DUITSLAND Thüringen en Saksen

DUITSLAND 2015 Thüringen en Saksen

10-18 mei 2015

2

3

Inhoud Overzicht van de Duitse geschiedenis Die Bundesländer Reisplan deel I (dag 1-4) Thüringen Eisenach De Wartburg Erfurt Weimar Buchenwald Jena Reisplan deel II (dag 5-9) Saksen Dresden Sächsische Schweiz Leipzig DDR Grenzanlagen

4 6 8 10 12 13 14 14 18 19 20 23 24 31 32 36

Kaarten Duitsland en de Bündesländer Thüringen Saksen Stadsplan Dresden Stadsplan Leipzig

6 11 23 28 33

4

Schematisch overzicht van de Duitse geschiedenis 800

Karel de Grote keizer over het Frankische Rijk = ± een groot deel van het huidige Europa 843 onenigheid tussen de kleinzonen van Karel → oplossing door verdrag van Verdun → splitsing in 3 ongeveer gelijke delen Lodewijk de Duitser koning van oostelijke deel: Heilig Roomse Rijk OPM: 1257 verkiezing koning/ keizer door de leiders van de vijf belangrijkste stammen - 1356 gouden bul: samenstelling officieel college van 7 keurvorsten – voor Saksen is dit Friedrich IV., der Streitbare (zie lijst) de 13 E. keizer verliest macht ten voordele van de hertogen. 15de E. uitbreiding naam tot Heilig Roomse Rijk der Duitse Natie: niet 1 natie maar meerdere honderden deelstaten 1517 Luther en de reformatie → ca 40 jaar van religieuze twisten 1555 Godsdienstvrede cuius regio, eius religio (van wie het land is, is ook de godsdienst) einde van de geloofseenheid in het rijk Nog in de 16de E. reactie van Katholieke kerk op het protestantisme met de contrareformatie – kunstuiting barok moest imponeren en overtuigen Tot halfweg 17de E. machtsstrijd tss de hertogen en de keizer - hoogtepunt: 30- jarige oorlog - eindigde in 1648 met de Vrede van Westfalen (verdrag van Münster) → de macht vd keizer werd sterk beknot → enkele vorstendommen heel belangrijk o.a. Saksen onder August der Starke de 18 E. evolutie tot 2 grootmachten, nl. Oostenrijk (Habsburg) en Pruisen. Pruisen: - behoorde niet tot het Heilig Roomse Rijk der Duitse Natie - kwam samen met het markgraafschap Brandenburg in een personele unie die geregeerd werd door de Hohenzollern 1701 Frederik I werd koning van Pruisen → gebruik naam "Pruisen" voor het gehele Hohenzollern-rijk Zijn opvolger Frederik Willem I, de soldatenkoning, maakte van Pruise een echte militaire staat, kon het gebied gevoelig uitbreiden.

5 Onder Frederik de Grote (de Tweede/ ‘Alter Fritz’) werd Pruisen een Europese grootmacht. De overige vorstendommen, hertogdommen enz. Er werd veel geruziëd, veel geruild, geërfd, ingepalmd enz. 1806 onder druk van Napoleon ontstaat de Rijnbond (Rheinbund) → einde vh Heilig Roomse Rijk der Duitse Natie 1813 ‘Völkerschlacht’ : Napoleon + Polen + Sachsen ↔ Rusland, Pruisen, Zweden, Oostenrijk en Engeland → einde van de Rijnbond 1815 congres van Wenen → de Duitse Bond (der Deutsche Bund) = een losse statenbond van Duitse staten (zonder Oostenrijk en Pruisen) was eigenlijk een soort opvolger van het HRR der Du natie - 3/5 van Sachsen naar Pruisen 1865 Otto von Bismarck wil vereniging van de Duitse staten 1866 Pruisisch-Oostenrijkse oorlog → zege Pruisen → einde vd Duitse Bond → Noord-Duitse Bond (der Norddeutsche Bund) alle Duitse staten behalve Baden, Württemberg, Bayern - Oostenrijk en Liechtenstein. In deze periode is Otto von Bismarck een groot politicus 1870 Frans-Duitse oorlog → oprichting Duitse Keizerrijk (‘Deutsches -71 Reich’ ) met Koning Wilhelm I van Pruisen als 1 ste keizer. 1914 – 18 WO I dec. 1918 Spartacusopstand o.l.v. de extreem linkse Rosa Luxemburg en Karl Liebknecht → regering wijkt uit naar Weimar en roept er de republiek uit nl. Weimarer Republik → einde vh keizerrijk (officieel nog steeds ‘Deutsches Reich’) - 1ste president was Friedrich Ebert 1933 Nazitijd = ‘Drittes Reich’ 1940 - 1945 WO II – 8 mei ’45 einde vd oorlog febr.’45 Verdrag van Jalta (in de zomer van ‘45 bevestigd door het verdrag van Potsdam) verdeelt Duitsland onder de 4 grootmachten. 1949 oprichting BRD en DDR - 1ste bondspresident wordt Theodor Heuss, 1ste bondskanselier Konrad Adenauer. 9 november 1989: val van de muur 3 oktober 1990: Duitse eenmaking → Tag der Deutschen Einheit: nationale feestdag Nu bondspresident: Joachim Gauck / bondskanselier: Angela Merkel

6

Die Bundesländer

7

Hoofdstad

Jaar van aansluiting

Oppte (Milj.km2)

Inw. (Milj.)

