Schoolstandaard van de Waterlelie

Doelenkaart SO & VSO

____________________________________________________________________ Domein Mondelinge taal

Schoolstandaard van de Waterlelie Uitstroom profiel vervolg onderwijs

Speciaal Onderwijs (SO)

Uitstroomperspectief (UPP) Voortgezet Speciaal Onderwijs (VSO) Oriëntatiefase Voorbereidingsfase

Leeftijd Leerjaar

4-6

6-8

5

7

2

B Gevorderd

4

Doelen worden per ll. vastgesteld vanuit het kk l f( 5 5 6 7 8 9

C Basis

2

3

3

4

5

6

D Intensief

1

1

2

2

2

3

E Zeer Intensief

<1

4

10-12

1

A Plus

3

8-10

<1

6

1

12-14

8

1 VMBO

Schakelfase

14-16 2

3

16> 4

5

6>

Diplomagericht onderwijs Trajectbegeleiding vanuit het OPP in afstemming met de thuisschool. Arbeidsmarktgericht:Vrije bedrijf/SWV 10 11 11 12 12 13

) 10

PRO

6

7

VSO ZML

7

8

8

9

9

10

SWV/arbeidsmatige dagbesteding

3

4

VSO ZML

4

5

5

6

6

7

(Arbeidsmatige) dagbesteding

2

VSO ZML

2-3

2-3

3-4

Ervaringsgerichte dagbesteding

MONDELINGE TAAL Leerlijnen

Kerndoelen

Uitstroom Dagbesteding/ Arbeid

1.1. Communicatieve voorwaarden

1. De leerling leert te communiceren met voor hem/ haar geëigende middelen

Dagbesteding

2.1. Zins-/verhaalbegrip

2. De leerling leert actief te luisteren naar gesproken taal in alledaagse situaties

Dagbesteding

2.3. Begrijpend luisteren

1. De leerling leert actief te luisteren naar gesproken taal over alledaagse en

Arbeid

1.2. Non-verbale communicatie

2.2. Denkrelaties

werkgerelateerde onderwerpen

3.1. Iemand iets vragen

3. De leerling leert zich begrijpelijk uit te drukken in gesprekken over onderwerpen Dagbesteding

3.3. Een gesprek voeren met een ander

7. De leerling leert eigen taalactiviteiten voor te bereiden, te plannen en te evaluere

3.5. Zinsbouw

2. De leerling leert zich mondeling verstaanbaar en begrijpelijk uit te drukken in

3.2. Iets zeggen tegen iemand 3.4. Sociale routines 3.6. Woordvorming

3.7. Voorzetsels en locatie aanduiden 3.8. Articulatie en mondmotoriek

het dagelijks leven

gesprekken, overlegsituaties en presentaties over alledaagse en werkgerelateerd

Arbeid

onderwerpen

4.1. Passieve woordenschat

6. De leerling leert gebruik maken van strategieën voor woordenschatverwerving

Dagbesteding

4.3. Woorden omschrijven

7. De leerling leert zijn woordenschat uit te breiden met behulp van strategieën

Arbeid

4.2. Actieve woordenschat

8. De leerling leert om taalactiviteiten (spreken, luisteren, schrijven en lezen) voor t bereiden, te plannen en na te kijken

9. De leerling leert van feedback van anderen en van eigen reflectie op taalvaardigheden

2

NIVEAU 1 1.1Communicatieve voorwaarden

1.2 Non verbale communicatie

2.1 Zins/verhaalbegrip

Richt zijn aandacht enkele seconden

Reageert op gezichtsuitdrukkingen

Begrijpt losse woorden (heet, drinken, Wijst twee identieke voorwerpen

op gesproken taal, gebaren en/of mimiek

Loopt niet weg als er tegen hem gesproken wordt

Maakt geluiden of gebaren met een

en

lichaamshoudingen die gevoelens

schoenen, zitten)

uitdrukken (boosheid, verdriet en

2.2 denkrelaties aan als er vier voorwerpen liggen

blijheid)

communicatieve intentie (om bijv. iets voor elkaar te krijgen) 2.3 Begrijpend luisteren

3.1 Iemand iets vragen

3.2 Iets tegen iemand zeggen

3.3 Een gesprek voeren

De leerling kijkt gericht naar de

Trekt met geluiden, gebaren of

Trekt met geluid, gebaar of mimiek

Reageert zichtbaar op

als deze vertelt wat ze gaan doen

vragen

leerkracht

De leerling begrijpt door de toon van

mimiek actief aandacht als hij iets wil

actief

aandacht als hij iets wil zeggen

de stem of hij iets wel of niet mag 3.4 Sociale routines

3.5 zinsbouw

Kent de functie van zwaaien bij

Gebruikt tweewoordzinnen (Tom

weggaan

Sanne spelen)

komen en

Reageert met zwaaien, vrolijk gedrag,

verschillende intonatie

toonhoogtes, zoals vragend, streng, rustig

3.6 Woordvorming

3.7 voorzetsels

4.1 Passieve woordenschat

4.2 Actieve woordenschat

4.3 Woorden omschrijven

Wijst de juiste persoon aan als een

Kijkt naar een voorwerp als een

(mamma, pappa)

het voorwerp wijst

drinken,

Begrijpt in en uit

‘dag’ bij komen en gaan 3.8 Articulatie

Imiteert eenvoudige klanken (fff, sss, ggg, mmm, oe, aa)

bepaalde naam wordt genoemd

ander het woord die zegt en naar

3




2.2 denkrelaties

Zit vijf minuten stil op een stoel bij

Gebruikt gebaren en gezichts-

Begrijpt driewoordzinnen

Herkent de kleuren rood, geel, blauw,

huidige, actuele situatie (logische

Wijst aan of een voorwerp groot of

een één-op-één gesprek

Kijkt of luistert gericht en minstens 10 seconden naar gesproken taal, gebaren en/of mimiek

uitdrukkingen om gevoelens kenbaar te maken (verdriet, boosheid en blijheid)

