Rotsvaste overtuiging

NIEUWSBRIEF n Bezoek aan Schotland n Broedgeval op Het Bildt

STICHTING WERKGROEP GRAUWE KIEKENDIEF jaargang 8, nummer 5

n Oproep Vogelatlas-tellingen n 2014 in vogelvlucht

n Van alles wat

Rotsvaste overtuiging Door Ben Koks Henk Bleker beschouwde het als zijn mantra: ‘kennis is ook maar een mening’. Dat deze idiote gedachte een paar jaar later in de burelen van het ministerie en een aantal provincies nog steeds als een woekerende zwam de houten balken van een fraai historisch pand doet vermolmen is een feit. Ik zou deze weer geslaagde nieuwsbrief opnieuw kunnen beginnen met een hagenpreek, maar dat zou zonde zijn. Momenteel zijn de eerste wintertellingen uitgevoerd door onze vrijwilligers, worden onze data van het voorbije broedseizoen door onze medewerkers tot interessante maar vooral ook bruikbare stukken omgezet en organiseren we onze eigen toekomstperspectieven. Voor de periode die voor ons ligt heeft onze kennis wederom een bijdrage geleverd aan beter natuurbeheer. Onze samenwerking met een aantal organisaties is versterkt, en met Vogelbescherming Nederland hebben we eerder deze maand een prachtig voorstel rond de bescherming van Blauwe Kiekendieven en velduilen ingediend bij een mooi fonds. Later meer hierover. Toch is het goed om bij de eerste zin van dit stukje stil te staan. Het belangrijkste goed dat we hebben is: onze deskundigheid. De echo van Blekers mantra zal over een paar jaar wel als een slechte grap worden herinnerd. Wat telt is dat we snappen hoe de onderliggende ecologische principes werken, waarop effectieve maatregelen gegrond kunnen worden. Hoewel onze pragmatische kennis door vele wetenschappelijke verhalen is onderbouwd, blijkt het steeds lastiger te worden om beleid met deskundigheid te ondersteunen. Wie denkt dat natuurbeheer in agrarisch gebied eraan toe is om de kennis uit een breed scala van nationaal en internationaal onderzoek te omarmen, komt bedrogen uit. Lees verder op pagina 2 Stichting Werkgroep Grauwe Kiekendief | Postbus 46 | 9679 ZG Scheemda Bezoekadres: Plattelandshuis Oost-Groningen | Nassaustraat 14 | 9671 BW Winschoten www.werkgroepgrauwekiekendief.nl

Pagina 2

De agrarische natuurverenigingen hebben geen boodschap aan kennis. Het boerenverstand werkt immers altijd beter, zij handelen nog steeds volgens het gedachtegoed van onze kleine ponyfokker uit Westerwolde. Kafka in het klein, zou je kunnen zeggen. Het trieste is dat er klaarblijkelijk nog steeds keuzes worden gemaakt waarbij ondoorzichtige lobbytrajecten een grotere impact hebben dan gedurende decennia opgebouwde deskundigheid. Meedeinen op de golven van dit alles zou weleens wat neoliberale voordeeltjes kunnen opleveren (de verdienmodellen tuimelen over elkaar heen in de natuurbescherming). Natuurbescherming is echter gebaat bij idealisme, doelgericht handelen en standvastigheid. Dat begint altijd bij jezelf, alleen met een goed verhaal houd je stand. Terug naar de inhoud: onze Grauwe Kiekendieven die met een satellietzender naar het zuiden zijn gevlogen zitten alweer in de Sahel. Medio januari/februari gaan wij daar ook weer naartoe. Een aantal vogels is gesneuveld nadat ze de broedgebieden hadden verlaten. Van twee wijfjes is het vrijwel zeker dat ze zijn afgeschoten. Geen prettig bericht, maar vanuit het perspectief van bescherming goed om te weten. We wensen jullie weer veel leesplezier toe.

