Droomstage op West-Java

Agrimondiaal Samen agrarisch ondernemen

november 2014

Kijkje in Nederlandse veiling-keuken “Coöperatieve relaties zijn voor alle boeren belangrijk” Ben van het Erve overtuigd van het belang van coöperaties in opkomende economieën.

Lees verder op blz.

11

Biologische groenteteelt in Nepal

Lees verder op blz.

Droomstage op West-Java

Het afstemmen van de teelten op de regionale afzetmarkt is een belangrijk aandachtspunt voor Nepalese boerinnen. Lees verder op blz.

Een delegatie van West-Afrikaanse telersverenigingen nam onder meer een kijkje in de keuken bij de coöperatieve Veiling Zaltbommel. Het bezoek maakte deel uit van een 1-weekse studietour langs Nederlandse coöperaties. “Met name het feit dat coöperaties zowel het commerciële belang als het ledenbelang waarborgen, biedt deze telersverenigingen nieuwe perspectieven.’’

7

HAS-student Hein de Kort ging bij een coöperatie van melkveehouders aan de slag met vruchtbaarheidsproblemen en administratiesystemen.

Lees verder op blz.

9

3

2

Agrimondiaal zaterdag 29 november 2014

Colofon

Voorwoord

Het gezinsbedrijf als wereldwijde basis Boeren zijn de stuwende kracht achter elke economie. De échte agrarisch ondernemers onderscheiden zich in afzet, opbrengst en arbeid. Dankzij deze ondernemers heeft onze Nederlandse landen tuinbouw zich op weten te werken tot één van de meest innovatieve en vooruitstrevende sectoren. Maar laten we niet vergeten dat het gezin in veel gevallen aan de basis staat. De Verenigde Naties heeft het jaar 2014 uitgeroepen tot Internationaal Jaar van het Gezinsbedrijf. Maar waar ligt nu precies de sleutel voor een succesvol agrarisch ondernemerschap? Is een stabiel gezinsbedrijf het vliegwiel of zijn dat andere factoren? Ik ben van mening dat het gezinsbedrijf een onmiskenbare rol speelt bij het succes van ondernemerschap. Werken familieleden mee in het bedrijf bijvoorbeeld en zijn er kinderen die willen opvolgen? Dit bepaalt voor een groot deel de koers die een boer vaart. Maar alles bepalend is het gezinsbedrijf ook niet. Samenwerken en een goed ondernemersklimaat zijn in mijn ogen doorslaggevend voor de kansen en mogelijkheden die

Agrimondiaal, samen agrarisch ondernemen, is een uitgave van Agriterra en verschijnt als bijlage in de landelijke uitgave van Nieuwe Oogst. Internet: www.agriterra.org E-mail: [email protected] Concept: Agriterra Realisatie: Opraappers Communicatie b.v. Fotografie: Agriterra Eindredactie: Agriterra Vormgeving: Nieuwe Oogst (LTO Noord) Druk: Wegener Apeldoorn

je als boer krijgt. Samen sta je als boeren sterker en kun je ook meer bereiken. Dat is ook waarom Agriterra zich zo sterk maakt voor het succesvol maken van coöperaties in opkomende economieën. Belangenbehartiging en invloed op de afzetmarkt uitoefenen kan alleen door samen een vuist te maken. In deze Agrimondiaal blikken we terug op hetgeen we in 2013 bereikt hebben en leest u onder andere het verhaal van Ben van het Erve over het verleden van coöperatief-boeren in Nederland en welke rol hij voor coöperaties wereldwijd ziet. Omdat veel boeren, ook in opkomende economieën, vanuit een gezinsbedrijf werken, zijn coöperaties van groot belang voor de directe toekomst. Hun kinderen zijn immers de boeren van morgen. Daarmee speelt Agriterra een vooraanstaande rol in de versterking van de keten wereldwijd, waarbij het gezinsbedrijf te allen tijde aan de basis staat.

De columns zijn geschreven op persoonlijke titel en vertegenwoordigen daarmee niet de mening van Agriterra. Overname is toegestaan na toestemming van Agriterra en onder vermelding van de bron. © Agriterra Arnhem, november 2014

Albert Jan Maat Voorzitter Agriterra en LTO Nederland

Meteen ervaringen delen Herman Mertens



Bertken de Leede

Volgen

@HermanMertens



Karin van der Toorn

Volgen

@bertkenL

Twintig boerenvoormannen uit Afrika, Azië en Latijns Amerika op bezoek in Nederland op uitnodiging van @Agriterra bit.ly/1uGTBYg  Beantwoorden  Retweeten  Favoriet  Meer

Heleen Hennink @vrouwenvannu op pad voor @agriterra en geeft productie en marketingadvies aan groentetelers in Nepal pic.twitter.com/OXxdRpXYlW

RETWEETS

 Beantwoorden  Retweeten  Favoriet  Meer

11



Volgen

@KarinvdToorn

Farmer2farmer programma Thailand @FrieslndCampina @Agriterra wordt ook na onze missie voortgezet, al ruim 2000 Thaise boeren bereikt! #blij  Beantwoorden  Retweeten  Favoriet  Meer RETWEETS

5

01:43 - 9 sep. 2014

09:46 - 14 nov. 2013

BLGG AgroXpertus



Volgen

@BLGGAgroXpertus

Productmanager Arjan Reijneveld in Cambodja voor het project Climate adaptive approach for food security @Agriterra. pic.twitter.com/mwEIR7Lpst  Beantwoorden  Retweeten  Favoriet  Meer

Gerard Gosselink



Mis geen enkele update van Herman Mertens

Volgen

@GerardBieten

Volledige naam

Geweldige ervaring vandaag @Agriterra #peru #Alpacas op 5000 meter in de bergen #omniettevergeten pic.twitter.com/jrbc2QTpLx

E-mailadres

Mis geen enkele update van Karin van der Toorn

Wachtwoord

Volledige naam

Registreren op Twitter

E-mailadres

Wachtwoord

Registreren op Twitter © 2014 Twitter

Over Help

Advertentie-informatie

 Beantwoorden  Retweeten  Favoriet  Meer © 2014 Twitter

Over Help


RETWEETS

4

23:01 - 21 aug. 2014

Media rapporteren

Vrouwen van Nu @vrouwenvannu · 22 aug. Heleen Hennink @vrouwenvannu op pad voor @agriterra. Productie marketingadvies aan groentetelers Nepal pic.twitter.com/6ghQrXNWuP via @bertkenL

RETWEETS

2

RETWEETS

4

14:17 - 5 sep. 2013

Media rapporteren

Ingrid Koedijk @calimero1969 · 5 sep. 2013 @GerardBieten @Agriterra Op 5000 m komt zo'n dikke vacht goed van pas. #Alpacas in #Peru  Beantwoorden  Retweeten  Favoriet  Meer

EL SALVADOR

Marly



Volgen

@MarlyBoon

Groepen #Kidgum District Farmers Ass #Agripool @IlseVerhoijsen over varkensbedrijf aan varkenshoudsters @Agriterra pic.twitter.com/Zuee4HdZuP  Beantwoorden  Retweeten  Favoriet  Meer

Hein de Kort



Volgen

@HGdeKort

Mirjam Smits



Christian Gouët

Volgen



Volgen

@ChGouet

@MirjamSmits

#FACT workshop in Vietnam started with good energy. Pax from Vietnam, Cambodia & Laos @Agriterra @NellievdPasch pic.twitter.com/w0NL8JpZrX

Discussion procedures and actionpoints at Rucodia #Tanzania @Agriterra @Flynthtweets pic.twitter.com/gMuATIEHWW  Beantwoorden  Retweeten  Favoriet  Meer

Richard v/d Maden @rvdmaden · 3 nov. 2012 Missie in Kenia met @evdmaden voor #Agriterra zit er weer op en is prima verlopen. Mede dankzij @RienGeuze en @CeesvanRij! #Mosoriot

Cees Oomen verbetert voerrantsoen dairy coöp KUD Bayongbong #indonesie Morgen eindpresentatie! @Agriﬁrm @Agriterra pic.twitter.com/OmoY5H5cm1  Beantwoorden  Retweeten  Favoriet  Meer



rien geuze



Volgen

@RienGeuze

@rvdmaden @evdmaden: teamwork #Agripool advisory helps prices for #passion fruit return to market value @Mosoriot. #Agribusiness @Agriterra

RETWEETS

4

05:23 - 26 jun. 2014

Media rapporteren

 Beantwoorden  Retweeten  Favoriet  Meer RETWEET

03:32 - 13 nov. 2013

1

Media rapporteren

RETWEETS

3

Mis geen enkele update van Hein de Kort

Agripoolers en andere deskundigen reizen de hele wereld over om kennis uit te wisselen met boerenorganisaties en -coöperaties. Volg de actualiteiten in het veld op twitter via @Agriterra. RETWEETS

02:39 - 29 aug. 2014

14:39 - 3 nov. 2012

Marly @MarlyBoon · 13 nov. @ChGouet Exito. Estoy en Managua en un taller con Luz Adilia Z. con @cioecb @anpeperu AOPEB AVA Confras y UNAG promoviendo emprendimiento

Media rapporteren

5

Mis geen enkele update van rien geuze Mis geen enkele update van Mirjam Smits

Volledige naam

E-mailadres

Volledige naam

E-mailadres

Wachtwoord

Registreren op Twitter


Wachtwoord

© 2014 Twitter

Over Help


3


Orde op zaken bij zonnebloemtelers

tie heel onoverzichtelijk’’, vertelt Smits. De cijfers die de coöperatie op papier had staan, bleken lastig te interpreteren. ‘‘De genoteerde opbrengsten per hectare leken in geen verhouding te staan met de totale opbrengsten. Op papier zouden de opbrengsten bijna onmogelijk, zo hoog zijn.’’

duidelijk, maar hoe deze te bereiken nog niet. ‘‘Wat willen de leden en bestuurders van de coöperatie, hoe zien zij de komende jaren? Dat is wat we helder wilden krijgen’’, stelt Smits. Het uitbreiden van de verwerkingscapaciteit kwam direct naar voren. Het bestuur dacht na over de aanschaf van een extra oliepers om meer zaden te kunnen verwerken en daarmee dus ook de winst te vergroten. ‘‘Investeren bleek nog helemaal niet nodig voor extra capaciteit’’, stelt Smits. ‘‘Een groot deel van de dag staat de huidige pers stil. Door bijvoorbeeld in shifts te gaan werken, kan de verwerking zeker nog verdubbeld worden.’’

