episode 1 - 1 les. Friezen om utens
Hoe houden we droge voeten? – primair onderwijs
Lesdoel: Leerlingen verplaatsen zich in het leven van de familie Terpstra verhaallijn/leerstof
sleutelvragen
leeractiviteiten
benodigdheden
organisatie
De leerkracht vertelt over de familie Terpstra: vader, moeder en een tweeling van 11 (jongen en meisje). Ze wonen in Amerika, in New Orleans. De ouders komen uit Friesland, de kinderen zijn in Amerika geboren en drietalig opgevoed. Ze spreken nu Engels, Nederlands en Fries. (Friezen om utens)
Wat betekent het wanneer je drie talen spreekt? Hoe organiseer je dat? Zouden ze dit spreken en schrijven?
Introductiefilmpje tonen in de klas
Digibord Introductiefilmpje Hoe houden we droge voeten? Duur: ongeveer 3 minuten www.friesmuseum.nl
hele klas
bespreek- vertaal samen de Engelse tekst op de ansichtkaart die de tweeling vanuit Friesland schrijft naar Miss Adalson in New Orleans in het introductiefilmpje.
In 2005, net toen de familie Terpstra op vakantie was in Friesland, is New Orleans getroffen door de orkaan Katrina. De dijken braken door en het grootste deel van de stad stond onder water. Veel mensen en dieren zijn verdronken. Vader Terpstra is waterbouwkundig ingenieur en heeft geholpen om de schade te herstellen. Ook het huis waarin de familie Terpstra nu woont, heeft tijdens de overstroming bijna helemaal onder water gestaan. De tweeling heeft daar allemaal verhalen over gehoord, die diepe indruk hebben gemaakt.
Wat zijn de gevolgen wanneer je huis onder water heeft gestaan?
De familie heeft het in Amerika naar hun zin, maar de ouders missen Friesland en de familie erg. Vader heeft gesolliciteerd op een baan bij het Wetterskip Fryslân. Oei, daar schrikken ze wel een beetje van, nu wordt het wel heel echt.
Ach, zegt vader, eerst maar eens zien of ik die baan krijg, er zijn zoveel mensen die gesolliciteerd hebben.
Binnenkort gaan ze er heen op vakantie om te onderzoeken hoe veilig Friesland is. Want hun Amerikaanse klasgenoten zeggen dat Friesland niet veilig is en zomaar kan overstromen.
Kinderen die in Friesland wonen zeggen dat Friesland heel veilig is. De tweeling hoopt dat ze een boot gaan huren, om Friesland vanaf het water te leren kennen!
Wat zou jij ervan vinden om plotseling te emigreren/verhuizen naar het buitenland en een andere taal te spreken?
Opdracht: De leerkracht vertelt erg benieuwd te zijn naar deze familie en wil graag wat meer over hen te weten komen. In groepjes brengen de leerlingen de familie Terpstra tot leven.
Hoe zou deze familie eruit zien? Wat zouden het voor mensen zijn? Wat zouden we over hen willen weten om hen wat beter te leren kennen? Wat zouden de ouders van Friesland missen? (heimwee naar hebben) Hoe zou hun huis er uit hebben gezien tijdens de overstroming in New Orleans? Wat zouden de kinderen leuk vinden in Friesland? Hoe zou de droomboot eruit zien?
De groepjes presenteren dit aan de klas. Elk kind vertelt iets. Al het werk wordt opgehangen op het wandfries.
leerkracht vertelt over familie Terpstra
Presentatie, episode 1, PDF bespreken vraag in de klas
hele klas
Bespreken vraag in de klas
hele klas
Hoe zou dat voelen wanneer je op vakantie hoort dat er in jouw woonplaats een orkaan en overstroming heeft plaats gevonden?
bespreek- vertaal samen de Friese tekst van de e-mail die de tweeling vanuit New Orleans typt naar hun pake en beppe in Friesland in het introductiefilmpje.
