Arenberggebouw – Arenbergstraat 5 – 1000 Brussel Tel: 02 209 47 21 – Fax: 02 209 47 15
Economische impact van nieuwe voetbalstadions AUTEURS
DESMOND FRANSSEN – PETER HEREMANS, O.L.V. PROF. DR. S. KESENNE
REDACTEUR
PUT KOEN
INSTITUUT
Katholieke Universiteit Leuven, Faculteit Bewegings- en Revalidatiewetenschappen (FaBeR)
ABSTRACT In deze studie wordt getracht te schetsen in hoeverre nieuwe voetbalstadions de economie beïnvloeden. Deze nieuwe stadions zijn een zeer actueel onderwerp aangezien verschillende Belgische voetbalclubs op dit moment plannen hebben voor de bouw van een nieuwe voetbaltempel. De bestaande studies hieromtrent worden vaak gestuurd door personen die baat hebben bij de bouw van een nieuw stadion (voorzitters – clubeigenaars). In deze wetenschap moeten de positieve rapporten waarmee ze komen aanzetten kritisch bekeken worden. De resultaten van verschillende wetenschappelijk onderbouwde analyses wijzen er immers op dat de werkelijkheid niet zo rooskleurig is als men ons wel eens wil doen geloven.
Sleutelwoorden
Invloed van nieuwe voetbalstadions op lokale economie
Datum
01/07/2010
Contactadres
[email protected];
[email protected]
Disclaimer: Het hierna bijgevoegde product mag enkel voor persoonlijk gebruik worden afgehaald. Indien men wenst te dupliceren of te gebruiken in eigen werk, moet de bovenvermelde contactpersoon steeds verwittigd worden. Verder is een correcte bronvermelding altijd verplicht!!!
Economische impact van nieuwe voetbalstadions – FaBeR – K.U.Leuven – juli 2010
Economische impact van nieuwe voetbalstadions Dit artikel geeft een samenvatting van de masterproef ‘Economische impact van nieuwe voetbalstadions’, geschreven door Desmond Franssen en Peter Heremans o.l.v. Prof. Dr. S. Kesenne (promotor), Academiejaar 2007-2008. INLEIDING In deze masterproef wordt er getracht een
België
sterk
verdeeld.
voorstanders
van
Enerzijds dergelijke
zijn
er
publieke
beter inzicht te krijgen in de reële impact van
investeringen, anderzijds zijn er personen die
nieuwe voetbalstadions op de (lokale) economie.
vinden dat clubs hun stadions met privé-
De bouw van nieuwe voetbalstadions is op dit
middelen moeten financieren. Een tussenvorm is
moment een actueel onderwerp in België,
de
aangezien
verschillende
(PPS) waarbij de overheid en privé de handen in
voetbalclubs met soortgelijke plannen rondlopen.
elkaar slaan. Op deze manier hopen ze een win-
Als België de plannen wil hard maken om het
win situatie te creëren. Een uitstekend voorbeeld
WK voetbal 2018 of 2022 te organiseren, zal de
van een succesvolle PPS is het project rond de
ontwikkeling van nieuwe stadions broodnodig
Amsterdam ArenA.
er
momenteel
zogeheten
publiek-private
samenwerking
Vervolgens nemen we de situatie in Amerika
zijn. Opvallend hierbij is echter dat er veel
onder de loep. We zijn er ons van bewust dat het
verschillende meningen over de economische
moeilijk is om twee totaal verschillende landen
impact van nieuwe (voetbal)stadions bestaan.
zoals België en Amerika te vergelijken. Toch
Volgens
in
loont het zeker de moeite om de situatie in
opdracht van clubleiders) is de economische
Amerika te onderzoeken. Amerika wordt immers
impact en de invloed van nieuwe stadions op de
niet
werkgelegenheid zeer positief. Anderen (zoals
sporteconomie genoemd. Hier is de impact van
UNIZO) verwachten slechts een beperkte impact
(voetbal)stadions al veel langer het onderwerp
op de inkomsten en werkgelegenheid. Deze
van onderzoek en discussie.
sommige
onderzoeken
(vaak
voor
niets
de
bakermat
van
de
laatste groep oppert dat de bouw van een multifunctioneel stadion slechts een verschuiving
FINANCIERING VAN HET PROJECT
in plaats van een stijging van de economische
Op gebied van financiering bestaan er drie
activiteit veroorzaakt. Het is
dan ook
de
verschillende structuren, namelijk een publieke,
betrachting om in dit artikel hierover meer
private
of
een
duidelijkheid te scheppen.
financieringsstructuur.
publiek
private
Een andere belangrijke vraag die we ons
Bij een publieke investering is het geld afkomstig
moeten stellen is of de bouw van stadions al dan
van de (lokale) overheid. De overheid is voor
niet
100% eigenaar van zowel de gronden als van
gesubsidieerd
moet
worden
door
de
overheid. Ook hierover zijn de meningen in
het
voetbalstadion.
