26
Energie besparing industrie
energiegids.nl
Duurzame nieuwbouw Hitachi:
BREEAM-NL Very Good Hitachi Data Systems heeft een nieuw distributiecentrum met hoogwaardig kantoor in Zaltbommel laten bouwen. De duurzaamheidambitie is erg hoog. Het 30.000 vierkante meter tellende pand moet een BREEAM-NL Very Good oplevercertificaat gaan behalen. Opvallend is het grootste zonnedak van Nederland. Wat is er allemaal nodig om een BREEAM-NL certificaat te halen?
Hitachi Data Systems (HDS) is assembleur en leverancier van zware data-opslagsystemen voor banken, ziekenhuizen en andere organisaties met grote archieven. Hoewel vaak minder bekend dan andere grote merknamen, is Hitachi wereldwijd toonaangevend op het gebied van data-opslagsystemen. Hier wordt gesproken over terrabytes en petabytes (1.000 terrabytes), in plaats van gigabytes. HDS Nederland bestrijkt Europa, het Midden-Oosten en Afrika. Het bedrijf was gevestigd in Waardenburg, maar week vanwege groei uit naar bedrijventerrein De Wildeman in Zaltbommel. Vanuit vestigingen in Oklahoma en Singapore wordt de rest van de wereld bestreken. De nieuwbouw is volgens Paul Dalderop, verantwoordelijk voor de logistiek in Europa, Afrika en Midden-Oosten, gebaseerd op vier pijlers: ‘In de eerste plaats is het gebouw gedimensioneerd op een jaarlijkse groei van 3,5 procent. Die groeiverwachting is gebaseerd op de groei in de afgelopen vijftien jaar en we huren die pand nu ook voor vijftien jaar. Op dit moment is daardoor een deel nog verhuurd en van het resterende deel is er nog flinke overcapaciteit. In de tweede plaats moest het gebouw een fijne plaats zijn om te werken. De derde pijler is een gebouw dat het milieu zo min mogelijk belast. En tot slot moest er sprake zijn van een optimale locatie waar werknemers en klanten ontvangen kunnen worden.’
Prefab beton Het bedrijf stelde dus hoge eisen op het gebied van duurzaamheid. Het totale object beslaat een oppervlakte van ruim 30.000 vierkante meter en omvat een distributiecentrum, assemblageruimte en kantoorruimte gelegen op een kavel van circa 45.000 vierkante meter. Het geheel is ontwikkeld door Kadans Vastgoed B.V. en in prefab beton gebouwd door Hercuton. Er is bewust gekozen voor nieuwbouw in prefab beton, omdat beton degelijk, duurzaam, brandwerend, inbraakveilig en waardevast is. Daarnaast kenmerken betonnen gebouwen zich door hun accumulerend vermogen. Installaties verbruiken hierdoor minder energie. De bouwsnelheid is met prefab beton ook erg hoog, waardoor het project snel was te realiseren. Eind februari 2012 werd gestart met de bouw en de oplevering vond 1 april 2013 (geen grap!) plaats. Het kantoor is daarbij een echte eyecatcher. Het is volledig uitgevoerd in de karakteristieke ‘loft architectuur’. Kenmerkend hierbij zijn grote ruimtes, hoge plafonds en veel licht. Het is de kunst van het weglaten. Installaties zijn gewoon zichtbaar, ze zijn onderdeel van de architectuur. Daarnaast is er geen overdreven afwerking op detailniveau. Systeemplafonds zijn binnen deze architectuurstijl gewoon overbodig.