Cash gaat voor coöperatief boeren

Een zonnige toekomst tegemoet

De Tanzaniaanse zonnebloemtelers beseffen nog niet altijd wat het coöperatief boeren voor hen kan betekenen. ‘‘Het coöperatieve-gevoel is er nog niet helemaal. Ze laten cash geld van een lokale opkoper toch vaak voorgaan op levering aan de coöperatie. Hierin moet echt nog een omslag in denken komen, ze zijn tenslotte ook zelf eigenaar van de coöperatie’’, vertelt Smits na de gevoerde gesprekken met de telers en bestuurders.

‘‘Uiteindelijk hebben wij de verwachte resultaten berekend bij het werken in één, twee of drie shifts. De rentabiliteit van de coöperatie kan zeker toenemen.’’ Inmiddels is er een manager aangesteld die de gang van zaken binnen de coöperatie gaat regelen. ‘‘Nu moeten ze met nieuwe kennis en inzichten zelf gaan ondernemen. Terug naar de basis met een goed voorraadbeheer en een centrale aansturing. Bij de jongere generatie zie je dat ze gelijk super enthousiast zijn. Zij zien de langetermijn-ontwikkeling van de coöperatie nu een stuk zonniger in.’’

Mirjam Smits, klantadviseur bij Flynth, bezocht het afgelopen jaar Rucodia Company, een coöperatie van zonnebloemtelers in Tanzania. Dat het oorspronkelijke doel van een bezoek niet altijd haalbaar is, bleek al snel. „We zouden een business- en investeringsplan opstellen, maar dat was duidelijk nog een stap te ver. Eerst moesten de coöperatie en haar leden zelf overzicht krijgen over zaken als de voorraad, pas daarna kun je ambities in kaart brengen’’, vertelt Smits.

Flynth is een van de Nederlandse partners van Agriterra die ondernemingen begeleidt op het gebied van financiën en organisatie. Nadat een collega van Smits enthousiast terugkwam van een adviesreis voor Agriterra, besloot ze zelf te solliciteren. ‘‘Affiniteit met de sector heb ik altijd al gehad, de samenwerking met boeren vind ik vooral erg leuk. Van beleid naar een praktische invulling, dat is voor mij de uitdaging.’’ Smits bezocht samen met een oliezaaddeskundige de zonnebloemtelerscoöperatie om op zowel bestuursniveau als productieniveau te kunnen adviseren.

Onmogelijke opbrengsten

Mirjam Smits ging namens Flynth aan de slag met het voorraadbeheer en de aansturing van een zonnebloemtelerscoöperatie in Tanzania.

Het grootste struikelblok bleek het gebrek aan overzicht te zijn. ‘‘In de praktijk blijken de hoeveelheid land en de opbrengst lastig in te schatten. De telers leveren de zonnebloemzaden in zakken en soms zelfs per emmer zonder dat de coöperatie deze weegt. Dat maakt de voorraad ingekochte zaden en daarmee de planning van de produc-

Uitbreiden zonder te investeren Dat de coöperatie ambities had, was

Leren van Nederlandse coöperaties Een kijkje in de keuken van ervaringsdeskundigen werkt vaak verhelderend. Zo ook voor een delegatie van de telersverenigingen-koepel Wouol uit Burkina Fasso, West-Afrika. Op uitnodiging van Agriterra bezochten zij afgelopen september verschillende Nederlandse coöperaties om te ervaren wat coöperatief ondernemerschap voor hen kan betekenen. Ze gingen langs de Verenigde Achterhoekse Wijnbouwers, VNK Herbs, Coöperatie Nautilus, Nedato, Prominent, Topigs, ForFarmers en de Veiling Zaltbommel. Ook spraken zij met Jos Bijman over coöperatief ondernemerschap in agri-foodketens. Een studietour die veel nieuwe inzichten bracht.

Een delegatie van telers uit Burkina Faso bezocht tijdens een studietour onder andere de tuinbouwveiling in Zaltbommel om de voordelen van coöperatieve bedrijfsvormen met eigen ogen te zien.

Het organiseren van uitwisselingen en studiereizen is een belangrijke pijler van de Agriterra-aanpak. ‘‘Onze ervaring is dat het met eigen ogen zien van de mogelijkheden vaak het meeste inzicht geeft”, stelt Petra Zwart, relatiebeheerder bij Agriterra en organisator van de studietour afgelopen september. ‘‘Met name het feit dat coöperaties zowel het commerciële belang als het ledenbelang waarborgen, opende veel nieuwe wegen voor deze telersverenigingen.”

die vooral cashewnoten en mango’s telen. ‘‘Als vereniging blijkt het lastig voor ze om de steeds groter groeiende stroom van goederen en geld goed in te richten. Maar ook voor het belang van de leden is weinig geregeld”, vertelt Zwart. Dé reden om te laten zien wat een coöperatief bedrijfsmodel voor Wouol kan betekenen. Na een week van bedrijfsbezoeken, eindigde de studietour bij de veiling in Zaltbommel. Een coöperatieve tuinbouwveiling waar het rendement van de telers centraal staat.

Onvoldoende groeimogelijkheden

Pijlers vanuit ledenbelang

De West-Afrikaanse koepel van telersverenigingen is een omvangrijke organisatie met een jaaromzet van 1.600.000 Euro en 2.500 leden,

Na een rondleiding over het complex van de veiling, gaf directeur Peter van Osch een presentatie over het functioneren van de coöperatieve tuinbouwveiling. Ledenbelang en conti-

nuïteit staan daarbij centraal. „Onze coöperatie is in 1917 opgericht vanuit de armoede van de telers. We zijn een heel platte organisatie met korte lijnen. Door de producten zelf te veilen, halen we voor onze leden een optimale prijs uit de markt”, licht Van Osch toe. ‘‘Toegevoegde waarde bieden we onder andere door onze merkenstrategie, met bijvoorbeeld Junami en Rubens appelen en Suprimo voor het topsegment aardbeien.” Met het oog op de continuïteit en groei van de coöperatie is financiële gezondheid van levensbelang. Van Osch is daar heel duidelijk over: ‘‘De middelen om te groeien moeten in de eerste plaats uit het resultaat komen. Daarnaast heeft de coöperatie ledenkapitaal nodig om geld te kunnen lenen voor investeringen.

Zonder zekerheid en inspanning van de leden geen financiering.”

Unaniem coöperatief De Burkinabés presenteerden tijdens een slotbijeenkomst op het kantoor van Agriterra hun eigen conclusies van de studietour. Focussen op de huidige productie en deze binnen twee jaar minimaal verdubbelen, wordt het nieuwe streven. Daarnaast zijn ze het er unaniem over eens dat ze als vereniging over willen naar een coöperatieve bedrijfsvorm. ‘‘Dat was ook precies de rode draad van de afgelopen week. De leden, managers en bestuurders hebben nu meer inzicht in de mogelijkheden van een coöperatie, dat biedt nieuwe perspectieven voor de toekomst” aldus Zwart.

4


Agriterra in 2013 ‘Acces-to-Seeds’-initiatief: Boeren praten mee!

Meer vrijheid voor pyrethrum-boeren

15 jaar Agriterra Het afgelopen jaar vierde Agriterra haar 15-jarig bestaan. De uitgangspunten van Kees Blokland, directeur van Agriterra, zijn 15 jaar later nog steeds van kracht; het stimuleren van ondernemerschap, de samenwerking met coöperatieve Nederlandse landen tuinbouworganisaties en kennisoverdracht op gelijkwaardig niveau. De afgelopen jaren zijn veel omgevingsfactoren veranderd, maar het uiteindelijke doel van Agriterra is nog altijd hetzelfde; boeren en tuinders coöperatief versterken. Ook de komende jaren werkt Agriterra vol vertrouwen aan landbouwontwikkeling in opkomende economieën, om zo armoede en honger bij de kern aan te pakken.

Kenia is een van ‘s werelds grootste producenten van pyrethrum, een belangrijke grondstof voor biologische insecticiden. Tot voor kort had de Pyrethrum Board of Kenya (PKB) een monopoliepositie in de verwerking en afzet van pyrethrum. Jarenlang maakte de Keniaanse telersvereniging Pyrethrum Growers Association (PGA), met technische en financiële ondersteuning van Agriterra, zich hard voor meer vrijheid voor boeren. Nu is het eindelijk zover; het parlement van Kenia nam het afgelopen jaar een wetsvoorstel aan, waarmee de sector volledig is geliberaliseerd. Voor boeren een grote stap voorwaarts. Nu profiteren de 6.000 leden van PGA van een gunstig economisch klimaat voor een gewas met goede afzetmogelijkheden en een positief toekomstperspectief.