De
belastingbetaler
2
Economische impact van nieuwe voetbalstadions – FaBeR – K.U.Leuven – juli 2010
ondersteunt dus de bouw van het nieuwe
gedaan op fondsen (publiek – privé), die
stadion.
van
leningen of steun verlenen. Een voorbeeld
sportinfrastructuur dat volledig gefinancierd is
hiervan vinden we in Amerika met het G3 fonds,
met
Koning
dat nu omwille van veelvuldig gebruik wel
Boudewijnstadion te Brussel (KPMG 2007). Ook
uitgeput is. Ook in Nederland is er een
het stadion van RAEC Bergen werd in 2005
soortgelijk
volledig vernieuwd met overheidssteun: 60%
Waarborgfonds Sport (SWS). Opvallend genoeg
door het Waalse gewest en de overige 40% door
beschikt ook Wallonië met Infrasports over een
de stad Bergen (De Groote, 2005).
soortgelijk initiatief. (Sinds 14 mei 2008 beschikt
Bij een private financiering koopt een privé-
ook Vlaanderen over een soortgelijk fonds: het
investeerder de bouwgrond en bekostigt hij
Vlaams Sportinfrastructuurfonds (nvdr).)
Een
schoolvoorbeeld
overheidsgeld
is
het
initiatief
met
de
Stichting
integraal en zelfstandig de constructie van het multifunctionele kunnen
met
voetbalstadion. de
gebruikte
Vervolgens voetbalclub(s)
DE ECONOMISCHE IMPACT De economische betekenis van sport in België
afspraken gemaakt worden over de wijze waarop
In sommige landen komt de overheid tussen
zij de accommodatie mag gebruiken, zoals huur,
in de financiering van stadions, maar in hoeverre
gebruiksrecht, enz. (KPMG, 2007).
zijn deze subsidies verantwoord? Betalen de
In het derde geval is er sprake van een
overheidsinvesteringen in stadions zich op korte
samenwerking tussen de overheid en de private
of lange termijn terug?
sector. (PPS)
Deze kan
publiek-private
breedste betekenis van het woord, bedraagt
samenwerkingsverband waarin de publieke en
thans net geen 3% van alle consumptie- en
de private sector, met behoud van hun eigen
investeringsbestedingen in België (Kesenne e.a.,
identiteit en verantwoordelijkheid, gezamenlijk
1999).
een project aanvatten om een meerwaarde te
sportgerelateerde productie in België bedraagt
realiseren. PPS kan zeker niet beschouwd
ongeveer 3% van alles wat in België in een jaar
worden
wordt geproduceerd (het BNP). Deze 3% is in
een
worden
als
Het geheel van bestedingen voor sport, in de
een
als
gedefinieerd
samenwerking
mirakeloplossing voor
de
Anders
gesteld,
de
totale
jaarlijkse
overheid om geen geld uit te geven, noch is het
vergelijking
een wondermiddel voor privé-investeerders om
economisch zwak argument om subsidies af te
veel geld mee te verdienen. Een uitstekend
dwingen. Zelfs als sport niet meer zou bestaan,
voorbeeld van een PPS-constructie is het
is de impact op de Belgische economie nog
Arteveldestadion van KAAGent, waar de stad
steeds zeer beperkt. De geldstromen van sport
Gent te hulp komt en de grond ter beschikking
zouden
stelt.
worden over andere sectoren. Dit zorgt dan op
Ook valt het op dat de bouw van nieuwe
zijn beurt voor tewerkstelling in andere sectoren.
voetbalstadions
manieren
Nochtans wordt de bouw van een stadion met
ondersteund wordt. Voor de financiering van
publieke middelen vaak goedgekeurd op basis
stadions wordt in bepaalde landen een beroep
van
op
verschillende
niet
met
andere
wegvallen,
economische
sectoren
maar
argumenten.
een
herverdeeld
Dit
is
in 3
Economische impact van nieuwe voetbalstadions – FaBeR – K.U.Leuven – juli 2010
tegenspraak met sterke aanwijzingen om aan te
bepaalde regio, zodat ze andere rijke kopers
nemen dat de baten die de bouw van een nieuw
kunnen aantrekken.
stadion met zich meebrengen niet opwegen tegen de kosten (zie verder).