leerlingen geven in groepjes vorm aan het volgende: 1. moeder met naam 2. vader met naam 3. jongen met naam 4. meisje met naam 5. Uitzicht uit overstroomd huis 6. mindmap met tekeningen: dit missen de ouders van Friesland 7. collage/ woordspin: dit vindt de tweeling leuk in Friesland 8. de droomboot van de tweeling
kaartjes familie Terpstra PDF A4 papier wit A4 papier gekleurd A3 papier wit tekenmateriaal tijdschriften
8 groepjes
presenteren
lege muur of raam buddies
hele klas
episode 2 - 2 lessen. Vakantie in Fryslân
Hoe houden we droge voeten? – primair onderwijs
Lesdoel: Leerlingen doen onderzoek naar 11 bijzondere plaatsen van waterbeheer verhaallijn/leerstof
sleutelvragen
leeractiviteiten
benodigdheden
organisatie
De familie Terpstra is op vakantie in Friesland, voor het eerst met de boot, en daar genieten ze enorm van. Met de boot komen ze op allerlei plaatsen. Natuurlijk bij familie, maar ze bekijken ook van alles op het gebied van watermanagement.
Vader Terpstra heeft een hele lijst gemaakt van alles wat hij zijn kinderen wil laten zien. De leerkracht laat het lijstje zien.
Gaan jullie zelf wel eens op vakantie in Friesland, zo ja, waar gaan jullie dan naar toe?
Leerkracht vertelt over de familie Terpstra
digibord presentatie episode 2 PDF
hele klas
Of wat vinden jullie interessante plekken in Friesland om in de vakantie te bezoeken?
vragen bespreken in de klas
Opdracht: De kinderen geven de route aan op de bijgeleverde kaart (de 11 plekken staan hierop aangegeven).
Wat zou een handige route zijn voor de familie Terpstra? Start en eindpunt. Waar liggen deze plaatsen eigenlijk? Hoe zijn de plekken te combineren met wat de tweeling leuk vindt?
Digibord link Recreatiekaart Friesland www.fryslan.frl/3175/recreatiekaart/
Groepjes van twee
Kunnen we van sommige plekken bedenken wat vader er interessant aan zou vinden?
Opdracht: In elf groepjes zoeken de kinderen uit wat er op deze plekken te zien is over watermanagement. Dit doen ze vanuit de ogen van de vader. Ze lezen de informatiekaartjes. Opdracht: Ze schrijven een korte tekst in eigen woorden door antwoord te geven op de vragen. Dit doen ze op een informatief A5je, met een titel en een foto of tekening erbij. Ze gebruiken hierbij als bron de 11 informatiekaartjes van de plaatsen. De A5jes worden gepresenteerd en rond de kaart opgehangen.
Wat heeft deze plek te maken met de strijd tegen het water? Wat was hier het probleem met het water? Hoe is dit probleem opgelost? Wanneer is dat gebeurd? Welke sporen van watermanagement zou je op deze plek kunnen zien?
vaarroute bepalen op de kaart (met boot).
Kaart Friesland met 11 plekken PDF
laat kinderen de kaart met route vergroten en ophangen.
Informatie lezen (begrijpend lezen)
Informatie over 11 plekken (PDF) foto’s van 11 plekken (PDF)
elf groepjes
Kort informatief A5-je maken vanuit perspectief van de vader Presenteren, vragen stellen
informatieve A5-jes (PDF bijlage)
elf groepjes groepjes aan de klas
episode 3 - 1 les. Friesland veilige plek om te wonen ?
Hoe houden we droge voeten? – primair onderwijs
Lesdoel: Leerlingen onderzoeken of Friesland veilig is om te gaan wonen. verhaallijn/leerstof
sleutelvragen
Jammer, de vakantie is weer voorbij. De familie Terpstra heeft ervan genoten. Fijn om de familie weer te ontmoeten en wat hebben ze een boel interessante dingen gezien! Friesland lijkt hen nu een fijne en veilige plek om te wonen. Nu zijn de ouders weer aan het werk en de kinderen weer naar school. Alles gaat z’n gangetje. Hoewel … als de kinderen thuis komen uit school, zien ze dat de Friese vlag uithangt. Dat is nog nooit gebeurd. Vader vertelt dat hij de baan bij het Wetterskip Fryslân heeft gekregen! Nu gaat het allemaal heel snel, want hij kan over een maand al beginnen. Ze gaan direct op zoek naar een geschikt huis en vinden op internet iets in de buurt van (plaats waar de school staat).
