Windhoos Noordwijkerhout 21 mei 2006 Veldwerk: middag/avond 23 mei 2006, Rob Sluijter/Aryan van Engelen Verslag: KNMI Klimatologische Dienst – Rob Sluijter Op zondagavond 21 mei 2006 omstreeks 23.10 MEZT (+/- 5 minuten) is in Noordwijkerhout windschade ontstaan tijdens de passage van een bui. Door de Klimatologische Dienst van het KNMI is de schade geinventariseerd op 23 mei. Dat is erg laat, veel schade was reeds hersteld en rommel opgeruimd. Toch kon worden vastgesteld dat schade was aangericht in een 30 tot 50 meter breed spoor, over een lengte van ca. 1 km. Buiten dit spoor was geen schade zichtbaar. Uit het schadespoor en schadebeeld volgt dat het hier ging om een windhoos, waarschijnlijk een F1 op de schaal van Fuijta (117-179 km/uur).
Synoptische situatie
Analyse zeeniveau, 21 mei 2006, 18 UT
Analyse sattelietbeeld (“Satrep”) van 21 mei 2006, 18 UT.
Een hoogtetrog verplaatsende zich langzaam van de Noorse Zee naar Ierland. Op zeeniveau was er een laag aanwezig ten zuiden van Ierland. Hoog Zuidoost Europa. Het occluderende frontale systeem van de depressie passeerde in middag/avond ons land met (buiige) regen. Daarna een zuidweststroming met aanvoer van vrij zachte, vochtige en onstabiele lucht. Straalstroom van Frankrijk via Zuid-Nederland naar Duitsland, ons land bevond zich deels onder de linkeruitgang van de jet die als trigger kon fungeren voor buienvorming. Om 00 UT op 22 mei stond er op 850 hPa boven De Bilt nog 22 m/s, op 500 hPa 35 m/s en op 300 hPa 50 m/s. Op het waterdampbeeld van 18.00 UT (zie foto hieronder) was een droge intrusie te zien van Engeland naar Bretagne. Juist voor deze intrusie is de blauwe lijn getekend in de Satrep; in dit gebied was de potentiële vorticiteit het grootst en ontwikkelde zich het buiencomplex dat uiteindelijk de windhoos voortbracht. Op de lijn aan het oppervlak was sprake van een sterke convergentie en in de verticaal van sterke schering.
“Waterdamp”-beeld 21 mei 2006, 18 UT
Het buiencomplex op het radarbeeld De zes onderstaande radarbeelden zijn een composiet van de radars te De Bilt en De Kooy. Tijden zijn in Universal Time (UT = MEZT – 2 uur). De schadelocatie is aangegeven als oranjebruine circel. Op het eerste beeld van 19.05 UT (21.05 MEZT) ligt de buiige neerslag van de frontale zone over Nederland (en Noordwijkerhout). Het buiencomplex dat uiteindelijk de hoos veroorzaakte is te zien voor de Belgische kust. Een uur later (20.05 UT, ingezoomd) ligt het complex inmiddels voor de Zeeuwse kust. Opvallend is de sterke noordoostwaartse uitbreiding aan de noordzijde die onder een hoek komt te staan met de zuidflank van het complex. Aan de westzijde lijkt het of er sprake is van uitwaaierende aambeeldneerslag. De bewegende radarbeelden zijn echter niet overtuigend. Het centrum van de mesocycloon beweegt juist over zee verder noordoostwaarts. Een half uur later (20.35 UT) is duidelijk te zien dat de zuidflank van de bui zich landinwaarts heeft verplaatst. Een bow-echo is zichtbaar. Aan de grond (zie ook onder waarnemingen) is een behoorlijke windsprong te zien: zuidoost voor de bui uit, tijdelijk uit zuidwest na doorkomst. Om 21.05 UT nadert de bui Noordwijkerhout. De “S-structuur” (noord-zuidflank) is nog steeds intact waarbij het centrum van de mesocycloon het land opkomt. Het volgende plaatje (21.15 UT) toont het draaipunt in de S-structuur precies boven de schadelocatie. Rond dat tijdstip trad de windhoos op. Het radarbeeld van 21.30 UT laat zien dat het complex snel haar structuur verliest. De bui trekt verder richting het westen van de provincie Friesland. Uit de radarbeelden is een verplaatsingssnelheid van het buiencomplex te schatten van ca. 75 km/uur.