De aanwezigheid van een voetbalclub en stadion veroorzaakt een positieve geldstroom door
De
economische
impact
van
nieuwe
middel
van
merchandisingnetwerk
en
een
investeerders
andere
Verantwoording voor publieke investeringen in
ontwikkeling enkel en alleen gebaseerd is op
nieuwe stadions
exogene
economie
op
verschillende
manieren
Wanneer
impulsen,
is
ze
de
uit
voetbalstadions
Een voetbalclub kan de lokale en regionale
regio’s.
sponsors,
zeer
regionale kwetsbaar.
Daarom is het belangrijk om de endogene groei te
stimuleren.
Dit
is
mogelijk
door
een
beïnvloeden. In het geval van een nieuw stadion,
clusterpolitiek. Het voetbalstadion krijgt de naam
begint het hele verhaal met de bouwwerken. Dit
‘multifunctioneel’ opgeplakt en werkt niet enkel
bouwproject
kan
werkgelegenheid
eventueel zorgen
en
voor
extra
als economische katalysator tijdens wedstrijden.
bijgevolg
een
Het wordt tevens een ontmoetingscentrum voor
verhoogde economische activiteit creëren.
zakenrelaties
met
kantoren,
winkels,
Wanneer een stadion geopend is, komen er
entertainment en andere functies. Zo kan de
supporters naar de wedstrijden om hun favoriete
voetbalclub de uitstraling van de stad doen
ploeg
toenemen, met positieve gevolgen hebben op
aan
te
moedigen.
Deze
supporters
veroorzaken een impact op de economie (op
het vlak van toerisme (Vanden Broucke, 2006).
bedrijven, restaurants, cafés en hotels) en in het meest gunstige geval ontstaat er ook een multiplicator-effect: stadsmarketing,
meer
werkgelegenheid,
opwaardering
van
Een kritische noot Tot zover het positieve verhaal over de
de
economische impact van voetbalstadions. Deze
vastgoedmarkt, enz. (Vanden Broucke, 2006). De
mooie woorden ter verantwoording van een
prestaties van de voetbalclub zijn uiteraard
nieuw voetbalstadion, worden vaak uitgespeeld
bepalend. Als de ploeg attractief voetbal speelt
om de lokale overheden te overtuigen om deze
en ook de resultaten positief uitvallen, dan zullen
projecten te subsidiëren. Deze argumenten zijn
er bijgevolg meer toeschouwers aanwezig zijn.
ook
verschillende
sporteconomen
ter
ore
Verder heeft ook de werkgelegenheid die de
gekomen. Om de exacte impact te achterhalen,
club creëert een invloed op de plaatselijke
zijn er verschillende studies en onderzoeken
economie. Dit wordt dan nog eens versterkt door
opgestart.
het multiplicator-effect: het verdiende geld wordt weer uitgegeven. De
vastgoedmarkt
Phillip
Miller
heeft
empirisch
onderzoek
verricht in welke mate en hoe de bouw van een wordt
trouwens
ook
nieuw stadion de lokale economie beïnvloedt. Hij
beïnvloed door de spelers van de club. Sommige
onderzocht
vooral
de
invloed
op
de
vastgoedagentschappen
proberen voetballers
werkgelegenheid tijdens het bouwproces van
zover te krijgen om zich te vestigen in een
stadions in St. Louis (Missouri). Twee nieuwe 4
Economische impact van nieuwe voetbalstadions – FaBeR – K.U.Leuven – juli 2010
stadions (Kiel Center en Trans World Dome)
onderzoek van Baade (1988) kunnen er vier
werden tussen 1992 en 1995 uit de grond
niveaus onderscheiden worden. Op deze vier
gestampt. Het eerstgenoemde stadion werd
niveaus
gefinancierd door middel van een publiek-private
publieke investeringen de gemeenschap en
samenwerking (kostprijs 110 miljoen euro), het
overheid te overtuigen van een economisch
andere werd zelfs volledig met overheidsgeld
katalysatoreffect. Zo bestaat er onenigheid over
betaald (kostprijs 180 miljoen euro). Uit de
de directe publieke opbrengsten (niveau 1). Als
resultaten bleek dat de werkgelegenheid in de
deze eerste argumenten niet volstaan om het
bouwsector noch steeg noch daalde gedurende
stadion te laten financieren door de overheid,
deze periode. De verklaring hiervoor was dat de
worden andere argumenten aangewend. Op dit
bouw van deze stadions simpelweg de plaats
tweede niveau proberen de voorstanders van
innam van andere bouwprojecten. Er was geen
een
sprake van een stijging in economische activiteit,
opbrengsten en de multiplicator effecten als
enkel een verplaatsing (Miller, 2002).