Begrijpt opdrachten gekoppeld aan de opdrachten)

groen

klein is

Gebruikt woorden met

communicatieve intentie (om bijv. iets voor elkaar te krijgen: die, eten) 2.3 Begrijpend luisteren




Voert enkelvoudige opdrachten uit bij

Vraagt een bekende met losse

Maakt met een enkel woord duidelijk

Neemt initiatief in de communicatie

3.6 Woordvorming

3.7 voorzetsels

dagactiviteiten als ze één-op-één

worden aangeboden (Joris, ga zitten)

woorden gericht om een voorwerp of actie (bal? drinken?)

wat hij wil zeggen (plassen)

met anderen

Gebruikt vragende intonatie in een vragende eenwoordzin (hap?)

3.4 Sociale routines

3.5 zinsbouw

Neemt op verschillende manieren

Maakt driewoordzinnen in

afscheid (dag, doei, zwaaien)

Begrijpt op en af

Benoemt in en uit

tegenwoordige tijd met onderwerp en werkwoord (hoeft nog niet altijd correct) (Erik spelen niet)

3.8 Articulatie



Spreekt 10 eenvoudige woorden uit,

Wijst bij het benoemen van 20

Benoemt 10 woorden met

(poek i.p.v. boek)

voorwerp aan

van concreet materiaal (picto’s, foto’s)

maar mag hier nog fouten in maken

verschillende woorden het juiste Begrijpt woorden, symbolen of

gebaren voor goed en fout, ja en nee


ondersteuning

Benoemt zijn eigen naam

Benoemt de namen van enkele klasgenoten

Benoemt en wijst mamma, pappa,

broer en zus, opa en oma aan op een afbeelding

4

NIVEAU 3

1.1Communicatieve voorwaarden



2.2 denkrelaties


Trekt de schouders op en gebruikt

Begrijpt vijfwoordzinnen

Koppelt de begrippen fijn en niet

het luisteren naar muziek of gezamenlijke instructie

een vraagmimiek als hij het niet begrijpt

Gebruikt gebaren die bij een

bepaalde uitdrukking horen (joepie!, het is zó groot)

Begrijpt zinnen met

tijdsaanduidingen als vanochtend,

vanmiddag, vanavond

Begrijpt opdrachten/zinnen buiten de actuele situatie (onlogische opdrachten)

fijn aan verschillende

voorwerpen en situaties

Wijst aan of een voorwerp (het)zelfde, anders of verschillend is

Wijst aan wat er niet bij hoort bij voorwerpen met grote

waarneembare verschillen 2.3 Begrijpend luisteren


Voert enkelvoudige opdrachten uit

Stelt een bekende een korte vraag

wanneer ze niet één-op-één worden

aangeboden

(Sanne spelen? appel eten?)



Maakt in een gesprek wensen of

Geeft antwoord op een vraag als

gevoelens kenbaar, n.a.v. vragen van een volwassene (limonade juf)

die direct aan hem gesteld wordt

Noemt een naam om duidelijk te

maken dat hij iets tegen diegene wil zeggen (Tim, kijk!) 3.4 Sociale routines Begroet op verschillende manieren (hoi, zwaaien, naar iemand toe

3.5 zinsbouw

Gebruikt de ontkenning niet

3.6 Woordvorming

3.7 voorzetsels

Past op bekende woorden de

Begrijpt voor en achter

regelmatige meervoudsregel toe met -en (kip, kippen)

komen)

Benoemt op en af

3.8 Articulatie




Spreekt 10 MK en MKM woorden met

Reageert op begrippen die de

Gebruikt zelfstandige naamwoorden

Beschrijft één duidelijk kenmerk

Gebruikt die en dat om het

handeling of een gevoel (kleur,

meest eenvoudige klanken zoals k, p, t, l, s, n goed uit (boek, kop, loop, sop)

leerkracht aanleert (zeg: rode auto en de leerling rijdt de rode auto in de garage)

Beweegt de kaak, lippen en tong

Wijst verschillende voorwerpen en

oefeningen (mond open en dicht,

verschillen (lang en kort touw,

bewust in zeer eenvoudige tong uitsteken, etc.)

handelingen aan die duidelijk

en werkwoorden

aanwijzen van een voorwerp te ondersteunen

bij een concreet voorwerp, een grootte, boos, blij, etc.)

volle en lege beker)

Koppelt de begrippen warm en koud aan verschillende voorwerpen

5

NIVEAU 4

1.1Communicatieve voorwaarden



2.2 denkrelaties


Begrijpt 2 ondersteunende of

Begrijpt zinnen met aanduidingen als

Beoordeelt of iets raar is (in de

kringgesprek)

met elkaar om te communiceren


aandoen)

het luisteren naar medeleerlingen (in Kijkt een ander aan bij luisteren in een één-op-één situatie

natuurlijke gebaren in combinatie (iemand aanwijzen en eetgebaar maken -> kom je eten?)

nu, eerst, dan, straks, daarna eerste, laatste, volgende

winter geen jas, maar een bikini Begrijpt eenvoudige afspraken en regels

2.3 Begrijpend luisteren




Geeft een juiste reactie op een korte

Vraagt om herhaling wanneer iets

Maakt in een gesprek met een

Vertelt iets in de kring als hij

dagelijkse activiteit

Stelt een vraag aan een onbekende in gevoelens kenbaar (Lotte buiten

mondelinge tekst rondom een

niet wordt verstaan (wat? hè?)

bekende volwassene wensen of

daartoe wordt uitgenodigd

een vertrouwde omgeving (wie ben

spelen)


3.5 zinsbouw

3.6 Woordvorming

3.7 voorzetsels

Feliciteert een ander

Maakt vierwoordzinnen


Begrijpt naast, onder, naar, hier

manieren

voornaamwoord ik en jij

-s (varken-varkens)

Benoemt op en onder

jij?)

