Zorgprotocol excessief huilen van de baby. prikkelreductie

Zorgprotocol excessief huilen van de baby en prikkelreductie 1. Inleiding Dit zorgprotocol is gericht op huilen van baby’s dat door duur, frequentie en/of intensiteit vragen oproept bij de ouders en de kraamverzorgende.1 De beleving van het huilen door de ouders is uitgangspunt. De definitie van excessief huilen betreft gezonde, zich goed ontwikkelende baby’s. Huilen is betekenisvol gedrag in de context van de zich ontwikkelende ouder-kind relatie. Huilen is een onderdeel van normaal gedrag van baby’s. Excessief huilen kan gevoelens van onzekerheid bij ouders vergroten en een schaduw werpen over het geluk en plezier dat een baby geeft. Dit zorgprotocol geeft de kraamverzorgende handvaten om de ouders voor te lichten en te begeleiden rond het thema “van huilen naar excessief huilen”.

1.1 Definitie van huilen Normaal huilen: Huilen is onderdeel van normaal gedrag van baby’s. In de eerste levensmaanden zijn bij alle baby’s vergelijkbare huilpatronen vast te stellen met individuele verschillen die mede bepaald worden door de interactie tussen de baby en zijn verzorgers. De pasgeborene huilt 1 – 1,5 uur per dag. Het gewone huilen van het kind kan variëren van zachtjes huilen of jengelen tot intens huilen of zelfs krijsen. Soms kan het huilen heel abrupt beginnen en ook opeens weer stoppen. Er kunnen wel of geen tranen zijn. Een baby die huilt kan rood aanlopen, zijn beentjes optrekken, windjes en/of boertjes laten. Excessief huilen: De definitie van excessief huilen heeft alleen betrekking op gezonde, zich goed ontwikkelende baby’s. Nadat een medische oorzaak is uitgesloten, is het in principe niet nodig om een grens te trekken bij een bepaalde hoeveelheid huilen om voor ondersteuning in aanmerking te komen. Iedere ouder die zorgen heeft over het huilen van de baby dient serieus te worden genomen. Men spreekt volgens de definitie van Wessel van excessief huilen wanneer een gezond en goed gevoed maar prikkelbaar kind perioden van irritatie, jengelen of huilen laat zien van tenminste 3 uur per dag

1

Multidisciplinaire richtlijn “preventie, signalering, diagnostiek en behandeling van excessief huilen bij baby’s” dec. 2012 Zorgprotocol excessief huilen van de baby Documenteigenaar KCKZ Versie 0.2

Vastgestel d.d.01-09-2015 Evaluatie d.d.01-09-2016 Pagina - 1 - van 10

en gedurende minimaal 3 dagen per week voor een periode van ten minste 3 weken achtereen (Wessel 1954). De verpleegkundige definitie luidt: ‘een toestand waarin een op het oog gezonde baby perioden van veel huilen, jengelen en prikkelbaarheid laat zien, gedurende een aantal uren per dag en meerdere dagen per week, waarbij de ouders vragen hebben en niet weten om te gaan met het huilgedrag van de baby’. (Bruijns en Buskop-Kobussen, 1992) Volgens de meest subjectieve definitie huilt een baby overmatig wanneer de ouders vinden dat de baby veel huilt. 1.2 Functie van huilen Verschillende theorieën over de functies van het huilen, zoals ontwikkeld in de gedragswetenschappen, zijn. - Huilen door een pasgeboren jong is universeel gedrag bij zoogdieren; het is een vorm van communicatie. - Huilen door mensenbaby's is normaal biologisch gedrag. Het dient de overleving en kan getypeerd worden als nabijheidsbevorderend gedrag. Pasgeboren mensenbaby's huilen meer, wanneer zij (gedurende 1,5 uur) gescheiden zijn van de moeder. Huid op huid contact direct na de geboorte zorgt voor een afname van het huilen op dat moment. De baby communiceert door te huilen over zijn behoeften; het huilen staat aan het begin van de spraakontwikkeling. 1.3 Mogelijke psychosociale oorzaken van excessief huilen Depressiviteit en sociale stressoren bij ouders. Er is een associatie tussen emotionele problemen (o.a. depressieve klachten, angst en stress) bij ouders en de kans op excessief huilen van hun baby. Ook is er een associatie tussen negatieve ervaringen en problemen in de zwangerschap en de kans op excessief huilen van de baby.

