VNG Juridische 2-daagse

VNG Juridische 2-daagse Deelsessies: 1 en 31 Nadeel compenseren of schade vergoeden?

Mr. C.N.J. (Tijn) Kortmann

Vereniging van Nederlandse Gemeenten VNG Juridische 2-daagse 2011

Het wilde woud • Brief van de Koning (32 621 nr. 1) • Wetsvoorstel nadeelcompensatie en schadevergoeding (32 621 nr. 2) • Voorontwerp bedoeld ter vereenvoudiging • Daarop al veel kritiek (staatsraad Polak) • Ingediend wetsvoorstel lost weinig op

• Hoe komt dat vs. hoe zit het nu?


Casus winkelwagen Leenders (1) • Leenders rijdt met zijn SRV-wagen door Groesbeek en vanaf 1985 ook in Ubbergen om dagelijkse producten zoals melk te verkopen. • Van de gemeente Ubbergen krijgt hij te horen dat hij een ontheffing van het ventverbod nodig heeft. Leenders bestrijdt dat: hij acht de ventverordening onverbindend. • Toch vraagt hij de ontheffing aan, krijgt hem ook, maar slechts voor één dag per week.


Casus winkelwagen Leenders (2) • Leenders dient een bezwaarschrift in, maar onder dreiging van strafvervolging staakt hij de verkoop. Op het bezwaarschrift wordt uiteindelijk nooit beslist. • Omdat Leenders duidelijkheid wil vraagt hij het Hof Arnhem hem op grond van art. 12 Sv te vervolgen. Hij wordt vervolgens ontslagen van rechtsvervolging, omdat het ventverbod onverbindend is wegens strijd met de Vestigingswet detailhandel. • Nu is de zaak duidelijk en hervat Leenders de verkoop. Wel heeft hij schade geleden en hij dagvaardt de gemeente.


Rechtsmachtverdeling - essentie • De bestuursrechter oordeelt over besluiten (8:1 Awb) – 1:3 Awb: op schrift gestelde publiekrechtelijke rechtshandeling – 1:2 Awb: degene die rechtsreeks in zijn belang is geraakt – 8:2 Awb en verder: uitzonderingen op het beroepsrecht • De civiele rechter oordeelt over alles (art. 112 Gw + Guldemond-arrest) – maar de eiser is niet ontvankelijk in zijn vordering als er een bijzondere, voldoende rechtsbescherming biedende rechtsgang open staat (Loosdrecht, Changoe)


Rechtsmachtverdeling - voorbeelden • • • • •

B en W sluiten de Brink af voor graafwerkzaamheden de burgemeester legt een straatverbod op B en W weigeren op te treden tegen geluidsoverlast De gemeenteraad wijzigt het bomenbeleid In een interview laat een wethouder zich denigrerend uit over de opstelling van de ontwikkelaar in een PPS project. • De dienst havens en binnenwateren sleept een woonboot naar een dwanghaven • De dienst middelen gunt een automatiseringsproject aan Groene Giraffe. • De sociale dienst vordert een uitkering met rente terug


Rechtsmachtverdeling - schadezaken • Vroeger vrijwel exclusief terrein van de civiele rechter, ongeacht de schadeoorzaak (feitelijk handelen, regelgeving, beschikkingen) en alles via onrechtmatige daad. • Ontwikkelingen – bestuurlijk nadeelcompensatierecht – wettelijke bevoegdheden voor de bestuursrechter – zelfstandig schadebesluit • Gevolg: steeds meer rechtsmacht voor de bestuursrechter • Resultaat: ingewikkeld stelsel; overlappende rechtsmacht


Nadeelcompensatie (rechtmatige daad) • Drie grondslagen – wettelijke bepaling, bijv. art. 49 WRO (oud) – nadeelcompensatie-beleidsregel (metroschade Rotterdam, NKL, RNVW 1999, spoorzone Delft) – égalité-beginsel (Van Vlodrop) • Een beslissing op een verzoek om nadeelcompensatie dat gebaseerd is op de eerste twee grondslagen levert een appellabel zelfstandig schadebesluit op  bestuursrechter. • Een beslissing op een verzoek dat gebaseerd is op het égalitébeginsel levert soms een appellabel zsb op.


Nadeelcompensatie (égalitébeginsel) • Een beslissing o.g.v. het égalitébeginsel levert slechts een appellabel zelfstandig schadebesluit op als zij voldoet aan drie connexiteitseisen – Materieel – Processueel  bestuursrechter – Belanghebbende • Alleen als de beslissing geen appellabel zelfstandig schadebesluit oplevert dan biedt de civiele rechter rechtsbescherming (Kabouter en Swoopy) – NB: het “alleen” geldt niet bij onrechtmatige daad!


Schadevergoeding (onrechtmatige daad) • Eén grondslag: de onrechtmatige daad • Civiele rechter van oudsher rechtmacht op het gehele terrein, schadebevoegdheden bestuursrechters waren niet-exclusief. – Dit werd met de invoering van art. 8:73 Awb niet anders (PG Awb II, p. 476: keuzevrijheid voor de burger) – Evenmin met de aanvaarding van het zelfstandig schadebesluit (Groningen / Raatgever) • Onafhankelijk van de vraag of er een bestuursrechtelijke weg openstaat biedt de civiele rechter rechtsbescherming in onrechtmatige-daadszaken  deels dubbele rechtsmacht


Schadevergoeding (volgplicht) • Afbakening: wie het eerst komt… – als de bestuursrechter heeft geoordeeld over een zsb dan volgt de civiele rechter dat. – als de civiele rechter heeft geoordeeld over een eis dan volgt de bestuursrechter dat. • Volgplicht: hoogste rechters plegen ook elkaars oordelen over verbindendheid van regelgeving te respecteren – zie hierover diss. Schutgens, hfdst 14 (Themisartikel 2006) en zijdelings SGP-zaak.