Bedankt een ander op verschillende Verontschuldigt zich wanneer dat

Gebruikt het persoonlijke

gepast is

regelmatige meervoudsregel toe met De leerling verbuigt bijvoeglijke

Benoemt voor en achter

naamwoorden door het gebruik van de uitgang –e

3.8 Articulatie




Spreekt 10 woorden met eenvou-

Wijst verschillende voorwerpen en

Gebruikt nieuwe geleerde woorden

Benoemt één functioneel aspect

uit (sp, kl, pl, sl)

verschil tussen zit (bekers met meer

Gebruikt bijvoeglijke naamwoorden

het is eetbaar, etc.)

dige medeklinkercombinaties goed Spreekt verstaanbaar voor de directe omgeving

Beweegt de kaak, lippen en tong

bewust in oefeningen als tong naar boven, naar de zijkant, etc

handelingen aan waar een klein en minder vloeistof, hogere en lagere tafel)

in zinnen

Vult zinnen met een functioneel

van een bekend woord (het rijdt,

aspect aan d.m.v. woorden, wijzen

of gebaren (Pas op ik kom er aan. Ik druk op de … [toeter])

Gebruikt die en dat met een

zelfstandig naamwoord (die jongen, dat meisje)

6


1.2Non verbale communicatie


2.2 denkrelaties

Luistert en reageert op het juiste moment in

Gebruikt 2 ondersteunende of


Legt een logische reeks van

Kijkt de ander aan bij het zelf spreken in een

elkaar om te communiceren (iemand

naar binnen, de bus komt later)

goede volgorde

Kijkt andere leerlingen aan wanneer zij

kom eens hier)

als vandaag, gisteren, morgen




3.3Een gesprek voeren

Voert een meervoudige opdracht uit binnen

Vraagt netjes om herhaling wan-neer

Hanteert de juiste aanspreekvorm

Neemt het woord in een

Vraagt de leerkracht of hij hem iets

gesprekspartners, bijv. jij/u

een één-op-één gesprek

één-op-één gesprek en bij kringgesprekken spreken

het hier en nu (ga naar juf Els en vraag krijt)

natuurlijke gebaren in combinatie met later, eerder, vorige (we gaan eerder aanwijzen en armzwaai maken ->

iets niet wordt verstaan (wat zegt u?) mag vragen

drie plaatjes in tijdopbouw op

Begrijpt zinnen met tijdsaanduidingen Benoemt het verschil tussen

voor bekende en onbekende

vroeg-laat, kort-lang en

weinig-veel

(kring)gesprek gesprek


3.5 zinsbouw

3.6 woordvorming

3.7 voorzetsels

Geeft een complimentje over het uiterlijk of

Maakt zinnen met een voltooid

Past de regelmatige meervoudsregel

Begrijpt de voorzetsels

Vraagt om toestemming (mag ik drinken?)

Gebruikt zinnen met gebiedende wijs

een product (mooie jas, mooie tekening)

Stelt zichzelf voor door zijn voornaam te

deelwoord (ik heb gefietst)

toe op alle woorden

(geef die auto terug)

voorbij, verder, middenin

Benoemt naast, onder, naar, hier

noemen)

Gebruikt bijvoeglijke naamwoorden

3.8 articulatie




Spreekt de r en ng goed uit

Raadt woorden bij een omschrijving

Gebruikt nieuwe woorden in

Benoemt drie aspecten van

Spreekt enkele complexe

medeklinkercombinaties goed uit (zw, kn, sch)

Houdt de lippen een halve minuut gesloten

(Tom heeft blote voeten)

met een aantal kenmerken

gesprekken met bekenden

een bedoeld woord (het is

groen, rond en je kunt het eten)

7




Laat een ander uitspreken tijdens een Reageert op lichaamshouding van een Begrijpt zinnen met aanduidingen als gesprek

Laat een ander merken dat hij hem hoort (knikken, opkijken)

medeleerling ((on)geïnteresseerde houding)

wanneer en erna (eerst mag Stan, jij mag erna)

2.2 denkrelaties Legt een logische reeks van vier plaatjes in tijdopbouw op volgorde

De leerling switcht tussen verschillende sprekers (in kringgesprek) 2.3 Begrijpend luisteren




Voert meervoudige niet alledaagse

Vraagt om uitleg of verduidelijking

Vertelt over iets dat hij heeft beleefd

Begrijpt en gebruikt woorden om

Begrijpt de hoofdzaak in een

moet dat? wat is dat?)

een spin en was bang)

Geeft en neemt de beurt in een

opdrachten uit

mondelinge tekst

wanneer hij iets niet begrijpt (hoe

en hoe hij zich daarbij voelde (ik zag Uit zijn gevoel richting een ander

zonder uitleg (ik vind jou aardig/ lief,

het gesprek op gang te houden gesprek

ik ben boos) 3.4 Sociale routines

3.5 zinsbouw

Gebruikt troostende woorden om een Maakt vijfwoordzinnen ander te troosten (stil maar, gaat

Gebruikt het bezittelijke voor-

Stelt zichzelf netjes voor (ik ben

Gebruikt de ontkenningen geen en

het?)

