IMR Lectoraat GGZ Saxion

Kom verder. Saxion.

Kom verder. Saxion.

Herstel • 2 betekenissen

– Klinisch herstel: genezen, symptomenvrij, optimaal sociaal functioneren, terug naar ‘normaal’ – Persoonlijk herstel: Opnieuw betekenis geven aan het leven ondanks symptomen

Mike Slade (2010) Personal Recovery and Mental Illness

Kom verder. Saxion.

Persoonlijk Herstel “Een zeer persoonlijk en uniek proces waarbij iemands opvattingen, waarden, gevoelens, doelen en rollen veranderen. Het leidt tot een leven met meer voldoening, waarbij hoop een plaats heeft en men kan geven en nemen ondanks de beperkingen die met de aandoening gepaard gaan. Herstel heeft te maken met het ontstaan van een nieuwe betekenis en zin in het leven, terwijl men over de gevolgen van de aandoening heen groeit.” Anthony (1993)

Kom verder. Saxion.

Herstel • • • • • • • • • •

Zelf richting geven Individuele benadering Empowerment Holistisch Niet lineair Gericht op mogelijkheden Lotgenotencontact Respect Verantwoordelijkheden Hoop

Brunette & Drake (2004)

4 fasen van herstel 1. 2. 3. 4.

De overweldigende fase De fase van de worsteling Leven met de aandoening Leven voorbij de aandoening

Gagne (2004)

1

Kom verder. Saxion.

Herstelondersteunende zorg 1/2

De hulpverlener • Bevordert het herstel van de persoon door:

– heeft een attitude van hoop en optimisme – Is present – Gebruikt zijn professioneel referentiekader op terughoudende bescheiden wijze – Maakt ruimte voor, ondersteunt het maken van en sluit aan bij het eigen verhaal van de cliënt – Herkent en stimuleert het benutten van de eigen kracht van de cliënt – Erkent benut en stimuleert ervaringsdeskundigheid – Erkent benut en stimuleert de ondersteuning door belangrijke anderen – Gericht op het verlichten van het lijden en het vergroten van eigen regie autonomie

Dröes & Plooy (2010) Tijdschrift voor rehabilitatie

Kom verder. Saxion.

SAMSHA* EBP’s • • • • •

Assertive Community Treatment (ACT) Individual Placement and Support (IPS) Family Psycho Education (FPE) Integrated Dual Disorder Treatment (IDDT) Illness Management and Recovery (IMR)

Kom verder. Saxion.

Herstelondersteunende zorg 2/2

De hulpverlener • Is gericht op het terugdringen van ziekteverschijnselen door:

– Het ondersteunen van zelfmanagement – Het toegankelijk maken en bieden van de door de cliënt gewenste behandeling – Het delen in plaats van het vermijden van behandelrisico’s – Het ontwikkelen en toepassen van adequate bemoeizorgprocedures

• Bevordert door de cliënt gewenst maatschappelijk rolherstel door:

– Het nastreven van sociale participatie/inclusie – Het bestrijden van stigma, discriminatie en uitsluiting – Het waar wenselijk uitvoeren van belangenbehartiging en zorgen voor rechtsbescherming

Dröes & Plooy (2010) Tijdschrift voor rehabilitatie

Kom verder. Saxion.

Wat is IMR?

IMR is een gestructureerd programma dat – mensen helpt om betekenisvolle doelen te stellen – informatie te krijgen en vaardigheden te verwerven om te regie te krijgen over hun psychiatrische ziekte en – toe te groeien naar herstel.

* Substance Abuse and Mental Health Services

Kom verder. Saxion.

Doelen van IMR

• Inspireert cliënten om hoopvol te worden over hun eigen herstel • Bereid cliënten voor om goed geïnformeerd besluiten te kunnen nemen over hun eigen behandeling • Helpt cliënten om meer regie en controle te krijgen over hun ziekte • Geeft mensen meer tijd om niet met hun ziekte en symptomen bezig te zijn en om meer te genieten van het leven

Kom verder. Saxion.

Ontwikkeling van het IMR programma

• National evidence-based practices project USA • Aan de basis staat een literatuurstudie van 40 RCT’s van zelf management programma’s

• Zie: Mueser, K.T. et al. (2002). Illness management and recovery for severe mental illness: A review of the research, Psychiatric Services, 53, 1272-1284.

