Duurzaamheid: Canada <-> Nederland Inhoud: Verschil Energieverbruik Opwekking verwarming (publieke gebouwen, woningen (elektrisch)) waterverbruik (toiletten) materiaalgebruik (woontorens >glas) afvalstromen (openbare afvalscheiding) (recycling) Energielabel < > Energuide Keurmerken R2000 LEED
Inleiding Als men Canada en Nederland gaat vergelijken op het punt van duurzaamheid moeten er een paar dingen in het achterhoofd gehouden worden. Deze twee landen verschillen namelijk op vele fronten enorm van elkaar en dit vind zijn weerslag in duurzame ontwikkeling. Een voornaam verschil tussen de landen zit hem in bevolkingsdichtheid. Zo heeft Canada met 33 miljoen inwoners op een oppervlak 9,9 miljoen km² een bevolkingsdichtheid van 3,3 inwoners per km². Daartegenover staat Nederland met ongeveer 16 miljoen inwoners, een oppervlak van 41.500 km² en een dichtheid van 395 inwoners per km². Dit gezegd kunt u ook wel begrijpen dat er in Canada veel meer energie voor handen is en dit dus een heel andere houding tegenover energieverbruik oplevert.
Opwekking. Het eerste en tevens grootste verschil tussen Nederland en Canada is het verschil in opwekking van energie. Dit zit hem in de gevarieerde vorm van energieopwekking in Canada, maar ook vooral in de kwantiteit ervan. De energieproductie van Canada is verantwoordelijk voor 9,9% van het bruto nationaal product en voor 2,3% van de arbeidsbevolking. Ook opmerkelijk is dat Canada leverancier is van de grootste hoeveelheid elektrische energie opgewekt uit waterkracht ter wereld. Een verbazende Afb1: top waterkracht genererende landen hoeveelheid van 350 terrawattuur (TWh) per jaar wordt opgewekt door de 475 waterkrachtcentrales die het land rijk is. Dit is dan ook de voornaamste energiebron van het land en zorgt voor ongeveer tweederde van de energielevering zoals op afbeelding 2 te zien is. In vergelijking met de wereldwijde elektriciteitsopwekking door waterkracht (6%) is Canada dus heel duurzaam bezig. Echter in het totaalpakket van energiebronnen wil het per regio nog wel flink variëren. Waterkrach is immers heel afhankelijk van geologie. In de meeste regio’s van Canada is er dominantie elektriciteitsopwekking door oftewel waterkracht of door verbranding van fossiele brandstoffen. Echter in bijvoorbeeld Ontario speelt nucleaire energie weer de belangrijkste rol van energievoorziening. Tevens is Canada na Frankrijk de grootste energie-exporteur met zijn 40 TWh dat het exporteert naar de Verenigde Staten. Het merendeel daarvan is waterkracht.
Afb2: netto elektriciteitsopwekking Canada
Afb3: wereldwijde elektriciteitsopwekking
Zoals op het bijstaande diagram (afbeelding 4) staat aangegeven maakt Nederland voor ongeveer 93% gebruik van fossiele brandstoffen en is op dit punt een stuk minder duurzaam bezig dan Canada. Ook dit heeft natuurlijk voor een groot deel met geologie te maken. De 45% aardgas die Nederland gebruikt komt voornamelijk van eigen bodem, maar de rest van de energie wordt voornamelijk geïmporteerd. De vrijkomende stoffen bij aardgas dragen dan wel minder bij aan klimaatsverandering en verzuring dan steenkool en olie, maar het is daarmee nog geen duurzame energiebron.
Afb4: elektriciteitsopwekking in Nederland
Uiteraard levert de enorme energieproductie van Canada een flink prijsverschil op in vergelijking met Nederland. Om even een overzicht te geven: in Nederland betaald men 21,8 eurocent per kWh terwijl men in Canada gemiddeld zo’n 6 dollarcent per kWh (4 eurocent per kWh) betaald. Dit heeft tot gevolg dat men ook heel anders met de geleverde energie omspringt.
