WORD WAKKER, WEES WAKKER EN MAAK DE ANDER OOK WAKKER. Een methode voor preventie van verslaving bij Turken

WORD WAKKER, WEES WAKKER EN MAAK DE ANDER OOK WAKKER Een methode voor preventie van verslaving bij Turken.

Colofon Uitgave:

februari 2002 © Palet, steunpunt voor multiculturele ontwikkeling in Noord-Brabant Willemstraat 59. 5611 HC Eindhoven tel. (040) 235 99 99 e-mail: [email protected] www.palet.nl

auteur: Murat Can tekstregie: Cees van Baardewijk ontwikkeling/projectleiding: Saniye Tezcan (Palet) adviezen: leden van de Regionale Werkgroep Gezondheidszorg Turken eindredactie: Willie Vissers (Palet) grafisch ontwerp: Meyer / van Gerwen, Breda fotografie: Peer Reede

Palet / preventiemethode verslaving

Pagina 2 van 16

Inhoudsopgave pag 1

Inleiding

4

2

Het opzetten van preventieactiviteiten

5

3

Theater als vorm voor bewustwording en voorlichting

7

4

Voorbereiden en uitvoeren van theateractiviteiten

9

5

Alternatieve werkvormen

15

6

Tot slot

16


Pagina 3 van 16

1

Inleiding

In deze brochure wordt een methode beschreven voor het organiseren van preventieve activiteiten op het terrein van verslavingsproblematiek bij Turken. De kennis en inzichten die naar voren worden gebracht zijn voornamelijk gebaseerd op ervaringen die in Tilburg zijn opgedaan. Hier is, samen met de werkgroep verslavingszorg Turken, met succes gewerkt aan een methode om via een theaterproductie verslaving bespreekbaar te maken binnen de Turkse gemeenschap. Palet, steunpunt voor multiculturele ontwikkeling in Noord-Brabant wil, als organisator van de Tilburgse activiteiten, graag haar werkwijze en inzichten doorgeven aan instellingen en Turkse zelforganisaties die van plan zijn de problematiek van verslaving bij Turkse jongeren en hun ouders aan te kaarten. Waar nodig kan Palet daarbij ondersteunen of adviseren. Het experiment in Tilburg was mogelijk door de enthousiaste inzet van de leden van de subgroep verslavingszorg van de Regionale Werkgroep Gezondheidszorg Turken, die gedurende het hele proces hebben meegedacht en geholpen bij de uitvoering. Ook willen we Kentron en Tjandu danken voor hun bijdragen aan dit project. De Stichting Turkse Gemeenschap Tilburg zijn wij erkentelijk voor hun medewerking en de Stuurgroep Patiëntenbelangen voor hun adviezen. Zij allen droegen bij aan het succes van dit experiment. Deze brochure maakt deel uit van een serie van publicaties over verslavingspreventie. Andere publicaties betreffen: een boekje met achtergrondinformatie en behandelingsmogelijkheden van Turkse verslaafden Áchter gesloten deuren’ specifiek gericht op professionele hulpverleners in de verslavingszorg. Een voorlichtingsvideoband getiteld ‘Achter het masker’, gemaakt onder verantwoordelijkheid van Kentron, waarbij gebruik is gemaakt van de jongeren die hebben deelgenomen aan de hier beschreven theatermethode. De ervaringen met de preventieve activiteiten in Tilburg en de inzichten en aanbevelingen die daaruit voortvloeien zijn in deze brochure als volgt beschreven. Allereerst wordt de algemene opzet van de activiteiten beschreven, daarna volgt een beschrijving van een intensieve voorlichtingsactiviteit waarbij gebruik werd gemaakt van theater. Vervolgens wordt beschreven welke fasen en stappen aan de orde zijn bij een dergelijke theateractiviteit en het geheel wordt afgesloten met enkele alternatieve werkvormen. Saniye Tezcan, projectleider ‘Naar een adequate preventie en verslavingszorg’


Pagina 4 van 16

2

Het opzetten van preventieactiviteiten

Om een totaal overzicht te krijgen van hetgeen kan worden beoogd, voor wie, in welke vorm, onder welke voorwaarden, wordt in dit hoofdstuk stil gestaan bij de doelen, de doelgroep, de werkvorm, de te spelen thema’s, de benodigde middelen en de technische voorwaarden. In een volgend hoofdstuk ligt het accent meer op de methodische kant van deze activiteit.

Doelen De preventieactiviteiten zijn in het algemeen gericht op het op gang brengen van een bewustwordingsproces bij Turkse jongeren en ouders waardoor op een realistische manier wordt omgegaan met verslavingsproblematiek. Meer in het bijzonder gaat het om het bespreekbaar maken van dit onderwerp, wat betekent dat bestaande taboes op dit terrein doorbroken worden. In Tilburg is dit een ‘wakkerwordingsproces’ genoemd. Praktisch gaat het om het oproepen van effecten waardoor ouders en kinderen vroegtijdig gaan signaleren dat er sprake kan zijn van verslaving en dat een dialoog tot stand komt tussen ouders en hun kinderen op dit terrein. Tevens kan beoogd worden dat Turkse ouders regelmatiger gaan deelnemen aan informatie- en voorlichtingsactiviteiten op het terrein van verslavingsproblematiek en dat daardoor een draagvlak ontstaat voor hulp aan verslaafden en de problemen die zij hebben.