2

Kom verder. Saxion.

Onderdelen van het IMR programma

• • • • • • • • • •

6 tot 11 maanden wekelijks of twee wekelijks een sessie Individueel of in groep Professional + ervaringsdeskundige 9 handouts (+ drie optionele) Motivationele, educationele en cognitieve gedragstherapeutische technieken Cliënt stelt persoonlijke hersteldoelen Cliënt oefent praktische vaardigheden tijdens de IMR bijeenkomsten Er wordt gewerkt met huiswerkopdrachten Betrek naast betrokkenen MAATWERK

Kom verder. Saxion.

IMR is good clinical practice • Geeft hulpverleners hulpmiddelen • Creëert een partnership tussen cliënt en hulpverlener • Is cliënt georiënteerd, hun doelen zijn de focus van elke sessie • Legt een verbinding tussen herstel visie en evidence-based interventions

Kom verder. Saxion.

12 modules

1. Herstel strategieën • Hoop bieden voor het bereiken van herstel doelen • Ondersteunen bij het identificeren van herstel doelen • Ondersteun in het ontwikkelen van plannen om de hersteldoelen te bereiken

Kom verder. Saxion.

Kom verder. Saxion.

Kom verder. Saxion.

2. Informatie over psychische ziekten • Biedt optimisme voor de toekomst • Help symptomen te identificeren • Verminder schaamte en stigma over psychische stoornissen • Psychoeducatie over depressie, bipolaire stoornis, psychotische stoornis, persoonlijkheidstoornis

3. Opbouwen sociale netwerk • • • •

Voordelen van sociale steun Sociale vaardigheidstraining Ontmoet nieuwe mensen Zoek meer toenadering bij mensen die je al kent

3

Kom verder. Saxion.

Kom verder. Saxion.

4. Stress-kwetsbaarheid Model

5. Effectief medicatie gebruik

• De rol van stress en kwetsbaarheid in het ontstaan van symptomen en beperkingen • Optimisme bieden dat behandeling en coping vaardigheden werken • Informatie over behandelmogelijkheden

• Goede informatie geven over medicatie • Voor en nadelen afwegen van medicatiegebruik • Ontwikkel een partnership met je arts • Ontwikkel strategieen om medicatie in te nemen

Kom verder. Saxion.

Kom verder. Saxion.

6. Voorkomen van terugval • • • •

Identificeer triggers Herken vroege signalen van terugval Wat helpt als je signalen herkent Ontwikkelen en opvolgen van een signaleringsplan

7. Omgaan met Stress • Identificeer stressoren and strategieën om stress te voorkomen • Identificeer oefenstrategieën om met stress (die je niet kan vermijden) om te gaan • Moedig de betrokkenheid van naasten aan

Kom verder. Saxion.

Kom verder. Saxion.

• Gebruik een stap voor stap methode om problemen op te lossen en doelen te bereiken • Benoem probleem gebieden en rest symptomen • Selecteer en oefen met strategieen om met problemen of restsymptomen om te gaan

• Identificeer de huidige voorzieningen waar iemand gebruik van maakt en degene waar iemand gebruik van zou willen/kunnen maken • Identificeer behoeften • Ontwikkel en oefen vaardigheden om je behoeften in het gezondheidszorgsysteem voldaan te krijgen

8. Omgaan met problemen en rest symptomen

9. Hoe krijgt u wat u nodig heeft in de GGZ?

4

Kom verder. Saxion.

10. Drugs en Alcohol gebruik (Optioneel)

Kom verder. Saxion.

11. Gezond leven (Optioneel)

• Effecten van middelengebruik op de biologische kwetsbaarheid • Help clienten met het afwegen van voor en nadelen van gebruik. • Als clienten willen veranderen ontwikkel dan samen met ze een actieplan

• • • •

Kom verder. Saxion.

Kom verder. Saxion.

12. Arbeid (Optioneel)

Gezonde voeding Lichaamsbeweging Persoonlijke hygiëne Slaapgewoonten.

Structuur van een IMR bijeenkomst

• Voor- en nadelen van werken • Ondersteuning krijgen bij werken • Wat als werk niet haalbaar is?