Verwarming. De winters in Nederland worden als steeds zachter ervaren, en temperaturen onder het vriespunt worden nog nauwelijks gehaald. In vergelijking tot Canada kent Nederland geen winters meer. Twintig graden onder nul en twee meter sneeuw is in Canada heel gewoon. De kou is echter niet altijd te ervaren wanneer je er bent. Met een gemiddelde kamertemperatuur van 21 graden Celsius is het binnen altijd meer dan heerlijk warm. Ook de ‘Underground City’ is in de stad Montreal een geschikte manier om de harde winters te ontwijken. De energie om gebouwen te verwarmen, is in Canada genoeg en goedkoop aanwezig. Het land kan zichzelf voorzien van allerlei soorten energie, echter is de keuze per gebied weer anders. In Nederland maken wij vooral gebruik van aardgas om huizen te verwarmen. Het aardgas in Canada is niet overal beschikbaar. Wel zijn er vele andere bronnen van energie zoals: Olie, propaan gas, elektriciteit en hout. Het gebruik van elektriciteit is in Canada meer gebruikelijk dan in Nederland om huizen te verwarmen. Daar waar in Nederland in radiator hangt past men in Canada veelal Afb5: Electrische ‘baseboard heater’ een ‘baseboard heater’ toe. Op het gebied van duurzaamheid valt elektrische verwarming op twee manieren te belichten. De eerste manier heeft ermee te maken dat de consument met elektriciteit een warmterendement van 100% behaald, iets wat vrijwel onmogelijk is voor andere verbrandingsmethodes. En er zijn geen uitlaatgassen van verbranding. Een tweede invalshoek is de opwekking van elektriciteit. De vervuiling wordt als het ware verplaatst naar de plek waar de energie wordt opgewekt. Naast de verbranding van fossiele brandstoffen zijn er echter ook nog duurzamere methoden om de elektriciteit op te wekken. Een genoemd voorbeeld hiervan is het veel gebruikte ‘hydro power’. Hoewel deze energie duurzaam is in de tijd, gaat er voor het maken van bijvoorbeeld een waterkrachtcentrale veel natuur verloren. Een opmerkelijk detail is het gebruik van glas en isolatie in woontorens. Woontorens van 40 tot 50 verdiepingen zijn in een stad als Toronto geen uitzondering. Gezien de hoge huurprijzen in het centrum worden er zoveel mogelijk woningen/appartementen per vierkante meter gebouwd. Met als gevolg zoveel mogelijk woningen per verdieping. Alle ruimte wordt zo efficiënt mogelijk gebruikt in deze torens. Iets wat blijkt uit de minimalistische binnenwanden van de appartementen, waarbij elke centimeter telt. Wat opvalt is dat alle torens een zelfde uiterlijk hebben: glas. De eigenschap van glas om licht binnen te laten wordt bij deze torens volledig benut. Echter het feit dat glas ook warmte doorlaat lijkt uit het zicht verloren. De low budget torens zijn uitgerust met standaard dubbelbeglazing welke een vele lagere isolatiewaarde kent dan een geïsoleerde wand. Dit is een opmerkelijk detail voor een land waar het maanden lang winter is. Het produceren van warmte is duidelijk goedkoper dan het op een goede manier isoleren van een gebouw. Afb6: Glasgevel woontorens
Waterverbruik. Canadezen verkrijgen het grootste deel van hun water van oppervlaktewater uit meren, rivieren en reservoirs. Echter ook het gebruik van grondwater (oppompen uit bronnen) is enorm aan het toenemen. Canadezen gebruiken namelijk zo’n 1600 kubieke meter water per persoon per jaar. Daarmee scoort het op de OECD gradering (Organization for Economic Coorperation and Development) een plaats van 28 uit de 29 OECD landen. Alleen in de Verenigde Staten verbruikt men meer water per hoofd van de bevolking dan in Canada. Het OECD is een onafhankelijke instelling die informatie verzameld met betrekking tot milieubescherming. Deze instelling doet onderzoek waarin aan de hand van 25 milieu-indicatoren 29 deelnemende landen worden vergeleken. Het watergebruik van Canada ligt 65% boven het OECD gemiddelde. Sinds 1980 is het watergebruik in Canada met 25,7% gestegen en is hiermee vijf keer zo hoog als de gemiddelde stijging van 4,5%. Maar negen OECD landen (waaronder Nederland) wisten sinds 1980 hun waterverbruik te laten afnemen. Vreemd zijn deze hoge cijfers niet als je bedenkt dat de standaard Canadeze toilet doorgetrokken wordt met 10 liter water. De Afb7: Zoetwater gebruik per inwoner moderne Nederlandse toilet daarentegen gebruikt 6 liter water in m3 per jaar en heeft veelal een spaarknop, iets dat in Canada compleet nieuw is. Een simpele vergelijking met Nederland wijst nog eens uit hoe onzuinig Canadezen met hun water omgaan: de Canadees gebruikt gemiddeld per dag 335 liter water terwijl de Nederlander volstaat met 126 liter.