Inw/km2

BadenWürttemberg

Stuttgart

1949

35,751

10,631

297

Bayern

München

1949

70,550

12,604

179

Berlin

—

1990

892

3,422

3836

Brandenburg

Potsdam

1990

29,654

2,449

83

Bremen

Bremen

1949

419

0,657

1568

—

1949

755

1,746

2313

Wiesbaden

1949

21,115

6,045

286

MecklenburgVorpommern

Schwerin

1990

23,212

1,597

69

Niedersachsen

Hannover

1949

47,613

7,791

164

NordrheinWestfalen

Düsseldorf

1949

34,110

17,572

515

Mainz

1949

19,854

3,994

201

Saarland

Saarbrücken

1957

2,569

0,991

386

Sachsen

Dresden

1990

18,420

4,046

220

Magdeburg

1990

20,452

2,245

110

SchleswigHolstein

Kiel

1949

15,800

2,816

178

Thüringen

Erfurt

1990

16,173

2,161

134

Länder

Hamburg Hessen

Rheinland-Pfalz

Sachsen-Anhalt

8

REISPLAN DEEL I (dag 1-4) Dag 1: zondag 10 mei - Gent – Alsfeld – Eisenach Om 6 uur vertrekken we uit Gent, Topsporthal Vlaanderen, Zuiderlaan 14, Gent – aan de watersportbaan. We hoeven niet lang op onze honger te zitten want even voorbij de Duitse grens worden we opgewacht met een ontbijt. De E40 brengt ons tot in hartje Duitsland waarbij we door meerdere middelgebergten rijden. Het middageten wordt geserveerd in Alsfeld, een sprookjesachtig stadje met schitterende vakwerkhuizen. De laatste etappe is de kortste en we proberen ons mentaal voor te stellen hoe het er aan de vroegere grensovergang naar de DDR aan toe gegaan is. In Eisenach gaan we eerst een rustige wandeling maken langs de voornaamste bezienswaardigheden en dan gaan we inchecken in hotel Glockenhof – Grimmelgasse 4, waar we drie nachten onze tenten opslaan. Dag 2: maandag 11 mei: Eisenach - Erfurt Vandaag storten we ons om te beginnen in het middeleeuwse leven. Helaas zijn er geen ridders meer die ons in de Wartburg kunnen rondleiden, maar toch hebben we een afspraak kunnen versieren met een nobele onbekende en zullen we de prachtige ruimtes van deze burcht kunnen bewonderen. Vanaf de parking rijden shuttles af en aan om de bezoekers naar boven en achteraf weer naar beneden te brengen (€ 2 per ritje). Wie wil, kan de beenwagen gebruiken. We verplaatsen ons naar een stad die eveneens een belangrijke rol speelde in de middeleeuwen en wel als handelsstad: Erfurt. Er was niet alleen de uiterst gunstige ligging van de stad die het handelsverkeer ten goede kwam. Er werd wede geteeld waarmee men een blauw verfpoeder produceerde en er werd heel veel bier gebrouwen. Na het middagmaal in het centrum van de stad gaan we op verkenning: Fischmarkt met Rathaus, Krämerbrücke, Mariendom, St.Severinkirche en diverse andere gebouwen. Het wordt een heel interessante ervaring in een stad die nog veel te weinig gekend is maar die uitermate aangenaam en levendig is. Avondmaal en overnachting in Eisenach, Glockenhof. Dag 3: dinsdag 12 mei: Eisenach – Buchenwald - Weimar Een stad waar iedereen het wel over heeft, is Weimar. Wie is ons hier niet allemaal voorgegaan? Bach, Liszt, Goethe, Schiller, onze eigenste Henry Van de Velde ... om er maar enkele te noemen. We worden echter nog wat

9 op de proef gesteld want de dag begint met een bezoek aan Buchenwald. We worden hier al vrij vroeg verwacht en na een beklijvend bezoek rijden we naar Weimar. Hier versterken we eerst de innerlijke mens want ’s namiddags staat er heel wat op het programma. Omdat men in de musea geen grote groepen binnenlaat, zijn we verplicht ons op te delen. De schikking voor de rest van de dag ziet er als volgt uit: 14:30 groep 1 - bezoek Schillermuseum 15:30 groep 1 - bezoek Schillers Wohnhaus 16:30 groep 1 - wandeling langs alle hoogtepunten vd stad o.l.v. Trees 14:30 groep 2 - wandeling langs alle hoogtepunten vd stad o.l.v. Trees 16:00 groep 2 - bezoek Schillers Wohnhaus 17:00 groep 2 - bezoek Schillermuseum Na deze gevulde dag rijden we voor avondmaal en overnachting terug naar Eisenach, hotel Glockenhof, waar we vermoedelijk pas ca 19:30 zullen aankomen. Dag 4: woensdag 13 mei - Eisenach - Jena - Dresden We vertrekken vrij vroeg met de bagage want we hebben al om 9:30 uur een eerste afspraak in Jena. Jena is hét centrum van de optische industrie en het Planetarium is het grootste van Duitsland en het oudste in gebruik ter wereld. Beide hoogtepunten staan vanmorgen op ons programma. Na de rondleiding in het Optisches Museum zullen we misschien ontdekken dat onze brillenglazen van Zeiss zijn. Op onze korte wandeling naar het Planetarium komen we aan een aantal interessante hoogtepunten van deze stad voorbij: resten van de stadsmuur, de markt met interessante gebouwen, de Stadtkirche St.Michael … We lunchen in het restaurant dat bij het Planetarium hoort. Hierna vertrekken we spoorslags naar Dresden. Sommigen zullen de batterijen even kunnen opladen want een wiegende bus is vaak verleidelijk voor een middagdutje. Bij aankomst maken we een korte wandeling in de Neustadt. Wie nog nooit van de Canalettoblik hoorde, kan zich laten verrassen. Na deze eerste kennismaking rijden we naar het Quality Hotel Plaza Dresden 4* waar we ook drie nachten verblijven. Wie niet genoeg beweging heeft overdag, kan tijdens de vrije momenten ’s avonds van de fitnessruimte gebruik maken.

10

THÜRINGEN THÜRINGEN EN SAKSEN-ANHALT liggen in het geografisch hart van het land, aan de voormalige grens tussen Oost- en West-Duitsland. Het gevarieerde gebied omvat de bosrijke heuvels van de Harz en het Thüringer Wald, vruchtbare laaglanden en industrie, gebaseerd op de belangrijke grondstoffen hier. Thüringen, in het zuiden grenzend aan Beieren, is een van de oorspronkelijke provincies van Duitsland, terwijl Saksen-Anhalt, ten noorden van Thüringen, een veel jongere schepping is. Het werd direct na de Tweede Wereldoorlog als tijdelijke maatregel gevormd, in de DDR-tijd weer opgeheven en na de hereniging weer nieuw leven ingeblazen. De Harz, inclusief de Brocken, de hoogste piek in het noordelijk deel van Duitsland, ligt bijna helemaal in Saksen-Anhalt. In het Thüringer Wald in het zuiden kunt u even aangenaam wandelen als winterDe Wartburg beheerst de bosrijke sporten. hoogten van het Thüringer Wald. In de regenachtige schaduwen van de heuvels strekken zich laaggelegen velden uit met vruchtbare grond, een deel van de productiefste landbouwgrond van Duitsland. Dankzij het klimaat kunnen er zelfs wijnranken groeien in het dal van de Saale, de rivier die noordwaarts stroomt vanaf het Thüringer Wald naar de Elbe. Het oude Halle voer wel bij de winning van en handel in zout in de Middeleeuwen , terwijl bruinkoolwinning ertoe bijdroeg dat de chemische industrie van deze streek van wereldwijde betekenis werd. Nu zijn die industriële dinosauriërs, die in gang werden gezet door communistische plannenmakers, echter bijna uitgestorven en staat er een zuivering van verwaarloosd land op stapel. In de vroege Middeleeuwen lag dit gebied op de grens van de Germaanse en de Slavische wereld en in de loop van de oostwaartse trek werden dan ook veel kastelen, kerken en kloosters gebouwd. Magdeburg, de

11 nieuwe hoofdstad van Saksen-Anhalt, heeft de mooiste kathedraal van Oost-Duitsland, en in Eisenach verrijst wat velen het meest romantische kasteel van het land noemen, de Wartburg. Maarten Luther, die werd geboren in Eisleben aan de rand van de Harz maar die het meest in verband wordt gebracht met Wittenberg, vond hier bescherming tegen vervolging. Eisenach lag net als Erfurt (de hoofdstad van Thüringen) en Gotha – ook oude steden met nog veel mooie oude gebouwen - aan de Via regia, de grote handelsroute tussen West- en Oost-Europa. De latere geschiedenis van deze streek werd in belangrijke mate gekenmerkt door politieke fragmentatie, doordat kleine heerlijkheden elkaar bestookten vanuit hun kleine hoofdsteden, waarvan enkele, met name Weimar, culturele centra van Europese betekenis werden. Andere oude plaatsen - Quedlinburg, Tangermünde - zijn niet minder schilderachtig, maar wel minder druk bezocht dan veel Beierse stadjes.