Zorgprotocol excessief huilen van de baby Documenteigenaar KCKZ Versie 0.2


2. Anticiperende voorlichting en aandachtspunten tijdens het kraambed Onderstaand een belangrijke opsomming van voorlichtingspunten die gegeven moeten worden in het kraambed aan de ouders, om te anticiperen op mogelijk extreem huilgedrag van de baby. 

  



  



   



Huilen is een vorm van communiceren en is normaal gedrag in de ontwikkeling. In de kraamweek wordt er meestal nog weinig gehuild. Normaal huilgedrag vertoont een toename na de tweede levensweek (1 uur per dag), met een piek (3 uur per dag)bij 6-8 weken en een afname tot ongeveer 3 maanden waarna het stabiel blijft. Ouders hebben tijd nodig om het gedrag en de verschillende manieren van huilen te leren kennen. Het huilen slaappatroon verandert vanaf de geboorte. In het begin is het nog even zoeken naar afstemming tussen baby, moeder en vader. Rust en regelmaat (cirkel van slapen, wakker worden, voeden, knuffelen/praten, vermoeidheidsignalen, wakker naar bed, zelf in slaap vallen) verbevordert het slaapen waakritme. De duur van het huilen wordt beperkt door te troosten en door geborgenheid te geven.(andere houding, strakkere omhulling door dekens). De baby kan behoefte hebben aan de stem/geur/hartslag van de moeder. De baby kan last hebben van maag/darmen (krampjes/lucht/obstipatie/harde ontlasting. Sluit een eventuele medische oorzaak van het huilen uit. Vertel de ouders hoe zij de vermoeidheidssignalen van hun baby kunnen herkennen. Ze kunnen daar dan sensitief en adequaat op reageren. Heb oog voor de positieve aspecten van het ouderschap. Zet ouders in hun kracht. Dit versterkt het vertrouwen en de relatie met het kind. Heb aandacht voor de draagkracht van de ouders. Vaders spelen een belangrijke rol bij het hervinden van de balans in hun jonge gezin direct na de geboorte van de baby. Betrek vader(partner) actief bij de zorg voor hun vrouw en kind(eren). Vertel de ouders dat er meestal geen lichamelijke oorzaak voor excessief huilen is. Als ouders gestrest of somber zijn of zelfs angstig kan van invloed zijn op het gedrag van de baby en dus ook op het huilen. Roken “niet waar de kleine bij is”. Er is een relatie met excessief huilen en het in aanraking komen met tabaksrook kan één van de redenen zijn. Ouders van pre- en dysmatuur geboren baby’s moeten worden geïnformeerd over de ‘verlate’ huilpiek (veelal hoog rond de datum van ontslag) en het vaak hoger en indringender huilen van deze baby’s. Het is van belang dat de kraamverzorgende kort na de geboorte risicofactoren (kwetsbare ouders) herkennen. Goede zorg direct na de geboorte, met aandacht voor de lichamelijke, psychische en sociale omstandigheden bij ouders uit kwetsbare groepen, is noodzakelijk.







Besef je als kraamverzorgende dat iedere ouder die zorgen heeft over het huilen van de baby adequate aandacht verdient van jou. Ouders kunnen ten einde raad zijn. Het huilen roept bij hen heftige emotionele reacties op: ze zijn bezorgd over het lichamelijk welzijn van het kind, ze voelen zich tekortschieten, zitten in de put of zijn uitgeput door het verstoorde slaapritme. De communicatie tussen professional en ouder(s) is van groot belang, omdat ouders zich door de aandacht en bejegening gehoord en begrepen voelen. Empathie maakt elke interventie effectiever en het bevordert het afstemmen en opvolgen van adviezen.