1. 2. 3. 4. 5.

Kom verder. Saxion.

Kom verder. Saxion.

6. Nieuwe materialen uit de handout (enkele pagina’s); gebruik onderwijskundige, motiverende, CGT en sociale vaardigheidstrainingen als het nodig is 7. Ontwikkel huiswerkopdrachten in samenspraak met de client 8. Vat de bijeenkomst samen en sta stil bij de vooruitgang

Informeel praatje Terugblik op de vorige sessie Terugblik op de huiswerkopdracht Follow up op doelen Bespreek de agenda voor de huidige bijeenkomst

Onderzoek naar IMR

• IMR modules zijn evidence-based • Als geheel, meerdere gepubliceerde studies: – zes quasi experimentele studies – Twee implementatie studies – drie RCT’s • Bevindingen – Positieve clienten uitkomsten, vooral op het gebied van zelf-management – IMR kan geimplementeerd worden met een hoge mate van modelgetrouwheid

5

Kom verder. Saxion.

Kom verder. Saxion.

Kwalitatieve interviews • Cliënten voordelen: – – – –

meer zelfvertrouwen, uitproberen van nieuwe dingen vaker betrokken bij betekenisvolle activiteiten beter in staat hun symptomen te hanteren

• Voordelen:

– meer zicht op werkelijke behoeften, wensen en doelstellingen van de cliënt – meer ontwikkelings-, herstelgericht

Kom verder. Saxion.

Resultaten meten IMR schaal • 15 item vragenlijst over de IMR domeinen • Hulpverlener en een clientenversie • Te gebruiken als ROM instrument • Goede psychometrische eigenschappen • Gevalideerde vertaling is beschikbaar

Kom verder. Saxion.

Modelgetrouwheid meten • General organizational index • Modelgetrouwheidsschaal IMR • Illness Management and Recovery Treatment Integrity Scale IT/IS • Pool van getrainde auditoren is beschikbaar

Wellness Recovery Action Plan / WRAP • Dagelijks ‘onderhoud’ • Herkennen en reageren op stressoren • Vroege signalen herkennen + actie ondernemen • Werkelijke terugval herkennen + actie ondernemen • Noodplan / crisiskaart Copeland M.E. 2001

Kom verder. Saxion.

Kom verder. Saxion.

Netwerk IMR • • • • • •

Bestuderen herstel literatuur Bezoek aan IUPUI november 2009 Master klas door dr. Salyers april 2010 Netwerk IMR opgericht Lectorale rede april 2010 Samenwerkingsovereenkomst IUPUI en Saxion • Master klas door dr. Roe Augustus 2010 • Training fidelity assessment September 2011

Doel netwerk IMR • Ondersteunen van de implementatie van IMR Nederland. • Bijdrage leveren aan de ontwikkeling van de ‘body of knowledge’ over IMR.

6

Kom verder. Saxion.

Kom verder. Saxion.

5 niveaus 1. 2. 3. 4. 5.

Netwerk Opleiding Supervisie Kwaliteitsbewaking Onderzoek

Kom verder. Saxion.

1. Netwerk • 4 keer per jaar ontmoeting tussen de IMR coördinatoren van de deelnemende instellingen • Uitwisselen kennis over IMR, projectplannen, implementatie issues, onderzoek etc…

Kom verder. Saxion.

2. Opleiding

Huidige leden • PAAZ Hengelo en Almelo • Dimence Almelo • RIBW Ijsselvecht en Twente • Yulius Dordrecht • GGNet • Mediant Enschede

• GGZ Noord Holland Noord • GGZ Leiden • Bavo Europoort Rotterdam

Kom verder. Saxion.

• Introductie (1 dag). • Training IMR (4 dagen). • Training IMR fidelity (3 dagen). • ZONMW subsidie voor het ontwikkelen van onderwijsmaterialen

Kom verder. Saxion.

3. Supervisie • IMR teams of leden van IMR teams delen persoonlijke ervaringen over hun rol als trainer, bespreken cassussen, nieuwe ontwikkelingen etc…

4. Kwaliteitszorg • • •

•

Recovery Orientation (ROPI) door getrainde auditoren Client Outcomes (IMR scales) (ROM) IMR Fidelity Assessments door getrainde autitoren IUPUI International Development Fund Grant on IMR Fidelity

7

Kom verder. Saxion.