Bezoek aan Schotland ter ere van de Watson Raptor Science Prize Door Raymond Klaassen

Op 31 mei jl. vond ik een e-mail in mijn inbox waarvan ik sterk het vermoeden had dat het spam of een goede grap betrof. Er werd me namelijk medegedeeld dat mijn artikel over mortaliteit bij trekkende roofvogels de ‘Watson Raptor Science Prize’ had gewonnen, en of ik later dat jaar, in september, op het ‘Watson Bird Festival’ over dit artikel wilde komen vertellen. Google vond direct een link naar de prijs, en naar het festival, dus dat zag er hoopgevend uit. Het festival bleek een hommage te zijn aan Donald en Jeff Watson, de eerste een fameus Schotse vogelschilder die vooral verzot was op Blauwe Kiekendieven, de tweede (zijn zoon) een vermaard wetenschapper en onder andere auteur van de briljante Poyser monografie over de Steenarend. Donald stierf in 2005 en Jeff veel te vroeg in 2007, maar de herinnering aan deze bijzondere mensen wordt middels het festival in leven gehouden. Een hoogtepunt van dit festival is de uitreiking van de Watson Science Prize, waarbij de winnaar en de runnerup hun onderzoek komen presenteren. De jury van deze prijs bestaat uit de gerenommeerde Britse en Schotse wetenschappers Ian Newton, Steve Redpath en Des Thompson, mensen waar ik ontelbare boeken en artikelen van heb gelezen. Kortom, dit zat allemaal wel snor! Le es ve rd er

Pagina 3

Toeval of niet, maar de runner-up bleek het artikel van Christiane Trierweiler over de winterse bewegingen van Grauwe Kiekendieven te zijn! Besloten werd dat Ben en ik naar Glasgow zouden afreizen, waarbij ik over mortaliteit en Ben over de Grauwe Kiekendieven zou vertellen. Omdat we in de buurt van Glasgow middenin een belangrijk Blauwe Kiekendievengebied zouden zitten, besloten we ook akkervogelexpert Jules Bos van Vogelbescherming Nederland mee te vragen. Hij is tegenwoordig onder andere belast met het Blauwe Kiekendieven-dossier bij Vogelbescherming. Zo kwam het dat drie goedgemutste heren op vrijdag 19 september landden op Glasgow Airport. Hier werden we opgewacht door organisator en gastheer Roger Crofts. De rest van de middag werden we getrakteerd op een prachtige excursie naar één van de resterende broedgebieden van de Blauwe Kiekendief in Schotland. Blauwe Kiekendieven broeden in Schotland vrijwel uitsluitend in ‘natuurlijke’ heidelandschappen. ‘Natuurlijke’ tussen aanhalingstekens, want deze gebieden zijn volledig ingericht voor de jacht op het Schotse Sneeuwhoen. Het lot van de Blauwe Kiekendief is daarmee onlosmakelijk verbonden, een thema waar we de rest van het weekend over zouden praten. Eén van de eerste dingen die we in het veld zagen was een groepje van die sneeuwhoenders, die in de berm langs de weg kleine steentjes (grit) aan het zoeken waren. Jules was erg blij deze ‘kipjes’ te zien omdat het een nieuwe soort voor hem betrof. We stopten vervolgens op een plek waar twee paar Blauwe Kiekendieven hadden gebroed. Deze paren hadden maar liefst legsels van zes en zeven eieren gehad, iets wat dit jaar niet ongewoon was in Schotland omdat de muizenstand (Aardmuis) daar bijzonder goed was geweest. Het lot van deze nesten, en de jongen die uitvliegen, is echter uitermate somber. Op de Schotse ‘hunting estates’, waar de kiekendieven vrijwel uitsluitend broeden, wordt namelijk een zero tolerancebeleid gevoerd tegen alle mogelijke predatoren van het Schotse Sneeuwhoen.

Le es ve rd er

Pagina 4

Dit inclusief de bij wet beschermde Blauwe Kiekendief, waarvan aan de lopende band nesten worden verstoord en jonge en volwassen vogels worden afgeschoten. De mate van illegale vervolging is zo indrukwekkend dat het gewoon pervers is. Door de illegale vervolging wordt de populatie Blauwe Kiekendieven kunstmatig op een heel laag pitje gehouden, en de enige gebieden waar het nog een beetje goed gaat met de Blauwe Kiekendief zijn plekken zonder vervolging. De tegenkrachten zijn nihil, want vervolging is uitermate moeilijk te bewijzen, waarbij ook nog eens veel jagers hoge posities in het rechtssysteem bekleden. Het absurde van de hele situatie is dat de sneeuwhoenjacht vrijwel geen economische waarde heeft. Gedesillusioneerd door deze sombere verhalen bereikten we Dalry, de oud-woonplaats van Donald Watson, en tevens het gehucht waar het festival zou plaatsvinden. Een goede maaltijd (haggis) en een flinke pint waren noodzakelijk om het leed enigszins te verzachten.