12

Eisenach

De markt in Eisenach met Stadtschloss en het Rathaus

De meeste bezoekers van Eisenach komen om naar de Wartburg te klimmen) een kasteel dat dermate doordrenkt is van geschiedenis dat het mondiale erkenning kreeg door de opname op de werelderfgoedlijst van Unesco. U kunt de steile klim naar kasteel vanuit de stad in ongeveer een halfuur doen; u kunt het stuk rijden met de auto of busje. Besteed echter eerst wat aandacht aan de stad zelf. In het Bachhaus (Bachs geboortehuis Frauenplan 21, tel.0369179340), een paar minuten lopen ten zuiden van de Markt, wordt een beroemde zoon van Eisenach herdacht, Johann Sebastian Bach (1635-1750); het is ingericht volgens de gebruiken van rond 1700. In de Muziekzaal geeft het personeel regelmatig een korte voorstelling met originele instrumenten. In het vakwerkhuis ten noordwesten van het Bachhaus, het laatgotische Lutherhaus, zou de jonge Luther tussen 1498 en 1501 hebben gewoond. Twintig jaar later preekte Luther in de Georgenkirche, de kerk waar Bach in 1685 werd gedoopt. Deze staat op de Markt, evenals het Rathaus en het Stadtschloss, ooit de residentie van de hertogen van Saksen-Weimar en nu het regionaal museum. In Eisenach worden al eeuwen auto's gemaakt en in de DDR-tijd was de stad vermaard om het type Wartburg, de Oost-Duitse luxeauto. Het laatste model rolde in 199l van de band en is nu samen met andere historische voertuigen zoals de Dixi en vooroorlogse BMW’s te zien in het Automobilbaumuseum.

13

DE WARTBURG . Dit beroemde bastion op een rotspunt boven de stad heeft alles wat een Duits kasteel moet hebben: transen, vakwerkverdiepingen op imposante stenen funderingen en gewelfde binnenruimten. Wandel over de buitenplaats met vakwerkgebouwen naar de binnenplaats en het 12e-eeuwse Palais, een zeldzaam voorbeeld van een Romaans paleis (rondleiding). Naast de authentiek middeleeuwse gebouwen zijn er delen die in de 19e eeuw romantisch werden verbouwd. In de Middeleeuwen kwamen troubadours in de Wartburg samen voor een vermaarde zangwedstrijd, een gebeurtenis die Richard Wagner in zijn Tannhäuser verbeeldde. In 1817 was het kasteel het vanzelfsprekende mikpunt van studenten die in opstand kwamen tegen het uitblijven van een Duitse eenheid. Maarten Luther woonde hier van 1521 tot 1522 in de Lutherstube; hij vertaalde de bijbel er in het Duits.

Erfurt De hoofdstad van Thüringen was een van de grote steden van het Duitse rijk in de Middeleeuwen en Erfurts Altstadt met haar gebouwen uit alle perioden heeft de Tweede Wereldoorlog betrekkelijk goed doorstaan. Elke straat heeft wel iets moois te bieden. De topattracties zijn de twee grote kerken die hoog boven het hoofdplein oprijzen, waar een van de grootste kerstmarkten van Duitsland wordt gehouden. Vanaf de Petersberg, ten westen van het centrum en bekroond met een van de grootste barokke bastions in dit deel van Europa, hebt u een mooi uitzicht op de stad. Onder aan de heuvel ligt de Domplatz. Aan dit ruime plein staan twee beroemde kerken van Erfurt: de grote gotische Dom en de Severi-Kirche aan de hogere westzijde. Het niveauverschil wordt geaccentueerd door een monumentale trap en door de enorme steunberen van de zogenoemde Cavaten, bouwelementen die het Domplatz met de Dom en de Serveri-Kirche hoog oprijzende steen-

14 werk van het kathedraalkoor ondersteunen. Binnen in de dom ziet u schitterende gebrandschilderde ramen, een barok altaar en het vreemde Romaanse beeld dat 'Wolfram' wordt genoemd en gebruikt wordt als kandelaar. Het ongebruikelijke driehoekige portaal is versierd met beelden van de Wijze en Dwaze Maagden en in de grote toren hangt een van de grootste kerkklokken van Europa, de 'Gloriosa’ De eenvoud van de Severi-Kirche wordt gecompenseerd door haar drie puntige torens. Afbeeldingen op de sarcofaag van de heilige laten zien hoe de nederige wever Severus bisschop werd. De Krämerbrücke over de Gera is met haar rijen winkels (met souvenirs) uniek voor Midden-Europa. Vergeet de Fischmarkt niet, het centrale plein, waar het neogotische Rathaus wedijvert met even fraaie renaissancehuizen. Beëindig uw tocht met een wandeling over de Anger, een brede, kronkelige straat die welhaast een museum voor 19e-eeuwse stadsarchitectuur is.

Weimar Weimar mag dan een klein provincienest zijn, het neemt een unieke plaats in in het hart van de Duitsers. Het staat namelijk voor een gouden eeuw in de culturele geschiedenis, het Weimar-classicisme (eind 18e eeuw). De vertegenwoordigers ervan hadden een zeer optimistische kijk op de plaats van het individu in de wereld en geloofden dat de mens niet alleen zijn cultuur en maatschappij kon vormen maar ook zijn eigen karakter en identiteit. Zij zochten naar evenwicht tussen zelfbeheersing en humaniteit. Ook het oude centrum van Weimar wordt nog altijd gekenmerkt door een harmonieuze sfeer. Het hof van de hertog van Weimar trok eind 18e en begin 19e eeuw enkele van de meest briljante geesten van zijn tijd aan. De allergrootste onder hen was het universalistische genie Johann Wolfgang von Goethe (1749-1832), maar ook die andere dichter en toneelschrijver, Friedrich von Schiller (17591805), de invloedrijke filosoof Johann Gottfried Herder (1744Goethe (links) en Schiller, voormannen van Weimars gouden eeuw, staan op de Theater- 1803) en de dichter Christophplatz. Martin Wieland (1733-1813) kwa-

15 men tot bloei in die verlichte sfeer, die bevorderd werd door Goethe en diens beschermheer groothertog Carl August. Het kunstleven van Weimar begon noch eindigde met het classicisme. De schilder Lucas Cranach de Oudere (1533) werkte hier, Johann Sebastian Bach was hoforganist en koormeester tussen 1708 en 1717,en in 1848 kreeg Franz Liszt die positie. De filosoof Friedrich Nietzsche ( 1844-1900) bracht zijn laatste levensjaren in Weimar door. Begin 20e eeuw richtte de Belgische art nouveau-ontwerper Henri van de Velde er een school voor toegepaste kunst op. In 1919 werd Walter Gropius de eerste directeur van een staatsopleiding voor architectuur, het Bauhaus, de baanbrekende instelling voor modern design die de integratie van alle kunsten en ambachten voorstond. Na de Eerste Wereldoorlog kwam het Duitse parlement in 1919 bijeen in Weimars theater, waar de grondwet voor de Weimarrepubliek werd opgesteld. De vernieuwende, linkse ideeën van het Bauhaus werden in Weimar echter niet op prijs gesteld en in 1926 moest het naar Dessau verhuizen. Thüringen was in 1932 de eerste deelstaat met een nazi-bewind en in 1937 werd tussen de heuvels 8 km ten noordwesten van Weimar een van de beruchtste concentratiekampen opgericht: Buchenwald. In 1945 waren daar meer dan 50.000 mensen uit 18 landen omgekomen. Tijdens de stalinistische reïncarnatie van het kamp kwamen daar nog eens 10.000 doden bij. De massagraven en de gebouwen zijn nu een gedenkplaats, Gedenkstätte Buchenwald, en in een museum wordt de geschiedenis van het kamp gedocumenteerd. BEZOEK AAN WEIMAR U kunt het best beginnen op de Marktplatz met zijn neogotische Rathaus en het Cranach-Haus, waar het atelier van de schilder was (niet toegankelijk). Het historische, zij het herhaaldelijk herbouwde Hotel Elefant is een van de beroemdste en meest luxueuze etablissementen van Duitsland. Wandel oostwaarts naar de Platz der Demokratie, waar een ruiterstandbeeld van groothertog Carl August staat. Een van de statige gebouwen rond het plein is het Grünes Schloss, dat een schitterende rococobibliotheek bevat die onder Marktplatz met neogotisch Rathaus