Doelgroep De preventieactiviteiten richten zich op Turkse jongeren in de leeftijd tussen 12 en 20 jaar en op ouders van kinderen in deze leeftijd. Het is van betekenis de activiteiten zowel te richten op jongens als op meisjes. Bij het samenstellen van groepen is gebleken dat een vermenging van leeftijden en sekse positieve gevolgen heeft voor de nuancering en diepgang die plaatsvindt.

Werkvorm In Tilburg is gekozen voor theater als een werkvorm voor jongeren om actief en intensief bezig te zijn met dit thema. Voor ouders vormde het jongerentheater een belangrijke aanleiding om bij elkaar te komen en kennis te nemen van standpunten en meningen van jongeren. Tevens werd hierdoor belangstelling gewekt voor informatie over verslavingsproblematiek. Gebleken is dat een creatieve werkvorm voor jongeren uitstekende resultaten biedt. Turkse jongeren spelen graag toneel en het biedt mogelijkheden om tijdens de voorbereiding en nabespreking intensief in te gaan op de verslavingsproblematiek.

Te spelen thema’s Voor het inrichten van de theatrale scènes zijn vooraf een aantal thema’s bedacht die aan de orde zouden kunnen komen. Ze zijn voortgekomen uit oriënterende besprekingen met de jongeren. Het zijn thema’s die de verschillende kanten van de verslavingsproblematiek blootleggen. Met de jongeren zijn deze thema’s later besproken en in overleg met hen is vastgesteld welke daarvan in het toneelspel dienden te worden verwerkt en waarom. Een greep uit de aangeboden thema’s: • sociale, economische en psychische behoeften van jongeren in het algemeen • psychosociale problemen die zich zoal bij jongeren voordoen • opvoedingproblemen in relatie met tradities thuis en de cultuur op straat • de relaties thuis tussen ouders en kinderen en de kinderen onderling • invloed van (verkeerde) vrienden en vriendinnen en de assertiviteit van jongeren • de omgang tussen jongens en meisjes • conflicten tussen de generaties • leven in armoede • te veel of te weinig vrijheid


Pagina 5 van 16

• •

kennis van en ervaring met verslavende middelen en het daarmee omgaan kennis en inzicht in verslavingsproblematiek

Middelen Meerdere mensen zijn nodig voor het uitvoeren van de activiteiten. Voor de organisatie kan het beste een werkgroep worden samengesteld. Voor het geven van adequate voorlichting is de inzet van beroepskrachten uit instellingen voor verslavingszorg en uit de geestelijke volksgezondheid noodzakelijk. Natuurlijk zijn er jongeren en ouders nodig die deelnemen aan de activiteiten. Voor het werven van de deelnemers kunnen intermediairs worden ingeschakeld. De ervaring leert om hier liefst geen Turkse leerkrachten of hoca’s uit de moskee voor in te zetten. Daardoor kunnen de jongeren vrijer en opener spreken. Voor het opbouwen en uitvoeren van de theaterproductie is een programmaleider nodig die het gehele proces bewaakt met daarbij een dramadocent of een andere theaterdeskundige. Het is belangrijk dat deze begeleiders Turks spreken, naast het Nederlands, zodat beide talen gebruikt kunnen worden. Voor een kritische beoordeling van de theaterproductie zijn enkele observatoren gewenst, die het hele proces volgen.

Technische voorwaarden Voor een goed verloop van de activiteiten moeten ook technische voorwaarden gerealiseerd worden. Heel belangrijk is een goede accommodatie. Het gaat om een oefenzaal en een zaal voor het optreden voor ouders en andere toeschouwers. Prettig is het wanneer in de directe omgeving van de accommodatie mogelijkheden zijn voor recreatieve activiteiten tussendoor, zoals een tennistafel of een tafelbiljart. Ook werkt het plezierig als er mogelijkheden voor eten en drinken en een traktatie in de buurt zijn. Een ijsje of een zakje chips tussendoor houdt de stemming goed. Een attentie als aandenken voor de deelnemers wordt ook zeer gewaardeerd. In Tilburg werd daarvoor een t-shirt, bedrukt met maskers en de datum van de theaterdag gebruikt Verder zijn een aantal materialen gewenst zoals een videocamera, om tijdens het oefenen te kunnen opnemen en afspelen, toneelattributen en een fototoestel voor het vastleggen van het gehele werkproces.


Pagina 6 van 16

3

Theater als vorm voor bewustwording en voorlichting

Het voorbereiden en uitvoeren van een theaterproductie heeft een centrale plek gekregen in het totaal van de Tilburgse preventieactiviteiten. Daarom wordt hier uitgebreid bij stil gestaan. Aan de orde komen ervaringen met het selecteren van spelers, het verdelen van rollen en mogelijk te spelen scènes.