Toegang tot zaden is een cruciaal onderdeel voor de teelt, maar veel boerenorganisaties hebben hier nauwelijks iets over te zeggen. Het ‘Acces-to-Seeds’initiatief benaderde Agriterra vanwege haar wereldwijde netwerk van boerenorganisaties. In september 2013 organiseerde Agriterra in dit kader een ‘Ronde Tafel’conferentie in Addis Abeba, Ethiopië. Na gesprekken en diepte-interviews met een tiental agrarische organisaties van over de hele wereld werd duidelijk wat de boeren belangrijk vinden. Om de toegankelijkheid van kwalitatief goed zaad te verbeteren, vinden zij dat het kwekersrecht, toegang tot genetisch materiaal en het behoud van lokale variëteiten officieel erkend moeten worden. De uitkomsten van het Access-toSeeds-initiatief geven de regeringen inzicht in de mogelijkheden van deze zaad-systemen.

Telen op contractbasis Jaar van het eigen vermogen Groei van het eigen vermogen geeft financiële slagkracht om vooruit te komen. Onmisbaar dus voor ambitieuze boeren en hun coöperaties. Daarom riep Agriterra 2013 uit tot ‘het jaar van het eigen vermogen’. De Peruviaanse koffiecoöperatie Sol & Café is een goed voorbeeld van de positieve impact van meer eigen vermogen. Zij wisten hun eigen vermogen te verdubbelen en kochten daarmee grond voor de bouw van een nieuw magazijn en kantoor. Ook de graancoöperatie Raya Wakena in Ethiopië zag de positieve impact van meer eigen vermogen. De coöperatie gaf interne aandelen uit aan haar leden en kon daarmee uiteindelijk een nieuwe meelfabriek financieren. Hiermee creëerden zij nieuwe kansen op de moeilijke Ethiopische graanmarkt.

Vorig jaar introduceerde de Indonesische boerenorganisatie SPPQT (Serikat Paguyuban Petani Quaryah Thayyibah) een nieuwe sperziebonenvariëteit bij haar leden. Deelnemende boeren ontvangen zaden en een opleiding in de biologische rijstteelt en sperziebonenproductie op basis van het Organic Guarantee System. Continue activiteiten rond de sperziebonen zorgen voor geïnteresseerde boeren vanwege zekere afzet onder contract bij een exportbedrijf. De contracten met de afnemers van deze Franse boon voor export en een goede productieplanning, hebben geleid tot een stabiel inkomen op lokaal niveau. De boeren produceren meer, doen aan collectieve verkopen en hebben contracten met betere condities en voorwaarden. Agriterra ondersteunt SPPQT in haar promotie van het ondernemerschap op groepsniveau en stimuleert groepen om lokale coöperaties te vormen om zo legitimiteit en eigendom van de coöperatie te verzekeren.

5


Melkveehouders FrieslandCampina goed voorbereid naar Azië

Melkveehouder Wim van Ittersum laat tijdens een werkbezoek van het Farmer2Farmer-programma de noodzaak van het klauwbekappen zien aan Vietnamese boeren.

‘‘Goed voorbereiden, hard werken en leren van je fouten is volgens mij het geheim van succes’’, stelt Wim van Ittersum, melkveehouder en districtsraadvoorzitter bij FrieslandCampina. Tijdens de training voor nieuwe Farmer2Farmer-deelnemers in Wapse (Drenthe) ondervroegen melkveehouders die aan dit uitwisselingsprogramma willen deelnemen hem. Nieuwsgierig naar hoe het er ‘daar’ precies aan toegaat en wat ze kunnen verwachten, worden de melkveehouders voorbereid op een werkbezoek aan hun Aziatische collega’s. Van Ittersum ging het afgelopen jaar met het Farmer2Farmer-programma naar Vietnam en deelde zijn ervaringen tijdens een van de trainingsdagen.

lokale Aziatische voormannen vertellen meestal niet vanuit zichzelf wat ze belangrijk vinden. Dat is een stukje bescheidenheid in de cultuur. Om een goed beeld van de gang van zaken te krijgen is het daarom belangrijk gerichte en open vragen te stellen.’’ Als oefencasus stellen de melkveehouders vragen aan Van Ittersum, variërend van vragen over de voorbereiding tot de dagindeling en praktische werkzaamheden. Dit zorgt bij de melkveehouders voor een beter beeld van een werkbezoek.

Weten wat een koe vreet Het Farmer2Farmer-programma is gericht op kennisuitwisseling tussen Nederlandse melkveehouders van FrieslandCampina en hun collega’s in Azië en Afrika. Agriterra is partner in het selecteren en voorbereiden van de Nederlandse melkveehouders en het organiseren van deze kennisuitwisseling. Een beter bestaansrecht voor de boeren in Azië en Afrika is een belangrijk speerpunt, stelt Richard van der Maden, relatiebeheerder van Agriterra. ‘‘De vraag naar zuivel in Azië neemt toe. Om aan die vraag te voldoen moet je aan de basis beginnen, bij de melkveehouders.

Natuurlijk zit daar ook altijd een stukje bedrijfsontwikkeling in. Een constante stroom van kwalitatief goede melk is ook voor de lokale fabrieken van belang. Kennisuitwisseling met de lokale boeren is daarvoor de basis’’, vertelt Van der Maden.

Gericht vragenvuur Tijdens de trainingsdag in Wapse worden de melkveehouders heel praktisch voorbereid op een werkbezoek. Rinze Fokkema, trainer van het Farmer2Farmer-dagprogramma vertelt dat goede vragen stellen heel belangrijk is. ‘‘De

De Nederlandse melkveehouders gaan in Azië aan de slag met het ‘Farm Compass’. Hiermee beoordelen zij zeven bedrijfsonderdelen om aan de hand daarvan te bepalen waar de verbeterpunten liggen. ‘‘Belangrijk is dat de opgestelde doelen meetbaar zijn en op de korte termijn resultaat opleveren. Weten wat een koe vreet is een goed voorbeeld, iedere veehouder heeft daar een beeld bij en kan dat meten’’, stelt trainer Fokkema.

Geen snoepreisje ‘‘Een werkbezoek is geen snoepreisje’’, benadrukt Van Ittersum. ‘‘Het is hard werken en je maakt lange dagen. Ik vond het zeker een geweldige ervaring, maar realiseer je wel dat je een druk schema hebt, veel reist en ‘s avonds de trainingen van de volgende dag moet voorbereiden.’’ De Overijsselse melkveehouder is overtuigd dat het Farmer2Farmer-programma bijdraagt aan het verbeteren van de melkveehouderijketen in Azië. ‘‘Zij kunnen veel sneller stappen voorwaarts maken dan dat wij hier 50 jaar geleden deden. Door de adviezen die wij geven kan de melkproductie de volgende dag al verbeteren. Ik ben ervan overtuigd dat dit er op de lange termijn voor zorgt dat de hele keten naar een hoger plan wordt getild.’’

Tijdens de trainingsdag in Wapse kregen de geselecteerde melkveehouders praktische handvaten ter voorbereiding van hun werkbezoek.

column Nederland Wereldkampioen Internationaal leiderschap is een van de strategische peilers van de topsector Agri&Food. Nederland bezet namelijk een mooie tweede plaats op de wereldexportmarkt voor agri- en food producten. Die export levert een belangrijke bijdrage aan onze economie. Maar die positie is kwetsbaar, want het grootste deel van die export wordt gerealiseerd in de ons omringende landen, die nauwelijks meer groeien. De groei van de wereldbevolking en dus de vraag naar voedsel in de komende decennia ligt in Afrika, Azië en Zuid-Amerika. Daar moeten wij dus heen, om onze wereldmarktpositie te behouden. Daar groeien de economieën en neemt de welvaart toe. Er ontstaat een middenklasse die beter gevoed wil worden en dus geïnteresseerd zal zijn in onze producten. Er is berekend dat de vraag naar hoogwaardige eiwitten de komende decennia zal verdubbelen, maar niet alleen door een groeiende middenklasse. De grootste groei van de wereldbevolking zal zijn aan de basis van de inkomenspiramide, dat zijn arme mensen. Die kunnen geen dure importproducten betalen. Om die mensen voedselzekerheid te bieden is ook goedkoop, voornamelijk lokaal geproduceerd, voedsel nodig. En daar liggen grote kansen voor de Nederlandse agro- en food bedrijven. Wij zijn namelijk niet alleen goed in het produceren van goede producten tegen lage kosten, wij zijn wereldkampioen productiviteit! Of je het nu hebt over productie van gewassen of eiwitten, de kostprijzen liggen in Nederland op het laagste niveau van de wereld. De hoogste opbrengst per hectare, het meest efficiënte gebruik van grondstoffen en uitgangsmaterialen, verwaarden van reststromen. Alles voor een goed product en een lage kostprijs. Hoge productiviteit gaat meestal gepaard met een hoge mate van duurzaamheid. En duurzame productie is een voorwaarde om te groeien zonder het milieu extra te belasten. Er zal, naast de exportmarkt voor producten, een exportmarkt voor kennis en technologie ontstaan. Dat vereist een nieuw verdienmodel, want uurtje-factuurtje werkt natuurlijk niet op de lange termijn. Door middel van partnerships en joint ventures met lokale bedrijven zullen voedselketens moeten worden opgezet, zodat de toepassing van de Nederlandse kennis ook economisch duurzaam blijkt. Het is duidelijk dat iedere voedselketen begint bij de primaire productie, bij de boer. Door onze kennis over te brengen aan lokale boeren kunnen we ze helpen hun productiviteit te verhogen. Wij kunnen ze leren door ons ontwikkelde technologie toe te passen en erbij blijven om daar het hoogste rendement uit te halen. Een hele opgave, maar met enorme verdienkansen voor Nederlandse bedrijven in onze sector. Bob Steetskamp Topsector Agri&Food

Ter vergelijking: Nederland Populatie: 16,8 miljoen Levensverwachting: 80,8 HDI: 4

HDI = De index van de menselijke ontwikkeling (ontwikkelingsindex) of Human Development Index (HDI) van de Verenigde Naties meet de gemiddelde levensverwachting bij de geboorte, analfabetisme, educatie en levensstandaard in een bepaald land of gebied. Dit getal bepaalt de positie op de wereldranglijst.