Leven we in Friesland eigenlijk boven of onder de zeespiegel, wat denken we? Hoe veilig vinden jullie de omgeving waar jullie zelf wonen? Is het hier altijd droog geweest of is het hier ook wel eens overstroomd? En hoe zit dat in de rest van Friesland?
leeractiviteiten
benodigdheden
organisatie
Leerkracht vertelt over de familie Terpstra
digibord presentatie episode 3 PDF
hele klas
bespreken vraag in de klas
Digibord link Woon ik onder of boven de zeespiegel www.zeeniveau.nl/tool/hoogtetool.php
hele klas
Vraag: Woon ik onder of boven de zeespiegel?
De tweeling wil precies weten hoe veilig het is om daar te wonen. De tweeling wil ook weten wat hier in het verleden eigenlijk allemaal gebeurd is als je naar het water kijkt. De leerkracht vertelt dat er in het Fries Museum een Wat zou de tweeling willen weten, als ze tentoonstelling te zien is die gaat over Hoe Friezen nu en naar deze tentoonstelling zouden gaan? in het verleden zijn omgegaan met het water in Friesland. De kinderen bedenken vragen die ze meenemen naar het Wat zouden we zelf willen weten? museum.
Vragen oproepen; antwoorden volgen in het Fries Museum
Aansluitend bereidt de leerkracht de organisatie rond het bezoek aan het Fries Museum voor: Wanneer gaan we? Hoe gaan we er naar toe? Wat gaan we in het Fries Museum doen en wat verwacht het museum van ons.
bezoek bespreken
hele klas
twee groepen vormen.
twee groepen vormen.
De leerkracht vormt vooraf aan het museumbezoek twee groepen.
Wat zijn de regels in het museum? (zie handleiding) Wat is belangrijk om vooraf aan het bezoek te weten over het Fries Museum? Wat zijn de taken van een museum?
hele klas
Vragen bedenken en noteren
episode 4. Bezoek Fries Museum
Hoe houden we droge voeten? – primair onderwijs
Lesdoel: Leerlingen ontdekken hoe de bewoners van Friesland vroeger, nu en in de toekomst omgaan met de strijd tegen het water.. verhaallijn/leerstof
sleutelvragen
leeractiviteiten
benodigdheden
organisatie
In het Fries Museum bezoeken leerlingen onder begeleiding van twee intermediairs de tentoonstelling Ferhaal fan Fryslân en de tentoonstelling De Dijk.
Wat voor oplossingen en technieken hebben de Friezen in de afgelopen 2500 jaar bedacht en gebruikt om de strijd tegen het water aan te gaan.
Leerlingen worden in de hal ontvangen door twee intermediairs van het Fries Museum.
Onderzoeksbladen, speurtocht, potloden en schrijfplankjes in het Fries Museum aanwezig.
twee groepen
Leerlingen onderzoeken en ontdekken op verschillende manieren hoe bewoners van Friesland vroeger en nu omgaan met de strijd tegen het water. Hierbij stellen ze ook hun eigen vragen.
En hoe doen we dit nu en in de toekomst?
-Groep 1 gaat onder leiding van een intermediair in tweetallen onderzoek doen in de tentoonstelling de Dijk
om zich meer te verdiepen in hoe de Friezen per periode de strijd aan gingen met het water.
Na afloop van het museumbezoek krijgen de leerlingen/ leerkracht de onderzoeksbladen mee naar school. De achterkant van de onderzoeksbladen vormen samen een tijdlijn van meer dan 2000 jaar strijd tegen het water in Friesland. Deze kunnen bij terugkomst in de klas worden opgehangen.