De spelers De selectie van spelers is uiteraard sterk afhankelijk van de jongeren die zijn geworven. Het zijn in beginsel jongeren in de leeftijd tussen 12 en 20 jaar. Een evenredige vertegenwoordiging van de verschillende leeftijden is zeker aan te bevelen, aangezien hierdoor het realiteitsgehalte vergroot kan worden. Wanneer jongeren meedoen met ervaringen op het gebied van verslaving (direct of indirect) zal dit zeker ten goede komen aan de diepgang en de relatie met de werkelijkheid. Verder kan men selecteren op persoonlijke eigenschappen van de jongeren in relatie tot de inhoud van de scènes die gespeeld zullen worden. Zo kan men selecteren op veel of weinig praters, non-verbaal sterke en zwakke personen, goed of slecht Turks sprekend, stevig postuur of een zwak uiterlijk, netjes of slordig gekleed, mooi of minder mooi gezicht et cetera. In het algemeen kan gesteld worden dat er een relatie bestaat tussen de spelers en de scènes die uiteindelijk de theaterproductie vullen. Een ruime diversiteit aan soorten spelers betekent een interessant potentieel aan mogelijkheden voor het bepalen van de spelscènes in een latere fase. In de Tilburgse praktijk was het niet anders mogelijk dan op dit terrein te improviseren. Al werkend en spelend kregen jongeren rollen toebedeeld, of namen die op zich, die pasten bij hun persoonlijke mogelijkheden of interesse.

De scènes en rollen Uiteraard komen de rollen voort uit de scènes die gespeeld gaan worden. Daarbij zijn niet alleen de mogelijkheden en interesse van de spelers bepalend. Uitgaande van Turkse groeperingen is het bijvoorbeeld noodzakelijk dat er situaties aan de orde moeten komen die zich afspelen in de huiselijke kring, in de familiekring, de vriendenkring van de jongeren, op school of op straat. Het gaat er dus niet alleen om de spelers en hun mogelijkheden bepalend te laten zijn voor de te spelen scènes en rollen, maar dat daarbij ook gelet wordt op de mogelijkheden voor herkenning bij degenen die als toeschouwer deelnemen aan de activiteit. Ook is het belangrijk om rekening te houden met de spelervaringen van de jongeren. Jongeren die nooit eerder toneel speelden zijn het meest gebaat bij rollen die zo dicht mogelijk bij hen zelf liggen. Daarvoor is het van belang enig inzicht te hebben in de leefwereld en de ambities van degenen die gaan spelen. Het ligt dan voor de hand de meer ervaren spelers de moeilijke rollen te geven. Zij kunnen tevens een stimulans zijn voor anderen om mee te doen en om er iets goeds van te maken. De besluiten over wie welke rol zal spelen, moeten door de jongeren zelf genomen worden. Dit werkt uitermate stimulerend op het groepsproces en op de onderlinge openheid. Enkele voorbeelden van speelscènes: Een gezin met een verslaafde vader Hierin komen voor: een vader, moeder, dochter, oudste zoon, jongere zonen en een politieagent. De vader is alcoholist en gokverslaafd. Deze verslaving verstoort de relaties in het gezin ernstig. Vader kan zijn rol als man en vader niet meer waarmaken. Hij is een slecht voorbeeld voor zijn kinderen. De dochter krijgt geen aandacht en wordt regelmatig gepest. De oudste zoon maakt misbruik van de situatie en doet van alles in het gezin om aan geld te komen. Hij is een regelmatige druggebruiker en heeft daarom regelmatig geld nodig. Hij manipuleert zijn moeder en steelt regelmatig van het huishoudgeld en soms buiten de deur. Hij profiteert van de afwezigheid van zijn vader en van de aardige maar zeker niet consequente moeder.


Pagina 7 van 16

De dochter begint psychische klachten te ontwikkelen en keert zich steeds meer in zichzelf. Ze wordt een stevige sigarettenrookster. Voor de jongste zoon is zijn oudste broer een idool. Hij steelt op school en komt daardoor in aanraking met de politie. In het slot komt een politieagent aan de deur met de ernstige mededeling dat hun oudste zoon overleden is aan een overdosis drugs. Hij stelt de indringende vraag: “Had deze jonge man geen ouders?” Vader en moeder hebben hier geen reactie meer op. Een redelijk gelukkig gezin met een dochter In deze scène spelen mee: een Turkse vader, een Turkse moeder, hun dochter en twee Hollandse jongens en een meisje. De dochter heeft verkeerde vrienden. Na een kleine ruzie thuis gaat ze weg en treft een paar vrienden die ze oppervlakkig kent. Ze zijn overdreven aardig voor haar. Ze stimuleren haar om zich als een Nederlandse te gedragen en zich niet afhankelijk te tonen van haar ouders. Ze moet vooral genieten van haar leven en haar vrijheid. Ze geven haar wat drugs in haar sigaret wat haar vooral suf maakt. Na enkele uren bij hen te zijn geweest besluit ze naar huis te gaan voordat het echt te laat wordt. Ondertussen stopt één van de ‘vrienden’ een zakje drugs in haar tasje met de bedoeling dat haar ouders dit zullen vinden. Mogelijk wordt ze daardoor weggestuurd door haar ouders waardoor ze helemaal kan worden opgenomen in de ‘vriendenkring’. Het loopt echter anders en beter dan de verwachting van de slechte vrienden. De ouders vinden inderdaad de drugs in haar tasje en reageren daar heel rationeel op waardoor een goed gesprek ontstaat tussen ouders en dochter. In deze scène worden spanningen en problemen door middel van een gesprek met elkaar opgelost. Het drugscircuit in optima forma Voor deze scène zijn meerdere jongens in te zetten. Het aantal doet er niet echt toe. De scène speelt zich af op straat. Eigenlijk zijn het allemaal kleine scènes waarin delen van het drugscircuit zichtbaar worden gemaakt. Door middel van belichting zijn de verschillenden scènes te accentueren. Het gaat hier om de relatie tussen een drugverslaafde, een loper, de straathandelaar en de grote baas die achter alles zit. Ook hier spelen verkeerde vrienden een dubieuze rol. Tevens wordt in deze scène de relatie gelegd tussen druggebruik en criminaliteit.