Populatie: 10,4 miljoen Levensverwachting: 66,9 HDI: 108 Resultaat: • Door lobby van CIOEC, de nationale koepel van coöperatieve boerenorganisaties, zijn boerenorganisaties nu wettelijk erkend en hebben ze recht op fondsen van het natio naal budget.

Bolivia

EL SALVADOR

Populatie: 14,5 miljoen Levensverwachting: 51,9 HDI: 182 Resultaat: • Betere samenwerking en planning door leden van AOPP, de nationale koepel van boeren organisaties, resulteert in het gebruik van meer zaadproducenten en een verbetering van kwaliteit en kwantiteit van het verbeterde zaaizaad. Het gebruik van deze zaden zorgt voor de AOPPleden, zaaizaadcoöperaties, voor een verhoging van de oogstopbrengsten.

Mali

resultaten is uitgelicht.

in oranje de landen waarvan een aantal

geel in welke landen Agriterra actief is en

ontwikkeling. Op deze kaart ziet u in

boerenorganisaties bij in hun economische

Populatie: 15,7 miljoen Levensverwachting: 55,9 HDI: 183 Resultaat: • Journalisten vormen een gilde, Burkina be Association of Agricultural Journalist en Communicators (ABJCA), om zo de landbouw weer ‘hip’ te maken en daarmee ontwikkelingen in gang te zetten.

Burkina Faso

Agriterra wereldwijd Wereldwijd staat Agriterra boeren en

Populatie: 91,2 miljoen Levensverwachting: 59,3 HDI: 173 Resultaat: • De Federal Cooperative Agency van Ethiopië en Agriterra bezegelen hun samenwerking met het tekenen van het Memorandum of Understanding om gezamenlijk coöperaties te ondersteunen in hun ontwikkeling.

Ethiopië

Populatie: 6,5 miljoen Levensverwachting: 73,5 HDI: 100 Resultaat: • Door bewustwordings campagnes streeft Specific Union for Farmer Women naar gelijke rechten voor mannen en vrouwen. Hierdoor is er meer aandacht voor gelijke lonen en landvererving door vrouwen.

Populatie: 3,6 miljoen Levensverwachting: 69,6 HDI: 113 Resultaat: • Gezamenlijke lobby leidt tot verhoging van de landbouwsubsidies met een extra 67 miljoen MDL (€ 3,5 miljoen) en verlaging van de BTW voor landbouwproducten van 20% naar 8%. Bij NFFM (National Farmers Federation Moldova) alleen al profiteert 50% van de leden (ca. 2250 ondernemers/ kleine commerciële boeren) van deze belastingverlaging.

Populatie: 14,2 miljoen Levensverwachting: 49,4 HDI: 163 Resultaat: • ISOKA District Rice Association (IDRA) organiseert 20 praktijk trainingen met 43 groepen rijstboeren. De verschillende trainin gen dragen bij aan de productieverhoging van rijst, een verbeterde levensstandaard van boeren en scholing van de kinderen. Er zijn tevens 20 controle comités gevormd om data te verzamelen.

Zambia

Jordanië

Moldavië

Populatie: 44,1 miljoen Levensverwachting: 57,7 HDI: 145 Resultaat: • Zuivelcoöperatie Mukurweini krijgt een lening van € 750.000 voor het bouwen van een zuivelfabriek met een capaciteit van 100.000 liter per dag. Om te zorgen voor een continue aanvoer van kwaliteitsmelk is ook de landbouwvoorlichtings dienst versterkt.

Kenia

Populatie: 98,7 miljoen Levensverwachting: 69 HDI: 114 Resultaat: • Overdracht van een kredietfonds aan FSSI, een investeringsfaciliteit voor boerenorgani saties, is succesvol afge rond. Agriterraklanten krijgen voorkeur bij uitgifte van leningen.

Filipijnen

Populatie: 28,2 miljoen Levensverwachting: 69,1 HDI: 157 Resultaat: • Central Tea Cooperative Federation (CTCF) richt acht mini thee verwerkingsfaciliteiten op. De eerste 10.000 kg is inmiddels op traditi onele wijze geprodu ceerd. Dankzij de gezamenlijke verkoop door 37 coöperatieve leden van CTCF ont vangen de boeren een betere prijs voor hun groene theebladeren.

Nepal

Populatie: >1,35 miljard Levensverwachting: 73,7 HDI: 101 Resultaat: • Door het houden van kippen hebben de theeboeren, leden van de Shuihe Cooperative, een stabieler inkomen. Bijkomend voordeel is dat de kippenmest voorziet in een bemes tingsbehoefte, waarmee ze de theeplanten gezonder houden.

China

6 Agrimondiaal zaterdag 29 november 2014

7


Biologische groenteteelt heeft de toekomst in Nepal Heleen Hennink, lid van Vrouwen van Nu, heeft zich twaalf jaar in diverse landen lokaal hard gemaakt voor ontwikkeling. In 1998 vestigt ze zich definitief weer in Nederland op tuinderij Haverkamp in de buurt van Deventer. Bij Agriterra komen in de functie van agripooler het verleden en het heden voor haar samen. Afgelopen augustus ging ze naar Nepal om advies te geven op het gebied van tuinbouw en groenteteelt.

Hennink bezocht twee districtsfederaties van agrarische coöperaties (SFACFL). Agriterra ondersteunt deze in het verbeteren van lokaal ondernemerschap onder de leden, veelal boerinnen. Eén van de problemen waar ze tegenaanlopen is het vermarkten van de groenten. ‘‘Het is belangrijk de groenteteelt af te stemmen op de teeltsituatie en de afzetmarkt”, legt Hennink uit. ‘‘Zo ligt Dhading ver weg van de markt en daarom is het belangrijk om groenten te verbouwen die goed bewaard, dan wel verwerkt kunnen worden. Tomaten zijn bijvoorbeeld geen optie.”

Telen in de praktijk Hennink bezocht een proefveld van

een van de leden. Op het veld telen ze bittere komkommers en fleskomkommers op zowel biologische als reguliere wijze. Door, los van theoretische trainingen, ook in de praktijk te zien wat er gebeurt, leren de boerinnen de groenten op een productieve manier te telen. ‘‘De groenteteelt is kleinschalig in Nepal. Toch hebben ze een aantal dingen goed voor elkaar”, stelt Hennink. De bodemstructuur is over het algemeen goed door het toevoegen van organische bemesting en het minimale gebruik van kunstmest. ‘‘Ze maken van bamboe en doeken tunnels over de groenten. Op deze manier beschermen ze gewassen tegen regen en kou. Om vraat van insecten tegen te gaan, hangen ze flessen op met water en plantenextract.’’ Dit blijkt een effectief middel, waar ook Hennink enthousiast over is. ‘‘Eens kijken of iets dergelijks ook in te zetten is op mijn eigen bedrijf.”

Certificeren: regionaal beginnen Hennink teelt biologisch vanuit de overtuiging dat dit beter is voor mens en natuur. Tot haar verrassing telen veel boerinnen in Nepal ook biologisch. ‘‘Ze weten niet altijd precies om te gaan met gewasbeschermingsmiddelen. Hierdoor krijgen de boerinnen een boete op de markt vanwege aanwezige pesticiden. Door biologisch te telen bestaat dit pro-

bleem niet.’’ Ook de lagere productiekosten spelen een rol bij de keuze voor de biologische teelt. Daarnaast is er in de steden een groeiende middenklasse die wat meer te besteden heeft. Zij vinden het geen probleem iets meer te betalen voor ‘gezondere groenten’. Op dit moment is echter totaal niet duidelijk welke groenten biologisch geteeld zijn. Daarom is de invoering van een certificeringssys-

teem belangrijk. Hennink heeft hierover gesproken met de betrokken organisaties. ‘‘Zeker voor de boerinnen dicht bij de hoofdstad Kathmandu is dit interessant. Een idee is om regionaal te beginnen met het certificeren, zodat dit later landelijk uitgerold kan worden. De biologische groenteteelt heeft zeker toekomst in Nepal, aldus Hennink.’’

‘‘Hulp en handel: de nieuwe agenda” Aaltje de Roos, senior beleidsmedewerker bij het ministerie van Buitenlandse Zaken, is nauw betrokken bij het werk van Agriterra. Tijdens de Agriterra-relatiedag op 3 oktober jl. gaf ze haar visie op ontwikkelingssamenwerking en de rol van het agrarisch bedrijfsleven daarin. “Een spanning tussen de bedrijfsdoelstellingen en armoedebestrijdingsdoelen zal altijd bestaan”, stelt De Roos.