Wouter Smit)

naamwoord mijn en jouw

3.6 woordvorming

3.7 voorzetsels


Benoemt boven, beneden, van en

pje, -tje, -etje)

Begrijpt links en rechts

verkleinwoordregel toe (-je, -kje, -

naar

niemand

Maakt zinnen in de verleden tijd met ovt met regelmatige vormen (ik fietste)

3.8 articulatie




Spreekt goed verstaanbaar voor

Herkent of woorden wel of niet

Vraagt om verduidelijking van de

Omschrijft een concreet woord,

onbekenden

Houdt de lippen een paar minuten gesloten

passen in een logisch verhaal

betekenis van een woord

zodat een ander het plaatje vindt (in een reeks foto’s wordt het juiste woord door een ander gevonden)

8


Laat met lichaamstaal of

verbaal merken dat hij de

boodschap heeft begrepen



2.2 denkrelaties

Herkent en gebruikt veel voor-komende

Begrijpt zinnen en bijzinnen met de

Legt na een voorbeeld drie plaatjes

gebaren (of andere geëigende middelen)


tekens, afbeeldingen, pictogrammen en

voegwoorden als, zodat, waarmee, wanneer

met oorzaak-middel-doel op

volgorde

voegwoorden en, dan, waarna, toen, nadat,

Begrijpt meer complexe oorzaak en

voordat

gevolg redenaties (eerlijk-oneerlijk)





Geeft een aantal onderwerpen

Stelt een wedervraag nadat hem iets

Geeft informatie aan een bekende waarbij de

Neemt deel aan een eenvoudig

aan die in een mondelinge tekst voorkomen

gevraagd wordt (en in welke klas zit jij?)

te geven informatie geheel duidelijk is

Legt zijn gevoel richting een ander uit (ik

gesprek met meerdere mensen

vind jou lief, omdat je me helpt, ik ben boos, omdat)

Geeft een bekende een waarschuwing (pas op voor die bal, hou op, ik word boos)) 3.4 Sociale routines

3.5 zinsbouw

3.6 woordvorming

3.7 voorzetsels

Gebruikt woorden om

Gebruikt de derde persoon enkelvoud

Past de verkleinwoordregel toe op alle

Benoemt tussen, bovenin, onderin,

(dank u, sorry, mag ik iets

Gebruikt het bezittelijke voor-naamwoord

beleefdheid uit te drukken vragen)

(hij/zij) in zinnen

woorden (-je, -kje, -pje, -tje, -etje)

hem/zijn en haar

in het midden van

Gebruikt links en rechts

Gebruikt de ontkenning niets

Gebruikt nu, vanochtend, vanmiddag,

vanavond met de juiste werkwoordstijd

Gebruikt het voegwoord ‘en’ 3.8 articulatie




Spreekt klanken en

Merkt door de woordkeuze van de

Gebruikt nieuwe woorden in verschillende

Omschrijft een concreet woord

goede volgorde uit

Begrijpt synoniemen (kop, mok)

Gebruikt de juiste lidwoorden de, het en een

duidelijk wordt (speelgoed, eten)

medeklinker-combinaties in de

leerkracht op dat er iets niet klopt

Begrijpt homoniemen (kop, kop)

situaties

bij bekende zelfstandige naamwoorden

Gebruikt dit en deze om het aanwijzen van een voorwerp te ondersteunen

waarbij in elk geval de categorie Verzint woorden die bij een

voorwerp passen (bij een auto hoort een band, stuur, radio)

9




2.2 denkrelaties

Schat in een vrije situatie in wat een

Maakt d.m.v. eigen lichaams-


Legt drie plaatjes met oorzaak-middel-doel op

iets belangrijk voor hem is

waardoor

gepast moment van het beginnen van een conversatie is

houding en mimiek duidelijk dat

voegwoorden, zoals, want, omdat, als,

volgorde en geeft een toelichting

Begrijpt genuanceerde en abstracte begrippen

rond oorzaak, gevolg en oplossing (slim-dom, aardig-onaardig, oud-nieuw, erg-niet erg)





Geeft aan dat een eenvoudige

Vraagt een bekende naar zijn

Geeft informatie aan een onbekende

Spreekt met anderen af wat er gedaan moet

tekst begrepen is

je verdrietig?)

duidelijk is (in veilige context)

Maakt uit zichzelf een praatje met

tijdsordening in een mondelinge

gevoelens en wensen (waarom ben

waarbij de te geven informatie geheel Weigert een voorstel en legt uit waarom (ik ga niet mee, omdat)

worden (ik leg de mat neer, doe jij de pion?) medeleerlingen

Geeft een onbekende een waarschuwing (pas op, er komt een auto aan) 3.4 Sociale routines

3.5 zinsbouw

3.6 woordvorming

3.7 voorzetsels

Nodigt een ander uit, heet hem

Gebruikt het persoonlijke voor-

Gebruikt regelmatige vormen van de

Benoemt dichtbij, veraf, dichterbij, verder af

Stelt iemand anders voor )

Gebruikt de ontkenning nooit

(groot, groter, grootst)

en links (rechtsachter, linksvoor)

welkom, en biedt hem iets aan

naamwoord wij, jullie en zij

Maakt zinnen in de verleden tijd

vergrotende en overtreffende trap

Gebruikt voorzetsels in combinatie met rechts

met ovt met onregelmatige

vormen (ik blies, dronk, viel)