Het vaststellen van de speelscènes en geheimhouding De te spelen scènes hebben zowel betekenis voor de spelers als voor ouders die als publiek aanwezig zullen zijn. Dit betekent dat de scènes zodanig geconstrueerd moeten zijn dat de onderwerpen die de organisatoren aan de orde willen hebben ook in de scènes verwerkt zijn. Hierdoor is het noodzakelijk de te spelen situaties van tevoren te beschrijven. Jongeren die meedoen zullen echter vooral de gelegenheid moeten hebben hun eigen ervaringen en inzichten in te brengen. De inbreng van de jongeren is niet geheel zonder risico voor hen zelf. Wanneer bij de voorbereidingen een open gespreksklimaat ontstaat zullen de jongeren ook hun eigen ervaringen met drugs en die van anderen vertellen. Daarmee lopen zij het risico dat dit bekend wordt in de Turkse groepering en ook bij ouders en familie terechtkomt. Om een dergelijk risico te voorkomen is het noodzakelijk iedere deelnemer aan de activiteit al in een heel vroeg stadium te verplichten tot geheimhouding. Ook op de momenten dat er groepsgewijs met de jongeren wordt gesproken is het wenselijk te refereren aan de geheimhoudingsregel. De geheimhouding betreft in hoofdzaak namen van personen die informatie van zichzelf of van anderen hebben verstrekt. De verhalen die verteld worden en vooral de conclusies die daaruit te trekken zijn moeten juist wel doorverteld worden in vriendenkringen en gezins- of familieverbanden. Het gaat er om dat de informanten beschermd worden. Het is dan zaak dat deze jongeren niet zichzelf spelen.


Pagina 8 van 16

4

Voorbereiden en uitvoeren van de theateractiviteiten

Voor het voorbereiden en uitvoeren van de theateractiviteiten moeten de nodige stappen worden gezet. Die worden in de nu volgende tekst beschreven. De beschrijving is opgesplitst in twee delen die tevens ook twee fasen betreffen van de preventieactiviteiten. De eerste fase betreft het benaderen en werven van ouders en jongeren terwijl de tweede fase geheel is gericht op de dag of de dagen dat de theatervoorstelling wordt voorbereid en uitgevoerd. Een en ander is ook schematisch weergegeven in de bijgevoegde schema’s 1 en 2.

Fase 1:

Het benaderen en werven van ouders en kinderen

De ouders eerst Wanneer Turkse jongeren en mensen uit hun omgeving bereikt moeten worden is het over het algemeen van belang de ouders daarbij te betrekken en voor zover mogelijk ook eerst te benaderen. Om Turkse ouders te bereiken is samenwerking noodzakelijk met de eigen Turkse organisaties of met instanties die een goed contact met deze groepering hebben. Met hen zijn de vindplekken vast te stellen. Over het algemeen zijn moskeeën, ontmoetingscentra, buurthuizen of centra buitenlandse vrouwen goede plekken om groepen Turkse ouders te vinden. Het is van belang zoveel mogelijk aan te sluiten bij reeds bestaande initiatieven en plekken waar deze groeperingen samenkomen. Voorlichting over verslaving kan plaatsvinden door een specifiek programma aan te bieden op zo’n bestaande plek van samenkomen. Een alternatief is aan te sluiten bij een bestaand programma en de verslavingsvoorlichting daarvan deel te laten uitmaken. Bij dergelijke voorlichtingen gaat het om algemene informatie over verslaving en de gevaren voor Turkse jongeren. Daarvoor zullen specifieke deskundigen moeten worden ingeschakeld, die de problematiek kennen en liefst ook de Turkse taal machtig zijn. Een alternatief is het inschakelen van een deskundige die wordt bijgestaan door een Turkse intermediair. Het gaat erom ouders te confronteren met het bestaan van verslavingsproblematiek en het feit dat dit ook in de Turkse groeperingen aan de orde is. Vaak zal dit een schrikeffect tot gevolg hebben waarna met de ouders is te praten over hetgeen zij zelf kunnen doen om hun kinderen vooral goed voorgelicht te krijgen. Aan het einde van de bijeenkomst kan melding worden gemaakt van de theateractiviteiten die op stapel staan en kan aan de ouders worden gevraagd ondersteuning te geven aan deze activiteit. Zij kunnen hun eigen kinderen of die van familie, stimuleren mee te werken aan de toneelvoorstelling. Ouders kunnen hun kinderen ook extra stimuleren door het aanbieden van beloningen, in de zin van extra zakgeld of meer tijd om uit te gaan, als ze mee gaan doen aan de theatervoorstelling. Een alternatief In sommige gevallen is het denkbaar dat de gehele activiteit niet start bij ouders maar bij de jongeren. Dit kan wenselijk zijn omdat het bereiken van jongeren eenvoudig is, of juist omgekeerd, dat het bereiken van ouders heel moeilijk is. Wanneer hiervoor gekozen wordt zijn de scholen of andere verbanden waar Turkse jongeren samenkomen in het algemeen goede ingangen voor contacten en werving. Het leggen van primaire contacten met jongeren vraagt altijd om een doorkoppeling naar de ouders. Het gaat er juist om dat er gesprekken gaan ontstaan over verslaving in de verschillende verbanden binnen de Turkse groeperingen. Het gezins- en familieverband is daarbij van grote betekenis. Vanuit de Tilburgse ervaring is men er van overtuigd dat de deelname van een Turkse jongere aan de theatervoorstelling nooit buiten de ouders om moet gaan. Gesprekken met jongeren Voor het bereiken van jongeren zullen intermediairs moeten worden ingeschakeld die in direct contact staan met de jongeren. Dat kunnen ouders zijn of familieleden maar evengoed ook professionals uit kringen van het onderwijs, de sport of uit de hulpverlening. Het is raadzaam met elke jongere apart een soort intakegesprek te hebben. Zo’n gesprek moet door iemand van de lokale organisatie worden gevoerd, bij voorkeur een professional die gewend is intakegesprekken te voeren. Aan de jongeren