2.1 Extra aandacht voor kwetsbare groepen Bij de volgende groepen is extra aandacht voor advisering over preventie en signalering van excessief huilen noodzakelijk:  moeders met angst en/of met weinig steun in de zwangerschap  moeders met veel lichamelijke klachten  moeders en/of vaders(partners) die na de bevalling o veel stress hebben o erg angstig of overbezorgd zijn o depressieve symptomen hebben o een onverwerkt trauma hebben o het vooruitzicht hebben er alleen voor te staan o nog tiener zijn o drugs of andere zware middelen gebruiken o werkloos zijn  kinderen met vroeggeboorte (prematuur) en/of laag geboortegewicht (dysmatuur).  Kinderen met specifieke akoestische kenmerken van het huilen: hoog, indringend en hard huilen. Het is van belang dat bovengenoemde risicogroepen tijdig herkend worden en passende zorg aangeboden krijgen. Het is een belangrijk signaal als ouders negatief over huilen denken. 2.2 Extra aandacht bij niet-westerse ouders   

informeer de ouders over het normale beloop van huilen bij baby’s, onafhankelijk van etniciteit ouders uitleggen dat huilen niet altijd een hongersignaal is en alert zijn op overvoeding. de gezins- en familieleden (schoonmoeder, moeder) betrekken bij de begeleiding van ouders die een baby hebben die excessief huilt. Het netwerk betrekken kan bij ouders ondersteunend werken.



Figuur 1. Vicieuze cirkel van huilen van het kind en vermoeidheid van moeder, negatieve effecten (Kurth 2011)

Figuur 2. cirkel van troosten van het kind en respons van moeder (Kurth 2011) Zorgprotocol excessief huilen van de baby Documenteigenaar KCKZ Versie 0.2


3. Advies RIVM Prikkelreductie Wanneer pasgeborenen geen rust en regelmaat krijgen kunnen ze overmatig gaan huilen en uiteindelijk een huilbaby worden. Door prikkels te reduceren krijgt de pasgeborene de rust en regelmaat die het nodig heeft. Het advies van het RIVM 2 luidt(Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu en verricht onderzoek, adviseert en ondersteunt de overheid):  geen rust- en regelmaatadvies en inwikkelen in de kraamtijd;  het rust en regelmaat advies geldt bij alle kinderen;  ouders moeten de kans krijgen hun kind te leren kennen;  alleen bij ouders die weinig draagkracht hebben is het goed om direct rust en regelmaat in te bouwen. Kraamverzorgenden kunnen in hun voorlichting naar de ouders wel adviezen geven ten aanzien van prikkelreductie. 3.1 Prikkelreductie Prikkelreductie betekent letterlijk het terugbrengen van prikkels. Wanneer een pasgeborene te veel prikkels vanuit de omgeving krijgt wordt hij onrustig en prikkelbaar. Gevolg kan o.a. zijn dat de baby minder eet, minder slaapt, veel huilt, teveel afvalt. Prikkels kunnen we zien als een oorzaak van stress. Stress bedreigt dus het prille bestaan en verstoort het slaap-waakritme. Symptomen van stress Zichtbaar  kortademigheid (apnoe)  blauw zien (cyanose)  prikkelbaarheid  schrikreacties Niet zichtbaar  verhoogde bloeddruk  daling van zuurstof in het bloed Prikkels zouden kunnen zijn Te veel licht (gevolgen hiervan)  slaap/waak cyclus en het biologisch ritme wordt verbroken met als gevolg een gestoorde groei door het vrijlaten van het groeihormoon  de actieve REM-slaap stijgt waardoor meer bloeddrukschommelingen en daling van zuurstof in het bloed  beschadigingen van het hoornvlies Hoe kun je de lichtschade beperken:  lichten dimmen  beschermen tegen overmatig zonlicht  ’s nachts kleinere lampjes gebruiken en selectieve verlichting  overdag daglicht, ’s nachts zo donker mogelijk 2