16 toezicht van Goethe werd gebouwd. Een groot deel van de 850.000 titels heeft te maken met de literatuur van het Weimar-classicisme, maar hier bevindt zich ook de grootste collectie van en over Shakespeare op het Europese continent. De bibliotheek is genoemd naar groothertogin Anna Amalia (de moeder van Carl August), die met haar literaire verzameling de basis voor de gouden eeuw legde. Aan de noordzijde van de Platz der Demokratie staat een zeer gevarieerde groep gebouwen die samen het hertogelijk Schloss vormen. De middeleeuwse basis van het paleis is te zien in de massieve stenen basis van de toren, al stamt het merendeel van het bouwwerk uit de 18e en 19e eeuw. De kunstcollectie bevat schilderijen van Dürer en Cranach. Het mooiste werk van Cranach in Weimar is echter het altaarstuk, voltooid door zijn zoon, dat het pronkstuk is van de nabijgelegen Herderkirche (Herderplatz). Het paleis kijkt uit op het Park an der Ilm, een schitterende Engelse tuin. De kern van dit park in de vallei van de Ilm was een stuk land aan de overzijde dat Carl August schonk aan Goethe, samen met een woning die later Goethes Gartenhaus ging heten. De dichter bracht veel tijd door in dit simpele verblijf. Als u door het groen wandelt, ziet u namaakruïnes, een huis van boomschors en het verbiijf van de hertog zelf, het neoklassieke Römisches Haus. Een kennismaking met Weimar zou niet compleet zijn zonder een bezoek aan Goethes belangrijkste verblijf, Goethes Wohnhaus, op het pleintje dat Frauenplan heet. Er is een fraai, modern museum aan verbonden waarin de gebeurtenissen uit zijn leven in Weimar worden verhaald. Een groot deel ervan is alleen voor wetenschappelijk geïnteresseerden de moeite waard, maar er zijn wel wat boeiende zaken, zoals een model van de primitieve stoomlocomotief Rocket die Goethe had bemachtigd, wat aantoont hoe breed zijn belangsteliing was. Maar de hoofdattractie is het huis zelf, dat er nog bijna net zo uitziet als toen Goethe en zijn familie het na 50 jaar verlieten. Zijn privévertrekken zijn zeer evocatief, inclusief de bibliotheek met de nogal gammele boekenplanken, zijn verzameling mineralen en zijn slaapkamertje. Ook Schiller woonde een tijdje De zuinig gemeubileerde kamer in het Goethes op Frauenplan en de brede, naar Gartenhaus

17 hem genoemde voetgangersstraat gaat westwaarts naar de Theaterplatz. Goethe dankte zijn woning aan de hertog, maar de eeuwig in geldnood verkerende Schiller zat diep in de schulden door de aankoop in 1802 van wat nu het Schillerhaus wordt genoemd. In een modern bijgebouw worden leven en werk van de dichter belicht. Schiller ging hier wonen om dicht bij zijn vriend en idool Goethe te zijn; op de Theater- Friedrich von Schiller bracht drie van zijn vruchtbaarste jaren door in dit huis. platz wordt hun vriendschap vereerd met een van de beroemdste standbeelden die Duitsland rijk is. De twee dichters, even lang (hoewel Goethe enkele centimeters korter was), staan zij aan zij. Goethe lijkt zijn jongere vriend voor te stellen aan de toeschouwers, terwijl Schiller een afwezige blik in zijn ogen heeft. Het vaak herbouwde Deutsches Nationaltheater achter hen was het podium voor talloze premières, zoals Goethes Faust, Schillers Wilhelm Tell en Wagners Lohengrin. In een plaquette wordt de politieke betekenis herdacht die het gebouw in 1919 had. Op het plein vindt u ook nog het Wittumspalais (nu het WielandMuseum) met prachtige barokke en neoklassieke interieurs, en het Bauhaus-Museum. Het laatste bezit niet alleen materiaal van het Bauhaus uit de jaren twintig, maar ook van de eerdere School voor Toegepaste Kunst onder leiding van Henri Van de Velde. Het naar Van de Velde genoemde gebouw waar de revolutionaire ideeën van het Bauhaus werden onderwezen, is zeker de moeite waard voor de architectuurliefhebbers. Het maakt nu deel uit van de universiteit en staat in het zuidelijk deel van de stad, niet ver van het Liszthaus, waar de componist tussen 1869 en 1886 woonde. Vlakbij ligt de Historischer Friedhof, waar groothertog Carl August, Goethe en Schiller begraven liggen in het klassieke mausoleum, de Fürstengruft.

18

Buchenwald Het voormalige kampterrein Buchenwald is een van de meest bezochte gedenkplaatsen uit de Tweede Wereldoorlog in Duitsland. Het monument Na ongeveer drie kilometer doemt op de helling van de Ettersberg het imposante Buchenwaldmonument Het monument op. Het gedenkteken is in 1958 onder het communistisch regime van de Oost-Duitse partij gereed gekomen. Voor de communistische machthebbers was het vooral een monument ter ere van het ‘antifascistische verzet’ tegen het nationaalsocialisme. Buchenwald werd hiermee een symbool van de DDR Na de val van de muur in 1989 werd het accent meer gelegd op de nagedachtenis van alle slachtoffers die in het kamp om het leven zijn gebracht. Het monument bestaat uit een hoge zuil, de beeldengroep van Fritz Cremer, die het verzet uitbeeldt, drie graftrechters waar de SS in 1945 drieduizend doden hebben begraven en de straat der naties; hier zijn achttien gemetselde gedenkzuilen geplaatst met de namen van landen. In een nieuw gebouw aan de ingang is de geschiedenis van Buchenwald als gedenkplaats van 1945 gedocumenteerd. Station Buchenwald Vlak bij het kampterrein bevindt zich het voormalige station van Buchenwald. Vanaf 1943 werden er op grote schaal gevangenen uit alle delen van Europa aangevoerd. Ook kwamen hier in 1945 de transporten uit de ontruimde kampen in Oost-Europa aan. Het Kampterrein Via het Poortgebouw en door de poort met het bekende opschrift: ‘Jedem das Seine’ betreedt men het kampterrein. In de zijgebouwen bevinden zich de strafgevangenis en de dienstvertrekken van de SS-leiding. Twee van de 22 wachttorens zijn bewaard gebleven. Het poortgebouw

19 Vervolgens bereikt de bezoeker de enorme appelplaats, waar iedere ochtend en avond de gevangenen werden geteld, waar straffen werden uitgedeeld en executies plaatsvonden. Na 1945 was Buchenwald een Sovjet-interneringskamp. Vijanden van het communistisch regime werden op het terrein tot 1950 onder slechte omstandigheden geïnterneerd. Hiervan is nauwelijks iets bewaard gebleven. Het toenmalige DDR-gezag wilde hier liever niet aan herinnerd worden. In een aparte expositieruimte wordt aan deze geschiedenis aandacht besteed.

Jena Jena is bekend als centrum van de optische industrie. Bekende bedrijven die uit Jena komen zijn Carl Zeiss en Jenoptik. Sinds 1558 is Jena een universiteitsstad. De Friedrich-Schiller-Universität is genoemd naar de dichter, Friedrich Schiller, die er doceerde. Marktplatz met toren van St.-Michaelkerk Aan de Marktplatz staat het laatgotische Rathaus uit de vroege 15e eeuw. Elk uur probeert een beeld (Schnapphans) een bal, symbool voor de menselijke ziel, te vangen. In de nabijheid bevindt zich de gotische St.-Michaelkerk die in de 15e en 16e eeuw werd gebouwd. Het Stadtmuseum Alte Göre heeft een interessante collectie. Verder zijn het Optisches Museum over de geschiedenis van de Carl-Zeissfabriek en het Zeiss Planetarium, het oudste van de Het Zeiss Planetarium wereld, bijzonder interessant.