Waarnemingen wind KNMI-stations
Bovenstaande kaart toont de gemiddelde windrichting tussen 22.50 en 23.00 uur. Boven land stond voorafgaand aan de passage van het buiencomplex een zuidzuidoostenwind. Na de passage kwam de wind uit richtingen tussen zuidzuidwest en zuidwest. Op het kaartje is te zien dat meetpost Noordwijk inmiddels een richting 230° gaf, Valkenburg 150°. Tijdens de passage van het buiencomplex trad op diverse stations een “onweersneus” van ca. 2 hPa. Tijdens de passage van het buiencomplex werden de volgende windstoten geregistreerd op KNMI-stations: 210 Valkenburg: 344 Rotterdam: 330 Hoek van Holland: (312 Oosterschelde: (343 Rotterdam Geulhaven:
16 m/s 11 m/s 18 m/s 26 m/s) 20 m/s)
Beschrijving schadespoor De cijfers corresponderen met de beschrijvingen in deze rapportage. In rood is het schadespoor van de windhoos aangegeven. Het spoor was 30 tot 50 m breed en ca. 1 km lang. De Amersfoortse coördinaten zijn toegevoegd bij de grijze vierkanten. De vierkanten zijn 1 km².
Nummer 1: aanvang schadespoor Ten westen van de (oude) vuilstort bevinden zich twee bomenrijen. In de rij die zich het meest stroomopwaarts bevindt was nauwelijks schade te herkennen. In de tweede (afstand ca. 30 meter) waren over een lengte van ca. 50 meter veel stammen geknapt op 1 tot 2 meter hoogte. Ook waren er takken afgewaaid. De stammen zijn ca. 15 cm in doorsnede. In de bollenvelden ten noordoosten van de bomenrij waren tot op ca. 200 meter afstand afgewaaide takken te zien. Juist ten oosten van de beschadigde bomenrij bevindt zich een perceel met een zeer fragiel ogend gewas. Daarin was geen enkele schade te zien. Stroomopwaarts van de twee bomenrijen zijn alleen bollenvelden aanwezig. Daarin was voor zover te zien geen schade te herkennen. Bovendien was volgens omwonenden daar niets gebeurd. Vandaar dat we veronderstellen dat het schadespoor aanvangt bij de bomenrij.
Nummer 2: Bedrijfshallen Atlas Acomfa BV Dit bedrijf is het zwaarst getroffen. Het complex is groot en bestaat uit diverse, aan elkaar gebouwde, hallen. Voor zover te zien tijdens ons korte bezoek bestaat de constructie grotendeels uit een metalen frame met gemetselde buiten- en tussenmuren tussen de afzonderlijke hallen. Via grote roldeuren kunnen vrachtauto’s de hallen inrijden. De dakbedekking van de deels schuine daken bestaat (deels?) uit golfplaten, in de nok uit lichtdoorlatende platen van kunststof. Vooral deze lichtdoorlatende platen waren her en der verdwenen (teruggevonden volgens omwonenden tot in De Zilk; zelf geconstateerd bij punt 9). De schade was deels reeds hersteld. Op één plek was de stalen dakconstructie onder de nok verwrongen. Enkele van de buitenroldeuren waren gedeeltelijk ontzet. In de hal waren diverse roldeuren zwaar beschadigd (zie foto, bolling in de trekrichting van de hoos). Een tussenmuur was ontzet. Voor zover wij konden zien was deze schade ontstaan doordat op deze muur een stalen roldeurgeleider bevestigd was die door de winddruk op de bijbehorende deur op het bevestigingspunt de muur had meegetrokken.
Nummer 3: Kantoor Atlas Acomfa BV Geheel aan de noordkant van het bedrijvencomplex bevindt zich de kantoorruimte. Drie puien, ruwweg op het noorden gericht en “in de luwte” door de ligging tov van het complex, waren er uitgewaaid. Volgens de directeur was één pui nog steeds zoek. Opvallend was dat in de kantoorruimte, op de bureaus vlak naast de puien, vrijwel niets was verdwenen. Zelfs koffiebekertjes stonden nog op hun plaats. Ook in de belendende gangen van het kantoordeel was schade zichtbaar aan het systeemplafond. Wij hebben stukken steenwol en plafond tot op honderden meters afstand in bollenvelden aangetroffen.
Nummer 4: Elektriciteitsverdeelkast/parkeerterrein Nummer 5: Bewakingscamera Meeuwenoord BV steengoed Zeer waarschijnlijk moet er iets tegen de verdeelkast zijn aangewaaid, anders valt de schade (zie foto) niet te verklaren. Ook het hek is namelijk op dit punt (en alleen op dit punt) losgekomen. Achter het hek bevond zich een vrij hoog reclamebord op een stalen frame. Dit bord was omgewaaid (maar had niet de schade aan de verdeelkast veroorzaakt, voor zover
te zien). De elektriciteitskast is belangrijk. Verschillende getuigen spreken namelijk van een “vuurbol”. De bewakingscamera van de firma Meeuwenoord BV steengoed staat gericht op het bedrijf Atlas Acomfa. De verdeelkast bevindt zich dan links van het camerabeeld. Op de beelden van de bewakingscamera is gedurende enkele seconden een fel witte gloed te zien in een deel van het beeld. Waarschijnlijk is kortsluiting ontstaan in de verdeelkast, dit kan de vuurbol verklaren. De bewakingscamera (elektriciteit) viel bij Meeuwenoord na de witte gloed uit. Op het parkeerterrein (en het terrein daarnaast) was een aantal auto’s beschadigd. Een paardentrailer was omgewaaid, waarbij de paardentrailer loodrecht ligt op de richting van het schadespoor. Volgens de eigenaar van de firma Meeuwenoord BV is de trailer bovendien een aantal meters over de grond verschoven. Dit hebben wij niet kunnen controleren. Feit is wel dat de trailer juist buiten het eigenlijke schadespoor ligt.