Aaltje de Roos heeft als boerendochter veel affiniteit met het werken met boerenorganisaties en -coöperaties. Na haar studie niet-westerse sociologie ging ze aan de slag bij de Verenigde Naties. Nu coördineert ze op het ministerie lopende programma’s, initieert nieuwe programma’s en bouwt netwerken binnen en buiten het ministerie op. “Het is belangrijk om organisaties en programma’s met elkaar in contact te brengen, om zo meer effectiviteit te behalen. Dat is extra belangrijk in deze tijd van lagere budgetten.”

Ondernemerschap ontwikkelen Voedselzekerheid en financiële sectorontwikkeling, waaronder verzekeringen, zijn de belangrijkste aandachtsvelden van De Roos binnen de agenda ‘Hulp en Handel’ van minister Ploumen. “Boeren en boerinnen zijn de eerste schakel in de

agrarische waardeketen. Het ondersteunen van boerencoöperaties en -organisaties in ontwikkelingslanden is een efficiënte manier om de positie van boeren en boerinnen én hun onderhandelingspositie te verbeteren. Daarbij is het essentieel om aan het ontwikkelen van ondernemerschap te werken. Als het de boeren goed gaat, ontstaat er economische dynamiek in de rurale gebieden en alternatieve werkgelegenheid. Dat is belangrijk omdat er lang niet in iedere boer een ondernemer schuilt, en dat is essentieel voor een vitale landbouwsector.”

Nederlandse agribusiness heeft rol te spelen Een van de uitdagingen van haar werk zit voor De Roos in de bijdrage die Nederland kan leveren aan ontwikkelingssamenwerking. ‘‘Overal ter wereld kent men ons, van Wageningen Universiteit tot het Neder-

landse pootgoed. Nederlandse boeren van verschillende bedrijven en organisaties, waaronder LTO, kunnen veel kennis en innovatie overdragen. Ons ministerie ondersteunt Agriterra financieel. Agriterra en bedrijven zelf leveren hun bijdrage in natura via trainingen en kennisoverdracht. We geloven in de aanpak waarbij praktijkmensen die écht weten waar het om gaat collega’s in ontwikkelingslanden adviseren en trainen, en dat heeft ons bij Agriterra gebracht”, licht De Roos toe. “We hebben hier in Nederland heel wat te bieden, we hebben altijd vooraan gelopen wat betreft onderzoek, innovatie en efficiënt boeren. Om voedsel voor steeds meer mensen te verbouwen, is ook in opkomende economieën een efficiëntieslag noodzakelijk. De Nederlandse agribusiness kan daarbij zeker een rol spelen.”

kansen. Maar je zult altijd te maken hebben met een zekere spanning tussen armoedebestrijding en ondernemingsdoelstellingen. Er is natuurlijk de kans dat de coöperaties in opkomende economieën zich ontwikkelen tot concurrenten. Laten we niet vergeten dat we een eeuw geleden

hier zelf ook begonnen zijn met kleine coöperaties, waarvan enkele zijn uitgegroeid tot succesvolle spelers op de wereldmarkt. Mocht een boerencoöperatie uit een opkomende economie zich uiteindelijk opwerken tot een concurrent, dan heb je het in mijn ogen goed gedaan.”

Serieuze concurrentie Gelijkwaardigheid en een win-winsituatie zijn voor Aaltje de Roos de basis voor ontwikkelingssamenwerking. “Je moet mensen aanspreken op hun eigen kracht, dan worden ze zelfredzaam”, betoogt ze. ‘‘De samenwerking van Agriterra met bedrijven als Flynth en FrieslandCampina en vele anderen biedt het Nederlandse bedrijfsleven ook veel

De Nederlandse agribusiness kan volgens Aaltje de Roos een belangrijke bijdrage leveren aan wereldwijde ontwikkeling.

8


Wist u dat…

Chinees varkensvlees met ananas

…een ananas ontstaat uit kleine besjes?

koper en zink. Een erg lekker recept met deze tropische vrucht in combinatie met Chinees varkensvlees:

De ananas ontstaat uit vele kleine besjes die samengroeien tot een grote samengestelde vrucht. Deze kan wel 30 cm lang worden en meer dan 4 kg wegen. De ananasplant is de enige eetbare Bromeliasoort. Zuidoost Aziatische landen als Thailand, Filipijnen en China zijn momenteel de grootste ananasproducenten. Ananas betekent: uitmuntende vrucht.

Ingrediënten ½ ananas (geschild) 2 groene paprika’s (in parten) 4 eetlepels bloem 2 theelepels gemalen kaneel 500 gram varkenshaas (in dunne plakken) 4 eetlepels zonnebloemolie 1 zakje bosui (3 stuks, in schuine stukken)

…een cashewnoot helemaal geen noot is? De cashewnoot is een zaad die zo’n vijf tot tien centimeter lang is en veel vitamine C bevat. Een cashewstruik kan wel vijftien meter hoog worden. Het zaad wordt na het plukken gedroogd en tot twee keer toe verhit, omdat de cashewnoot in rauwe vorm giftig is. Nadat de schil is gekraakt, moet alleen het vliesje nog handmatig worden verwijderd.

Bereidingswijze

…een giraffe net zoveel nekwervels heeft als een mens? Giraffen leven in Afrika op open steppegebieden in kleine groepen of kuddes van meer dan vijftig dieren. De kophoogte varieert van 4,5 tot 5,80 meter en een volwassen netgiraffe weegt zo’n 500 tot 700 kilo. De draagtijd duurt 14 tot ruim 15 maanden. Er zijn acht verschillende giraffesoorten, waarvan de netgiraffe het meest verspreid is. De giraffe heeft, ondanks de lange nek, net als de mens zeven nekwervels.

…cassave na aardappelen wereldwijd het meest gegeten wordt van alle knolgewassen?

De ananas is een tropische vrucht en afkomstig uit Brazilië, Paraguay en Bolivia. Deze zoetzure vrucht is met vele smaken te combineren. De goudgele ananas is niet alleen rauw erg lekker, maar ook gebakken in combinatie met bij-

Koop uw boek via YouBeDo.com en steun Agriterra Koopt u uw boeken weleens via internet? Bestel uw boeken tegen dezelfde prijs bij YouBeDo.com en steun Agriterra met 10% van de verkoopprijs. Voor meer informatie ga naar www.YouBeDo.com.

Serveertip: Dit recept is lekker met witte rijst en een komkommersalade met taugé.

Doe mee en win De woorden uit de woordenlijst moeten een plekje krijgen in het woordenveld. Vind de juiste woorden door ze op elkaar aan te laten sluiten. Het eerste woord is al gegeven. Succes!

Cassave komt oorspronkelijk uit Brazilië en is de eetbare wortel van een heester die vooral op de savanne groeit. Het is het op twee na meest verbouwde gewas in de tropen, na rubber en rijst. Vanwege het giftige blauwzuur kan cassave niet rauw worden gegeten. In de meeste landen kookt men daarom de cassave, net als aardappelen, of men maakt cassavepap. Er zijn veel Afrikaanse landen met een nationaal gerecht met cassave als ingrediënt. 500 tot 800 miljoen mensen eten dagelijks cassave.

voorbeeld varkensvlees komt de smaak van de vrucht goed tot zijn recht. Wat u misschien nog niet wist, is dat de ananas vol zit met vitaminen en mineralen. Zo bevat de ananas onder andere vitamine C, magnesium, fosfor, ijzer,

1. S nijd de halve ananas in de lengte door. Verwijder de harde kern en snijd het vruchtvlees in dunne plakken. Snijd de paprikaparten in schuine, ruitvormige stukjes. 2. Meng de bloem en de kaneel in een ruime kom en voeg peper en zout naar smaak toe. Voeg de varkenshaas toe en bedek deze aan alle kanten met bloem. Schud overtollige bloem af. 3. V erhit 2 eetlepels olie in een wok en roerbak de varkenshaas 3 min. op hoog vuur. Neem uit de wok. Maak de wok schoon, verhit er de rest van de olie in en roerbak de paprika 2 min. Voeg de ananas toe en bak 1 min. mee. Voeg de bosui en de varkenshaas toe en roerbak nog 1 min.

1 2 3

4

Uiteindelijk vormen de letters in de genummerde vakjes 1 t/m 11 een woord. Stuur dit woord o.v.v. naam, adres en leeftijd voor 15 december 2014 naar: Agriterra, Postbus 158, 6800 AD ARNHEM. Of mail het woord naar communicatie@ agriterra.org.

V

L

A

S

5

6

7

Vanaf 22 december is de uitslag te vinden op www.agriterra.org. De winnaar ontvangt een leuke prijs.

8

9

10

11

3 letterwoorden Eco Sla Bos Kip Aap Koe Net Sap Rek Arm Vis

4 letterwoorden Agri Bulk Voer Peru Daad Melk Boer Boom Biet Kost Vlas

Mest Gift Baal Baar Stal Doen Teff 5 letterwoorden Congo Teams China

Akker Klant Delen Samen 6 letterwoorden Biokip Banaan Afrika Import Belang Succes

Export Rubber Kennis

Landbouw Mondiaal Boerderij

7 letterwoorden Armoede Bolivia Groeien Oeganda

9 letterwoorden Agriterra Duurzamer

8 letterwoorden Economie

11 letterwoorden Ondernemend

9


De coöperatiekas op orde brengen Boeren en bestuurders bewust maken van het belang van financiële protocollen, dat is waar Jos Thijssen zich het afgelopen jaar voor heeft ingezet. Als lid van ZLTO ging hij voor Agriterra op werkbezoek naar Nepal. ‘‘Met een ‘financial-health-check’ hebben we in kaart gebracht waar de coöperaties op financieel gebied staan. Bewustwording bij de lokale boeren en bestuurders op gang brengen zorgt uiteindelijk voor een zelfstandige sector.’’