argumenten uit te spelen. Op een derde niveau
proberen
de
promotoren
overheidsinvestering
de
van
de
indirecte
Miller is niet de enige die kritisch staat
proberen ze de critici te overtuigen door te
tegenover al deze bouwprojecten. Ook volgens
schermen met het feit dat de aanwezigheid van
Noll
een nieuw stadion ook andere bedrijven zal
en
Zimbalist
(1997)
heeft
nieuwe of
aantrekken. Als dit nog niet volstaat wordt er
misschien zelfs een negatieve invloed op de
meestal getracht om de niet tastbare voordelen
algemene
(zoals het zelfbeeld van inwoners) voor een stad
sportinfrastructuur
een
extreem
economische
kleine
activiteit
en
werkgelegenheid. Ook buiten de voetbalsector
te benadrukken.
geldt deze opinie. Als belangrijkste reden om
De bouw van een stadion met publieke
een mega-evenement – zoals de Olympische
middelen wordt vaak goedgekeurd op basis van
Winterspelen (inclusief de bouw van de stadions)
economische argumenten. Toch zijn er sterke
– te organiseren de positieve economische
aanwijzingen om aan te nemen dat de baten die
impact op lange termijn is, dan is de conclusie
de bouw van een nieuw stadion met zich
van de spelen in Lillehammer duidelijk dat dit
meebrengen niet opwegen tegen de kosten.
weggesmeten geld is. Dit betekent echter niet
Desalniettemin argumenteren voorstanders van
dat er geen andere argumenten zijn om zo een
deze subsidies vaak dat een groot deel van de
mega-evenement
De
economische baten van het stadion indirect, niet
Olympische Spelen in Lillehammer waren een
tastbaar en niet meetbaar zijn. Dit zou een
schitterende ervaring, alleen niet op economisch
verantwoording kunnen betekenen voor publieke
vlak (Spilling, 1997).
investeerders, maar niet voor private. Nochtans
te
organiseren.
is de enige manier om de bijdrage van de bouw
Discussie
van een stadion op de economie te meten, de
De mate waarin de overheid moet investeren in de bouw van stadions is al langer een onderwerp
van
discussie.
Volgens
situatie van de stad vóór en na de bouw te bekijken.
een 5
Economische impact van nieuwe voetbalstadions – FaBeR – K.U.Leuven – juli 2010
Volgens dit onderzoek is er dus geen grondige reden om aan te nemen dat de
methodologie
die
gevolgd
wordt
door
de
respectievelijke uitvoerder van de studie.
aanwezigheid van een stadion een significant
Zo onderzochten Baade en Dye (1990) het
positieve invloed op de economie veroorzaakt.
verschil tussen twee studies naar de waarde van
Bijgevolg is er dan ook geen reden om een
NFL teams in Philadelphia en Baltimore. Volgens
stadion te financieren met publieke middelen. De
de ene studie bedroeg de waarde van de
enige reden die kan aangehaald worden om toch
Philadelphia Eagles voor de economie van de
te subsidiëren, is gebaseerd op de niet-tastbare
stad meer dan 500 miljoen dollar in 1983.
voordelen, zoals het zelfbeeld, de trots en het
Hiertegenover
samenhorigheidsgevoel van een stad.