Gebruikt tijdsaanduidingen als

morgen, gisteren, vandaag met de juiste werkwoordstijd 3.8 articulatie




Spreekt alle zeer complexe

Vraagt hulp om achter de

Gebruikt lidwoorden en aanwijzend

Omschrijft een concreet woord, waarbij een

(fst, schr)

komen

contexten

medeklinkercombinaties goed uit Spreekt met het juiste volume

betekenis van een woord te

voornaamwoorden in verschillende

ieder het woord begrijpt

Gebruikt bij nieuwe woorden het bijhorende lidwoord

Gebruikt dit (verwijzend naar het) en deze (verwijzend naar de)

10

NIVEAU 9 1.1Communicatieve voorwaarden Schat in een vrije situatie in wat

een juist moment van luisteren is



2.2 denkrelaties

Herkent en gebruikt veel voor-komende


Legt na een voorbeeld drie plaatjes

gebaren (of andere geëigende middelen)


tekens, afbeeldingen, pictogrammen en

voegwoorden als, zodat, waarmee, wanneer

met oorzaak-middel-doel op

volgorde

voegwoorden en, dan, waarna, toen, nadat,

Begrijpt meer complexe oorzaak en

voordat

gevolg redenaties (eerlijk-oneerlijk)





Geeft een aantal onderwerpen aan

Stelt een wedervraag nadat hem iets

Geeft informatie aan een bekende waarbij de

Neemt deel aan een eenvoudig

die in een mondelinge tekst voorkomen

gevraagd wordt (en in welke klas zit jij?) te geven informatie geheel duidelijk is

Legt zijn gevoel richting een ander uit (ik

gesprek met meerdere mensen

vind jou lief, omdat je me helpt, ik ben boos, omdat)

Geeft een bekende een waarschuwing (pas op voor die bal, hou op, ik word boos)) 3.4 Sociale routines

3.5 zinsbouw

3.6 woordvorming

3.7 voorzetsels

Gebruikt woorden om beleefdheid

Gebruikt de derde persoon enkelvoud

Past de verkleinwoordregel toe op alle

Benoemt tussen, bovenin, onderin,

uit te drukken (dank u, sorry, mag (hij/zij) in zinnen ik iets vragen)

Gebruikt het bezittelijke voor-naamwoord

woorden (-je, -kje, -pje, -tje, -etje)

hem/zijn en haar

in het midden van

Gebruikt links en rechts

Gebruikt de ontkenning niets

Gebruikt nu, vanochtend, vanmiddag,

vanavond met de juiste werkwoordstijd Gebruikt het voegwoord ‘en’

3.8 articulatie




Spreekt klanken en medeklinker-

Merkt door de woordkeuze van de

Gebruikt nieuwe woorden in verschillende

Omschrijft een concreet woord

uit

Begrijpt synoniemen (kop, mok)

Gebruikt de juiste lidwoorden de, het en een

duidelijk wordt (speelgoed, eten)

combinaties in de goede volgorde

leerkracht op dat er iets niet klopt Begrijpt homoniemen (kop, kop)

situaties

bij bekende zelfstandige naamwoorden

Gebruikt dit en deze om het aanwijzen van een voorwerp te ondersteunen

waarbij in elk geval de categorie Verzint woorden die bij een

voorwerp passen (bij een auto hoort een band, stuur, radio)

11

NIVEAU 10

1.1Communicatieve



2.2 denkrelaties

Schat in een vrije situatie

Kan de voor hem/haar geëigende

Begrijpt oorzaak-gevolgrelaties

Generaliseert en sluit uit en geeft een toelichting

van reageren is

behoeve van de eigen mogelijkheden

voorwaarden

in wat een juist moment

communicatiemiddelen inzetten ten

(een paard en een koe zijn boerderijdieren, een hond is geen boerderijdier maar een huisdier)





Onderscheidt hoofd- en

Vraagt informatie aan een onbeken-

Begint zijn verhaal over een

Neemt deel aan een formeel gesprek met één

eenvoudige mondelinge

omgeving (waar is de brieven-bus?)

van tijd, plaats en personen

Maakt een grapje in gesprek met een ander

of het om heden, verleden,

(verschil vrienden / volwassenen)

bijzaken in een tekst

de persoon in een onbekende

gebeurtenis met verduidelijking gesprekspartner Maakt in zijn verhaal duidelijk toekomst gaat

Uit in een gesprek met een

onbekende op een correcte manier zijn gevoelens en

Past woordkeuze aan zijn gesprekspartner aan Bespreekt de meningen globaal vanuit de eigen mening

Kan zich uiten (op een adequate wijze) in gesprekssituaties met gelijkwaardige

wensen (ik wil liever een andere interactiepartners en relatieve bekenden taak doen) 3.4 Sociale routines Geeft een complimentje

3.5 zinsbouw

3.6 woordvorming

Gebruikt het bezittelijke voor-

Gebruikt onregelmatige vormen Vindt de weg in een bekende omgeving na een

Gebruikt de ontkenning nergens

overtreffende trap (meer, meest)

over een handeling of

naamwoord onze, jullie en hun

geholpen, wat aardig van

Gebruikt zinnen met een toekomende

gedrag (je hebt me goed je)

Reageert op een complimentje

3.8 articulatie

3.7 voorzetsels

van de vergrotende en

aanwijzing met tijd en plaats (de eerste weg links)

tijd (hij zal gaan fietsen)

Gebruikt eerst, straks, dan, daarna,

eerste, laatste, volgende met de juiste werkwoordstijd




Breidt zijn woordenschat uit met

Produceert uitdrukkingen die

Benoemt zelf een voorbeeld van een homoniem

interpreteren zijn

interpreteren

Legt uit wat een woord betekent door het uit te

uitdrukkingen die letterlijk te

meestal letterlijk zijn te

(bijvoorbeeld bank) beelden

12




2.2 denkrelaties

Drukt ontevredenheid op een

Maakt gebruik van mimiek, gebaren en

Herkent signaalwoorden in oorzaak en

Vertelt hoe een gegeven situatie kan

onbekenden

bekenden

gepaste manier uit tegen

houding in de communicatie met

gevolgrelaties

aflopen

Vertelt een verhaal in grote lijnen met steun van illustraties

Legt nadruk op taal door bepaalde intonatie, oogcontact, mimiek en beweging te gebruiken





Maakt onderscheid tussen fantasie

Stelt waarvoor en welke vragen.