Het onderzoek van Van Sleuwen is de basis geweest voor deze richtlijn Excessief huilen



Te veel en/of te hard geluid Voor volwassenen is de gevarengrens 80 decibel. Voor kinderen bestaat er nog geen grens. Vanaf 90 decibel ervaart het kind pijn met als gevolg stress. Gevolgen.  schrikreacties  onrust; dit geeft huilen met als gevolg verlies van energie  op langere termijn afsluitmechanismen zoals wegdraaien van het hoofd. Later ontstaan communicatieproblemen doordat het kind zich afsluit van geluid  eenzaamheid Hoe kun je geluid beperken?  niet teveel mensen tegelijk in de kamer  stemmen dimmen  radio en televisie in bijzijn van de pasgeborene uitzetten  geluidmakend’ (mechanisch aangedreven) speelgoed vermijden Een koude omgevingstemperatuur  houd de kamer koel en fris; 15 - 18°C  geef de baby behaaglijke warmte, maar niet te warme slaapkleding Adviezen voor de verzorging van de baby Bij handelingen die voor het kind stress betekenen stijgt de adrenaline. Uiteraard moeten sommige handelingen gebeuren  comfort bieden voor, tijdens en na de handelingen  activiteiten bundelen en snel werken door een goede voorbereiding  indien mogelijk handelingen uitvoeren als het kind wakker is, anders laten slapen  wanneer de baby wordt gedragen of opgetild ondersteun dan het bekken altijd met een hand/arm en let op dat de baby in een gebogen houding gedragen wordt  voortdurend vermaak van het kind geeft onrust  probeer veel bezoek te gelijk te voorkomen  rust en regelmaat in bouwen in het dagritme van een onrustige baby, zonder terug te vallen op het voeden op klokkentijd, kan overmatig huilen voorkomen  een vroege aanpak van structuur in het dagritme waarschijnlijk positieve gevolgen heeft voor het kind  echt inbakeren mag absoluut niet in de eerste levensweken van de baby; gebeurt altijd met begeleiding van het consultatiebureau 3.2 Regelmaat Regelmaat kan behulpzaam zijn bij overmatig huilen en jengelen, onrustig en overactief gedrag, ontevredenheid, niet alleen kunnen zijn, veel huilen. Door het aanbrengen van regelmaat en eenduidigheid in de omgang met de pasgeborene wordt een korte tijd het dagelijkse leven voorspelbaar. Door gewenning aan bekende patronen komt de baby toe aan de eigen slaapbehoefte en kan zonder hulp in zijn/haar eigen bed. Regelmaat is dezelfde opeenvolging van gebeurtenissen in de volgorde:



Slapen – wakker worden – voeden – contact met de ouders – bij signalen van moeheid wakker naar bed – slapen – wakker worden enzovoort. Herhaling geeft herkenning en voorspelbaarheid waardoor de pasgeborene in een vertrouwde cirkel komt. (dit advies wordt gegeven door de jeugdverpleegkundige van JGZ, in de kraamtijd moeten de ouders de baby eerst leren kennen) 3.3 Prikkelreductie Met prikkelreductie wordt bedoeld het vermijden van te veel prikkels door:  radio en televisie  gebruik van wipstoel of maxi cosi buiten de voedingsmomenten;  voortdurend vermaak van het kind  mechanisch aangedreven speelgoed  de ‘babygym’ voor een kind jonger dan drie maanden  slapen in de box  veel bezoek en/of uitstapjes, die indruisen tegen het slaapritme van het kind;  onverwachte gebeurtenissen Vermoeidheid Voor een pasgeborene is drie kwartier wakker zijn, inclusief de voeding al gauw genoeg. Signalen van vermoeidheid bij de baby zijn:  bleek worden  geeuwen  in de ogen wrijven  jengelen  wegkijken (dus oogcontact afbreken of wegkijken)  overactief worden Slapen Leg de baby bij de eerste signalen van moeheid in bed. Een kind dat gewend is uit zichzelf in slaap te vallen voldoet aan zijn eigen slaapbehoefte en wordt uitgerust wakker. Een kind dat in slaap geholpen wordt, wordt vaak bij het geringste geluid of door elke onwillekeurige eigen beweging wakker. Voor dat een kind in slaap valt kunnen ze soms 5-10 minuten huilen/jengelen, om vervolgens, van het ene op het andere moment, in slaap te vallen.  laat de baby niet in de box, maxicosi of wipstoeltje slapen, maar altijd in zijn/haar eigen bed.  respecteer het slaapritme van de baby Het bed Niet alleen het aanbrengen van regelmaat en eenduidigheid in de omgang met de baby zijn belangrijk voor het verhelpen van huilen en onrust, maar ook het bed waarin de baby slaap.  de baby altijd op de rug laten slapen