Elektriciteitskast en omgewaaide paardentrailer, foto’s: Leon Gielen en Miranda Noort
Nummer 6: Beelden bewakingscamera Agro Techniek Holland BV Op onderstaande foto is het toegangshek te zien van de firma Agro Techniek Holland. Op dit hek is een bewakingscamera gericht. De hoos is hier op ca. 20 tot 30 meter afstand gepasseerd, juist achter het gebouwtje langs. Beelden van de camera van 21 mei 2006 zijn bekeken. De afzonderlijke beelden van de camera rond het tijdstip van de passage van de hoos konden als bmp-file worden bewaard. De afzonderlijke plaatjes zijn daarna weer tot filmpje gemonteerd. Mogelijk is het opzuigen van water op het filmpje te zien in de linkerbovenhoek van het camerabeeld. Ook verschijnt meer in het midden van het beeld iets dat lijkt op water dat omhoog gezogen wordt. Vermoedelijk gaat het daar echter om een druppel water op de lens van de camera die (door de wind?) wordt uitgesmeerd. Op het laatste frame is een bliksemontlading te zien. Op dat moment ligt er een stuk dak op het terrein. De tijd rechtsboven is niet correct. We hebben niet kunnen achterhalen met hoeveel minuten/seconden gecorrigeerd moet worden.
Het filmpje (wmv-format) is aan dit document toegevoegd. Klik op onderstaand vlak om het filmpje te starten. U dient software te hebben geïnstalleerd waarmee u wmvfilmpjes kunt bekijken (zoals Windows Media Player). Een recente versie van Adobe Acrobat reader is noodzakelijk.
Nummer 7: Woonhuis Het woonhuis is omgeven door een hoge coniferenhaag. Vermoedelijk is de hoos aan de westzijde langs het huis getrokken en viel de schade daardoor mogelijk mee. Zichtbaar is een wilg die richting west lag over de coniferenhaag. Een deel van de schoorsteen was verdwenen. Sommige dakpannen waren gebroken maar voor zover zichtbaar lagen alle pannen nog op het dak (noot: of reeds gerepareerd). Aan de oostzijde van het huis waren de bomen niet beschadigd.
Nummer 8: Verrijdbare kas In de bollenvelden staat een over rails verrijdbare kas. De kas was met uitzondering van de zuidwestpunt van de rails losgekomen (niet bekend of de kas bevestigd was aan de rails) en aan de oostzijde ca. 2 meter noordwaarts verplaatst. De kas (zie foto) was vernield. Glasscherven waren voornamelijk noordwaarts van de kas neergekomen, aanvankelijk in ieder geval in waaiervorm. Stroomafwaarts van de kas bestaat het landschap over een grote afstand alleen maar uit bollenvelden. Bebouwing en bomen ontbreken. In de bollenvelden is geen directe schade zichtbaar, vandaar dat we op dit punt het schadespoor van de hoos laten eindigen. Mogelijk is de vortex echter langer in contact geweest met het oppervlak. Volgens de eigenaar van het bollenveld (hyacinten) lagen de bladeren op 22 mei nog “duidelijk in patronen”. Dat was op 23 mei echter niet overtuigend zichtbaar.
Nummer 9: Neergekomen materiaal Volgens omwonenden was materiaal tot in De Zilk terechtgekomen (ca. 2 km ten noorden van de kas). Wij hebben glas en delen van het dak van Atlas Acomfa tot op enkele honderden meters ten noorden van de kas aangetroffen (nog noordelijker niet bereikbaar). In het veld waren op afstand enkele inslagkraters te zien van enkele decimeters breed, diepte onbekend (betreden niet toegestaan). Volgens de eigenaar van het veld was in de krater niets te vinden. Mogelijk zijn hier zware voorwerpen neergekomen en weer opgetild. Dat laatste zou kunnen duiden op het nog bestaan van de hoos ten noorden van de kas.
DETECTIE ONTLADINGEN Onderstaand kaartje toont de ontladingen die door het FLITS-systeem zijn gededecteerd op 21 mei 2006. Alleen het buiencomplex dat uiteindelijk de windhoos veroorzaakte, genereerde op de 21e ontladingen (de gedecteerde ontladingen boven België werden veroorzaakt door buien op het golvende koufront die later in de nacht naar de 22e ook Nederland zouden aandoen). Rond de schadelocatie in Noordwijkerhout is een circel getrokken met een straal van 5 km. Binnen deze circel werd slechts 1 ontlading gedecteerd om 23.20 MEZT. Ontladingen verder weg zijn uiteraard wel zichtbaar geweest, deels als weerlicht.
De Bilt, 2 juni 2006
