DSM-5: een inleiding J. De Fruyt
“Het is een systeem dat aanleiding geeft voor misbruiken. Daarom pleit ik voor de afschaffing ervan.” Stijn Vanheule “Eén boek in de kast van uw arts mag uw argwaan wekken.”
Stijn Vanheule & Ignaas Devisch
“De bijna 400 diagnostische categorieën van DSM-
5 zijn dan niet meer nodig. Met tien brede syndromen kunnen we wellicht volstaan. Misschien is de tijd gekomen om naar de patiënt te luisteren.” Jim van Os
“To give a comprehensive nosology, to classify carefully, to
produce a well-ordered classification almost seems to have become the unspoken ambition of every psychiatrist of industry and promise, as it is the ambition of a good tenor to strike a high C. This classificatory ambition was so conspicuous that the composer Berlioz was prompted to remark that after their studies
have been completed a rhetorician writes a tragedy and a psychiatrist a classification“
A history of Medical Psychology (Gregory Zilboorg, 1941)
DSM-I naar DSM-5: een historisch perspectief… 350 292
300
307
317
265
250 182
200
150 106
100 50 0
10
Handboek voor de classificatie van psychische stoornissen
http://www.dsm-5-nl.org
Verantwoording bij de Nederlandse editie “Onze indeling vallen nooit samen met een natuurlijke ordening in de werkelijkheid. We moeten ons tevredenstellen met een ladekast waarin we gemakkelijk terugvinden wat we willen beschouwen; meer hebben we niet te doen.” Hippolyte Taine
Verantwoording bij de Nederlandse editie Handboek voor de classificatie van psychische stoornissen! Niet enkel het Beknopt overzicht van de criteria! Diagnose is meer dan classificatie alleen: beschrijving van het pathologisch syndroom, mogelijke oorzaken, ziekteproces, de ernst van de ziekte en het verwachte verloop bij de individuele patiënt. Classificatie is bedoeld is bedoeld om groepen patiënten in te delen ter wille van wetenschappelijk onderzoek, epidemiologische registraties of financiering van zorg.
The Perspectives of Psychiatry Has (disease perspective) Is (dimensional perspective) Does (behavior perspective) Encounters (life-story perspective)
Voorwoord Classificatie van psychische stoornissen en bijhorende criteria, bedoeld om deze stoornissen op betrouwbaardere wijze te kunnen diagnosticeren. Praktische, functionele, flexibele gids voor het organiseren van informatie, die kan bijdragen aan het toekennen van de juiste classificatie en het bepalen van de geschiktste behandeling. In de eerste plaats ontwikkeld als een nuttige gids voor de klinische praktijk, maar daarnaast ook als officiële nomenclatuur in een brede reeks contexten (clinici en onderzoekers die verschillende benaderingen aanhangen, verschillende takken van GGZ, epidemiologie… ).
Handboek voor de classificatie van psychische stoornissen Deel I: Uitgangspunten van de DSM-5 Deel II: Classificatiecriteria en codes
Deel III: Meetinstrumenten en modellen in ontwikkeling Appendix
Handboek voor de classificatie van psychische stoornissen Deel I: Uitgangspunten van de DSM-5 Deel II: Classificatiecriteria en codes
Deel III: Meetinstrumenten en modellen in ontwikkeling Appendix
Handboek voor de classificatie van psychische stoornissen Deel I: Uitgangspunten van de DSM-5 • Inleiding
• Aanwijzingen voor het gebruik • Waarschuwing bij forensisch gebruik van de DSM-5
Deel I: Inleiding Lang proces: 1999 → 2013 Meerdere partners (WHO, WPA, NIMH), multidisciplinair & transparant overleg, literatuuronderzoek, veldonderzoek … • www.dsm5.org (2010, 2011, 2012)
Deel I: Inleiding Focus op klinische bruikbaarheid, betrouwbaarheid, validiteit, continuïteit met DSM-IV Probleem van NAO diagnoses, comorbiditeit, mismatch met wetenschappelijk onderzoek Geen radicale shift maar gewijzigde herhaling • Epistemische iteratie
Deel I: Inleiding Hoofdstukindeling:
• …een historisch bepaald cognitief schema om klinische en wetenschappelijke informatie inzichtelijker en beter toepasbaar te maken… • …problemen die eerder door de structuur van de DSM worden veroorzaakt dan door de omschrijving van de afzonderlijke stoornissen… • …het is de bedoeling dat, door het opnieuw ordenen en groeperen van bestaande stoornissen, de herziene indeling een impuls is voor nieuwe klinische perspectieven en wetenschappers aanzet tot onderzoek…
Deel I: Inleiding Hoofdstukindeling: • • • • • • • •
Neurobiologische ontwikkelingsstoornissen Schizofreniespectrum- en andere psychotische stoornissen Bipolaire-stemmingsstoornissen Depressieve-stemmingsstoornissen Angststoornissen Obsessieve-compulsieve en verwante stoornissen Trauma- en stressgerelateerde stoornissen Dissociatieve stoornissen
Deel I: Inleiding Hoofdstukindeling: • • • • • • • •