5. Onderzoek • • •

Study naar de Psychometrische eigenschappen van de Nederlandse vertaling van de IMR schalen Study naar Hoop en Empowerment bij RIBW Twente ZONMW grant application ‘Self made and Sound’ on development and effectiveness of E Health supported IMR

8

Groepsdynamica

Training Totaal ‘Herstelgerichte zorg mbv IMR’ Lectoraat GGZ

Kom verder. Saxion.

Kom verder. Saxion.

Rollen in groepen • Taakrollen

groepstaak voltooien

• Procesrollen

relaties verbeteren of wrijvingen tussen groepsleden bij leggen

• Disfunctionele rollen zelfgericht gedrag

Kom verder. Saxion.

Communicatie • Inhoudsniveau wat er wordt gezegd aan informatie • Betrekkingsniveau hoe de inhoud moet worden opgevat

Kom verder. Saxion.

Vijf gedragsvormen • Vechtgedrag • Vluchtgedrag • Paarvorming • Afhankelijkheid • Tegenafhankelijkheid

Kom verder. Saxion.

1. Vechtgedrag Gedragsvormen: aanvallen, agressies, rivaliteit, bespotten, ironiseren, negatieve gevoelens tonen, domineren, eigen mening of werkwijze doordrukken zonder te letten op anderen.

Kom verder. Saxion.

2. Vluchtgedrag Gedragsvormen: problemen ontwijken, terugtrekken, geintjes maken, van het thema afdwalen, overintellectualiseren, ‘procederen’, vluchten voor onprettige gevoelens.

Kom verder. Saxion.

3. Paarvorming Gedragsvormen: vriendelijk zijn, intimiteit, ondersteuning, overeenstemming, emotionele subgroep vormen waarin de leden elkaar steunen en beschermen. Het tegendeel is: onpersoonlijk zijn, gereserveerd, afstandelijk, koel.

Kom verder. Saxion.

4. Afhankelijkheid Gedragsvormen: wachten op ondersteuning of maatregelen van de leider, zoeken naar structurering en definiëring van wat er aan de hand is, leunend op gezagsvertegenwoordigers (ook tegen de regels, procedures of reglementen).

Kom verder. Saxion.

5. Tegenafhankelijkheid Gedragsvormen: rebellie, verzet tegen structureringspogingen, opstandigheid, weerstand tegen gezag (ook tegen de regels, procedures of reglementen).

Kom verder. Saxion.

Niveaus in groepen • Taak 1. Inhoudsniveau 2. Procedureniveau • Proces 3. Interactieniveau 4. Bestaansniveau • 5. Contextniveau

Kom verder. Saxion.

1. Inhoudsniveau en interventies • Taakgerichte interventies, inhoudsgericht, oplossingsgericht, inhoudelijk leiden en samenvatten van een groepsdiscussie • Thematiseren wat er speelt • Bieden van heldere informatie over doelstellingen en taak van de groep

Kom verder. Saxion.

2. Procedureniveau en interventies

• Kiezen van tijdsindeling, helder programma • Interventies in de voorwaardenscheppende sfeer • Helder aangeven van regels voor participatie • Goed voorbereid zijn • Bewaken van doelstelling

Kom verder. Saxion.

3. Interactieniveau en interventies • Oog hebben voor ontstaan subgroepen • Werken aan groepsklimaat, bevorderen van groepseenheid en groepscohesie • Interventies: rollen en posities ter sprake brengen, metacommunicatie, evaluatiemomenten, herkenning bij elkaar stimuleren

Kom verder. Saxion.

4. Bestaansniveau en interventies • Alle interventies die het individuele proces van het groepslid bevorderen (voor het opbouwen van een eigen identiteit heeft men anderen nodig) • Interventies: stimuleren van persoonlijke feedback, niet veroordelende houding, laten doorklinken van gevoelens

Kom verder. Saxion.