Jos Thijssen kwam met Agriterra in contact via een collega bij ZLTO, waar Thijssen destijds een financiële adviesfunctie vervulde. Voor een adviesreis naar Vietnam was Agriterra nog op zoek naar een agripooler met financiële achtergrond. Jos Thijssen greep deze kans met beide handen aan en ging zes weken later voor het eerst op werkbezoek. Hij ging het afgelopen jaar voor Agriterra naar Nepal om bij vier verschillende Nepalese districtsfederaties een ‘financial-health-check’ uit te voeren. Het beheren van geldstromen en de controle hiervan bleken de belang-

Het financiële management van een viertal Nepalese coöperaties verbeteren was het doel van het laatste werkbezoek van Jos Thijssen. rijkste punten om het financiële management te verbeteren.

Eigen portemonnee als kas De districtsfederaties overkoepelen allerlei primaire coöperaties, van kredietverstrekkers aan kleine bedrijfjes tot coöperaties die thee verbouwen. Wat Thijssen opviel was de gestructureerde opbouw van de districtskoepels en het coöperatieve denken van de Nepalezen. ‘‘Je hoeft de bestuurders niet te overtuigen van het nut van samenwerken. De structuur binnen de coöperaties bleek alleen minder strak te zijn. We hebben pittige discussies

gevoerd met besturen. Doordat het vaak maar kleine coöperaties zijn, hebben leden meerdere functies, waardoor er weinig controle is. Zo werd de kas van een van de coöperaties beheerd in de privéportemonnee van een bestuurder. Dan zijn geldstromen natuurlijk moeilijk te controleren’’, stelt Thijssen.

Continuïteit verbeteren Het is in Nepal gebruikelijk dat het bestuur van een coöperatie voor een aantal jaren benoemd wordt en het gehele bestuur na die termijn in één keer aftreed. ‘‘Er zit geen continuïteit in het bestuur en dus ook geen

vooruitgang. Nieuwe bestuurders moeten iedere keer weer opnieuw beginnen en hebben dus ook geen overzicht over de financiën’’, vertelt Thijssen. Omdat het wettelijk niet is toegestaan om als bestuurslid tussentijds af te treden, was het op dat moment niet mogelijk om de statuten van de coöperatie aan te passen. ‘‘Inmiddels zijn de bestuurders in gesprek met het Nepalese ministerie over een wetswijziging om zelf het bestuurssysteem te mogen bepalen. Dat is een mooi begin.’’

Verantwoordelijkheid nemen Thijssen ziet de toekomst voor de

boeren en hun coöperaties in Nepal positief in. ‘‘Het gevoel voor tradities is er heel sterk, maar toch staan de coöperaties absoluut open voor verandering. Wel ben ik bang dat de vooruitgang verzandt als Agriterra geen vinger aan de pols blijft houden. Uiteindelijk moeten de bestuurders zelf de verantwoordelijkheid gaan nemen. Als Agriterra overbodig is, dan is ons doel pas écht gehaald. Het uitvoeren van een financial-health-check heeft in ieder geval gezorgd voor bewustwording bij de lokale boeren en bestuurders. Dit was zeker een grote stap in de goede richting.’’

Droomstage bij melkveehouderscoöperatie op West-Java Hein de Kort (23) zocht voor zijn opleiding aan de HAS Den Bosch een uitdagende buitenlandstage en kwam in contact met Agriterra. Hein ging naar de andere kant van de wereld om een coöperatie van melkveehouders te ondersteunen. Vijftien weken stage op West-Java, Indonesië, vlogen voorbij voor de zoon van een melkveehouder.

Na zijn eerdere praktijkervaringen bij kleinschalige boeren in Afrika wilde hij graag meer van de wereld zien. ‘‘Medestudenten vertrokken naar Canada en Australië om de grote bedrijven te zien, maar ik wilde juist graag naar kleinschalige boerenbedrijven in Azië”, aldus Hein. Vruchtbaarheidsproblemen en het administratieve systeem verbeteren werden het hoofddoel van zijn stage. De coöperatie die hij voor zijn stage bezocht bestaat uit ongeveer 1.500 kleinschalige melkveehouders. De

melkafvoer, de veearts, het krachtvoer en de financiële middelen staan onder verantwoordelijkheid van de coöperatie.

Kansen Gedurende zijn stage zag Hein direct allerlei kansen voor de boeren. Vruchtbaarheid bleek het grootste probleem te zijn. ‘‘Vaak waren er wel vier tot zeven inseminaties per koe nodig.” Op advies van Hein gingen de boeren na zijn eerste stagemaand al over op krachtvoer met toevoe-

Uw kennis delen als agripooler Agriterra zoekt op diverse terreinen specialisten die hun kennis willen delen met lokale ondernemers in ontwikkelingslanden. Dit gebeurt veelal ter plekke tijdens werkbezoeken. Zo’n werkbezoek duurt gemiddeld 10 tot 14 dagen. Agriterra zorgt voor alle praktische zaken, zodat u zich op uw taak als agripooler kunt richten. U helpt mensen verder en krijgt er een schat aan ervaringen voor terug. Meld u aan via www.agripool.org of telefoon (026) 4455445.

ging van mineralen en vitaminen. Dit zorgde onder andere voor verbetering van de vruchtbaarheid. Voor het andere doel van zijn stage, het administratiesysteem verbeteren, adviseerde hij een digitaal administratie systeem. Zo hoeven de boeren de administratie niet meer met de hand bij te houden.

In de praktijk Hein maakte niet alleen een ontwerp voor een digitaal administratiesysteem, maar stak ook de handen uit de mouwen en ging in de praktijk aan de slag. ‘‘Ik ben niet iemand die de hele dag op kantoor stil kan zitten.” De klauwen van de koeien bleken erg slecht, waarvoor hij een klauwbekapbox introduceerde. ‘‘Deze beviel zo goed dat de coöperatie er direct enthousiast mee aan de slag is gegaan.” De coöperatie trainde enkele boeren op het gebruik van een klauwbekapbox. Momenteel worden alle koeien van de 1.500 boeren bekapt.

Gastvrijheid Een van de dingen die Hein het meest is bijgebleven is de gastvrijheid. ‘‘De cultuur was zo gastvrij en open dat ik echt op handen werd gedragen. Ze lieten me zelfs geen zak zaagsel dragen.” Dat het altijd belangrijk is om goed te communiceren is iets wat Hein geleerd heeft. ‘‘Je moest soms echt op een simpele en humoristische manier dingen duidelijk maken. Zo vroeg ik ze of ze hun eigen servies schoonmaakten. Ondanks dat ze hier om moes-

Hein de Kort steekt zijn handen uit de mouwen in West-Java. ten lachen, beseften ze wel dat het belangrijk is om de stal schoon en droog te houden.”

Ambitie Door zijn input hoopt Hein de Javaanse boeren het belang van innovatie mee te hebben gegeven. ‘‘Ik ben van mening dat de boeren snel moeten innoveren om met de

tijd mee te gaan. Alleen zo kunnen ze overleven.” Na zijn studie wil De Kort eerst nog meer van de wereld zien en ervaringen op doen in de praktijk. Of hij nog eens op adviesreis wil gaan? ‘’Zeker! Ik wil me in de toekomst vaker gaan inzetten voor Agriterra, maar om agripooler te worden moet ik eerst mijn stageverslag inleveren!”

10


Veranderende markt vraagt focus van boeren Afrika het nieuwe Azië Tijdens zijn academische stage aan de Universiteit van Wageningen onderzocht Willem Paulus, inmiddels relatiebeheerder bij Agriterra, het niveau van ledenbetrokkenheid bij een Oegandese coöperatie. ‘‘Het grootste struikelblok bleek het tekort aan werkkapitaal. Boeren willen cash uitbetaald worden zodra ze hun product afleveren bij de coöperatie’’, stelt Paulus. Na zijn stage ging hij een half jaar voor Agriterra aan de slag als consultant in Oeganda om bij koffiecoöperaties te kijken naar de mogelijkheden voor cash-uitbetaling bij levering.

Inmiddels is Paulus binnen Agriterra doorgegroeid tot relatiebeheerder, met als klantportfolio Ethiopië en een aantal koffieklanten in Oeganda. Zijn gedrevenheid om boerencoöperaties te ondersteunen bij het realiseren van hun bedrijfsambities heeft geleid tot noemenswaardige resultaten. ‘‘De Oegandese koffiecoöperatie BKCU bijvoorbeeld. Zij hebben zich in twee jaar tijd vanaf de grond weten op te werken tot een serieuze speler met toegang tot werkkapitaal, export en een klantvraag die ze nauwelijks aankunnen. Heel gaaf om daar samen met een team van gepassioneerde collega’s en agripoolers een bijdrage aan te mogen leveren’’, vertelt Paulus.

“Vanuit het westerse bedrijfsleven ontstaat er steeds meer interesse voor agrarische producten uit Afrika. Boerencoöperaties zijn hierbij onmisbaar”, stelt relatiebeheerder Willem Paulus.