energiegids.nl
Energie besparing industrie
BREEAM-NL Very Good Naast de duurzame bouw, is ook gekozen voor duurzame installaties. Er zijn meerdere duurzaamheidmaatregelen genomen, waaronder warmte- en koudeopslag in de bodem met warmtewisselaar, betonkernactivering en zonnecellen op het dak. Daarnaast is gekozen voor meervoudig grondgebruik door het dak in te richten met meer dan 200 parkeerplaatsen. Het gebouw is ontworpen om een BREEAM-NL Very Good certificaat te behalen. Dit certificaat is voor bedrijfsobjecten in Nederland tot op heden slechts in enkele gevallen verstrekt. Volgens Frans van Rijn, verantwoordelijk voor de wereldwijde logistiek van HDS, geeft het een ‘goed gevoel’ om een gebouw in gebruik te nemen met een minimaal CO2-footprint: ‘We doen het vooral uit ons gevoel voor maatschappelijke verantwoordelijkheid’, zegt hij tijdens de openingsmanifestatie op 20 juni. Volgens de executive vice president van HDS, die zijn standplaats in Santa Clara heeft waar hij zitting heeft in de Raad van Bestuur, viel het niet altijd mee om aan alle eisen van BREEAM te voldoen. Soms ging dat wel erg ver: ‘Zoals een invalide-toilet tijdens de bouw op de bouwplaats. Alsof er minder-validen op de steigers staan. Dat hebben we dus niet gedaan.’ Volgens Paul Dalderop vraagt het veel inlevingsvermogen om alle neuzen binnen een organisatie in dezelfde duurzame richting te krijgen: ‘Veel duurzame maatregelen hebben een lange terugverdientijd of die is lastig te bepalen. Dan hebben de financiële mensen toch snel de neiging er een streep door te zetten. Maar we hebben toch doorgezet, ook al doordat de markt er in toenemende mate om vraagt. Er wordt daarbij niet alleen naar de CO2-footprint in de eigen organisatie gekeken, maar ook in de keten. Wij maken deel uit van die keten, dus moet je zorgen dat je klaar bent voor die ontwikkeling in de markt.’ ‘Het is een bijzonder duurzaam project, Breeam Very Good, waarbij tijdens de vertaling van de klantwens niet alleen de realisatiekosten bepalend waren, maar vooral is gelet op de Total Cost of Ownership (TCO, zie kadertekst, red.)’, zegt
27
Paul Dalderop van HDS: ‘Het vraagt veel inlevingsvermogen om alle neuzen binnen een organisatie in dezelfde duurzame richting te krijgen.’
Walter Ising, directeur Kadans Nederland BV. ‘Door te investeren in duurzame maatregelen kunnen zowel de eigenaar als gebruiker op korte termijn hiervan de vruchten plukken en ontstaat een win-win situatie. Lange terugverdientijden zijn geen belemmering meer voor extra investeringen.’
Grootste zonnedak van Nederland Huurder Hitachi Data Systems had drie belangrijke speerpunten voor de nieuwe huisvesting: Veiligheid & Kwaliteit (continuïteit van het proces), Comfort (personeel en proces) en Energiegebruik (lage kosten en CO2 footprint). Met deze vraag heeft Kadans, als ontwikkelende belegger, Hercuton benaderd om dit project gezamenlijk uit te werken. De eigenschappen van betonbouw hebben de doorslag gegeven, met name het accumulerend vermogen waardoor het gebouw volstaat met lichtere installaties. De situering van 200 parkeerplaatsen op het dak heeft geresulteerd in meervoudig grondgebruik. Daarnaast vindt er warmte- en koudeopslag plaats in combinatie met vloerverwarming in alle ruimten en wordt er gebruik gemaakt van thermisch actieve vloeren. Zonnecellen over het gehele Afzonderlijke afvalcontainers voor karton, pallets en overig afval met verdichtingspers.
energiegids.nl
Energie besparing industrie
29
Duurzaamheidsmaatregelen De nieuwbouw van Hitachi Data Systems kent een scala aan duurzaamheidsmaatregelen om de CO2-footprint van dit gebouw te minimaliseren. Meest opvallend is het grootste zonnedak van Nederland, maar er zijn nog talrijke andere maatregelen genomen: van Warmte Koude Opslag tot regenwater voor toiletspoeling. We zetten de belangrijkste maatregelen op een rij. • N ieuwe EDC gedimensioneerd op 15 jaar lang jaarlijks 3,5 % groei. • Minimale toekomstige kosten voor aanpassingen. • Prettige werkomgeving. • Welzijn magazijnmedewerkers gelijk aan kantoorpersoneel. • Ergonomische stoelen. • LOFT-architectuur kantoorgebouw: licht, open, functioneel en transparant. • Ook geschikt voor commerciële en trainingsdoeleinden. • Ambitie om geen natuurlijke grondstoffen te gebruiken. • Parkeren op het dak; dus minder ruimtegebruik schaarse grond.