20

REISPLAN DEEL II (dag 5-9) Dag 5: donderdag 14 mei: Dresden De hele dag besteden we aan bezoeken in de Altstadt van Dresden. Om te beginnen maken we een korte wandeling rond en in de Residenz, de Hofkirche en de Zwinger. Aansluitend kunnen we in de Zwinger één van de musea bezoeken. We hebben de Gemäldegalerie Alter Meister op het programma staan waar o.m. de Sixtijnse Madonna van Raffael te bewonderen is, werk van Rubens, Rembrandt, van Eyck en veel andere grote schilders. Maar wie liever porselein bewondert, kan naar de Porzellansammlung. Een ander alternatief is de Mathematisch-Physikalischer Salon. Die bevat een collectie van historische wetenschappelijke instrumenten. Na de gezamenlijke lunch is het tijd om te gapen, niet voor de siësta maar van bewondering voor vernuft in goud of ander kostbaar materiaal dat in het Grünes Gewölbe te zien is. Ook hier zijn er alternatieven: het Kupferstich-Kabinett met een collectie kopergravures, het Münzkabinett met munten van de oudheid tot nu en de Rüstkammer met o.m. wapenuitrustingen. Na deze intensieve dag blijft er nog wat vrije tijd over voor shopping, een ander museum of een terrasje. Avondmaal en overnachting in het Quality Hotel Plaza Dresden 4*. Dag 6: vrijdag 15 mei: Dresden - Festung Königstein – Bastei en Sächsische Schweiz – Schloss Pillnitz – Dresden We begeven ons vandaag al vroeg op weg want we rijden naar Zwitserland, d.w.z. naar de Sächsische Schweiz. Van bij de vesting Königstein, waar we een rondleiding krijgen, hebben we al een adembenemend zicht op de hoogste tafelberg Lilienstein. Van hier is het maar een kattensprong naar de Bastei waar we een wandeling kunnen maken naar een van de fenomenaalste natuurverschijnselen in Duitsland. Tijdens het middagmaal kunnen we nog nagenieten van deze pracht en daarna gaat het richting Schloss Pillnitz. Het slot deed August der Starke cadeau aan zijn minnares Constantia von Cosel, voor ze bij hem in ongenade viel en verbannen werd naar Burg Stolpen. Het prachtige park nodigt uit voor een wandeling. Een boot van de Sächsische Dampfschifffahrt brengt ons in een uurtje terug naar Dresden. Avondmaal en overnachting in het Quality Hotel Plaza Dresden 4*.

21 Dag 7: zaterdag 16 mei: Dresden – Leipzig Dresden heeft ons nog een en ander te bieden. Al van vroeg in de morgen gaan we de muzikale toer op in de Semperoper, waar we een geleid bezoek krijgen. Hierna gedragen we ons als vorsten en gaan we flaneren op de Brühlsche Terrasse. Deze brengt ons naar de nieuw opgebouwde Frauenkirche, een parel van de architectuur. Terwijl we langs de Fürstenzug in Meißner porselein lopen, maken we kennis met een vorstengeslacht van acht eeuwen ver. Tijdens de daaropvolgende korte rondrit, waarbij de laatste geheimen van Dresden ontsluierd worden, vernemen we bij Pfund’s Molkerei dat het niet altijd de Russen zijn die heimelijk met stukken zijn gaan lopen. Maar wie dan wel? Na een lekkere lunch in het Italienisches Dörfchen vertrekken we naar onze laatste stopplaats van deze reis: Leipzig. We maken eerst kennis met enkele hoogtepunten buiten het centrum van de stad: het Völkerschlachtdenkmal, de Deutsche Bücherei en de Alexijkerk. Vervolgens brengt de bus ons naar het Seaside Park hotel waar we de twee laatste nachten zullen doorbrengen. Wie wil, kan vóór het avondeten een bezoek brengen aan het Hauptbahnhof of flaneren door de passages in de omgeving van het hotel. Dag 8: zondag 17 mei - Leipzig Vanuit het hotel starten we een wandeling in het zondagse centrum van Leipzig. De Brühl heeft een rijk verleden achter zich, ook letterlijk, want in de 19de eeuw speelde zich hier de bonthandel af. Sommige rijkversierde gebouwen getuigen hier nog van. Maar de Brühl heeft evengoed nieuwbouw en vernieuwbouw, het bewijs dat de stad niet stil blijft staan maar mee-evolueert met de noden van de tijd. De markt met het Altes Rathaus, het Barfußgässchen, Barthel’s Hof en zum Arabischen Coffe Baum: dit alles bevindt zich op luttele tientallen meters van elkaar. Op dit punt gekomen, moeten we ons om praktische redenen tijdelijk opsplitsen. 10:00 groep 1: rondleiding in Runde Ecke 11:30 groep 1: begeeft zich naar het Bacharchiv 11:45 groep 1: bezoek Bacharchiv 10:00 groep 2: Bacharchiv 11:15 groep 2: gaat naar Runde Ecke 11:30 groep 2: rondleiding in Runde Ecke

22 12:45 beide groepen naar restaurant (Thüringer Hof - Burgstr. 19) 13:00 lunch Na de lunch zetten we nog even de wandeling verder: langs de Thomaskirche en de Nikolaikirche, door een paar passages en naar de interessante Augustusplatz, waar we na het vervroegde avondmaal terugkomen voor een concert in het Gewandhaus. 19:30 MDR Zauber der Musik MDR Sinfonieorchester Violist: Pekka Kuusisto dirigent: Kristjan Järvi Henryk Mikołaj Górecki - ‘Drei Stücke im alten Stil’. Jean Sibelius - Concert voor viool en orkest in d-mol op. 47 Johannes Brahms - Eerste symfonie in c-mol op. 68 Dag 9: maandag 18 mei - Leipzig – Kassel – Gent Met een koffer vol herinneringen en veel foto’s op de camera vatten we de terugweg aan. Tegen de middag zijn we in Kassel voor het middagmaal en na de wettelijk voorziene stops komen we rond 22 uur in Gent aan.

23

SAKSEN Saksen was tot 1918 een vorstendom, een staat die niet minder trots was dan Pruisen. De Saksische vorsten stonden bekend om hun generositeit, wat het duidelijkst tot uitdrukking komt in Dresden, een van de mooiste Europese centra van kunst en cultuur. Ook de naam Leipzig is van grote betekenis in de Europese cultuur, al kende de tweede stad van Saksen heel andere tradities, waarvan muziek, handelsgeest en technische vooruitgang de belangrijkste waren. Het dankte zijn reputatie aan de muzikale genieën Bach en Mendelssohn, aan drukkers en uitgevers, aan kooplieden en uitvinders. Bovendien is Leipzig met recht trots op zijn rol bij de gebeurtenissen die leidden tot de val van het communisme, toen tienduizenden inwoners dapper de straat op gingen om hun regering uit te dagen. Dit deel van Duitsland had al vroeg industrieën. De steden bouwden veel van hun monumenten met de winsten uit de middeleeuwse mijnen van het Ertsgebergte. In het kleine Meissen ontdekte een Europeaan aan het begin van de 18e eeuw hoe je van porseleinaarde porselein kon maken, wat tot dat moment alleen in China werd gedaan. In de volgende eeuw verbond het eerste Duitse langeafstandsspoor Leipzig en Dresden en door de industrialisatie steeg de rook op uit de vele schoorstenen van Chemnitz. Er zijn hier nog veel resten van die vroege industrialisatie, en geen ervan

24 is zo imposant als de bakstenen Göltzschtalbrücke, het hoogste spoorviaduct ter wereld, dat de aquaducten van het oude Rome naar de kroon steekt. Zwickau heeft een geschiedenis van 100 jaar auto-industrie achter zich en zijn beroemdste, of liever beruchtste, product is wel de volksauto van Oost-Duitsland, de Trabant. Het mooiste landschap van Saksen vindt u in de Sächsische Schweiz in de bovenvallei van de Elbe, waar 300 m hoge zandsteenklippen tot fabelachtige vormen zijn geërodeerd. In de bossen en dalen van het Ertsgebergte (Erzgebirge), dat de grens met het Tsjechische Bohemen vormt, kan je heerlijk wandelen en in het zuidoostelijk puntje ligt het bosrijke Zittauer Gebirge.