Wisselprogramma:
-Groep 2 krijgt een interactieve rondleiding van een intermediair met daarna een korte zelfstandige speurtocht door de tentoonstelling. Na iets meer dan een half uur wisselen de groepen.
Episode 5 - 2 lessen. Onderzoek sporen eigen omgeving
Hoe houden we droge voeten? – primair onderwijs
Lesdoel: Leerlingen onderzoeken. Sporen van waterbeheer/ watermanagement in eigen omgeving. verhaallijn/leerstof
sleutelvragen
leeractiviteiten
benodigdheden
organisatie
Terug op school de tijdlijn achterop de onderzoeksbladen uit het Museum nogmaals bekijken en ophangen.
Als we deze tijdlijn bekijken, welke conclusies kunnen we dan trekken?
tijdlijn herhalen, conclusies trekken (bijvoorbeeld: telkens nieuwe problemen met water en zoeken naar oplossingen)
digibord presentatie episode 5 PDF
hele klas
De leerkracht vertelt dat de verhuizing achter de rug is. De familie Terpstra is al aardig gewend. De tweeling vindt het leuk op hun nieuwe school. Ze hebben al vriendjes in de buurt en spelen veel buiten. Vaak bij het water: slootje springen, vissen, zwemmen. Ze vragen zich af hoe het eigenlijk zit met het water in de buurt van hun huis.
Waar komen jullie water tegen als je buiten speelt? Waar komt het water vandaan en waar gaat het heen? Op wat voor grondsoort wonen we hier eigenlijk en wat betekent dat voor de afvoer van het water?
Al heel lang wordt er gewerkt aan waterbeheer in Friesland. Iets wat laat zien dat er aan water wordt gewerkt.
Waar kun je in deze omgeving sporen van watermanagement zien? Zouden wij 5 verschillende sporen kunnen ontdekken in de directe omgeving van de school, bijvoorbeeld binnen een cirkel van 5 kilometer? De kinderen gaan op kaarten en buiten (na schooltijd) op zoek naar sporen van watermanagement. Ze bevragen zelf Of misschien wel 10 sporen? Wie zou je naar sporen kunnen vragen? ook hun ouders en buren.
groepjes
individueel Digibord link of in tweeDigitale kaart Wetterskip Fryslân tallen www.woudagemaal.nl/ docentendag/vo-bb/leerling/ bronnen/digitale-kaart.html hele klas plekken aangeven op kaart legenda maken sporen van watermanagement zoeken op kaarten en buiten (slootjes, kanalen, stuwen, gemalen, dijkjes, terpen, molen)
Alle sporen worden met een genummerd stickertje aangegeven op de kaart van de omgeving. Bij de kaart komt een legenda met een korte toelichting op de nummers, liefst met een foto (mobieltje!) erbij. In de toekomst kijken Vader denkt vooruit vanuit zijn baan bij het Wetterskip Fryslân. Veiligheid blijft belangrijk. Stel je voor, het is nu tien jaar later. Laten we hopen dat blijft gaan zoals het vroeger ging: telkens mensen die nieuwe oplossingen bedenken! Misschien gaan jullie daar wel bij helpen …! Optie: een korte presentatie aan de ouders van alles wat gemaakt en geleerd is, bijvoorbeeld direct aan het begin van de dag.
simpele kaart van eigen omgeving kleine stickertjes papier voor legenda Hoe zou het zijn met de familie Terpstra? Zou vader nog bij het Wetterskip Fryslân werken? En de tweeling, die is nu 21 jaar, wat zouden zij doen voor studie of werk?
kort gesprek met de klas
hele klas
hele klas
En hoe zou het zijn met de veiligheid in Friesland, hebben we hier nog steeds droge voeten, denken jullie? Wat zouden we de ouders kunnen vertellen over de familie Terpstra en alles wat we over watermanagement geleerd hebben? In welke volgorde? Wie zou wat willen vertellen? Hoe maken we het boeiend? presentatie aan de ouders Wanneer heeft iedereen zijn onderdeel voorbereid en kun- alle kinderen vertellen iets nen we de presentatie oefenen? Wie wil alles aan elkaar praten?
hele klas