5. Contextniveau • Het specifieke socialisatieproces die ieder meegemaakt heeft (sociale, maatschappelijke en historische invloeden die de persoon gevormd hebben tot degene die hij nu is). • Interventies: werken aan emancipatie, bevrijding van zelfonderdrukking, hernemen greep op context van eigen bestaan, eigen zelfbeeld als vrouw of man proberen te onderzoeken

Motiverende gespreksvoering Miller en Rollnick Training Totaal ‘Herstelgerichte zorg mbv Illness Management and Recovery’ Lectoraat GGZ

Kom verder. Saxion.

Kom verder. Saxion.

Motiverende gespreksvoering • Motiverende gespreksvoering is een op interactie gerichte gespreksmethode om mensen voor te bereiden op verandering en te helpen bij verandering.

Kom verder. Saxion.

Kenmerken • Coöperatief • Evocatief (uitlokking) • Respect voor autonomie

Kom verder. Saxion.

Vier algemene principes 1.Druk empathie uit 2.Ontwikkel discrepantie 3.Beweeg mee met weerstand 4.Ondersteun persoonlijke effectiviteit

Kom verder. Saxion.

Ambivalentie Status Quo Tegen-verandering

Pro-verandering

Kom verder. Saxion.

Effectief gereedschap ter verbetering van de communicatie. Gericht op: • Gedragsverandering • Verhogen motivatie • Verminderen weerstand

Kom verder. Saxion.

Stadia van gedragsverandering • • • •

Voorbeschouwing Overpeinzing Beslissen Gedragsverandering • Gedragsbehoud

- terugval -

• Bereidheid

willen

• Vermogen

kunnen

• Gereedheid

klaar voor de start

Kom verder. Saxion.

Ontkennen of bagatelliseren • Het ontkennen of bagatelliseren van probleemgedrag kan volgens Appelo (in: Van Dam en Mulder, 2008) gezien worden als een overlevingstechniek aangezien de cliënt op dat moment de werkelijkheid niet aankan.

Kom verder. Saxion.

Redenen ongemotiveerde indruk -

Niet aantrekkelijk om te veranderen Knelpunten moeten eerst opgelost Missen van zelfvertrouwen Niet weten hoe het doel bereikt kan worden Missen van vaardigheden Geirriteerd en agressief door druk anderen Onbegrepen voelen en als reactie onverschillig Gevoel hebben nu meteen te moeten veranderen

Kom verder. Saxion.

Emoties gepaard met verandering -

Angst (niet durven veranderen) Twijfel (niet willen veranderen) Verdriet (afscheid nemen van het oude) Boosheid (niet accepteren van veranderingen) - Verlamming (tijdelijk niet kunnen veranderen, echt onvermogen)

Kom verder. Saxion.

Motivatie ontstaat als… …er voldoende gevoel van eigenwaarde is …er voldoende geloof in de eigen mogelijkheden is om te veranderen (competentie) …de cliënt het risicogedrag onderkent …de cliënt zich zorgen maakt over het risicogedrag

Kom verder. Saxion.

Herkennen van weerstand • Ter discussie stellen van de hulpverlener • Onderbreken van de hulpverlener • Ontkennen • Negeren

Kom verder. Saxion.

Weerstand

Volgens MGV is weerstand

• geen persoonlijkheidskenmerk • geen intrapsychisch probleem

maar weerstand,

• kan verschillen per moment, gedrag en situatie • is inherent aan contact tussen patiënt en hulpverlener • is geen symptoom van onderliggende pathologie • afname van weerstand voorspeld verandering

Kom verder. Saxion.

Weerstandsuitspraken (1) • Wat maakt het nou uit een keer mijn medicatie vergeten. We vergeten allemaal wel eens iets. • Mijn alcoholgebruik valt reuze mee, ik ben een gemiddelde drinker. • Ik ben hier omdat het moet van mijn bedrijfsarts. Ik zie er zelf het nut niet van in.

Kom verder. Saxion.

Weerstandsuitspraken (2) • Alcohol is een gezellig onderdeel van mijn leven • Ik heb geen probleem, mijn vrouw vind dat ik een probleem heb • Mijn enige probleem is de slapeloosheid wat niks met mijn aandoening te maken heeft.

Kom verder. Saxion.

Vijf basismethoden MG • Stel open vragen • Luister reflectief • Bevestigen • Samenvatten • Verandertaal uitlokken

Kom verder. Saxion.