Vertelt aan een bekende leeftijdgenoot hoe hij

neemt deel aan een gesprek met

teksten

begrijpt

Geeft telefoon. boodschap verzoek door

leidt tot een gezamenlijk besluit

feiten en meningen in mondelinge

Stelt een vraag als hij de opdracht niet Vraagt iemand binnen eigen omgeving of school om informatie (een informele situatie)

zich voelt

Zet aanschouwelijk middelen in in een presentatie over een onderwerp

Brengt verslag uit over gebeurtenissen/act/en

meerdere bekenden personen dat Voert een gesprek met behulp van nonverbaal en verbaal gedrag

persoonlijke ervaringen

Begint een kort gesprek, houdt dit gaande en sluit het af Reageert adequaat op response

Spreekt in duidelijk volume en tempo 3.4 Sociale routines 11-reageert op een gepaste

manier op verontschuldiging

3.5 zinsbouw

3.6 woordvorming

3.7 voorzetsels

Gebruikt zinnen met een bep. van tijd

Gebruikt werkwoorden met goede

Vindt de weg in een bekende

Gebruikt oorzaak en gevolgrelaties Gebruikt voegwoorden

Spreekt in lange enkelvoudige zinnen

Herkent en gebruikt zelfstandig

toevoegingen

omgeving na uitleg van een ander met meerdere plaatsbepalingen

(eerst naar links en dan naar rechts)

naamwoorden

Herkent en gebruikt bijv. naamwoorden Herkent en gebruikt voorzetsels

Herkent en benoemt werkwoorden Herkent en vormt trappen van vergelijking

Vervoegt onregelmatige werkwoorden

13

3.8 articulatie




Kiest de juiste betekenis uit een

Leidt de betekenis af van eenvoudige

Legt uit wat een woord betekent

woordenboek

samengestelde woorden af uit de woordbouw Leidt de betekenis af van een aantal woorden

met behulp van een de context

uit de context van een zin.

Gebruikt een eenvoudig woordenboek om woorden te leren

14




2.2 denkrelaties

Maakt gebruik van mimiek, gebaren en

Luistert naar en reageert op verhalen

Maakt een samenvatting van de

ten aanzien van middel-doel,

Maakt bij het luisteren naar een

gevolg,tijdsaanduiding

feiten, meningen en argumenten

houding (of andere geëigende middelen) in de communicatie met onbekenden

met daarin meer complexe verbanden vergelijking, oorzaak-

Luistert naar een presentatie / volgt

inhoud

meningtekst onderscheid tussen

een cursus betreffende zijn interesse/opleiding

Luistert naar een boodschap op

televisie en haalt de kern uit de tekst 2.3 Begrijpend luisteren



Onderscheidt meerdere meningen in

Vraagt aan een ander of hij zijn mening

Past informatie die hij geeft aan de

Kan zich uiten (op een adequate wijze)

aan (ik ben bij Jan geweest, ik ben bij

ongelijkwaardige interactiepartners en

een mondelinge tekst zowel van anderen als van zichzelf

wil toelichten

voorkennis van zijn gesprekspartner een vriend geweest)

Luistert kritisch naar een tekst

Vat een gesprek samen

Maakt aantekeningen tijdens het

Geeft beleefd informatie aan

luisteren naar een tekst

onbekende volwassenen

Benoemt na het luisteren naar een

Verduidelijkt eigen mening met

meningtekst de verschillende

voorbeeld

meningen over een onderwerp

Reageert correct op een compliment van een bekende en onbekende

Wisselt lange zinnen in het taalgebruik af met korte zinnen

in gesprekssituaties met relatieve onbekenden

Volgt de gesprekspartner in een gesprek zonder onverwachte wendingen

Heeft inbreng in een discussie

Onderscheidt feiten en meningen met hulp van signaalwoorden (gras is groen)

Heeft interactie met het publiek tijdens het spreken


3.5 zinsbouw

Kan op een tactvolle en duidelijke

Produceert passieve zinnen (hij wordt

Legt de weg uit in een bekende

informatie meedelen

Herkent correct en niet grammaticaal

tijdsbepalingen (eerst naar links, dan

manier iemand onverwachte

Geeft op een correcte manier kritiek

gefeliciteerd)

correct opgebouwde zinnen max.9 w)

3.6 woordvorming nvt


3.7 voorzetsels omgeving m.b.v meerdere plaats- en naar rechts)

15

aan bekenden

Herkent en gebruikt de juiste bezittelijke

Legt de weg uit aan een onbekende

voornaamwoorden

Vervoegt werkwoorden in de o.t.t. (regelmatig)

Herkent en gebruikt de juiste

aanwijzende voornaamwoorden en

bepaalt waar het verwijs-woord naar

verwijst

Herkent en gebruikt persoons-

aanduidende woorden als verwijswoord Herkent en gebruikt scheidbare werkwoorden in zinnen

Vervoegt werkwoorden in o.v.t. (sterk, zwak)