Pagina 9 van 16

moet heel duidelijk gemaakt worden wat de bedoeling van de gehele activiteit is, welke plek de theaterproductie daarbinnen heeft en wat er wel en niet van elke jongere verwacht wordt. Hier kan reeds de kwestie van de geheimhouding aan de orde komen. Voor deze gesprekken is een checklist te maken waardoor aan alle jongeren dezelfde informatie wordt gegeven en gevraagd. Dit voorkomt reacties van ‘ik wist het niet’ in een latere fase. Zo’n checklist kan bestaan uit punten waarover informatie verschaft wordt en uit vragen die een bepaalde jongere betreffen zoals: de personalia, ervaringen met verslaving (direct of indirect), scholingsniveau, belangstellingsniveau, gang van zaken op school en thuis, eventueel problemen die zich voor doen, karaktereigenschappen van de persoon, ambities die men heeft en eventuele ervaringen met toneelspel. De selectie Uiteindelijk wordt er uit alle aangemelde jongeren een selectie gemaakt van spelers. De selectie vindt vooral plaats op het criterium gemotiveerdheid en beschikbaarheid en in mindere mate op spelervaring. Wel is het van belang er voor te zorgen dat er enkele jongeren geselecteerd worden met directe of indirecte verslavingservaringen. Afhankelijk van het aantal geselecteerden kunnen twee of drie speelscènes voorbereid worden. Aan de jongeren die afvallen wordt uitdrukkelijk gevraagd aanwezig te zijn bij de voorstelling. Ideaal is wanneer alle aangemelde jongeren een rol kunnen spelen bij de voorbereiding of de uitvoering van de theatervoorstelling. SCHEMA 1

Buurthuizen

werven van ouders voorlichting aan de ouders Eigen organisaties

Moskeeën Vrouwencentra Inschakelen van intermediairs of medewerkers hulpverleningsorganisaties bereiken van jongeren Via scholen / andere jongeren via ouders Individuele gesprekken met jongeren (door de werkgroep-professionals) Herhalen van geheimhoudingsplicht Intake Vertellen over verslavingsproblematiek Het vergroten van de belangstelling Vervolg afspraak of jongere mee wil doen JA NEE Positief labelen uitnodigen als eventueel nagaan wat de Verdere afspraken maken toeschouwer mogelijke redenen zijn Selectie procedure toepassen DOOR NIET DOOR Uitnodigen voor de theaterdag


Pagina 10 van 16

Fase 2:

De dag van de theatervoorstelling

Alles in één dag In Tilburg is het oefenen voor en het uitvoeren van de theatervoorstelling in één dag tijd gerealiseerd. Het was een keuze die gemaakt moest worden. Denkbaar was geweest de repetities en de uitvoering van elkaar te scheiden en beide delen niet op dezelfde dag de laten plaatsvinden. Ook was het denkbaar geweest de repetities te spreiden over een langere termijn. De keuze om alles op één dag te doen is op een aantal overwegingen gebaseerd. Een argument was dat werd ingeschat dat het niet eenvoudig zou zijn de concentratie van een groep jongeren voor een langere termijn vast te houden. Een ander belangrijk argument was de verwachting dat door alles op één dag te doen de jongeren een flitsend programma kon worden aangeboden en dat er meer diepgang kon worden bereikt door drie dagdelen aaneen met elkaar op te trekken. Een zakelijk argument was dat daardoor specifieke deskundigen gemakkelijker waren aan te trekken en de activiteit minder ging kosten. Een stappenplan voor de theaterdag: Stap 1 Ontvangst en kennismaking De dag begint om 9.00 uur met een informele ontvangst en kennismaking. Doel hiervan is op een ongedwongen manier namen en gezichten bij elkaar te brengen. Het is de eerste keer dat alle medewerkers bij elkaar zijn. Stap 2 Gezamenlijk ontbijt Een voorzetting van de informele kennismaking vindt plaats door het gebruiken van een gezamenlijk ontbijt. Dat werkt uitstekend. Het is voor velen een prettige manier om kennis met nieuwe mensen te maken, tevens geeft het een gevoel van saamhorigheid. Samen eten geeft een gevoel van bij elkaar te horen. Aansluitend aan het ontbijt worden de bedoelingen en verwachtingen van deze dag uiteengezet. Ook het programma, met de tijden van werken en van pauzeren wordt aangegeven. Het vertrouwelijk karakter van deze dag wordt nog eens benadrukt. Hierna wordt de groep verplaatst naar de oefenzaal. Stap 3 De eerste bespreking In de oefenzaal wordt gestart met een voorstellingsronde waarbij elke jongere niet alleen zijn of haar naam zegt, maar tevens vertelt hoe het contact met deze activiteit tot stand is gekomen en wat hij of zij weet van en denkt over verslaving. De gespreksbegeleider geeft sturing aan deze kennismaking door het stellen van gerichte vragen. Waar jongeren dreigen vast te lopen kan de begeleider de helpende hand bieden door mee te denken met de betreffende jongeren, of door informatie aan te halen die door de betreffende jongere in het voorgesprek is aangedragen. Daarbij is het belangrijk dat de begeleider tweetalig is. Het moet mogelijk zijn zowel Turks als Nederlands met elkaar te spreken, afhankelijk van de wensen en mogelijkheden van de jongeren. Ook kan een vermenging van de twee talen plaatsvinden. Begeleiders moeten hierop voorbereid zijn. Het is mogelijk dat er bij deze eerste bespreking reeds sprake is van ‘positieverkenning’. Enkele jongeren kunnen zich stoer of jofel gaan gedragen, waardoor er een sfeer van een jongerencentrum dreigt te ontstaan. Hiervoor dient gewaakt te worden. Het is noodzakelijk de jongeren te doordringen van het belang van deze dag en van het feit dat er serieus gewerkt moet worden om ‘s-avonds de toneelvoorstelling op de planken te kunnen zetten. Tevens moet gezorgd worden voor een vriendschappelijke en ongedwongen sfeer. Stap 4 Het geven van feitelijke informatie Aansluitend op het eerste gesprek stellen de begeleiders en vakdeskundigen vast welke kennis en inzichten reeds bij de jongeren bestaan en op welk terrein aanvullende informatie nodig is. De bedoeling van dit gedeelte is, het beeld van de jongeren bij te stellen en hen de realiteit van de


Pagina 11 van 16

verslavingsproblematiek bij te brengen. Jongeren moeten een duidelijk beeld hebben van de werkelijkheid om bij zichzelf mogelijke fantasieën of ‘witte vlekken’ bij te stellen of weg te werken en ook om de overdracht naar ouders de juiste betekenis mee te kunnen geven. Om deze voorlichting te geven kan men alle beschikbare middelen gebruiken. Audiovisuele hulpmiddelen zullen de jongeren zeker aanspreken. Stap 5 Gezamenlijk conclusies trekken Na de voorlichting wordt met de jongeren gesproken over de verschillen tussen de beelden en informatie die men had en de werkelijkheid van de verslavingsproblematiek. Hieruit moeten ideeën en situaties voortkomen die thema’s opleveren voor de theatervoorstelling. Het gaat er om dat er in overleg tussen deskundigen en de jongeren wordt vastgesteld welke soort informatie voor ouders en voor andere jongeren van belang is. Daarbij kan gerefereerd worden aan de thema’s die in hoofdstuk 2 (Te spelen thema’s) zijn genoemd. De conclusies die op deze manier gezamenlijk worden getrokken zullen later gebruikt worden in de speelscènes. Stap 6 Opzetten van de speelscènes Het is nu tijd voor het opzetten en oefenen van de speelscènes. Afhankelijk van het aantal jongeren en het aantal te spelen scènes wordt nu in 2 of in 3 groepjes gewerkt. Nogmaals wordt de bedoeling van de dag duidelijk gemaakt. Het gaat om een toneelstuk dat ouders moet wakker maken en waarin de jongeren hun meningen naar voren kunnen brengen. De spelsituaties moeten worden uitgelegd, de rollen verdeeld en daarna kan begonnen worden met het oefenen van de scènes. Meerdere keren oefenen zal zeker nodig zijn. Daarbij is het aanbrengen van correcties aan de orde. De ervaring leert dat een positieve benadering van hetgeen de jongeren aan spel laten zien een opbouwende en stimulerende werking heeft. Gebruikmaken van videoapparatuur is hierbij aan te raden. Het geeft onder andere de mogelijkheid om de goede spelmomenten naar voren te halen en die te gebruiken als maatstaf voor andere momenten waarbij minder goed wordt gespeeld. In veel gevallen zal tijdens het oefenen ook enige discipline moeten worden bijgebracht. Een belangrijke regel daarbij is dat tijdens het spelen de niet-spelers stil zijn en dat er aandacht is voor degenen die aan het spelen zijn. Stap 7 Generale repetitie Aan het einde van de middag wordt een generale repetitie gehouden. Daarbij vindt een doorloop plaats om alle spelers inzicht te geven hoe de opbouw van de gehele productie in elkaar zit en welke volgorde van opkomen en afgaan wordt aangehouden. Het is tevens het laatste moment dat er nog correcties kunnen worden aangebracht. Het is verstandig zo min mogelijk te corrigeren en waar dat toch nodig is dit zo onopvallend mogelijk te doen. De jongeren moeten vooral het vertrouwen krijgen en behouden dat ze een goede productie hebben gemaakt en dat het hen zeker zal lukken die straks aan de ouders te laten zien. Stap 8 Rondom de voorstelling De ontmoeting met de ouders start met een gezamenlijke maaltijd. Jong en oud kunnen elkaar hierdoor op een informele manier ontmoeten wat een ontspannen sfeer tot gevolg heeft. Hierna spelen de jongeren hun spel en vormen de ouders en andere jongeren het publiek. Na de voorstelling wordt een gesprek gevoerd met de zaal. Begeleiders, vakdeskundigen en spelers zijn hierbij aanwezig. Aan de ouders wordt verteld hoe er door en met de jongeren gewerkt is en wat van dit alles de bedoeling was. Daarna worden er vragen aan de ouders gesteld en krijgen zij ook de gelegenheid vragen te stellen. Bij de beantwoording is het zaak dat er vooral discussie gaat ontstaan tussen jongeren en ouders. Op de momenten dat feitelijke informatie gewenst is zal een vakdeskundige het woord voeren. Het formele gedeelte van de avond wordt afgesloten met het trekken van conclusies en het meegeven van enkele boodschappen.


