Net als ieder ander, meetellen en meedoen in onze gemeente!
SOL handreiking voor een menswaardig burgerschap voor mensen met een verstandelijke beperking in Limburg
Praktische handreiking In deze handreiking biedt het Samenwerkingsverband van Oudergroeperingen van mensen met een verstandelijke beperking in Limburg (SOL) praktische antwoord op de vraag: Wat is voor mensen met een verstandelijke beperking belangrijk om mee te kunnen doen en om mee te tellen in onze maatschappij? Met vragen en voor advies kunt u terecht bij het SOL. Een basis voor menselijk
perking worden tegenwoordig steeds
maatwerk
ouder en kunnen vanwege de leeftijd
Contact met mensen met een verstan-
andere vormen van ondersteuning no-
delijke beperking vraagt vaak meer tijd.
dig hebben dan de ondersteuning die mensen van die leeftijd zonder verstan-
Net als mensen zonder beperking
delijke beperking nodig hebben.
kunnen mensen met een verstandelijke beperking erg van elkaar verschillen.
Mensen met een verstandelijke beper-
De ondersteuning die nodig is om mee
king hebben hun hele leven ondersteu-
te kunnen doen in de maatschappij kan
ning nodig. De beperking gaat immers
hierdoor ook erg verschillen, zelfs als de
nooit over. Sommige mensen zullen
soort of mate van de beperking op het
nauwelijks of nooit bepaalde dingen
eerste gezicht hetzelfde lijkt.
kunnen leren. Bij alle mensen met een verstandelijke beperking zal altijd een
Een verstandelijke beperking kan aanGerard: “Er zijn mensen met een
verstandelijke beperking, die kunnen leren om zelfstandig
vorm van ondersteuning nodig zijn.
geboren zijn of ontstaan zijn door ziekte of een ongeval. Er zijn mensen met al
De sociaal-emotionele ontwikkeling en
dan niet aangeboren hersenletsel, men-
het probleemoplossend vermogen van
sen met een van de vele syndromen
mensen met een verstandelijke beper-
(bijvoorbeeld syndroom van Down),
king is anders.
te reizen met het openbaar
mensen met een vorm van autisme.
dit goed kunnen, mits de bus
De mate van een beperking is niet altijd
verstandelijke beperking is levensbreed
of trein op tijd komt. Er zijn
bepalend voor de omvang en de inten-
en kan binnen elk levensgebied nodig
mensen die blokkeren en niet
siteit van ondersteuning of voor de vorm
zijn. Bijvoorbeeld werken, dagactivitei-
weten wat ze moeten doen op
van ondersteuning die nodig is.
ten, onderwijs, vrije tijd, wonen, sociale
vervoer. Er zijn mensen die
De ondersteuning voor mensen met een
het moment dat een bus of
trein niet op tijd komt of op een andere plek stopt of een keer uitvalt en helemaal niet rijdt. In zulke (redelijk vaak
voorkomende) situaties is een
vertrouwd iemand om op terug te kunnen vallen ontzettend belangrijk.”
contacten, vervoer, de huishouding, Er zijn mensen die naast hun verstan-
persoonlijke verzorging en financiën.
delijke beperking, ook andere beperkingen hebben. Bijvoorbeeld beperkingen
Sommige mensen kunnen leren om
van zicht, gehoor, op lichamelijk gebied
gebruik te maken van algemene
of bijkomende geestelijke problematiek.
voorzieningen in een gemeente, zoals
Deze mensen hebben een meervoudige
openbaar vervoer, regulier onderwijs.
beperking.
Er zijn ook mensen die dit nooit kunnen leren en altijd afhankelijk zullen zijn van
Mensen met een verstandelijke be-
specialistische zorg en ondersteuning.
Tips van het SOL voor het meeDOEN in de maatschappij Toegang tot de Wmo
ondersteuning nodig hebben om te
Zorg voor een heel laagdrempelige
kunnen functioneren of, om op het
toegang met persoonlijk contact. Een
rechte pad te blijven. Het SOL helpt u
Wmo-loket dat alleen digitaal of tele-
graag om uw kennis te verbreden en
fonisch bereikbaar is, is voor mensen
te verdiepen.
met een verstandelijke beperking envaak ook voor hun familie en verwan-
Verenigingen en bedrijven die in hun
ten, een drempel of zelfs een obstakel.
communicatie (o.a. website, folders,
Het kan ertoe leiden dat mensen zich
advertenties en vermeldingen in de
niet (kunnen) melden bij het loket en
gemeentegidsen) opnemen dat men-
hierdoor de benodigde zorg en onder-
sen met een verstandelijke beperking
steuning missen.
welkom zijn, zullen sneller een bijdrage kunnen leveren aan de integratie
Zorg waar mogelijk voor vaste con-
van mensen met een beperking.
tactpersonen van het Wmo-loket en
René: “Er zijn mensen met een
verstandelijke beperking die zelfstandig kunnen reizen
wat hun capaciteit betreft,
maar dit in de praktijk toch
niet zelfstandig kunnen doen, omdat ze kwetsbaar zijn
voor mensen met verkeerde bedoelingen.