Omgaan met weerstand

• Eenvoudige reflectie

– Erkenning door spiegelen van perspectief/ beleving van patiënt

• Versterkte reflectie

– Uitvergroten van perspectief/ beleving van patiënt

• Dubbelzijdige reflectie

– Ambivalentie benoemen

• Focus verleggen • Benadrukken persoonlijk keuze en controle

Kom verder. Saxion.

Luister reflectief • Eenvoudige reflectie • Versterkte reflectie • Tweezijdige reflectie

Kom verder. Saxion.

Eenvoudige reflectie

‘Ik kan niet veranderen ook al zou ik het willen’

Je ziet op tegen de verandering. ‘Ook al zou ik willen veranderen. Het gaat me toch niet lukken’

Je wil wel veranderen maar weet niet hoe.

Kom verder. Saxion.

Versterkte reflectie (1)

‘Ik kan niet veranderen ook al zou ik het willen’

U ziet geen manier waarop het u zou lukken om te veranderen ook al wilt u het wel. ‘Ook al zou ik willen veranderen. Het gaat me toch niet lukken’

Een poging doen kan alleen maar tot teleurstelling leiden.

Kom verder. Saxion.

Versterkte reflectie (2) ‘Ik kan uitstekend tegen drank, wanneer iedereen al onder tafel ligt’

U heeft niks om u zorgen over te maken. Enorme hoeveelheden alcohol kunnen bij u helemaal geen kwaad

Kom verder. Saxion.

Dubbelzijdige reflectie (1) “Ik drink helemaal niet meer dan mijn vrienden. Wat is er mis met af en toe een biertje?”

Ik begrijp dat het erg verwarrend voor u is. Aan de ene kant hebt u me verteld dat u bezorgd bent over uw alcohol gebruik en aan de andere kant lijkt het dat u niet meer drinkt dan uw vrienden.

Kom verder. Saxion.

Dubbelzijdige reflectie (2) “U zult wel vinden dat ik helemaal geen contact met mijn ex moet hebben, maar dat doe ik mooi niet.”

Aan de ene kant weet u dat uw ex een slechte invloed heeft op uw angsten en aan de andere kant voelt het contact met uw ex vertrouwd.

Kom verder. Saxion.

Focus verleggen • Zorg ervoor dat de aandacht verplaatst wordt, weg van het onderwerp waar stagnatie optreedt • Ga om de barrière heen i.p.v. er dwars overheen

Kom verder. Saxion.

Benadruk persoonlijke keuze en controle

• Indien patiënt de indruk heeft dat autonomie bedreigd wordt, benoemen dat patiënt bepaald wat er gebeurt

Kom verder. Saxion.

Vijf categorieën verandertaal • verlangen tot verandering • vermogen tot verandering • redenen tot verandering • noodzaak tot verandering • vastbeslotenheid tot verandering

Kom verder. Saxion.

Verandertaal • • • • • •

Verlangen ik wil, ik zou graag Vermogen ik zou kunnen, ik kan Redenen ik zou me beter voelen als Behoefte ik zou moeten, ik moet wel Vastbeslotenheid ik ga, ik zal (commitment) Stappen zetten toen ging ik

Kom verder. Saxion.

• • • • • • •

Interventies die verandertaal uitlokken

uitlokkende vragen redenen tot verandering uitweiden extremen terugkijken vooruitkijken meetlat

Psycho-educatie

Training Totaal ‘Herstelgerichte zorg mbv Illness Management and Recovery’ Lectoraat GGZ

Kom verder. Saxion.

Kom verder. Saxion.

Psycho-educatie • Uitleg over de therapie en ideeën die daar achter zitten • Uitleg over de stoornis

Kom verder. Saxion.

(psycho-) educatie technieken 1

• Lees samen folders of leermateriaal door • Deel nieuwe informatie op in beheersbare brokken • Las pauzes in om te checken of het begrepen is • Geef tijd om te antwoorden, gebruik stiltes • Neem de tijd om beslissingen te maken

Kom verder. Saxion.

(psycho-) educatie technieken 2

• Gebruik geen moeilijke woorden, gebruik waar het kan de woorden van de cliënt (ook waar het de diagnose betreft) • Praat niet te veel (achter elkaar) • Praat niet te snel • Laat de cliënt de informatie die je gegeven hebt herhalen • Laat de cliënt de huiswerkopdracht herhalen

Kom verder. Saxion.