Pagina 12 van 16

Enkele voorbeelden van conclusies zijn: • verslaving is een reëel risico voor iedereen; • verslaving is zeer actueel bij alle groepen en het is sociaal ‘besmettelijk’; • het heeft geen zin verslaving te ontkennen en te verstoppen, praat er over met elkaar en met anderen; • er is zeker wat te doen aan dit probleem; • het is een gezamenlijk probleem dat we ook samen moeten proberen op te lossen. Enkele voorbeelden van mee te geven boodschappen zijn: • praat als ouders met je kinderen over verslaving, verzwijgen is nutteloos; • vertel familie en kennissen over deze avond waardoor meer mensen bij dit onderwerp betrokken raken; • wordt wakker, wees wakker en maak de anderen ook wakker. Stap 9 Verdere afspraken met de ouders Aan de ouders wordt gevraagd om zitting te nemen in een werkgroep die zich bezig gaat houden met vraagstukken rondom verslavingsproblematiek. Verder wordt aan hen voorlichtingsmateriaal uitgereikt, liefst tweetalig. Ook stickers of andere attributen die de aandacht vestigen op de verslavingsproblematiek kunnen worden meegegeven. Er wordt een adressenlijst gemaakt van de aanwezigen. Zodoende kunnen zij op de hoogte gehouden worden van verdere activiteiten op dit terrein. Stap 10 Beloning voor de jongeren Als herinnering aan de activiteit en als beloning voor alle inspanning is het aardig wanneer de jongeren een cadeautje krijgen van de organisatie. Het gaat om iets eenvoudigs zoals een polaroid foto van de spelers, enkele stickers of een T-shirt. Stap 11 Informeel samenzijn Na alle officiële handelingen en afhandelingen is het zinnig iedereen de gelegenheid te geven voor informeel samenzijn. Hierdoor kunnen ouders contacten leggen met organisatoren of deskundigen en kunnen ook eventuele vragen of actuele problemen die mensen hebben aan de orde komen. Voor zover nodig kunnen hier ook afspraken gemaakt worden voor vervolggesprekken. Stap 12 Veilig thuis De organisatoren dienen er voor te zorgen dat de jongeren weer veilig thuis komen. Stap 13 Evaluatie Naderhand is het zinnig de gehele activiteit te evalueren. Het gaat er daarbij om lering te trekken uit de ervaring zodat vervolgactiviteiten nog gerichter en doeltreffender kunnen plaatsvinden. Het ligt voor de hand daarbij het videomateriaal te bekijken. Stap 14 Voortgang van het project Nadat de uitkomsten van de evaluatie zijn verwerkt is het raadzaam eenzelfde activiteit te ontwikkelen in een ander deel van de stad of de regio waar men werkzaam is. Bij een tweede of latere productie is het zinnig jongeren van eerdere producties uit te nodigen als publiek. Hierdoor houdt men het onderwerp bij de jongeren warm en hun betrokkenheid actueel.


Pagina 13 van 16

SCHEMA 2 DE DAG ZELF

Bij voorkeur alles opnemen

Ontvangst Kennismaking Voorbespreking Korte inleiding over de doelstelling



Huisregels instrueren



Aankaarten van het kennis- en ervaringsniveau van de jongeren

Gezamenlijk ontbijt Probleemverkenning

Geven van nieuwe en juiste informatie

Gezamenlijk conclusies trekken Starten met toneel / drama Gebruik maken van beloningen Meerdere keren oefenen en en alles positief labelen veranderingen aanbrengen Generale repetitie De uitvoering voor de ouders Plenaire discussie met ouders, Trekken van gezamenlijke kinderen, deskundigen en begeleiders conclusies en meegeven van stellingen en boodschappen Beloning van de jongeren (spelers) Verdere afspraken met ouders Informeel samenzijn gelegenheid voor ‘face to face’ gesprekken Afscheid en de terugreis van de kinderen regelen EVALUATIE Werkgroep

Instellingen

Gebruik maken van video opname

Waar?

Het inschakelen van de jongeren van de eerste keer

Begeleiders

Mogelijk, ouders

 Voortgang van het project Wanneer?

Hoe?

Opnieuw betrekken van de ouders van de eerste keer Verder volgen van schema 1


Pagina 14 van 16

5.