Baltimore Colt’s die beweerde dat de waarde
stond
een
studie
over
de
van dit team eerder marginaal was voor de stad Gebruik van economische impactanalyses Verschillende
Amerikaanse
en slechts 200.000 dollar bijdroeg aan de lokale
onderzoeken
(onder andere Baade & Dye, 1990; Baade, 1996; Noll & Zimbalist, 1997; Rosentraub, 1997; Zimmerman, 1997; Zimbalist, 1998; Coates & Humphreys, 1999)
de
conclusie
significante
komen tot
dat
nieuwe
stadions
impact
hebben
op
de
geen lokale
economie of werkgelegenheid. Voorstanders van de investeringen zwaaien met economische impactstudies om de publieke geldstroom te stimuleren. Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt echter dat deze impactstudies vaak gebaseerd zijn op politieke
overtuigingen
economische
in
argumenten.
plaats De
van
op
media,
het
publiek, de politici en de gemeentebesturen zijn zich onvoldoende bewust van de potentiële fouten die impactstudies met zich meebrengen. Het doel van economische impactanalyses is om de verandering in economische activiteit, die voortvloeit uit bijvoorbeeld de bouw van een stadion, te meten (Hudson, 2001). Dit kan een nuttig instrument zijn voor beleidsvoerders om te kiezen tussen de verschillende projecten die om subsidies vragen. Alleen is de nauwkeurigheid van zulke impactstudies heel afhankelijk van de
economische
activiteit.
Waar
sommige
verschillen in deze analyses kunnen verklaard worden door de verschillen in geografische ligging of de grootte van de stad is het toch duidelijk dat er ook andere zaken mislopen. Het is bijna overbodig te zeggen dat deze grote vrijheid ook de deur wagenwijd openzet voor allerlei onjuiste studies die ervoor moeten zorgen dat een project toch gesubsidieerd wordt. De
mogelijke
fouten
die
deze
grote
verschillen kunnen verklaren, worden in het volgende punt uitgelegd.
Mogelijke fouten bij economische impactstudies Voor dit deel baseren we ons op onderzoek van Crompton (1995, 2006), Kesenne (2003), Baade & Dye (1990) en vele anderen. Ondanks dat impactstudies een belangrijke rol kunnen spelen in het informeren van zowel bestuursleden als burgers, komen er te vaak fouten in voor. In sommige gevallen zijn deze fouten het resultaat van achteloosheid of onwetendheid, maar te vaak worden ze opgesteld met als doel de werkelijkheid te vervormen en de bevolking te misleiden. Het probleem met economische impactstudies is dat de meerderheid hiervan 6
Economische impact van nieuwe voetbalstadions – FaBeR – K.U.Leuven – juli 2010
opgesteld wordt met als doel een politieke
opletten wie men beschouwt als bezoeker en wie
beslissing te rechtvaardigen in plaats van te
als lokale inwoner. Bij evenementen zoals een
zoeken
waarheid.
wereldbeker gaat men er vanuit dat mensen die
Hieronder vindt u een aantal verklaringen voor
niet uit België komen de bezoekers zijn en de
de fouten in impactstudies.
inwoners van België de lokale bewoners. Gaat
naar
de
economische
het echter om de bouw van een stadion in 1) De meest frequente fout: meerekenen van
Brugge, dan zijn de inwoners van Brugge de
lokale bewoners
lokale bewoners en de Belgen van buiten
Enkel de bewoners die van buitenaf komen en
Brugge de bezoekers.
waarvan de primaire motivatie is een bezoek te brengen aan een stad, land, evenement, stadion,
3) Inclusie van mensen die anders op een ander
enz. zouden mogen meegerekend worden in een
tijdstip kwamen en van mensen die toevallig ter
economische impactstudie.
plaatse zijn
Concreet betekent dit dat inwoners van België,
Uitgaven van bezoekers zouden moeten worden
die een wedstrijd bijwoonden op het EK voetbal
verminderd met de uitgaven van in de titel
in 2000 in bijvoorbeeld het Jan Breydelstadion,
vernoemde groepen (mensen die ander op een
niet mogen meegerekend worden bij de baten.
ander tijdstip kwamen – mensen die toevallig ter
Enkel
de
plaatse zijn). De eerste groep zou immers
landsgrenzen komen, zorgen echt voor een
anders ook gekomen zijn, maar gewoon op een
meerwaarde voor onze economie. Jammer
ander tijdstip. Hier heeft men dus geen winst
genoeg wordt deze regel vaak genegeerd omdat
van. ‘Toevallige bezoekers’ zijn mensen die al
als men de lokalen uit de studie laat de
ter plaatse zijn, en dus eerder toevallig het
economische impactcijfers te laag uitvallen om
evenement bijwonen. Deze personen hadden
politiek nuttig te zijn. Toch mag men deze cijfers
echter anders hun geld besteed aan een andere
niet meetellen omdat er sprake is van een
activiteit, dus eigenlijk mag men deze uitgaven
substitutie-effect.