Herkent en vormt onregelmatige trappen van vergelijking 3.8 Articulatie




Maakt eigen woordenlijst/woord-

Gebruikt met hulp een tweetalig

Vraagt wat een onbekend woord

kaartjes om woorden te onthouden

woordenboek of computer om

woorden te leren (betekenis opzoeken

betekent

van leenwoorden)

Maakt bij het afleiden van de

betekenis gebruik van relaties tussen woorden

Past geleerde woordleer- en

onthoudstrategieën zelfstandig toe na hierop gewezen te zijn

16




2.2 denkrelaties

Luistert naar een gesproken tekst op

Legt een relatie tussen tekst en beeld

de radio en legt een ander de boodschap uit

Verwoordt de bedoeling van de spreker of doel van de maker van het programma

Verwoordt eigen mening en

onderbouwt deze met argumenten 2.3 Begrijpend luisteren




Begrijpt de hoofdpunten van

Vraagt een onbekende naar zijn

Legt de weg uit aan een bekende

Houdt zijn standpunt vast

Begint en beëindigt een gesprek met

Vat een ander standpunt in eigen

(nieuws)berichten over vertrouwde

gevoelens en wensen (hoe kan ik u

onderwerpen

helpen, wat wilt u drinken?)

Haalt na een vooraf duidelijk gestelde

Vraagt iemand om informatie met

vraag de benodigde informatie uit

betrekking tot zijn stageplek of

korte berichten op bijvoorbeeld een

werkplek (een formele situatie)

telefoonbeantwoorder, (openingstijden, adres) Geeft een oordeel over een tekst(deel) of tv- of radioprogramma Maakt onderscheid tussen hoofd-en bijzaken Geeft de hoofdgedachte van een tekst weer

Vraagt naar de mening (met argumenten) aan bekenden

Stelt vragen n.a.v. informatie in gesproken teksten

een onbekende op een gepaste manier Geeft beleefd telefonisch informatie aan onbekende volwassenen Vertelt gestructureerd over een gebeurtenis of ervaring zonder hulp van verschillende pictogrammen Houdt vast aan zijn spreekdoel met hulp van een ander Motiveert zijn mening of wensen in

woorden samen Voert een gesprek met een onbekende, waarbij informatie uitgewisseld wordt (bijv. bij de huisarts of aan een loket) Voegt wezenlijke informatie toe aan informatie die een ander gaf (dat is omdat) Maakt zichzelf goed verstaanbaar wanneer hij spreekt in het openbaar

een gesprek met (meerdere)

door te variëren in volume of

personen (ik vind dat goed omdat,

toonhoogte

ik wil graag buiten eten) Doet telefonisch een bestelling bij bekende volwassenen (een winkel) Komt voor iemand op in een situatie met bekenden Hanteert het verschil tussen een formele en informele situatie

Begint en eindigt een gesprek met een onbekende op een gepast manier Overtuigt iemand in een situatie met bekenden

Past meerdere spreekstrategieën toe (oogcontact maken, reageren op gesprekspartner)

17

Gebruikt boeiende voorbeelden en ervaringen 3.4 Sociale routines

3.5 zinsbouw

Is zich bewust van lichaamstaal van de

Herkent en gebruikt voorzetsels

ander tijdens een gesprek Wisselt op een passende manier informatie uit in een informeel gesprek Beantwoordt een uitnodiging van onbekende Geeft ongelijk toe aan zowel docent als medeleerling


3.7 voorzetsels




Definieert de betekenis van woorden

Breidt zijn woordenschat uit met

Schrijft kernwoorden op

Herkent bijvoeglijke naamwoorden die van een werkwoord zijn gemaakt Vervoegt werkwoorden in de v.v.t. en v.t.t. Herkent en vormt samenstellingen, opgebouwd uit zelfstandig naamwoorden

Herkent en benoemt lijdend voorwerp

Wisselt informatie uit tijdens een formeel gesprek

Hanteert gespreksregels om op een beleefde manier aan het woord te komen

3.8 articulatie

op verschillende manieren (letterlijk en figuurlijke betekenis, synoniem,

signaalwoorden (dus, indien)

homoniem)

18




2.2 denkrelaties

Luistert naar een presentatie/volgt

Begrijpt een helder gestructureerde

een cursus/workshop over een

onderwerp dat nieuw is voor de leerling

les over vertrouwde onderwerpen binnen het eigen vak-of interessegebied

Stelt bij verschillende tekstsoorten

Interpreteert informatie en meningen

tekstdoel (informatie opnemen,

mondeling of schriftelijk

zelfstandig en op eigen initiatief

mening horen) vast en stemt hier zijn

Vat een voorgelezen tekst samen,

manier van luisteren op af 2.3 Begrijpend luisteren




Kan de bedoeling van de tekst zelf

De leerling stelt vragen tijdens een

Legt de weg uit aan een onbekende

Haakt aan bij het gespreksonderwerp

Geeft informatie gestructureerd weer

Vraagt beleefd telefonisch informatie

verwoorden

Formuleert in eigen woorden

tegenover staande gezichtspunten

Legt een relatie tussen tekst en beeld Haalt belangrijke informatie uit de

tekst en stemt hierbij verschillende begrijpend luisterstrategieën op af

werkoverleg

Geeft een reactie na het kritisch

van een andere leerling

beluisteren van meningen en

Voert gesprekken om informatie en

Vraagt beleefd informatie aan

Maakt een herformulering na een

instructie te geven en te volgen

Vraagt naar de mening van

Biedt zijn excuses aan onbekende

aan een onbekende instantie onbekende volwassenen

onbekenden

opvattingen

valse start

volwassenen aan

Geeft spreekdoel duidelijk vorm (instructief, informerend,

(globaal, precies, selectief en

onderhoudend)

kritisch)