Alternatieve werkvormen

De Tilburgse ervaring leert dat zo’n uitgebreide activiteit op een dag hoge eisen stelt aan de voorbereiding en zeer vermoeiend is voor organisatoren en voor spelers. Een alternatief is, de gehele activiteit in twee of meerdere dagdelen op te delen. Daarbij mag er niet te veel ruimte zitten tussen de dagdelen, één hooguit twee weken lijkt een maximum. Een spreiding over meerdere dagdelen maakt de productie minder vermoeiend en geeft de organisatoren en speldeskundigen wat meer tijd om de informatie van de jongeren te verwerken tot leuke speelscènes. Een andere werkwijze zou ook kunnen zijn om wel uit te gaan van een gehele dag van werken en uitvoeren, maar daar een avond voorbereiding aan vooraf te laten gaan. Zo zou men bijvoorbeeld op een woensdagavond kunnen starten en in grote lijnen de stappen 1 tot en met 5 uit het stappenplan uitvoeren. De zondag er na kunnen dan de rest van de stappen worden gerealiseerd. Hierdoor wint men tijd en behoudt men tevens de voordelen van een dag lang geconcentreerd met elkaar aan het werk te zijn. Het programma zou er als volgt uit kunnen zien: 1e deel: Korte bijeenkomst met de ouders van de jongeren (kiezen van geschikte dag) 15.30 uur kennismaken met geselecteerde ouders 15.45 uur korte inleiding en uitleg over de doelstelling 16.00 uur vragen beantwoorden van ouders 16.30 uur maken van afspraken en afsluiting 2e deel: een avond of een dagdeel in het weekend (voor jongeren) 18.00 uur aankomst voorbereiden door gezamenlijk eten 19.00 uur verdere kennismaking 19.15 uur korte inleiding over de doelstelling en instrueren huisregels 19.30 uur probleemverkenning (aankaarten aanwezige kennis en ervaringen) 20.30 uur geven van nieuwe en juiste informatie en gezamenlijk conclusies trekken 21.00 uur informeel samenzijn 22.00 uur afsluiting 3e deel: op een zondag 9.00 uur starten met ontbijt 10.00 uur terugblik op het 2e dagdeel en herhalen van gezamenlijke conclusies 10.15 uur indeling van groepen en starten met toneeloefeningen 11.15 uur plenaire presentatie 12.00 uur ontspanningsactiviteiten en lunch 13.30 uur verdere verfijning van de sketches 15.00 uur pauze ontspanningsactiviteiten 16.00 uur generale repetitie 18.00 uur gezamenlijk dineren met de ouders 19.00 uur uitvoering voor de ouders 20.00 uur plenaire discussie met de ouders, deskundigen en begeleiders 21.00 uur maken van nieuwe afspraken en informeel samenzijn 22.00 uur afsluiting


Pagina 15 van 16

6.

Tot slot

Palet, steunpunt voor multiculturele ontwikkeling in Noord-Brabant hoopt met deze brochure een bijdrage te leveren aan het stimuleren van het gesprek en de discussie over verslaving in de verschillende Turkse gemeenschappen in Nederland. Velen in en rondom de Turkse gemeenschappen zijn doordrongen van de noodzaak het oude taboe te doorbreken en verslaving als realiteit, ook in Turkse groeperingen, bespreekbaar te maken. Het kan de basis vormen voor het voorkómen van verslaving of het reeds in een vroeg stadium signaleren van verslavingsgedrag waardoor hulp kan worden ingeschakeld. Een grote vraag voor Turkse zelforganisaties en professionele hulp- en dienstverleners is steeds, welke methoden bruikbaar en effectief zijn voor preventie. De theatervoorstelling is inmiddels vijf maal opgevoerd in Tilburg en heeft in verschillende Turkse groeperingen het nodige in beroering gebracht en zeker gewerkt als gangmaker voor gesprekken over dit onderwerp. Gesprekken in één enkele locatie zullen slechts een beperkt resultaat hebben. Insiders weten dat de netwerken van Turkse groeperingen verder reiken dan een bepaalde locatie. Vergelijkbare ontwikkelingen in zoveel mogelijk Nederlandse steden en regio’s zijn daarom zeker gewenst. Met het uitbrengen van deze brochure hoopt Palet dan ook andere initiatiefnemers een helpende hand te bieden bij het maken en uitvoeren van hun plannen en activiteiten. Het is aan te bevelen daarbij samenwerking te zoeken met betrokkenen in de regio. Dat kunnen zijn instellingen voor verslavingszorg, geestelijke gezondheidszorg of een GGD en natuurlijk de organisaties van en voor migranten. Voor adressen kan men te rade gaan bij de welzijnsinstellingen voor migranten, een gemeentegids of een telefoonboek. Voor Brabant kan men contact opnemen met Palet, adviseurs diversiteit hoofdkantoor Willemstraat 59 5611 HC Eindhoven tel. (040) 235 99 99 De verslavingszorginstellingen: Kentron Postbus 2166 Novadic Schijndelseweg 46

4800 CD Breda tel. (076) 523 63 30 4591 TB St.Oedenrode tel. (0413) 48 58 58

Enkele landelijke adressen: Drugs infolijn 0900 – 1995 Trimbos-instituut Postbus 725 3500 AS Utrecht Project Alcohol Voorlichting en Preventie (AVP) Postbus 500 3440 AM Woerden


tel. 030 – 297 11 00 tel. 0348 – 43 76 39

Pagina 16 van 16

WORD WAKKER, WEES WAKKER EN MAAK DE ANDER OOK WAKKER. Een methode voor preventie van verslaving bij Turken

Recommend Documents