Wie doet nu wat? (huidige situatie) • Bestuursrechter: – (schade)besluiten (rechtmatige en onrechtmatige daad) – vorderingen op grond van art. 8:73 Awb e.v. (alleen o.d.) • Civiele rechter – alleen vorderingen uit rechtmatige daad waar de bestuursrechter geen ingang biedt (bijv. bij a.v.v.) – NB: dus geen ingang bij civiele rechter voor rechtmatige daad bij a.v.v. en feitelijk handelen als er een wettelijke of beleidsmatige nadeelcompensatieregeling is. – alle vorderingen op grond van onrechtmatige daad


Wie doet nu wat? (wetsontwerp 32 621) • Bestuursrechter: – (schade)besluiten (rechtmatige daad) – schadeverzoeken (onrechtmatige daad) – NB. voor ABRvS en CBB „svp‟ tot max. 25.000 euro • Civiele rechter – alleen vorderingen uit rechtmatige daad waar de bestuursrechter geen ingang biedt (bijv. bij a.v.v.) – alle vorderingen op grond van onrechtmatige daad, behalve als CRvB of HR (belastingkamer) bevoegd is


Wie doet nu wat? (onrechtmatige daad) • Dus bij onrechtmatige daad dubbele rechtsmacht: – Bestuursrechter als aan connexiteitseisen is voldaan (zowel 8:73 als zsb en ogv wetsontwerp bij svp<25k) – Civiele rechter heeft algemene rechtsmacht bij o.d. (ogv wetsontwerp CRvB en HR fiscaal uitgezonderd) • Opmerkelijk: de civiele rechter oordeelt dus ook over schade ten gevolge van onrechtmatige appellabele besluiten (?)

PAUZE


Onrechtmatige daad – materieel recht 1 • Civiele rechter past gewoon BW toe, maar naarmate de rechtsverhouding meer publiekrechtelijk is, meer typische elementen: – ook strijd met een publiekrechtelijk voorschrift is onrechtmatig (Ostermann) – bij beleidsvrijheid marginale toetsing aan de zorgvuldigheid (Doetinchem, recent Vie d‟Or) – het uitvaardigen van een onverbindend voorschrift is zonder meer onrechtmatig (Van Gelder Papier) – het nemen en handhaven van een vernietigde beschikking levert een onrechtmatige daad op waarbij de schuld in beginsel is gegeven (Hofmann La Roche)


Onrechtmatige daad – materieel recht 2 • Bestuursrechter is in 1994 “geharmoniseerd”: – voordien een geheel eigen invulling van schadevergoedingsrecht (met name CRvB) – PG Awb: bedoeling is aan te sluiten bij het civiele recht • Huidige stand: in principe maakt het niet uit welke rechtsweg je volgt (8:73, zsb, civiel), de inhoudelijke toetsing zou gelijk moeten zijn.


Formele rechtskracht - inleiding • NB: Het betreft de situatie dat de schadeoorzaak een appellabel besluit is.

• Zowel civiele als bestuursrechter hanteren als regel dat de onrechtmatigheid van het schadeveroorzakende besluit in de bezwaar/beroepsprocedure vast moet komen te staan. • Hoe? – Vernietiging door de rechter – Herroeping wegens onrechtmatigheid door het bestuur – Erkenning van de onrechtmatigheid door het bestuur


Formele rechtskracht – de leer • Dus: onrechtmatigheid wordt vastgesteld door bestuur of bestuursrechter

• Geschiedt dit niet, dan gaat de schaderechter er in beginsel vanuit dat het schadeveroorzakende besluit rechtmatig is  geen aansprakelijkheid van het bestuur. • Dit is de leer van de formele rechtskracht.


Formele rechtskracht – reikwijdte • Als je geen belanghebbende bent bij een appellabel besluit dan geldt jegens jou geen formele rechtskracht (RBA / SFR)

• Als je niet geadresseerde bent van het besluit, maar wel belanghebbende, dan geldt jegens jou wel formele rechtskracht (Utrecht / Budinovski) • Als je belanghebbende bent, maar je stelt geen beroep in dan geldt jegens jou wel formele rechtskracht, zelfs als het besluit op beroep van een ander wordt vernietigd (Kaveka) • Het zsb krijgt geen formele rechtskracht bij de civiele rechter


Formele rechtskracht – uitzonderingen • Als je niet verweten kan worden geen bezwaar/beroep te hebben ingesteld, geldt jegens jou geen formele rechtskracht (Heesch / DNB / Gasunie) • Als het bestuur de onrechtmatigheid van het besluit (impliciet) heeft erkend, dan geldt jegens jou geen formele rechtskracht (St Oedenrode / Van Aarle) • Discussiepunt: is 2 een verbijzondering van 1 of een zelfstandige regel? (Maple Tree)


Terug naar Ubbergen • Waarom liep Leenders niet vast op de formele rechtskracht van de ontheffing voor één dag?

• Hoe zit dat met de watertoeristenbelasting in Amsterdam? (Vulhop)

VNG Juridische 2-daagse

Recommend Documents