Ervaringsdeskundigen • Naam ervaringsdeskundige, uit netwerk Saxion, • Lid kenniskring lectoraat GGZ Herstelgerichte zorg en Cliëntempowerment

Kom verder. Saxion.

Visie op inzetten van ervaringskennis en ervaringsdeskundigen • • • •

Internationaal Landelijk Lectoraat Dimence

• • • •

Definities Rollen Functies Praktijk

Kom verder. Saxion.

Welke mogelijkheden heb je om gebruik te maken van ervaringskennis? • • • •

Individueel Groep Door ervaringsdeskundige Als professional

• In individuele behandelrelatie • In te gebruiken informatie (b.v. psychoeducatie) • Gericht op organisatie

Kom verder. Saxion.

Welke mogelijkheden zijn er om samen te werken met ervaringsdeskundigen? • Gericht op cliënt • Gericht op team • Gericht op organisatie

• Inhoudelijk • Relationeel • Afstemming

Cognitieve gedragstherapie Training Totaal ‘Herstelgerichte zorg mbv Illness Management and Recovery’ Lectoraat GGZ

Kom verder. Saxion.

Kom verder. Saxion.

Meerwaarde van CGT bij IMR Manier om: • Reële doelen te bepalen • Irrationele gedachten te achterhalen en bij te sturen, bv mbt voorkomen van terugval en middelenmisbruik. • Gedrag bij te sturen

Kom verder. Saxion.

Wat is CGT Samensmelting van twee vormen van psychotherapie: cognitieve therapie en gedragstherapie: • Cognitieve therapie: invloed van wat je denkt op wat je voelt • Gedragstherapie: verband tussen wat je doet en wat je voelt.

Kom verder. Saxion.

Hoe? • Gedachten uitdagen en bijsturen • Gedragsexperimenten. Oefenen met ander, gezonder gedrag. http://www.youtube.com/watch?v=ue3RsxfUebQ

Kom verder. Saxion.

Het cognitieve model • Gebeurtenis • Automatische gedachten

(bepaald door kerngedachte en tussenliggende opvatting)

• Reacties: gevoel, gedrag, fysiologie

Kom verder. Saxion.

Gedachten: • Kerngedachten ‘Ik ben incompetent’

(globaal, star, overgeneraliseren)

• Tussenliggende ideeën veronderstellingen)

(regels, attitudes,

‘Als ik iets niet voor 100% begrijp dan ben ik stom’

• Automatische gedachten(oppervlakkige cognities)

‘Dit is te moeilijk, dit begrijp ik nooit’

Kom verder. Saxion.

Gedrag

Gedachten

vermijding

Ik kan niet

Stemming somberheid

Kom verder. Saxion.

Voorbeeld Cliënt leest IMR cursusboek: ‘Dit is gewoon te moeilijk. Hier ben ik te dom en voor. Ik zal nooit beter worden’. Hij voelt zich ellendig, krijgt pijn in zijn buik.

Kom verder. Saxion.

Alternatieve gedachten Automatische gedachte is: ‘

Ik kan niks’

Alternatieve, meer reële gedachten kunnen zijn: • Er zijn wel meer intelligente en competente mensen die niet alles in een keer begrijpen • De auteur heeft de inhoud niet helder gepresenteerd • Of je wel of niet iets direct begrijpt heeft ook te maken met concentratie en niet zozeer met je verstandelijke vermogens • Ik heb wel vaker moeite met nieuwe leerstof maar dat gaat later altijd beter

Kom verder. Saxion.

Attributies • Stabiel versus instabiele oorzaak

(wat een sufferd versus zeker slecht geslapen)

• Intern versus externe oorzaak (jij of omgeving?)

• Globaal versus specifiek

(generaliseren naar volgende situatie)

Kom verder. Saxion.

Betekenisgeving • Negatieve betekenis geven aan een gebeurtenis op een interne, stabiele en globale manier: ‘ Zie je wel, dat overkomt mij altijd’ • Positieve betekenis geven aan een gebeurtenis op een externe, instabiele en specifieke manier: ‘Dat ik de lesstof nu wel snap, komt omdat de trainer geduld met me heeft’

Kom verder. Saxion.