Er zijn mensen die in hun
eigen woonplaats slachtoffer
worden van seksueel misbruik vlakbij hun eigen huis.”
voor vaste begeleiders voor mensen
Bereid inwoners, bedrijven en ver-
met een verstandelijke beperking.
enigingen in onze gemeente voor op
Vertrouwde gezichten dragen bij aan
het meedoen van mensen met een
een goed contact en het opbouwen
verstandelijke beperking in hun buurt,
van een relatie waarbinnen alle van
in hun bedrijf, in hun vereniging en
belang zijnde zaken besproken kun-
in hun gemeente. Onbekend maakt
nen worden.
onbemind. Het geven van goede informatie en ondersteuning kan bij-
Zorg dat iedereen binnen de ge-
dragen aan het creëren van (nieuwe)
meente die te maken heeft met de
mogelijkheden voor mensen met een
Wmo, kennis heeft van de doelgroep
verstandelijke beperking om mee te
“mensen met een verstandelijke be-
kunnen doen. Het is heel belangrijk om
perking”. Dit is van belang om mensen
niet eenmalig maar met regelmaat de
op hun waarde te kunnen schatten en
mogelijkheden en kansen van men-
het zelfstandig functioneren realis-
sen met een verstandelijke beperking
tisch te kunnen bekijken. Ook kunnen
onder de aandacht te brengen.
de behoeften en mogelijkheden van zorgmijders reëel worden ingeschat.
In elk gemeentelijk Wmo-adviesorgaan
Bijvoorbeeld mensen met een licht
moet de doelgroep mensen met een
verstandelijke beperking die aangeven
verstandelijke beperking goed verte-
alles zelf te kunnen regelen en zeggen
genwoordigd zijn. Door vertegenwoor-
geen ondersteuning nodig te hebben,
digers, die kennis hebben van mensen
maar die in werkelijkheid wel degelijk
met een verstandelijke beperking en
die overstijgend kunnen denken. Op
de instellingen wordt gebruikt, ook
deze manier kunnen alle functies van
binnen de Wmo. De meeste mensen
een Wmo-adviesorgaan, goed worden
met een verstandelijke beperking
benut voor mensen met een verstan-
hebben een persoonlijk onder-
delijke beperking.
steuningsplan. Hierin staat wat de beperking inhoudt, wat iemand kan,
B egeleiding is iets anders dan men-
welke mogelijkheden iemand heeft,
sen bezig houden. Passende begelei-
wat iemand graag doet, de interes-
ding sluit aan op de interesses, op de
ses en wensen, hoe iemand is, welke
mogelijkheden van mensen en biedt,
gedragskenmerken iemand heeft,
waar mogelijk, ruimte aan verdere
welke medicatie iemand nodig heeft,
ontwikkeling. Passende begeleiding
wie deze verstrekt en wat iemand aan
wordt geboden door professionele
ondersteuning nodig heeft. Evalueer
zorgaanbieders, bij voorkeur door de
dit plan (in het begin) jaarlijks en
ervaren aanbieders die er al zijn.
stuur het bij waar nodig en mogelijk. Verwerk wijzigingen direct na het
Ton: “Als een gemeente kiest voor
doorgeven, bijvoorbeeld bij verande-
Jos: “In het persoonlijk
ondersteuningsplan
van mijn dochter is vastgelegd dat zij direct antibiotica toegediend
moet krijgen als ze een wond in haar mond krijgt. Dit vanwege
haar ernstige hartafwijking. Nu is iedereen die haar
ondersteuning biedt hiervan op de hoogte.
Hoe wordt dit binnen de Wmo gewaarborgd?”
ringen in medicijngebruik.
nieuwe arrangementen en
K ijk naar iemands mogelijkheden, ga
vormen van dagactiviteiten,
niet af op een eerste indruk. Bijvoor-
hierbij en de ouders en verwanten.
hoe is dan de uitgifte van
beeld: iemand kan wel sporten, mits
Laat indien mogelijk de vaste begelei-
medicatie geregeld? Waar
er altijd goede begeleiding aanwezig
ders meegaan naar de nieuwe plek.
en hoe wordt de medicatie
is, iemand kan werken, maar kan niet
Stem met omliggende gemeenten de
bewaard?”
zelf een rooster onthouden en heeft
mogelijkheden af voor gezamenlijk
daar hulp bij nodig. Sommige mensen
vervoer of invulling van dagactivitei-
met een verstandelijke beperking
ten. Neem de kwaliteit van het leven
H et is noodzakelijk dat vrijwilligers, als
kunnen geen rekening houden met de
als uitgangspunt en laat (de kosten
deze worden ingezet bij mensen met
omgeving, zeggen bijvoorbeeld geen
van) het vervoer de keuzevrijheid niet
een verstandelijke beperking, kennis
goedendag als ze ergens binnenko-
beperken.
hebben van deze doelgroep. Deze
men. Met de juiste begeleiding en
vrijwilligers moeten kunnen terugval-
sturing kan veel. Deze begeleiding is
Heb oog voor de vaak intensieve
len op professionals.
blijvend nodig.
mantelzorg door het vaak smalle netwerk van mensen met een ver-
Zorg dat alle activiteiten binnen de
standelijke beperking. Zorg voor een
Jean:
gemeente geschikt zijn voor deel-
vangnet, wanneer iemand binnen dit
name door mensen met een verstan-
netwerk uitvalt.