ook niet meetellen.
de
supporters
die
van
buiten
Immers, als de lokale inwoners geld spenderen aan het bijwonen van een voetbalwedstrijd zal
4) Negeren van de kosten gedragen door de
dat geld niet meer gespendeerd worden aan,
lokale gemeenschap
bijvoorbeeld, naar de bioscoop gaan. Er is dus
Als er een toename is in economische impact in
geen extra geld binnengekomen, enkel op een
een lokale gemeenschap, zal er waarschijnlijk
andere plaats uitgegeven.
ook een toename in kosten optreden. Als men deze kosten in rekening brengt, gaat men van
2) Opgepast met scheiding bezoeker/lokale
een
economische
impactanalyse
inwoner
kosten-baten analyse.
naar
een
Als het geografische gebied van impact is veranderd, verandert de definitie van bezoeker en lokale inwoner. Men moet hierbij dus goed 7
Economische impact van nieuwe voetbalstadions – FaBeR – K.U.Leuven – juli 2010
5) Negeren van opportuniteitskosten
opbrengsten zijn enkel verplaatst van het oude
Opportuniteitskosten zijn de opbrengsten die
naar het nieuwe stadion en zijn dus geen nieuwe
zouden ontstaan als de middelen van een
opbrengsten.
bepaald project in een ander project zouden geïnvesteerd worden, of als dit geld zou mogen
7) Het uitbreiden van het project
bijgehouden worden door de belastingbetaler
Vaak is er bij de voorstelling van een nieuw
(Baade, 1994).
stadion ook sprake van allerlei randprojecten,
Dus voor er publieke middelen in
een project geïnvesteerd worden, zou niet enkel
zoals
moeten nagegaan worden of dit project winst
ontspanningsmogelijkheden en dergelijke. Dit
gaat maken, maar tevens of dit project meer
dient
winst gaat maken dan de andere mogelijkheden
overtuigen om te investeren in het project. Later
die
blijkt echter dikwijls dat eens het stadion er staat,
men
heeft
voetbalstadion
om
kan
te
investeren
misschien
100
(Een miljoen
kantoorruimten, dikwijls
om
de
winkelruimte,
gemeenschappen
te
die andere plannen wel eens ‘vergeten’ worden.
opbrengen, maar als een ziekenhuis voor dezelfde investering 150 miljoen kan opbrengen
8) Overdrijven van het aantal bezoekers
zou men ook hiervoor kunnen kiezen.).
In vele gevallen worden de schattingen van het bezoekersaantal gemaakt door de organisatoren
6) Negeren van ‘verplaatsings’kost
of beleidsmensen van de club. Deze personen
Het is zeer waarschijnlijk dat bezoekers van een
zijn vaak geneigd om het aantal toeschouwers te
evenement ervoor zorgen dat andere mensen op
overschatten. Dit zien we ook bij de stadions in
die dag niet op bezoek komen, omwille van
België, waarbij de mensen die achter de bouw
bijvoorbeeld de drukte. Verder is er in de
van een nieuw stadion staan, steeds melden dat
literatuur
dat
er in hun nieuw stadion veel meer toeschouwers
bezoekers die voor een sportevenement komen,
gaan zijn, terwijl uit onderzoek blijkt dat dit verre
minder geld spenderen ter plaatse dan gewone
van zeker is. In verschillende gevallen is er in het
toeristen of zakenmensen die normaal ter
begin een stijging, maar neemt deze na het
plaatse zouden zijn. Nemen we hiervoor als
eerste jaar terug af.
voldoende
bewijs
te
vinden
voorbeeld de Olympische Spelen in Atlanta. Hierbij is uitgerekend dat bezoekers die voor de
9) Opnemen van het consumentensurplus
Olympische Spelen kwamen gemiddeld 15 dollar
Meer en meer wordt deze consumentensurplus
per
en
in de impactanalyse opgenomen. Het argument
accommodatie, terwijl gewone toeristen 100
hiervoor is dat dit nodig is om een reële
dollar uitgeven en zakenmensen zelfs 350 dollar
economische waarde te kunnen berekenen. Dit
per dag (Crompton, 2006). Een andere vorm van
kan inderdaad nuttige informatie opleveren in
‘verplaatsings’kost treedt op als een oud stadion
verband met de prijselasticiteit. Het probleem is
wordt vervangen door een nieuw. Alleen de extra
echter dat als dit niet juist wordt gedaan, dit
opbrengsten in vergelijking met het oude stadion
gewoon een nieuw middel is om overdreven en
mogen in rekening worden gebracht. De andere
foute
dag
spendeerden
aan
vervoer
cijfers
te
bekomen.