Afb8: Drinkwater gebruik per dag
Afvalstromen. Op het moment is de stroom van gerecycled materiaal en recyclebaar materiaal in Canada slecht gekarakteriseerd en bijgehouden. Zo verzamelt Statistics Canada enige informatie van geselecteerde gerecyclede materialen (voornamelijk metalen) door een jaarlijkse inspectie bij de verwerkende industrie. Natural Resouces Canada vergaart nog wat aanvullende informatie door een serie van consumptie-enquêtes die het houdt bij specifieke bedrijven. Echter geen van beide instanties collecteert uitgebreide informatie over de vraag en voorraad van gerecyclede en recyclebare materialen. Het gebeurd wel, maar het is moeilijk vast te stellen in hoeverre en in welke mate. Om dit informatiegat toch op te vullen heeft Statistics Canada fondsen voor vier jaar verworven. Statistics Canada wil hiermee de stromingen van gerecycled en recyclebaar materiaal zoals, mineralen, metalen, hout- en petroleumproducten beter in kaart brengen. Naast fysieke informatie wordt dan ook beperkte financiële informatie verzameld.
Afb9: Recycling huishoudelijke apparaten
Energielabel < > Energuide In Nederland is sinds 1 januari 2008 de energielabel geïntroduceerd. Dit label is verplicht gesteld door de overheid om woningeigenaren te stimuleren om energiebesparende maatregelen te nemen. Dit levert een positieve bijdrage aan de portefeuille maar voornamelijk ook aan het milieu. Deze milieubewuste en duurzame gedachte begint in Nederland al flink ingeburgerd te raken al werkt het energielabel nog ver van perfect. In Canada is deze bewustheid van milieu ook langzamerhand aan het opkomen en hier vinden we dan ook een vergelijkbare label voor energieverbruik van woningen. Dit label heet de Energuide. Het grootste verschil met Nederland is echter dat dit label niet vanuit de overheid geregeld wordt en dus niet verplicht staat. Een Energuide is net als het Energielabel een standaard maat die de energie-efficiëntie van een woning weergeeft en heeft een schaal van 0 tot 100. EnerGuide Rating Chart Type of House
Rating
Older house not upgraded
0 to 50
Upgraded old house
51 to 65
Energy-efficient upgraded old house or typical new house
66 to 74
Energy-efficient new house
75 to 79
Highly energy-efficient new house
80 to 90
An "advanced house" that uses little or no purchased energy 91 to 100 Een waarde van nul geeft aan dat de woning grote lucht lekkage, geen isolatie en een extreem hoge energieconsumptie heeft. Een waarde van honderd daarentegen geeft aan dat de woning luchtdicht is, goed is geïsoleerd, voldoende geventileerd en dat geen extra ingekochte energie. De tabel op afbeelding ~ geeft aan wat voor waarde we bij wat voor huis kunnen verwachten. Voor een nieuw huis is 80 een prima score. In de berekening voor de Energuide wordt uitgegaan van een aantal standaard gebruikcondities van een huis: Vier bewoners. Een thermostaatinstelling van 21°C op de begane grond en 19°C in de kelder. Een warmwater consumptie van 225 liter per dag. Een elektriciteitsverbruik van 24 KWH per dag (verlichting en apparatuur). Een ventilatiewaarde van 0,35 luchtvervanging per uur (maandelijks gemiddelde tijdens verwarmingsseizoen).
Afb10: Energielabel
Afb11: Energuide
Keurmerken R-2000 Naast het standaard bouwbesluit en de eerder besproken ‘Energuide’ heeft Canada nog een aantal systemen om de duurzaamheid van gebouwen te ‘meten’. Één daarvan is het R-2000 systeem welke zich richt op de energie efficiëntie van woonhuizen. Het R-2000 is een initiatief van het ‘Natural Resources Canada’s Office of Energy Efficiency’, wordt erkend door de Canadese overheid en uitgevoerd door gecertificeerde bedrijven. Het doel is om rendabele energiezuinige toepassingen en technieken te promoten. Hoewel het systeem al twintig jaar geleden is geïntroduceerd geldt het nog steeds als een criterium voor de huizenbouw in Canada. Het R-2000 standaard wordt namelijk constant aangevuld met de nieuwste technologieën. Het R-2000 standaard omvat eisen voor onder andere: ventilatie, luchtdichtheid, isolatie, materiaal keuze en het gebruik van water. Dat deze eisen groter zijn dan het bouwbesluit blijkt uit het feit dat de huizen 30 procent minder energie gebruiken dan de huizen die enkel conform het bouwbesluit gebouwd zijn. Naast een enorme energiebesparing leveren deze huizen ook een hoge mate van comfort en een goede luchtkwaliteit. Ook zijn ze milieuvriendelijker door onder andere een lagere uitstoot van broeikasgassen. Tot nu toe zijn er meer dan 10000 R-2000 woningen gebouwd. Dit is een beduidend klein aantal als je bedenkt hoeveel inwoners Canada telt. Mogelijkerwijs komt dit toch door de hoge standaard die het R-2000 systeem stelt. Toch zijn de R-2000 huizen geliefd genoeg voor fabrikanten op het bestaan van R-2000 in spelen. Zij ontwikkelen nieuwe technologieën om te voldoen aan de standaard zoals warmte terugwinningsystemen en high-performance ramen. Natural Resources Canada gaat voorop in de wereld van energie efficiënte huizen. Interesses vanuit het buitenland zijn er dan ook zeker, Japan is een tweede land wat er momenteel gebruik van maakt.