“Instellingen hebben een
delijke beperking.
nieuwe aanbieders van zorg
Laat passend maatwerk leidend zijn
HKZ-certificaat. Moeten en vrijwilligers ook aan
kwaliteitsnormen voldoen?”
bij de keuze voor dagactiviteiten. Laat mensen, bij voorkeur, op de plekken werken of dagbesteding behouden waar ze nu gelukkig zijn. Gaat dit niet, werk dan in nauwe samenwerking
Gebruik het bestaande persoonlijk
toe naar een goed alternatief. Betrek
ondersteuningsplan (POP) dat binnen
de persoon met de beperking zelf
Joyce: “We hebben het binnen ons
gezin nu goed geregeld, maar
ik moet er niet aan denken dat ik zelf ziek word. Wie zorgt er dan voor mijn kind?”
Tips van het SOL voor het meeTELLEN in de maatschappij In de Wet gelijke behandeling gehandicapten en chronisch zieken (Wgbh/cz) is geregeld dat mensen met een beperking of chronische ziekte recht hebben op gelijke behandeling. Dit beschermt mensen tegen discriminatie in werk, onderwijs en op het gebied van wonen.
Zie mensen met een verstandelijke
Behandel mensen met een verstande-
beperking als waardevolle medemen-
lijke beperking, hun ouders en betrok-
sen en behandel ze ook als zodanig.
kenen zoals u zelf ook behandeld zou willen worden. Vermijd betutteling of kinderachtige taal.
V raag mensen met een verstandelijke
Stel vragen die voor iedereen duide-
beperking wat ze willen, betrek ze bij
lijk en te begrijpen zijn. Mensen met
de Wmo-vertegenwoordiging en laat
een verstandelijke beperking kunnen
ze deel uit maken van klankbordgroe-
vaak moeilijk antwoord geven op open
pen binnen onze gemeente.
vragen. Vaak overzien deze mensen hun keuzemogelijkheden niet en zijn
B etrek minimaal 2 mensen in een
ze ook niet gewend om keuzes voor
klankbordgroep of als Wmo-vertegen-
zichzelf te maken. Als je niet zelf kunt
woordigers. Zo hebben ze steun aan
kiezen wat je op je brood wilt of kunt
elkaar en vormen ze geen uitzonde-
kiezen of je wel of niet nog even voor
ring.
het eten naar buiten gaat, dan staat het antwoord moeten geven op een
Maak gebruik van de kennis en
vraag als: “wat wil je graag doen” heel
ervaring van de ouders en verwanten.
ver van de mensen af.
Het SOL kan helpen om uw kennis over mensen met een verstandelijke
Luister goed naar het antwoord dat
beperking te verdiepen en te verbre-
wordt gegeven op een vraag. Mensen
den. Voor contact gegevens zie: www.
met een verstandelijke beperking geven
sollimburg.nl of het colofon aan de
vaak het antwoord waarvan ze verwach-
achterzijde van deze folder.
ten dat de vraagsteller dat wil horen. Op de vraag: “Wil je keuze A of B?”, wordt
Maak informatie geschikt voor mensen
antwoord “keuze B” gegeven. Draai je
met een verstandelijke beperking en
de vraag om en vraag je: “Wil je B of
bied altijd de mogelijkheid voor per-
A?”, dan is het antwoord keuze A.
soonlijk contact.
Colofon Deze handreiking is een uitgave van het SOL. Het Samenwerkingsverband van
Oudergroeperingen van mensen met een verstandelijke beperking in Limburg.
H eb aandacht voor de mens met de
Voor meer informatie over het SOL, over
Streef naar werken naar vermogen en
verstandelijke beperking zelf en let
onze activiteiten en nieuws, kunt u terecht
betaling naar vermogen.
erop dat deze persoon zoveel mogelijk
op onze website: www.sollimburg.nl.
zelf aan bod komt. Het is de kunst om Zorg dat mensen met een beperking
te helpen, zonder je eigen mening op
Contactgegevens SOL
in onze gemeente veilig zijn. Ze zijn
te dringen.
Postadres Postbus 5185
kwetsbaar en makkelijk te beïnvloeden, zeker door mensen met verkeer-
V raag hulp en advies bij het SOL. Wij,
de bedoelingen.
als ouders en verwanten van mensen met een verstandelijke beperking,
H eb bij calamiteiten extra aandacht voor mensen met een verstandelijke beperking. Zorg voor keuzevrijheid binnen alle leefgebieden.
helpen u graag.
6130 PD SITTARD Bezoekadres Huis voor de Zorg Mercator 1 6135 KW Sittard E-mail
[email protected] Telefoon 046 420 81 82
N eem de tijd, luisteren naar mensen met een verstandelijke beperking kan meer tijd kosten.
© SOL, september 2013