Een
eenvoudig 8
Economische impact van nieuwe voetbalstadions – FaBeR – K.U.Leuven – juli 2010
voorbeeld
van
deze
consumentensurplus
4. DE NUANCE VAN DE CONTEXT
kunnen we uitleggen aan de hand van de ticket-
Algemeen wordt aangenomen, op basis van
prijs van een voetbalwedstrijd. Een persoon kan
onafhankelijk economisch onderzoek, dat de
bereid zijn 20 euro te betalen om de wedstrijd in
bouw
het stadion bij te wonen. Stel nu dat de echte
katalysatorfunctie heeft voor de lokale economie.
ticketprijs slechts 15 euro bedraagt, levert dit
De zaak leek ook beslecht en gesloten, maar
voor deze persoon een consumentensurplus op
dankzij een onderzoek van Santo (2005) werd de
van vijf euro. Het is echter moeilijk om deze
discussie nieuw leven ingeblazen.
consumentensurplus te berekenen.
van
een
nieuw
stadion
geen
Ondanks het feit dat de studies van Baade geregeld geciteerd werden en worden, zijn ze
Besluit
ook vaak het onderwerp van kritiek. Vooral de
Het leidt weinig twijfel dat al deze betwistbare
tijdsperiode van het onderzoek wordt in de studie
praktijken een zeker doel dienen. De media, het
van Baade en Dye (1990) geviseerd. Aangezien
publiek en de gemeentebesturen zijn zich onvol-
de nieuwe stadions niet meer te vergelijken zijn
doende bewust van deze potentiële fouten, maar
met de oude ‘forten’ van weleer, was er nood
nemen deze cijfers toch vlot over. Dit maakt het
aan een nieuwe studie. Santo (2005) besliste om
natuurlijk nog verleidelijker voor de mensen die
een nieuwe studie uit te voeren op basis van
baat hebben bij de bouw van nieuwe stadia om
meer recente data dan deze die gebruikt werden
deze praktijken te gebruiken. Door met grotere
door Baade en Dye (1990). De nieuwe analyse
cijfers naar buiten te komen, vergroot dus de
werd
kans dat er effectief een stadion komt.
tijdsperiode van 1984 tot 2001. Er werden enkel
uitgevoerd
met
gegevens
uit
de
Aangezien er in een economische impact-
moderne stadions opgenomen in deze studie om
studie zoveel fouten kunnen opduiken, is het
te zien of deze wel een positieve impact hebben
misschien beter om hier niet meer mee te
op de economie.
werken, maar eerder een kosten-baten analyse
De recentere resultaten van de studie van Santo
uit te voeren. Ook hier bestaat het gevaar dat de
(2005)
baten veel te hoog en de kosten veel te laag
het originele werk van Baade en Dye (1990).
worden ingeschat.
Deze nieuwe analyse toont een positievere
komen niet overeen met de conclusies uit
impact aan van de sportclubs en hun stadions op de lokale economie dan deze van Baade en Dye (1990).
De aanwezigheid van een nieuw NFL
(National Football League) stadion had een significant
positieve
invloed
op
de
gemeenschappelijke inkomsten in Jacksonville, Nashville en Tampa. Verder viel ook op dat baseball
een
vergelijking
positievere
met
American
impact
had
football.
in Een
verklaring hiervoor kan zijn dat in baseball 10 9
Economische impact van nieuwe voetbalstadions – FaBeR – K.U.Leuven – juli 2010
keer zoveel thuiswedstrijden gespeeld worden
Verder lijkt deze studie ons ook weinig
dan in American football. Dit resulteert dan ook
toepasbaar op België. Er bestaat een groot
in een grotere lokale economische activiteit.