Locus of control • Intern: Je hebt het idee dat je invloed hebt op dingen die je meemaakt. • Extern: Je denkt dat je geen invloed hebt op dingen die je meemaakt (aangeleerde hulpeloosheid)

Kom verder. Saxion.

Voorbeeld Cliënt vertelt dat ze tijdens haar verlof geen vrienden durft op te zoeken omdat zij zich schaamt voor haar opname en voor het feit dat ze weer een terugval achter de rug heeft. Wat zou je interventie zijn?

Kom verder. Saxion.

CGT technieken • Bekrachtigen • Vorming • Cognitieve herstructurering • Ontspanningstechnieken • Rollenspelen • Model-leren

Kom verder. Saxion.

Bekrachtigen • Direct na geleerde: beloning (cadeautje, compliment of gunst)

• Variabel belonen

(nu en dan en onvoorspelbaar)

• Vast ratioschema

(na vast aantal responsen een ‘token’)

• Vast intervalschema (bekrachtigen op recept)

Kom verder. Saxion.

Toe te passen bij oa: • Terugvalpreventie In welke situaties zou dit nog meer toegepast kunnen worden?

Kom verder. Saxion.

Vorming/ shaping • Nieuw complex gedrag wordt opgesplitst in kleine stapjes • Elk stapje wordt getraind en beloond. • Er wordt steeds teruggekeken hoeveel er al bereikt is, met het geven van complimenten • Hulpmiddel: schaalvraag. Waar sta je nu? Wat zit daar in / wat doe je al? Wat nog meer? Waar wil je naar toe? Wat is het kleinst haalbare stapje? Wat nog meer?

Kom verder. Saxion.

Toe te passen bij oa: • Afbouwen van middelengebruik Wanneer zou dit nog meer toegepast kunnen worden?

Kom verder. Saxion.

Cognitieve herstructurering

Analyse van: • Gebeurtenis • Gedachten • Gevoelens • Gedrag • Gevolg

5 B’s: Boos, Bedroefd, Beschaamd, Blij, Bang

Kom verder. Saxion.

Cognitieve herstructurering Of analyse van het ABC Schema: A: activerende gebeurtenis B: betekenisgeving C: consequentie

Kom verder. Saxion.

Opdracht Maak een G-schema van een cliënt die je begeleidt, waarbij het onderwerp ‘terugvalpreventie’ is.

Kom verder. Saxion.

Ontspanningstechnieken • Mindfulness: aandacht en acceptatie staat centraal en niet veranderen, veroordelen of beoordelen van gedachten, gevoelens en gedrag • Lichaamsoefeningen • Visualisaties

Kom verder. Saxion.

Vraag Een cliënt zegt dat alleen blowen hem ontspant, maar hij blowt meer dan goed voor hem is. Wat zou je interventie zijn?

Kom verder. Saxion.

Rollenspelen • Rollenspel basis: rol spelen en invullen met verschillend gedrag, leidt tot nieuwe gedachten • Rechtbankmethode: cliënt en hulpverlener spelen wisselend de rol van verdediger en aanklager

Kom verder. Saxion.

Model- leren • Model- leren: imitatie werkt als anderen aantrekkelijk zijn, status hebben of als ze zich goed kunnen identificeren. Als ze daarnaast succesvol zijn, heeft het nog meer effect.

Kom verder. Saxion.

Vraag • In welke situaties zou je modelleren toe kunnen passen tijdens de IMR training ‘gebruik van alcohol en drugs’ en ‘ terugvalpreventie’ ? • Hoe zou je dat aanpakken?

Kom verder. Saxion.

CGT en psychotische stoornissen Mensen met een psychotische stoornis kunnen minder goed alternatieve gedachten bedenken. Het is dan ook lastig de oorspronkelijke gedachte te herzien.

Kom verder. Saxion.

CGT en psychotische stoornissen • ‘Zou het kunnen zijn dat…………?’ De oorspronkelijke gedachte proberen te onderzoeken op betrouwbaarheid/ vervangen door een minder belastende (beangstigende) gedachte. Bv bij iemand die denkt dat hij voortdurend bespioneerd wordt door de buurman.

EDUCATIEOPZET Training Illness Management & Recovery

Recommend Documents