LEED LEED is opgestart in 1994 geleid door de Natural Resources Defense Council in de Verenigde Staten. LEED is net als het R-2000 systeem een manier om de duurzaamheid van gebouwen te meten en wordt uitgevoerd door een derde partij. Het LEED systeem gaat echter veel verder dan alleen woningen en heeft ook graderingsystemen voor kantoren, winkels, servicegebouwen, institutionele gebouwen (scholen, bibliotheken, musea en religieuze instituten), hotels en woongebouwen van meer dan vier verdiepingen hoog. Tevens is LEED veel wijder verspreid en heeft projecten in 41 verschillende landen. Sinds 2003 heeft Canada zijn eigen versie van LEED. Ook LEED werkt met een puntensysteem en op basis hiervan wordt een gebouw een certificaat toegekend. Er kunnen verschillende certificaten verkregen worden, namelijk de volgende: • Certified - 26-32 points • Silver - 33-38 points • Gold - 39-51 points • Platinum - 52-69 points
Afb12: Logo LEED
LEED gecertificeerde gebouwen besparen energie, water en afval, zijn gezonder en veiliger en beter voor het milieu. Er zitten echter ook wat minpunten aan het systeem. Zo wordt er niet altijd even goed afgestemd op de lokale klimaatsomstandigheden. Bovendien zijn er klachten dat de kosten van de certificatie te hoog zijn, geld dat beter in verdere ontwikkeling van het gebouw gestoken zou kunnen worden. Toch straalt het certificaat een sociale verantwoordelijkheid van de opdrachtgever en eigenaar uit en dit blijkt een belangrijke reden dat veel gebouwen naar een LEED certificatie streven.
Afb13: LEED platinum: Child Development Centre Kasian Architecture
Conclusie Als we tot slot nog een samenvattende vergelijking van Canada met Nederland maken springt één conclusie heel duidelijk naar voren. Canada produceert dan wel voor een groot deel duurzame energie (waterkracht), maar produceert tegelijkertijd veel meer dan het nodig heeft. Hierdoor blijft energie goedkoop en wordt er niet duurzaam mee omgesprongen. Canada is wel steeds meer met het milieu bezig, maar ze lopen gewoon achter. Nederland daarentegen maakt bijna voor de volle 100% gebruikt van niet duurzame fossiele brandstoffen zoals aardolie en aardgas. Echter met deze energie wordt veel zuiniger omgesprongen dan in Canada het geval is. Een optimum zou dus in de samenkomst van deze twee manieren liggen: duurzame energie waar zuinig mee omgesprongen wordt. Van Canada valt voor ons Nederlanders qua duurzaamheid maar weinig te leren aangezien we hierin voorlopen. Een systeem zoals LEED echter zou niet gek zijn om in te voeren. Zeker niet als men bedenkt dat LEED al in 41 andere landen gebruikt wordt. LEED is namelijk vaak ook een prestigieus doel om te wedijveren met andere bedrijven en opdrachtgevers. Het is dus een mooi middel om rivaliteit te introduceren en duurzaamheid in de bouw een extra impuls te geven.
Door: Arnoud Reinke Jeroen Donkers
0568503 0575890
Bronvermelding Internet: http://www.nrcan.gc.ca/com/index-eng.php http://www.usgbc.org/DisplayPage.aspx?CategoryID=19 http://www.statcan.ca/start.html http://www.locationcanada.com/2005/art_5.htm http://www.enmax.com/easymax/residential/questions/Current+Prices/Current+Prices.htm http://www.ec.gc.ca/Water/en/manage/use/e_use.htm http://atlas.nrcan.gc.ca/site/english/maps/freshwater/consumption/1 http://www.milieucentraal.nl/pagina?onderwerp=Energievoorziening http://oee.nrcan.gc.ca/residential/energuide-new-houses.cfm http://oee.nrcan.gc.ca/corporate/statistics/neud/dpa/home.cfm http://oee.nrcan.gc.ca/residential/personal/new-homes/upgrade-packages/rating.cfm?attr=12 http://oee.nrcan.gc.ca/residential/r-2000.cfm http://www.environmentalindicators.com/htdocs/indicators/6wate.htm http://recycle.nrcan.gc.ca/stats_e.htm http://r2000.chba.ca/What_is_R2000/index.php Folders: Heating With Electricity decion making – Natural Resources Canada Energielabel voor woningen – VROM (www.vrom.nl) Power Generation in Canada, a Guide – Canadian Electricity Association