Dresden

De Saksische hoofdstad, het ‘Florence aan de Elbe’ heeft gestaag een groot deel van zijn schitterende erfgoed herbouwd sinds februarí 1945, toen het historische centrum door geallieerde bommen werd verwoest. Tegenwoordig komen de toeristen naar Dresden voor de musea en galeries - die tot de beste van Duitsland behoren - en om te genieten van de prachtige omgeving in het dal van de Elbe. De herbouwde Altstadt van Dresden ligt aan de linkeroever van de rivier, maar de contouren van de vermaarde skyline zijn het best te zien vanuit de Neustadt aan de overkant van de rivier. Voor 1945 werd de skyline gedomineerd door de monumentale koepel van de barokke Frauenkirche, Dresdens belangrijkste protestantse kerk, die in 1743 werd voltooid. De koepel overleefde wonderbaarlijk genoeg de vuurstorm van 1945, maar stortte een paar dagen later in toen de stenen afkoelden. De berg geblakerd puin heeft er tientallen jaren gelegen als aandenken aan de dwaasheid van oorlog. Toen werd in 1994 tot herbouw besloten, met als streefdatum van

25 voltooiing 2006, toen de stad 800 jaar bestond. Het oude steenwerk, elke brok zorgvuldig genummerd, werd bewaard in een groot depot ter plaatse en lag klaar voor hergebruik. Fragmenten ervan werden verkocht als souvenirs om de herbouw te financieren. De herbouw van de Frauenkirche en de restauratie van het Schloss behoren tot het kort na de oorlog ingezette project om ten minste iets van het historische karakter van de Altstadt te herstellen (al vonden sommigen dat de verwoeste stad verlaten moest worden). ZWINGER

Het museumcomplex Zwinger

De meeste bezoekers beginnen bij de Zwinger in het centrum. Deze fantastische architectonische creatie, oorspronkelijk een imposant decor voor plechtigheden en feesten, is nu een museumcomplex. Het werd gebouwd door architect Matthäus Daniel Pöppelmann (1662-1737) in opdracht van de kleurrijkste van alle Saksische koningen, August de Sterke, die in 1694 op de troon kwam. De Zwinger, bestaande uit een reeks gebouwen rond een ruim grasveld met vijvers en fonteinen, wordt door menigeen gezien als de hoogste uiting van Duitse barokarchitectuur. Ze is bovendien de bewaarplaats van Dresdens schitterende collectie oude meesters. U kunt de Zwinger het best benaderen via de Poort van het Glockenspielpavillon; het carillon is gemaakt van Meissen-Porselein. In het midden van de linkervleugel bevindt zich het Kronentor, met beelden van adelaars erop die de kroon van Polen bewaken (August heerste ook enige tijd over Saksens oosterbuur). De enorme Semper-galerie rechts, ontworpen door Gottfried Semper, werd in 1847 toegevoegd, maar het bouwwerk dat de meeste aandacht vraagt is het Wallpavillon aan de overzijde van het binnenhof. Dit is Pöppelmanns meesterwerk; de bravoureachtige schoonheid wordt geaccentueerd door de levendige en expressieve beelden van zijn medewerker Balthasar Permoser (1651-1732). Nog grotere weelde

26 valt te zien in het aangrenzende Nymphenbad, een verzonken grot waarin stenen nymfen zich vermaken. In de Zwinger bevinden zich diverse schatten die de architecturale en sculpturale pracht van het gebouw naar de kroon steken. Er is zoveel te zien dat u maar beter niet kunt proberen alles te bekijken; beperk u tot wat u het meest interesseert. De Rüstkammer is een van de mooiste collecties wapens en wapenrustingen ter wereld en de Mathematisch-Physikalischer Salon vertoont een buitengewoon scala aan wetenschappelijke instrumenten van de 16e tot de 19e eeuw. De uitgebreide Porzellansammlung bevat schitterende voorbeelden van porselein uit de koninklijke verzameling. August de Sterke was dol op porselein. Zijn alchemist Johann Friedrich Böttger ontdekte door verglazing van klei met behulp van warmte hoe je mooi porselein maakte. Daarmee legde hij de basis voor de industrie die nog altijd onafscheidelijk verbonden is met de namen Dresden en Meissen. De Gemäldegalerie Alter Meister is eveneens gebaseerd op het enthousiasme van zijn opvolger: Friedrich August II. Het beroemste schilderij is Rafaëls Sixtijnse Madonna (1512-1513), dat niet alleen om de briljante afbeelding van Moeder en Kind vermaard is, maar ook om de twee prachtige verveelde cherubijnen aan de onderzijde. Een ander beroemd schilderij uit de Italiaanse renaissance is Giorgiones Slapende Venus dat door zijn overlijden in 1510 onvoltooid is gebleven. Er zijn ook belangrijke werken van veel grote namen: Rembrandt en Vermeer, Claude Lorrain en Poussin, El Greco en Valasquez, Cranach en Dürer. Canaletto toont zijn stadsgezichten.

Gemäldegalerie Alter Meister

Altstadt De noordoostfaçade van de Gemäldegalerie Alter Meister kijkt uit op de Theaterplatz, een indrukwekkend plein omgeven door schitterende historische gebouwen. Zelfs het toeristeninformatiecentrum is een neoklassieke tempel, oorspronkelijk een wachthuis in 1830-1832 gebouwd door de Berlijnse architect Karl Friedrich Schinkel.

27 De Semperoper, waar de Saksische staatsopera én het staatsorkest zitten, is genoemd naar de architecten Gottfried Semper en zijn zoon Manfred. De eerste opera, van Gottfried Semper, brandde in 1869 af. Semper was uit de stad verbannen vanwege zijn betrokkenheid bij de mislukte reSemperoper volutie van 1848 en daarom vertrouwde hij de bouw toe aan zijn zoon. Het weelderig interieur was getuige van premières van diverse opera's van Wagner en Richard Strauss. In 1945 bleef er niet meer dan een geraamte van over, maar het werd van de sloop gered door zijn wereldwijde reputatie, én de revolutionaire geloofsbrieven van de architect. In 1985 werd dit lastige herbouwproject voltooid. Het grote Schloss daar vlakbij, waar de Saksische vorsten tot 1918 verbleven, is enkele eeuwen oud, maar werd honderd jaar geleden grotendeels herbouwd in neorenaissancestijl. Er

Het koninklijk Schloss

wordt nog altijd aan de restauratie gewerkt en er zullen enkele musea in worden ondergebracht. Bekijk vooral het buitengewone fries (Fürstenzug) op de buitenmuur aan de Schlossstrasse. Dat is gemaakt van Meissen-tegels en verbeeldt een reeks vorstelijke figuren die de 800-jarige heerschappij van de dynastie verheerlijken. De rooms-katholieke Hofkirche is door middel van een brug verbonden met het paleis, zodat de koninklijke familie de De rooms-katholieke Hofkirche

28

mis kon bijwonen zonder de straat over te hoeven steken. De bouw (1739), op initiatief van de katholieke bekeerling August de Sterke, veroorzaakte grote beroering in deze streng protestantse stad. De architect van de koning was de Italiaan Gaetano Chiaveri, die talloze landgenoten liet komen voor de uitvoering en hen huisvestte aan de oever van de Elbe in wat nog altijd het Italienisches Dörfchen heet (nu een restaurant met terras aan de rivier). Op de balustrade van Chiaveri's prachtige kerk paraderen zandstenen heiligenbeelden en binnen vindt u een mooie barokinrichting. In de crypte liggen Saksische vorsten begraven.