Exporteren naar Nederland BKCU was lange tijd een succesvolle coöperatie, maar is mede door de introductie van de vrijemarkteconomie volledig ingestort. Paulus voerde hier samen met een voormalig ABN AMRObestuurder de eerste beoordeling en een koffieexporteur uit Tanzania van de coöperatie uit en zag grote kansen om de koffiecoöperatie nieuw leven in te blazen. Het gebrek aan werkkapitaal bleek ook hier de grootste uitdaging. ‘‘We hebben gewerkt aan onder andere de businessplanning, het bestuur en het financieel management. De coöperatie is hierdoor in korte tijd een stuk professioneler geworden. Dat wekt interesse vanuit banken en handelshuizen. Een werkkapitaal van in totaal 550.000 euro en dit jaar al een export van 18 containers koffie naar klanten in Nederland en België, maakt dat het resultaat van ons werk wel heel dichtbij komt nu. Ik denk dat dit is hoe ontwikkelingswerk zou moeten zijn. Economische activiteiten in de hele keten op gang brengen, van Oegandese koffieboer tot Nederlandse winkelketen.’’

Vanuit het westerse bedrijfsleven ontstaat er steeds meer interesse voor agrarische producten uit Afrika. Niet alleen voor de koffie, zo blijkt. ‘‘In Ethiopië zitten we bijvoorbeeld plots met biergiganten als Heineken en Bavaria om de tafel’’, vertelt de relatiebeheerder. Multinationals als deze spelen in op de explosief stijgende bierconsumptie door de groeiende middenklasse. Lokaal worden er nieuwe brouwerijen gebouwd en daarvoor is men op zoek naar kwalitatief goede moutgerst. ‘‘Structuren van bestaande coöperaties en unies bieden hierbij uitkomst. Georganiseerd zijn de boeren beter in staat om de kwaliteit en stabiele aanvoer van moutgerst te waarborgen. Als ik kijk naar de huidige economische ontwikkelingen en stijgende interesse in het continent, denk ik dat Afrika het nieuwe Azië gaat worden en daarin zijn de boerencoöperaties onmisbaar’’, aldus Paulus.

Waardige zakenpartner Dat de lokale boeren ook optimaal kunnen profiteren van de marktveranderingen, vindt Paulus belangrijk. ‘‘Mijn streven is om met mijn collega’s de dienstverlening van Agriterra steeds verder te professionaliseren. Aan multinationals die zich vestigen in een opkomende economie als Ethiopië laten zien dat georganiseerde kleinschalige boeren een waardige zakenpartner en toeleverancier kunnen zijn. Dat vraagt focus van de boeren, maar op die manier kunnen zij ook een graantje meepikken van de veranderende markt.’’

“Samenwerking geeft veel positieve energie” Mariëlle Schreurs zet zich met trots in voor de belangen van boeren in opkomende economieën. Dit doet zij namens en in samenwerking met de Nederlandse landen tuinbouworganisaties. Als relatiebeheerder bij Agriterra staat ze midden in het speelveld van kennisuitwisseling tussen boerenorganisaties, projectbegeleiding en organisatieversterking. Ze ondersteunt boerenorganisaties om goed onderbouwde lobbyvoorstellen te formuleren en geaccepteerd te krijgen door overheden op verschillende niveaus.

Een geslaagde lobby begint met sterke, door leden gedragen organisaties. Goed onderbouwde voorstellen beschrijven niet alleen duidelijk de probleemstelling, maar ook een oplossing. Het sluiten van allianties en duidelijkheid over de betrokken stakeholders in het belangenbehartigingsproces volgen hierna. Schreurs is enthousiast over het feit dat al deze ingrediënten samen komen in de Farmers’ Advocacy Consultation Tool, kortweg de FACT-methode. “Effectieve en efficiënte belangenbehartiging is essentieel om te zorgen voor een gunstig

Uw gift maakt het verschil Als u uw collega’s in ontwikkelingslanden ook wilt steunen, kunt u een gift overmaken naar rekeningnummer IBAN NL91RABO0155297163 t.n.v. Agriterra - Arnhem, o.v.v. “gift”. Dat kan eenmalig of periodiek. Agriterra is erkend als ANBI (algemeen nut beogende instelling) waardoor u uw gift als aftrekpost bij de belasting kunt opvoeren.

ondernemersklimaat voor leden van boerenorganisaties. Agriterra’s FACT-methode bewijst zich daarbij als waardevol instrument.”

Geslaagde lobby in Peru Schreurs bezoekt vijf tot zes keer per jaar haar klanten in diverse landen. Om ze te trainen in FACT. Om te zien hoe de organisaties met de verschillende deelaspecten van het belangenbehartigingsproces omgaan. Tegen welke problemen ze aanlopen en om advies te geven in het lobbytraject. Deze samenwerking geeft haar energie. Net als het zien dat de FACTmethode werkt. Dat bewijst het succes van haar klant JNC, een vereniging van ruim 50 koffiecoöperaties in Peru. In 2012 introduceerde Agriterra FACT bij JNC en datzelfde jaar nog kregen ze een aanpassing van de belastingwet voor elkaar. In plaats van twee keer belasting betalen door zowel de boer als de coöperatie, gaan ze één keer belasting betalen over de geleverde en verwerkte koffie. Een goede stakeholderanalyse en het aangaan van allianties, voor een zo groot mogelijk draagvlak, zijn in deze omslag essentieel geweest.

Succes voor West-Afrikaanse veehouders De organisaties waar Schreurs mee samenwerkt, behartigen boerenbelangen op verschillende niveaus. Zo zet Réseau Billital Maroobé (RBM) zich in voor de meer dan 400.000 rondtrekkende veehouders, de pastoralisten, in

Relatiebeheerder Mariëlle Schreurs (rechts) kijkt samen met het NAJK naar het versterken van de positie van jongeren binnen de overkoepelende koffievereniging JNC in Peru. zeven Sahel-landen. RBM ondersteunt haar leden uit de verschillende landen ook op regionaal niveau bij de Economische Gemeenschap van West-Afrikaanse Staten (ECOWAS). Het meerjarig landbouwbeleid van ECOWAS voorziet in een reserveopbouw van voedsel om voedselcrisissen op te vangen, maar betrok de veeteeltsector hier niet bij. RBM is met FACT en Schreurs aan de slag gegaan. Door met een goed onderbouwd voorstel in gesprek te gaan met ECOWAS, heeft ECOWAS een akkoord voor samenwerking met RBM ondertekend ten gunste van veehouders in West-Afrika. Er is een toezegging gedaan om een veevoederreserve op te bouwen. Momenteel werkt RBM een model uit over hoe zo’n reserve concreet vorm te geven. Het doel is dat ECOWAS vervolgens fondsen voor de uitvoering ervan zal

vrijgeven. Door deze geslaagde lobby hebben de pastoralisten ook in de toekomst zekerheid van voedselvoorziening voor hun vee. En is in de vraag naar vlees van de groeiende middenklasse voorzien. “Het is mooi om te zien wat we met Agriterra en al onze Nederlandse ervaringsdeskundigen voor de boerenorganisaties daar kunnen betekenen. Die samenwerking en de boer-totboer kennisuitwisseling geven mijn klanten en mezelf heel veel positieve energie. Je hebt resultaat van je werk. En er komen op vraag van de klanten nieuwe mogelijkheden voor adviestrajecten rondom belangenbehartiging naar boven. Met de FACT-methode en advies zorgen we ervoor dat boerenorganisaties in de toekomst nog veel meer voor hun leden kunnen betekenen.”

11


Nieuwe/versterkte groepen

7584

+27% t.o.v. 2012

153 lopende projecten

14

Bankabele businessplannen +40% t.o.v. 2012

Aangetrokken leningen

€ 7,2 miljoen +300% t.o.v. 2012

AZIË 32 AFRIKA 79 LATIJNS-AMERIKA 33

+380% t.o.v. 2012

‘Made in Holland’

29 KLANTEN

2013

Lobbytrajecten

24 6 15

Beleidsvoorstellen -50% t.o.v. 2012

FACT-trajecten +67% t.o.v. 2012

OOST-EUROPA 9

272.000 PRODUCENTEN

369.000 PRODUCENTEN

2012

42 KLANTEN

2013

56 KLANTEN

2012

139.000 PRODUCENTEN

104.000 PRODUCENTEN

182.000 PRODUCENTEN

2013

46 KLANTEN

2012

COLUMN...

Beter belangen behartigen

Ondernemende coöperaties succesvol maken

44 KLANTEN

45 Agriterra-medewerkers 121 organisaties 43 landen 399 deskundigen op adviesreis

43 KLANTEN

Van de 26,5 miljoen voor projecten is 10 miljoen door organisaties zelf bijgedragen

174.000 PRODUCENTEN

2013 cijfers & feiten

Lokaal ondernemerschap stimuleren

Gemobiliseerde fondsen voor landbouwontwikkeling

€ 36 miljoen

‘Coöperatieve relaties zijn voor alle boeren belangrijk’ Belangenbehartiging en het coöperatief-boeren heeft hier in Nederland al een lange geschiedenis. Ben van het Erve, voorzitter van de katholieke boeren- en tuindersbond ABTB en gepensioneerd melkveehouder heeft de rol van coöperaties zien groeien. Een ontwikkeling die inmiddels ook steeds meer vorm krijgt in andere delen van de wereld. ‘‘Een eeuw geleden startten wij hier met het ‘samen-boeren’. Dat Agriterra met die ervaring boerencoöperaties in opkomende economieën versterkt, vind ik een goede zaak.’’