Somatisch-symptoomstoornis en verwante stoornissen Voedings- en eetstoornissen Stoornissen in de zindelijkheid Slaap-waakstoornissen Seksuele dysfuncties Genderdysforie Disruptieve, impulsbeheersing- en andere gedragsstoornissen Middelgerelateerde en verslavingsstoornissen
Deel I: Inleiding Hoofdstukindeling • • • • • •
Neurocognitieve stoornissen Persoonlijkheidsstoornissen Parafiele stoornissen Overige psychische stoornissen Bewegingsstoornissen en andere bijwerkingen van medicatie Andere problemen die een reden voor zorg kunnen zijn
Deel I: Inleiding Meer overeenstemming met ICD-11, met in de toekomst logische volgorde • Nederlandse editie: ICD-9-CM Dimensionale/kwantitatieve inschatting • Heterogeniteit van psychische stoornissen: van genetica tot symptomen • Groeperen van stoornissen: bv. internaliserende vs. externaliserende stoornissen Aandacht voor belang van ontwikkelingsfase, geslacht (sekse & gender) en cultuur • Hoofdstukindeling en afzonderlijke hoofdstukken
http://www.dsm-5nl.org/documenten/cultural_formulation_interview__cfi_.pdf
Deel I: Inleiding ‘Andere gespecificeerde’ en ‘ongespecificeerde’ classificaties vervangen NAO categorie • +/- aangeven van redenen waarom niet voldaan aan de criteria van een specifieke stoornis Niet langer multiaxiaal systeem • As 1: klinische stoornissen DSM-5 • As 2: persoonlijkheidsstoornissen en zwakzinnigheid • As 3: somatische aandoeningen • As 4: psychosociale en omgevingsproblemen → V-codes (ICD-9-CM) • As 5: Algehele beoordeling van het functioneren → WHODAS http://www.who.int/classifications/icf/whodasii/en/
Deel I: Aanwijzingen voor het gebruik Bedoeld om clinici, getraind in het gebruik, behulpzaam te zijn bij het classificeren van psychische stoornissen van hun patiënten, als onderdeel van psychiatrische diagnostiek, die een geïnformeerd behandelplan moet opleveren. De verschillende symptomen, beschreven in de criteriasets, vormen geen uitvoerige definities van de onderliggende stoornissen. De diagnostische formulering bevat een nauwkeurige klinische voorgeschiedenis en een bondige samenvatting van de sociale, psychologische en biologische factoren die kunnen hebben bijgedragen aan het ontstaan van een bepaalde psychische stoornis.
De clinicus moet zelf beoordelen wat per afzonderlijk criterium de ernst en de waarde is en wat dat betekent voor de betreffende diagnose.
Deel I: Aanwijzingen voor het gebruik Er is klinische training nodig om te kunnen herkennen wanneer de combinatie van predisponerende, precipiterende, in stand houdende en beschermende factoren resulteert in een psychopathologische aandoening waarbij de lichamelijke klachten en verschijnselen de grenzen van het normale overschrijden.
Het uiteindelijke doel van een diagnostische formulering is dat de beschikbare contextuele en diagnostische informatie kan worden gebruikt om een uitvoerig behandelplan op te stellen waarin rekening is gehouden met de sociale en culturele context van de betrokkene.
Deel I: Aanwijzingen voor het gebruik Psychische stoornis =
• Een syndroom, gekenmerkt door klinisch significante symptomen op het gebied van de cognitieve functies, de emotieregulatie of het gedrag van een persoon, dat een uiting is van een disfunctie in de psychologische, biologische, of ontwikkelingsprocessen, die ten grondslag liggen aan het psychische functioneren. • Psychische stoornissen gaan gewoonlijk gepaard met significante lijdensdruk of beperkingen in het functioneren op sociaal of beroepsmatig gebied of bij andere belangrijke levensgebieden. • …
Deel I: Aanwijzingen voor het gebruik Classificatie van een psychische stoornis betekent niet automatisch dat behandeling noodzakelijk is. Classificatie: • Criteria + diagnostische en bijkomende kenmerken • Subtypes: onverenigbaar en elkaar uitsluitend • “Specificeer of”, bv. bipolair of depressief type bij schizoaffectieve stoornis • Specificaties: verenigbaar en elkaar niet uitsluitend • “Specificeer (indien)”, bv. gemengde/melancholische kenmerken bij depressieve stoornis • Specificaties voor ernst en beloop
Deel I: Waarschuwing bij forensisch gebruik van de DSM-5 “Deze risico’s zijn het gevolg van het feit dat de vraagstukken en belangen die relevant zijn voor de wet, niet goed passen bij de informatie waaruit een klinische diagnose bestaat.”
Handboek voor de classificatie van psychische stoornissen Deel I: Uitgangspunten van de DSM-5 Deel II: Classificatiecriteria en codes
Deel III: Meetinstrumenten en modellen in ontwikkeling Appendix
Handboek voor de classificatie van psychische stoornissen Deel III: Meetinstrumenten en modellen in ontwikkeling • • • •
Meetinstrumenten Culturele formulering Alternatief DSM-5 model voor persoonlijkheidsstoornissen Aandoeningen die verder onderzoek behoeven
http://www.dsm-5-nl.org