29 Het mooiste uitzicht op de machtige Elbe hebt u vanaf de Brühlsche Terrasse, de promenade die in de l8e eeuw door graaf Brühl als onderdeel van zijn privétuin werd aangelegd op de niet meer gebruikte oeverfortificaties. Een heerlijke plaats om te zitten of te wandelen en vanaf de benedenkade te kijken naar de plezier- en raderboten. Aan de overkant, die u via de Augustusbrücke uit 1910 bereikt, ligt de Neustadt, in de l8e eeuw volgens een uitgekiend plan gebouwd. Deze werd in 1945 minder getroffen dan de Altstadt en dankzij de winkels en cafés heerst er een gezellige sfeer. U bereikt het 500 m hoge terras vlak bij de Hofkirche via een trap die versierd is met beelden die de jaargetijden voorstellen. Het terras komt uit op het Albertinum, het gebouw dat ooit dienst deed als het koninklijk arsenaal en nu een aantal musea bevat. De grootste attractie is hier het Grünes Gewölbe, een oogverblindende schat van enkele van de indrukwekkendste creaties van de edelsmid- en goudsmidkunst die ooit in één plaats zijn verzameld. Het zeer extravagante stuk met de titel Het hof van Delhi op de verjaardag van de Groot-Mogul mag u beslist niet missen. De edelsmid van August de Sterke, Melchior Dinglinger, werkte zeven jaar met zijn broers aan deze nauwelijks verhulde verheerlijking van het opzichtige hof van de Saksische koning zelf. Zij maakten 137 vergulde en geëmailleerde figuurtjes en gebruikten talloze edelstenen. De kosten overtroffen uiteindelijk die van Augusts imposante paleis in Moritzburg. Tot de schatten van het Albertinum behoren ook antieke (vooral Romeinse) beelden en een magnifieke muntenverzameling. De andere topattractie, een mooi tegenwicht voor de Galerie Alter Meister in de Zwinger, is de Gemäldegalerie Neuer Meister. U kunt bijna nergens zo goed kennismaken met de Duitse 19e- en 20e-eeuwse schilderkunst als hier. Twee van de belangrijkste romantische schilders, Caspar David Friedrich (1774-1840) en Ludwig Richter (1803-1884), kwamen in Dresden tot volle bloei en werden geïnspireerd door het landschap van Saksen en het nabijgelegen Bohemen. Beiden zijn hier vertegenwoordigd met enkele doeken. In de aan Friedrich gewijde zaal hangt zijn prachtige Twee mannen die naar de maan kijken. Richters Oversteek bíj Schreckenstein is een metafoor voor de rivier des levens. Een eeuw later, in 1905, kreeg het expressionisme voet aan de grond in Dresden met de oprichting van Die Brücke. Een van de leden ervan, Otto Dix (1891-1965), schilderde tussen 1929 en 1932 de misschien wel meest indrukwekkende evocatie van de verschrikkingen van de loopgravenoorlog tussen 1914 en 1918: een triptiek met de simpele titel Der Krieg, die met opzet gestoeld is op de grote middeleeuwse altaarstukken. Ernaast hangt de triptiek Das tausendjährige Reich, dat Hans Grundig (1901-

30 1958) in 1938 voltooide en dat de nog grotere verschrikkingen, die het Hitlerregime zou begaan, correct voorspelde. ANDERE BEZIENSWAARDIGHEDEN Na de Tweede Wereldoorlog kreeg in het noorden van de Altstadt de geschiedenis misschien prioriteit, in het zuiden echter verrees uit het puin een nieuwe, socialistische stad. De verwoeste wijken rond het centrum werden opgeruimd en monotone appartementscomplexen in sovjetstijl vervingen de 19e-eeuwse straten. Het 'nieuwe' Dresden dat werd geschapen door de architecten en planmakers uit de DDR-tijd komt het best tot uitdrukking rond de Altmarkt, waar etablissementen als MacDonald's nu in panden in namaakbarok uit de jaren vijftig zitten. Vroeger werden ze beschimpt als stalinistisch, maar nu vindt men dat ze beschermd moeten worden. De nauwkeurige verhoudingen en de versiering met beelden en reliëfs verdienen op z'n minst een korte blik. Een authentiek 'oud' Dresden is nog te zien in de buitenwijken met hun elegante villa's. Een van de vreemdste musea van Dresden is het Deutsches HygieneMuseum, dat is ondergebracht in een hygiënisch ogend gebouw uit de jaren twintig. Exposities, veelal interactief, wijden uit over het lichaam en zijn verhouding tot de omgeving. FEBRUARI 1945 In de laatste fase van de Tweede Wereldoorlog zat Dresden vol mensen die op de vlucht waren voor het oprukkende Rode Leger. De bevolking klampte zich vast aan de onjuiste overtuiging dat haar stad vol kunst en cultuur door haar oeroude banden met GrootBrittannië en Amerika niet gebombardeerd zou worden. Het Duitse opperbevel deelde deze misvatting en had een groot deel van de luchtafweer teruggetrokken. De bommenwerpers stuitten tijdens het hoogtepunt van hun dodelijke efficiëntie in de nacht van 13 op 14 februari dan ook op weinig verzet en de vuurstormen die zij ontketenden vernietigden 75 procent van de stad en doodden een onbekend aantal mensen, dat het aantal doden in Hiroshima wellicht evenaarde.

Dresden 1945

31

Het Elbedal en de Sächsische Schweiz Deze vrij korte tocht langs de oevers van de Elbe voert langs paleizen en kastelen, mooie oude stadjes en het indrukwekkende decor van zandsteen in het nationale park Sächsische Schweiz. Festung Königstein. Deze machtige, uit de rotsen oprijzende burcht maakt nog meer indruk als u erheen klimt, maar de pendeldienst vanaf de parkeerplaats is gemakkelijker. Er zijn duizelingwekkende uitzichten op de kronkelende rivier in de diepte en op het vreemde landschap van de Sächsische Schweiz. Festung Königstein Bastei. Dit is een fantastisch natuurwonder. De door erosie gevormde zandstenen kliffen en rotsformaties torenen meer dan 300 m boven de Elbe uit. De Bastei (bastion) is al jaren een attractie met wandelpaden en uitzichtpunten. Schloss Pillnitz. Met de bouw van dit quasi-Chinees paleis aan de rivier werd begonnen op bevel van August de Sterke, die er een zomerDe Bastei verblijf wilde creëren. De gasten werden vanuit Dresden vervoerd over de Elbe om bij de schitterende trap aan de waterkant te ontschepen. In het paleis ziet u enkele van de eerste Europese voorbeelden van chinoiserie. In het park, een combinatie van

Schloss Pillnitz

32 Frans formalisme en Engels naturalisme, staan allerlei fraaie gebouwen, waaronder het Palmenhaus, de Oranjerie en het Kamelienhaus, dat speciaal ter bescherming van een 200 jaar oude camelia werd gebouwd. In het paleis bevindt zich een van de belangrijkste musea van Saksen, het Kunstgewerbemuseum, met mooi meubilair, zilverwerk, houtsnijkunst en andere ambachten van de Middeleeuwen tot de moderne tijd. Pillnitz ligt tussen de wijngaarden die tegen de hellingen naar bosrijke heuveltoppen opklimmen. Tussen de wijnranken staat de Weinbergkirche, een prachtig kerkje dat net als het paleis ontworpen werd door Daniel Pöppelmann, Augusts hofarchitect.