verschil tussen een Amerikaanse metropool en
Een ander opvallend gegeven is het feit dat er
een Belgisch ‘stadje’. In deze tekst wordt
vooral een positieve impact op de economie
gesproken over het verschil in locatie tussen een
wordt gevonden voor de baseballstadions en in
buitenwijk en stadscentrum. In Amerika kan dit
mindere mate voor de aanwezigheid van het
verschil in afstand gemakkelijk 50 kilometer
team zelf. Dit ondersteunt de theorie dat het de
bedragen, terwijl in België de stadions nooit echt
nieuwe stadions zelf zijn die de economie
veraf liggen. In vergelijking met de Amerikaanse
stimuleren. Vooral de aantrekkingskracht op de
maatstaven
toeristen
eigenlijk in het stadscentrum.
(afkomstig
uit
andere
regio’s)
veroorzaakt deze stimulans.
liggen
alle
Belgische
stadions
Ook is er een groot verschil in aanzien, als we
De bedoeling van deze studie was niet om tot
de Amerikaanse NFL en MLB vergelijken met de
grootse conclusies te komen, maar wel om de rol
Belgische voetbalcompetitie. Dit verschil in
van de context te benadrukken. De locatie van
bekendheid maakt het voor België veel moeilijker
het stadion is uiteraard een belangrijke factor.
om van de stadions toeristische trekpleisters te
Het zou fout zijn om vanuit deze resultaten te
maken. Hiervoor zou het niveau van het Belgisch
concluderen dat stadions wijze investeringen
voetbal eerst moeten stijgen. Voorlopig bestaat
zijn, indien verzekerd van een juiste locatie. De
er nog geen definitief uitsluitsel of nieuwe stadia
analyse spreekt immers niet over de financiële
een al dan niet positieve invloed hebben op de
recuperatie van de zeer grote bouwinvesteringen
plaatselijke economie.
of over de opportuniteitskost. Hierbij komt ook
De resultaten in dit onderzoek zijn zeker geen
nog dat de positieve coëfficiënten in de analyse
alleenstaand geval. Ook uit het onderzoek van
niet bijzonder groot waren.
Nelson (2001) blijkt dat de context een belangrijke
Het onderzoek van Santo (2005) zorgt dan wel
rol speelt.
voor een nuance, maar ook deze nuance kan op
Uit onderzoeken van Austrian en Rosentraub
haar beurt kritisch bekeken worden.
blijkt dat de bouw van een nieuw stadion een
Ten eerste sluit het onderzoek de mogelijke
regio kan doen heropleven. Door een nieuw
problemen van een impactstudie niet uit. Ook
stadion te bouwen, komt deze regio veel meer in
wordt
de politieke en economische belangstelling. Ook
er
hier
opportuniteitskost,
niet wat
gesproken
over
toch
belangrijk
een
de
de
werkgelegenheid
kan
hier
bijgevolg
economisch argument is. Een derde bedenking:
toenemen. Er is evenwel een verschil tussen een
het is mogelijk dat de economisch welvarende
impact op de heropleving van een regio of een
steden net de clubs aantrekken, in plaats van dat
impact op de totale economie, want een bewijs
de clubs de steden economisch vooruit helpen.
voor een positieve impact op de economie wordt
De economische groei beïnvloedt dan als het
hier zeker en vast niet geleverd.
ware de locatie van de ploegen.
10
Economische impact van nieuwe voetbalstadions – FaBeR – K.U.Leuven – juli 2010
ALGEMEEN BESLUIT Uit de vele onderzoeken en auteurs die in
enkele bedenkingen en kritische noten gesteld worden.
deze masterproef aan bod zijn gekomen, blijkt
Meer objectief onderzoek (bij voorkeur een
duidelijk dat een consensus ver te zoeken is. De
kosten-baten analyse), in het bijzonder over de
meningen
situatie in België, is zeker geen overbodige luxe.
over
de
impact
van
nieuwe Er
Voetbalstadions en -wedstrijden zijn immers
bestaan verschillende studies en onderzoeken
zeker katalysators van plezier, entertainment en
die de positieve economische impact van
ontspanning. Op economisch vlak is op dit
voetbalstadions trachten te benadrukken, maar
moment
tegenover deze onderzoeken kunnen terecht
geleverd voor een positieve impact van nieuwe
voetbalstadions
zijn
zeer
uiteenlopend.
echter
nog
geen
sluitend
bewijs
voetbalstadions.
11