  



geen speelgoed in bed en geen mobiel boven het bed. Een kleine lapjesknuffel en/of muziekdoos mag dek het kind vanaf de schouders toe, biedt stevige begrenzing door middel van een op de juiste wijze opgemaakt bed maak het bed ‘kort’ op geef de baby behaaglijke warmte, maar niet te warme slaapkleding.

3.4 Wat kunnen ouders doen bij het huilen van de baby 1. Probeer erachter te komen waarom de baby huilt. Voelt de baby zich prettig?, Heeft hij een schone luier nodig? Heeft de baby honger? Is de baby moe? Is de omgeving voldoende rustig? Heeft de baby koorts of pijn? 2. Help de baby te ontspannen wanneer hij blijft huilen. Wieg de baby zachtjes, wrijf zachtjes over zijn ruggetje, leg de baby in zijn bed en stop de dekens stevig in, zorg voor een rustige omgeving, praat met de baby en benoem dat de baby huilt of verdrietig is en dat dat goed is of zing zachtjes tegen de baby, maak een wandeling met de baby. 3. Zorg voor de veiligheid van de baby. Soms is alles geprobeerd, maar blijft de baby toch huilen. Dit is voor iedere ouder moeilijk. Voorkom in zo’n geval dat je uit boosheid de baby gaat schudden. Zorg dat de baby veilig is. De 5-stappenregel kan hierbij helpen: 1. leg de baby weg op een veilige plek (zoals zijn bedje) 2. loop de kamer uit 3. ga pas naar de baby als je weer rustig bent 4. bel een familielid of vriend om even tot rust te kunnen komen 5. schud nooit! Het gesprek met de ouders:  zorg voor ontspannen sfeer betrek zo mogelijk beide ouders in gesprek;  stel vragen om het gesprek op gang te helpen bv; Wat merk je aan jezelf als je kindje huilt? Ik zag dat…… klopt dat?  luister naar wat ouders zeggen en geef ze ruimte;  vertel ouders de 5 stappen van de kernboodschap (vertel de ouders de 5 stappen als er een moment komt van boosheid/machteloosheid zodat ze weten wat ze moeten doen);  bespreek evt. weerstand en respecteer alle soorten reacties;  geef aan waar ouders informatie kunnen krijgen/vinden. (download de app via de website van TNO: "baby huilt")



Algemeen advies aan ouders is altijd: Wacht niet tot de baby extreem veel huilt, maar vraag tijdig om hulp bij het consultatiebureau of de huisarts. 3.5 Shaken Baby Syndroom Het Shaken Baby Syndroom (SBS) is een ernstige vorm van kindermishandeling en kan leiden tot ernstige handicaps of zelfs het overlijden van een baby. Er zijn aanwijzingen dat excessief huilen kan leiden tot hevig schudden van de baby’s door ouders, met kans op ernstige complicaties (soms met de dood tot gevolg). Onderdeel van ieder zorgtraject rond huilen is het zorgen voor de veiligheid van het kind. Ouders worden geïnformeerd over het risico op en de achtergronden van het Shaken Baby Syndroom. (zie hiervoor het zorgprotocol SBS)



Zorgprotocol excessief huilen van de baby. prikkelreductie

Recommend Documents