Leipzig Saksens tweede stad is vooral bekend om haar muzikale en intellectuele geschiedenis en haar handelsbeurzen. De stad is sinds de omverwerping van het DDR-bewind in 1989, waarbij de inwoners van Leipzig een grote rol speelden, snel aan de slag gegaan om haar plaats als een van de grootste sterren onder de steden te herwinnen. Deze voortvarendheid komt tot uiting in de grote hoeveelheid nieuwe gebouwen en in wat ongetwijfeld de levendige ‘scène’ van Oost-Duitsland is, met een onovertroffen scala aan restaurants, bars en shows. De historische kern van Leipzig, de lnnenstadt, aan de overzijde van de Willy-Brandt-Platz, is vrij klein en gemakkelijk te voet te verkennen. De Passagen, de overdekte winkelarcaden met hun boetiekjes, zaken waar men iets kan drinken en het verfijnde decor maken de stadswandeling aangenaam. Steibs Hof is een modern voorbeeld van zo'n arcade en het vroeg 20e-eeuwse Specks Hof is schitterend gemoderniseerd. Aan de overkant van de ingang van Specks Hof ziet u de Nikolaikirche. De gebedsbijeenkomst voor vrede die hier vanaf 1982 elke maandag werd gehouden, was een instituut geworden en in 1989 werd de kerk een verzamelpunt voor de demonstranten tegen de regering. De kerk werd gebouwd in de Romaanse periode. De sombere buitenkant loochent het interieur, dat eind l8e eeuw is vernieuwd: een en al vreugde en licht, met hoge witte zuilen, eindigend in lichtgroene palmbladeren tot hoog in de De Nikolaikirche fraaie gewelven.

33 De Mädlerpassage, de mooiste van de drie passages, is drie verdiepingen hoog, maar het beroemdste etablissement bevindt zich onder de grond: Auerbachs Keller. Het dankt zijn faam aan Goethes Faust, waarin Faust en Mephistopheles afdalen in de kelderkroeg om te drinken met studenten. De meeste toeristen in Leipzig treden in hun voetsporen voor een glas Saksische wijn uit het vat of een stevige maaltijd te midden van Faustiaanse memorabilia. Op de Naschmarkt hier vlakbij staat een beeld van Goethe zelf. Het pas gerestaureerde barokgebouw op de Naschmarkt was oorspronkelijk een handelsbeurs en fungeert nu als concertzaal. Midden in de Innenstadt staat het Altes Rathaus, gebouwd in 1556, een

34 van de eerste typische Duitse renaissancestadhuizen: een hoog dak, hoge toren, trapgevels, en begane grond met arcade aan de marktzijde. Nu is het het Stadtgeschichtliches Museum met een imposante ontvangstzaal, waar portretten van vorsten en burgervaders hangen. Eén zaal is gewijd aan de componist Felix Mendelssohn-Bartholdy, die de laatste twaalf jaar van zijn leven in Leipzig doorbracht. Even verderop aan de Thomasgasse staat de tweede grote kerk van Leipzig, de Thomaskirche (Thomaskirchhof 18). Deze kerk dateert uit 1212, maar werd eind 15e eeuw in gotische stijl herbouwd. Zij is vooral bekend als de thuisbasis van de Thomaner, een vermaard jongenskoor. Het koor is zo oud als de kerk; de leden zitten op een kostschool, waar zij een academische opleiding en streng muzikaal onderwijs krijgen. Niet iedereen kan er tegen: Sebastian Krumbiegel, die nu zanger is van een van de favoriete Oost-Duitse popgroepen, werd wegens ‘disciplinegebrek' weggestuurd. Johann Sebastian Bach was van 1723 tot aan zijn dood in 1750 koormeester in de Thomaskirche. Hij ligt er ook begraven,.Voor de kerk staat een standbeeld van hem en aan de overkant is een Bachmuseum met documenten en muziekinstrumenten (Thomaskirchhof 16). Maar u kunt de grote componist en het koor dat hij leidde het best eren door een van de diensten bij te wonen waarbij de Thomaner optreden. De Thomaskirche staat voor de ene pijler van Leipzigs muziekleven, de grote Augustusplatz voor de andere pijler. Aan de ene kant van het plein ligt het Opernhaus uit 1960, aan de andere kant het Neues Gewandhaus, de thuisbasis van het geweldige orkest van deze stad, dat al vanaf halverwege de 18e eeuw bestaat. Felix Mendelssohn werd er in 1835 op zijn 26e benoemd tot dirigent. Het huidige gebouw lijkt in niets op de bovenste verdieping van het Gewandhaus (lakenhal), waar in l78l een geïmproviseerde concertzaal werd gevormd. De nieuwe concertzaal, een van de prestigeprojecten van de DDR, werd in 198l gebouwd. Zowel de opera als de concertzaal hebben een uitstekende akoestiek en veel ornamenten en versiering. De universiteitstoren vlakbij met zijn 3l verdiepingen De Augustusplatz met universiteitstoren en Opernhaus

35 is ook een voorbeeld van de architectonische aspiraties van het communistische regime. Handelsbeurzen Veel zakenlui die in Leipzig aankomen, gaan direct naar de Neue Messe, het gloednieuwe handelscentrum in de noordelijke buitenwijk bij het vliegveld. Dit complex van vijf heldere en grote exposiNeue Messe met glashal tieruimten rond de 300 m lange Glashalle, met de binnenstad verbonden door een sneltrein, is het nieuwste onderdeel van de meer dan 800 jaar oude markt- en handielsbeurstraditie. De sneltrein brengt de reizigers in een ommezien naar het Hauptbahnhof van Leipzig. Dit stamt uit 1915 en is het grootste kopstation van Europa, waarvan de grootte wordt ingetoomd door de fraaie ornamenten en beelden. Musea en meer Het Grassi-Museum, eind jaren twintig in Bauhaus-stijl gebouwd, ten oosten van het centrum op de Johannisplatz, bevat drie musea: Völkerkunde, Musikinstrumente en Kunsthandwerk. Het laatste heeft een enorme verzameling van de Middeleeuwen tot medio 20e eeuw. Het Museum der Bildenden Kunst is eind 2003 verhuisd naar een speciaal gebouwde galerie op de Saksenplatz. Er hangen werken van vroege Duitse meesters en van Duitse Romantici. Twee van de boeiendste musea hier houden zich bezig met de omwentelingen uit de recente geschiedenis. Het Zeitgeschichtliches Forum Leipzig vlak bij de Nikolaikirche behandelt de problemen van het dagelijks leven in de DDR. Het Museum in der Runden Ecke, in het hoofdkwartier van de geheime politie, ten westen van het centrum, is nog indringender. De expositie, getiteld 'Stasi - Macht en Banaliteit', laat zien hoe ver de leiders van de DDR gingen om hun onderdanen onder de duim te houden. In oktober 1813 leed Napoleon bij Leipzig een van zijn zwaarste nederlagen tegen de geallieerde legers van Pruisen, Oostenrijk en Rusland. Deze zogenaamde Volkerenslag wordt herdacht met het Völkerschlachtdenkmal (Prager Strasse). Als u via de trap van dit enorme, piramideachtige bouwwerk opklimt naar het uitzichtplatform op 9l m boven de crypte, hebt u hét uitzicht op Leipzig en omgeving.

36

37

38