Brengt het eigen gespreksdoel tot

Herkent en benoemt aangeboden

meningen uit te wisselen, uitleg of

Vertelt waarom hij het wel of niet eens is met de mening van de ander uit de groep

Vergelijkt meningen

Verheldert een probleem tijdens een discussie of een overleg

uiting

tekstsoorten (zoals informerend,

Geeft redenen en verklaringen voor

verhalend, instructief en betogend)

eigen meningen, plannen en

Luistert selectief naar een tekst

handelingen

(herhaalt het tekstgedeelte dat voor hem relevant is)

Uit een klacht in een situatie met bekenden


3.5 zinsbouw

Vraagt in een gesprek naar de

Leidt de woordenboekvorm af van


3.7 voorzetsels

19

gevoelens van de ander (vind jij dat ook?)

scheidbare werkwoorden

Ontleedt zinnen in onderwerp,

persoonsvorm en hele werkwoord

Herkent en benoemt meewerkend voorwerp

Maakt van passieve zinnen actieve zinnen en andersom

Onderscheidt en benoemt

werkwoordelijk gezegde in zin

Verdeelt een enkelvoudige zin in

persoonsvorm, onderwerp, gezegde en andere zinsdelen en noemt persoonsvorm, onderwerp en gezegde

Herkent en gebruikt de juiste

woordvolgorde in hoofd- en bijzin 3.8 articulatie




Omschrijft een abstract woord

Gebruikt een meer uitgebreid

Zoekt bekende woorddelen in

woordenboek (van Dale) om woorden te leren

Maakt een eigen woordenlijst /

woordkaartjes om woorden te onthouden

onbekende woorden

Denkt na over de inhoud van zijn tekst en het doel wat hij ermee wil bereiken

20




2.2 denkrelaties

Luistert naar een gesproken tekst via

Legt relaties tussen tekstdelen

het internet en beschrijft de

boodschap met zijn eigen mening





Luistert actief tot 15 minuten naar een

Houdt zijn vraag kort als hij ziet dat

Spreekt gedachten, meningen,

Herkent het spreekdoel van anderen

Onderbouwt zijn eigen mening met

Verzamelt en verwerkt informatie

tekst

Herkent meningen die impliciet in een

de ander haast heeft

gesproken tekst voorkomen

gevoelens en ervaringen uit argumenten

Geeft zijn mening (met argumenten) aan onbekenden


3.5 zinsbouw

Stelt een reactie uit tot hij de bijdrage

Herkent en gebruikt een aantal

van de ander geïnterpreteerd en beoordeeld heeft

en schat de reacties in

tijdens het houden van een vraaggesprek


3.7 voorzetsels



Past geleerde woordleer-en onthoud

Noteert opmerkingen van

frequent voorkomende voor- en

achtervoegsels (-loos, on-)

Vertoont een redelijke grammaticale beheersing

3.8 articulatie


strategieën zelfstandig toe

medeleerlingen

Ordent informatie voor een beter begrip

21




2.2 denkrelaties

Herkent beeldspraak en ironie

Verwoordt een oordeel over de waarde van een

tekst(deel) of tv- of radioprogramma en licht dit onderdeel toe

Begrijpt hoofdpunten van nieuwsberichten, documentaires, reclameboodschappen en discussieprogramma’s over vertrouwde onderwerpen 2.3 Begrijpend luisteren




Luistert actief tot 20 minuten naar

Vraagt doelgericht door om

Gebruikt signaalwoorden om structuur aan te

Vraagt aan een ander of hij zijn

verkrijgen

Stemt taalgebruik af op publiek (dialect,

Hanteert formeel taalgebruik in de

Past meerdere presentatievaardigheden toe

Weegt argumenten in een discussie

een tekst, mits enige mate van interactie mogelijk is

de gewenste informatie te

brengen in een presentatie jongerentaal)

Merkt fouten op in zijn uitspraak en herstelt deze Draagt een gedicht voor

Vertoont een redelijke grammaticale beheersing,

waarin aarzelingen en fouten voorkomen, maar hersteld worden

Houdt een duidelijk verhaal met een

samenhangende opsomming van punten en zegt welk punt hij het belangrijkst vindt

mening wil toelichten gewenste situatie

tegen elkaar af en stemt er mee in of keurt af

Geeft commentaar op de visie van

anderen (instemming of afkeuring) Stelt een reactie uit totdat hij de

bijdrage van een ander beoordeeld heeft

Last in langere stukken tekst pauzes in om (grammaticale) fouten te herstellen 3.4 Sociale routines

3.5 zinsbouw

Uit zijn mening in een groep en

Maakt samengestelde zinnen

luistert naar de ander om zo tot een besluit of compromis te komen


3.7 voorzetsels

samen met een aantal voegwoorden c.q.

verbindingswoorden (en, want, maar, dus, omdat,

22

terwijl) en scheidt deze zinnen weer

Past de leerstof over ontleden en benoemen van

zinsdelen veelvuldig toe (herhaling).

Kent het verschil tussen samenstellingen en

afleidingen (waterpomp, schoonheid)

3.8 articulatie




Breidt zijn woordenschat uit door de betekenis van

Gebruikt de feedback van anderen bij

onbekende woorden af te leiden uit de tekst door

het verbeteren van zijn tekst

vorm, woordsoort, samenstelling of context

Stelt kritische vragen bij een stuk

verschillende manieren (letterlijke en figuurlijke

Neemt feedback en verbeterpunten

Definieert de betekenis van woorden op betekenis, synoniem, homoniem)

tekst van een onbekend persoon

mee in het voorbereiden van nieuwe taalactiviteiten

23

Schoolstandaard van de Waterlelie

Recommend Documents