Total Cost of Ownership Total Cost of Ownership (TCO) is een benaderingswijze waarbij, naast de stichtingskosten, ook gekeken wordt naar de financiële gevolgen van keuzes in de ontwerpfase van gebouwen. TCO brengt de totale kosten op korte en langere termijn in beeld om een beoogde prestatie te kunnen realiseren. Bij gebouwen is bijvoorbeeld niet alleen de huurprijs of de bouwprijs van een gebouw relevant, maar ook de kosten tijdens gebruik voor energie, schoonmaak, onderhoud, bouwkundig onderhoud, beveiliging, bouwkundige aanpassingen en parkeerkosten. De totale kosten tijdens de levensduur worden dus afgewogen en op elkaar afgestemd en niet alleen tijdens de investering. Door te kijken naar de totale periode worden betere keuzes gemaakt waardoor de Total Cost of Ownership geoptimaliseerd worden. Hiermee kunnen bezuinigingen in investeringskosten gevonden worden, maar ook in exploitatiekosten. Er wordt voorkomen dat verkeerde bezuinigingen in de investeringskosten leiden tot een veelvoud aan verhoogde exploitatiekosten. Verder kunnen extra investeringen een veelvoud aan besparingen tijdens de levensduur opleveren.
• W armte Koude Opslag met twee bronnen op 60 meter diepte, capaciteit 60 m3/uur. • Grijs (regen)water circuit voor toiletspoeling (capaciteit 20.000 liter). • Programmeerbare elektrische infrastructuur (KNX/ EIB). • Zonnepanelen op het dak: 22.000 m2, opwekking 1,4 MWh per jaar. • Energieconsumptie 3,5 MWh. • Drinkwatergebruik 5 m3/persoon/jaar. • Regenwatergebruik voor toiletten 3 m3/persoon/ jaar. • Betonnen casco om accumulerend vermogen te verbeteren. • Energiezuinige verlichting met aanwezigheidsdetectie. • Automatische zonwering kantoorgebouw. • Vloerverwarming door hele kantoor en magazijn (circa 200 km buis!). • Gebruik van 30.000 m3 gerecycled zand voor ophoging van het gebouw. • Gebruik van 20.000 m3 gerecycled puin van voormalig Carolus ziekenhuis Den Bosch.
Warmte Koude Opslag met twee bronnen op 60 meter diepte, capaciteit 60 m3/uur.
30
Energie besparing industrie
energiegids.nl
Frans van Rijn (links) en Frederik Schröder (rechts) van HDS op het grootste zonnedak van Nederland.
dakoppervlak hebben geleid tot Nederlands grootste, niet gesubsidieerde, zonnecellenproject op een gebouw! Walter Ising: ‘Als eigenaar hebben we bewust gekozen voor een hogere investering wat als meerwaarde wordt gezien voor het gebouw. Dit rechtvaardigt een hogere huur en resulteert op de lange termijn in een hogere restwaarde. En niet te vergeten, Hitachi bespaart jaarlijks ruim € 200.000,- op haar energiekosten.’
Beperking CO2-footprint
Jaarlijks wordt er door deze nieuwbouw maar liefst 1.780.000 kg CO2 bespaard. Dit staat gelijk aan de consumptie van Een flinke rij omvormers van SMA is nodig om de gelijkstroom van de zonnepanelen om te zetten in wisselstroom.
178.000 bomen (5,9 hectare bos). Het gebouw heeft een negatieve EPC-waarde, wat wil zeggen dat het gebouw meer energie levert dan dat het verbruikt. Ter beeldvorming: de energie die opgewekt wordt staat gelijk aan het jaarlijkse energieverbruik van 780 gezinnen. Opvallend is dat het gehele gebouw, dus magazijnen en kantoorruimten, worden gekoeld en verwarmd door middel van Koude Warmte Opslag op 60 meter diepte, capaciteit 60 m3/uur. De grondwatertemperatuur is 11°C, de retourtemperatuur in de zomer 20°C en in de winter 7°C. Een Hitachi warmtepomp zorgt vervolgens voor verwarming of koeling van het cv-water naar de automatisch berekende temperatuur.
energiegids.nl
Energie besparing industrie
31
Overzicht jaarlijkse reductie CO2 Veiligheid en welzijn
Materiaalgebruik
• V loerverwarming in magazijnen en afzonderlijk te regelen klimaat in kantoorruimten. • 400 lux verlichting in magazijnen. • Fitness en aparte kleedruimte. • Infrarood kranen. • Stilteruimte. • Parkeerdak en verwarmde hellingbaan.