Gedurende zijn loopbaan is Van het Erve bestuurlijk actief geweest in verschillende functies. Onder andere binnen de provinciale politiek, het agrarisch onderwijs en als voorzitter bij de ABTB heeft hij zijn diensten bewezen. Coöperatieve relaties hebben voor Van het Erve altijd een belangrijke rol gespeeld; als melkveehouder, maar ook als bestuurder. ‘‘De belangenbehartiging naar overheden toe is nog steeds van groot belang. Samen sta je toch sterker’’, aldus Van het Erve.

Zichzelf organiseren In 1917 is de boeren- en tuinders bond ABTB opgericht. Toen de verzuiling in Nederland op gang kwam wilden de katholieken zichzelf organiseren, van waaruit de ABTB is ontstaan. Een gezamenlijke verzekering en aankoop en afzet van vee, vlees en eieren in eigen kring waren het resultaat. ‘‘Eigenlijk staan de boeren in opkomende economieën nu aan het begin van eenzelfde bedrijfsontwikkeling. Als men bijvoorbeeld de afzet structureel wil verbete-

ren, kan dat nooit alleen. Een sterke coöperatieve relatie is onmisbaar.’’

Onderwijs voor initiatief Onderwijs is voor Van het Erve altijd een belangrijk speerpunt geweest. ‘‘Bij de ABTB liep onderwijs destijds parallel aan de belangenbehartiging. Agrarisch onderwijs werd vanuit de landbouw georganiseerd, gedicteerd en gefinancierd. Het gaat vooral om het bijbrengen van vaardigheden om initiatief te nemen. Informatie kun je tegenwoordig, zeker hier in Nederland, wel krijgen via internet of andere kanalen. Maar het in contact komen met elkaar, samen iets kunnen betekenen, is denk ik veel belangrijker.’’

Toon is gezet Anno 2014 spelen coöperaties in de Nederlandse agrarische sector nog altijd een belangrijke rol. ‘‘Ik ben van zeker tien coöperaties lid of bestuurslid geweest. Je ziet dat veel coöperaties hier steeds groter zijn geworden, maar de belangenbehartiging zoals die toen was bestaat nog steeds. Tegenwoordig hebben we het toch over een andere type agrarische bedrijven. Veel bedrijven worden grootschaliger en de boeren worden meer ondernemers. Er is misschien daardoor wel minder ledenbetrokkenheid, maar het coöperatieve aspect werkt nog steeds. Dit soort coöperaties heeft de toon gezet voor de internationale ontwikkeling.’’

Wereldwijd toepassen

‘’Boeren in opkomende economieën staan nu op het punt waar wij een eeuw geleden stonden wat betreft coöperaties. Samen kunnen boeren veel meer bereiken’’, stelt Ben van het Erve.

‘‘Ik denk dat het coöperatieve principe in vrijwel ieder land van toepassing kan zijn’’, stelt de gepensioneerde melkveehouder. Hij ziet voor Agriterra hierin een belangrijke rol. ‘‘Het bundelen van de krachten van boeren is de eerste stap. Ik denk dat de toekomst van de boeren in opkomende economieën er nog helemaal niet zo slecht uitziet. Er is nog een weg te gaan, maar ik heb er wel vertrouwen in. Het coöperatief boeren is eigenlijk overal ter wereld de basis.’’

Op 16 oktober was het voor de 33e keer wereldvoedseldag. Een dag waarop voedsel centraal staat en er wereldwijd wordt nagedacht hoe we honger de wereld uit kunnen helpen en de groeiende wereldbevolking duurzaam kunnen voeden. Dit jaar stond wereldvoedseldag in het teken van de belangrijke rol die kleine boerenbedrijven spelen bij het bevorderen van voedselzekerheid, duurzame ontwikkeling van landbouwgebieden en de vermindering van armoede. De wereldbevolking zal, volgens de berekeningen van de Verenigde Naties, groeien van 7 miljard naar 9 miljard mensen. Deze groei zal vooral in Azië en Afrika plaatsvinden. Tegelijkertijd vindt op deze continenten een toename van welvaart en verstedelijking plaats. Dit heeft tot gevolg dat ruimte beperkter wordt en grondstoffen schaarser worden. Om 9 miljard mensen te kunnen voeden zal de huidige wereldproductie van voedsel ten minste verdubbeld moeten worden. Uit meerdere studies blijkt dat de gemiddelde graanopbrengst van de wereld kan worden verhoogd door modernisering van de productie en verbetering van de productieomstandigheden. Daar hoeven we niet heel ver voor van huis. De FAO heeft bijvoorbeeld berekend dat voor de opbrengst van 1 hectare tarwe in West-Europa 3 hectare tarwe nodig is in Oost-Europa, voor precies dezelfde opbrengst. In Nederland is de gemiddelde graanopbrengst ruim 8 ton per hectare, tegen 2,9 ton per hectare in ontwikkelingslanden. Gezien het feit dat 75% van de armsten ter wereld op het platteland leven en afhankelijk zijn van landbouw om te voorzien in hun levensonderhoud, kan modernisering hier voor enorme winst zorgen. We moeten zuinig omgaan met de schaarse ruimte die er is. Het is gek dat hier in Nederland steeds weer discussie oplaait over biologische productie, dat veel land vraagt, of het ‘sterrenvlees’ wat minder efficiënt is en een hogere CO2 footprint heeft terwijl wereldwijd de vraag naar voedsel stijgt. Willen wij de wereld ook in 2050 kunnen voeden dan zal de landbouw in Nederland en elders in de wereld -ook de kleine boerenbedrijvenintensiever en efficiënter moeten gaan produceren. Intensief en efficiënt staan ook nog eens synoniem voor duurzaamheid. Nederland kan met haar efficiënte, hoogproductieve en innovatieve landbouw een toonaangevende rol spelen in de wereldwijde vraag naar voedsel. Als tweede voedselexporteur van de wereld met een export van bijna 80 miljard euro is Nederland een belangrijke speler. Ook op het gebied van kennis en innovatie loopt Nederland voorop in de wereld. Deze kennis en de Nederlandse innovatiedrang zijn een belangrijk exportproduct. Want om 9 miljard mensen te kunnen voeden zal wereldwijd een intensiverings- en efficiencyslag gemaakt moeten worden. Wat mij betreft met het etiket ‘Made in Holland’. Helma Lodders VVD Tweede Kamerlid Portefeuille: Landbouw en Pensioen

Tijdens de Agriterra-relatiedag op 3 oktober jl. vroeg onze verslaggever agripoolers en betrokkenen uit het agribedrijfsleven naar hun visie. Hoe zien zij Agriterra en wat is voor hen de meerwaarde van een samenwerking? Een greep uit de resultaten.

Agriterra door de ogen van de achterban ‘‘Samenwerken is de sleutel. Betrokkenheid creëren binnen de verschillende sectoren is voor boeren wereldwijd van belang. Daar zetten wij ons dan ook graag, samen met Agriterra, voor in.’’

‘‘Wij ondersteunen vrouwen om voorop te komen. Samen met Agriterra werken wij aan economische zelfstandigheid van vrouwen wereldwijd.’’

John Hilhorst NAJK

Gijsje van der Veer Passage, christelijk-maatschappelijke vrouwenvereniging

‘‘Met name het delen van kennis met boeren in ontwikkelingslanden voegt in onze ogen iets toe. We leren van elkaar. Agriterra spreekt onze taal, wij begrijpen elkaar.’’

‘‘Met gezond boerenverstand het verschil kunnen maken en echt iets bijdragen aan lokale veehouders en coöperaties; dat is waar je het voor doet!”

Hans van Leeuwen De Groot & Slot

Henri Bisschop FrieslandCampina ‘‘Agriterra is voor ons een manier om richting te geven aan coöperatief samenwerken. Het is heel waardevol om van elkaar te leren.’’

‘‘Flynth en Agriterra zien elkaar als kennispartners. We hebben dezelfde agrarische wortels, dat zorgt voor betrokkenheid.’’

Jan Veltmans LLTB

Bertine Schieven Flynth adviseurs en accountants

‘‘Agriterra maakt kennisuitwisseling mogelijk tussen het agrarische bedrijfsleven hier en daar. Ze biedt ons daarmee de kans verder te kijken dan vandaag en morgen en zo ook invulling te geven aan ons MVO beleid.’’ Harm Folkers ABN AMRO

‘‘Ik ben als agripooler naar Indonesië geweest. De meerwaarde hiervan zit voor mij in de uitwisseling met andere culturen. Het is goed om af en toe uit je eigen vakgebied te stappen.’’ Robert van Melle Cosun

De lat gaat omhoog Kees Blokland, directeur van Agriterra, gaf zijn visie op de toekomst van Agriterra en het belang van de achterban. ‘‘Wij gaan de lat nog hoger leggen, ook voor onze achterban. Wij gaan intensiever samenwerken met ketens en willen de beste boeren en bestuurders met elkaar verbinden. Onze achterban is hierbij onmisbaar, zij zijn immers degenen die hun kennis overdragen aan collega’s aan de andere kant van de wereld. Wij vragen vooral ondernemerschap en eigen initiatief, zowel van onze achterban hier als van de boeren en bestuurders dáár. Alleen dan kan de hele keten verder vooruit.’’ Kees Blokland - directeur Agriterra

@Agriterra Agriterra www.agriterra.org

66032_.INDD 12

25-11-2014 16:53:34

Droomstage op West-Java

Recommend Documents