• B etonnen casco: geen koeling nodig in magazijnen. • LOFT architectuur: dus minder materiaalgebruik. • Gebruik van FSC-gekeurd hout.
Impact bovenstaande maatregelen op CO2: Jaarlijkse reductie CO2: ~30.000 kg.
Energiebesparing 1 • Geen gebruik van aardgas. • Gebruik van koude/warmte opslag in bodem in combinatie met vloerverwarming. • Lage energie T-5 lampen in magazijnen. • Verlichting kantoorruimten met aanwezigheidsdetectie. Impact energiemaatregelen op CO2: jaarlijkse reductie CO2:~550.000 kg.
Energiebesparing 2 • Z onnepanelen (windenergie is niet voorzien): grootste zonnepanelenproject op gebouw in Nederland: 1,4 Megawatt en één van de grootste niet gesubsidieerde zonnepanelen projecten ter wereld. Impact energiemaatregelen op CO2: jaarlijkse reductie CO2: ~1.050.000 kg.
Transport • Aanwezigheid van goed openbaar vervoer. • Aanwezigheid opladers elektrische voertuigen. • Reductie woon-werkverkeer door beter positionering ten opzichte van woonplaats personeel. • Stimuleren gebruik van fiets en oplaadmogelijkheid elektrische fietsen.
Impact materiaalkeuzes op CO2: jaarlijkse reductie CO2: ~ 70.000 kg.
Afval • Afvalscheiding tijdens uitvoering bouw. • Afvalcontainers in magazijnen. • Afzonderlijke afvalcontainers voor karton, pallets en overig afval met verdichtingspers. • Balenverdichters voor kunststof afval. Impact afvalmaatregelen op CO2: jaarlijkse reductie CO2: ~ 30.000 kg.
Ecologie • Avondlicht < 25 lux. • Bomen en nesten voor vogels en vleermuizen. • Drie olie separatietanks. Impact ecologische maatregelen op CO2: jaarlijkse reductie CO2: ~10.000 kg.
Management • • • • • • •
Impact management maatregelen op CO2: jaarlijkse reductie CO2: ~ 10.000 kg. Omschrijving
Impact transportmaatregelen op CO2: jaarlijkse reductie CO2: ~ 20.000 kg.
CO2 kg
Veiligheid/welzijn 30.000 Geen aardgas 250.000 Koud/warmte150.000 opslag T-5/Led120.000 verlichting Programmeerbare 30.000 verlichting Transport 30.000 Materiaalkeuzen 70.000 Afvalscheiding 30.000 Bereikbaarheid 10.000 bezoekers Nachtverlichting 10.000 Subtotaal 730.000 Zonnepanelen 1.050.000 Geschatte milieu- 1.780.000 opbrengst
Water • • • • • •
Persruimte. Moderne presentatie middelen. ISO 14001 en OSHAS 18000 gecertificeerd. 24/7 veiligheid door ondersteuning CTPAT/AEO. BREEAM-Very Good. Gebouw uitgerust met hoog niveau brandveiligheidsmaatregelen. Dichtbij treinstation en hotel.
Regenwater voor toiletspoeling. Monitoring waterverbruik. Lekkage detectie hoofdwaterleiding. Douchewaterverbruik minder dan 9 liter water per minuut. Herentoiletten meer dan 50 procent urinoirs. Watervriendelijke tuinaanleg.
Impact drinkwaterreductie: ~540.000 liter (~60%) 1
Bomen
Hectare
KwH
3.000 25.000 15.000
0,1 0,8 0,5
43.000 358.000 215.000
12.000
0,4
172.000
53
3.000
0,1
43.000
14
3.000 7.000 3.000 1.000
0,1 0,2 0,1 0,0
43.000 100.000 43.000 15.000
14 31 14 5
1.000 73.000 105.000 178.000
0,0 2,4 3,5 5,9
15.000 1.047.000 1.500.000 2.547.0001)
5 325 455 780
KwH consumptie EDC Waardenburg in 2011: 2.090.00 KwH!
Jaarlijks energieverbruik aantal gezinnen 14 109 66