© Jules Bos

Bezoek aan het Schotse broedgebied van de Blauwe Kiekendief

De zaterdag stond in het teken van het festival. Voordat we zelf het podium mochten bestijgen brachten we een bezoek aan het oude woonhuis van de Watsons, dat uiteindelijk een lokaal (natuur)museum zal worden. Dit was werkelijk een indrukwekkend bezoek, vooral omdat de oude werkkamer van Watson sinds zijn dood onveranderd gelaten is. Zijn jas hing nog over de stoel, met zijn pijp ernaast, en het laatste werk waarmee hij bezig was geweest stond nog op de ezel. Ik heb een half uurtje in een stapel schetsboekjes zitten bladeren. Op elke bladzijde een schets van een paar streken, met soms een aantekening erbij. En alle schetsen helemaal raak! Een vliegende Slechtvalk, een zwaan in het water, een Tapuit, etc. etc. Aan dit soort schetsen herken je het oog van de meester! Waanzinnig mooi. Le es ve rd er

Pagina 5

© Jules Bos

Bezoek aan de onveranderde werkkamer van Donald Watson.

Na de lunch mochten we eindelijk ons verhaal vertellen, waarbij ook roofvogel-crack Roy Dennis nog kwam vertellen over roofvogels en satellietzenderonderzoek. Onze verhalen werden zeer goed ontvangen. Bijzonder was de aanwezigheid van de dochters van Donald Watson, en Jeff Watsons vrouw en zoon! Het verhaal van Roy Dennis was indrukwekkend, vooral omdat hij enige dimensies toevoegde aan het probleem van illegale vervolging van roofvogels. Het zenderen van Blauwe Kiekendieven noemde Roy een ‘waste of time and money’ want een zendervogel houdt het in Schotland door de vervolging nog geen paar maanden uit. Illustratief is het lot van twee gezenderde jonge Blauwe Kiekendieven die direct afgeschoten werden zodra ze het ouderterritorium verlieten. Roy vertelde ook uitvoerig over zijn zenderonderzoek bij jonge Steenarenden, waarbij jonge vogels keer op keer onder verdachte omstandigheden verdwijnen in precies dezelfde ‘estates’. Rotte appels die het voortbestaan van de Steenarend in Schotland bedreigen! De rest van de dag en de zondagochtend werd gevuld met het bekijken van het werk van Donald Watson, discussies over roofvogelonderzoek en illegale vervolging, een bezoek aan een zangvoorstelling van lokaal talent, en het onvermijdelijke bezoek aan de pub. Alles bij elkaar was het een zeer geslaagd bezoek aan Schotland. Het festival was zeer de moeite waard. Het laat mooi zien hoe kunst en wetenschap hand in hand gaan. De verhalen over de illegale vervolging waren indrukwekkend en stemden somber, maar tegelijkertijd is het optimisme van de mensen die hiertegen vechten een opsteker, en door praktische mensen als Roy Dennis zullen uiteindelijk deze verschrikkelijke praktijken overwonnen worden. Enigszins vermoeid maar zeer geïnspireerd landden de drie heren zondagnamiddag op Schiphol.

Pagina 6

Broedgeval van een Grauwe Kiekendief op Het Bildt (Friesland) Door Rudy Fopma Het Bildt, Friesland - Na een mislukt broedgeval in 2011 waar twee jongen van ongeveer twintig dagen oud op het moment van ringen met een niet-duidelijke oorzaak dood in het nest lagen, was het voor ons wachten op een nieuwe broedpoging van een paartje Grauwe Kiekendieven. In de afgelopen twee jaren werden er geen Grauwe Kiekendieven bij ons in de buurt waargenomen, maar op 27 mei van dit jaar zag Ebe Mulder een vrouwtje met nestmateriaal vliegen. ’s Middags toen hij weer even stond te posten nam hij ook een prooioverdracht waar. Dat zag er veelbelovend uit! Het mannetje bleek, net als het mannetje van 2011 ook vleugelmerken (wingtags) te dragen. Aflezen bleek op dat moment te moeilijk. In 2011 hadden we al goede contacten opgebouwd met de mensen van Werkgroep Grauwe Kiekendief, dus dit, toen nog ‘mogelijke’, broedgeval meteen gemeld bij Madeleine Postma. Zij was, hoe kan het ook anders, zeer enthousiast en adviseerde ons om dit paartje op afstand te blijven observeren en indien mogelijk de nestplaats zo goed mogelijk vast te stellen, maar er niet bij in de buurt te komen. Nu waren wij dat ook niet van plan, maar wij als weidevogelbeschermers zijn op zich wel anders gewend. Er werd afgesproken om dit broedgeval zo stil mogelijk te houden. Er blijken namelijk in Friesland wat mensen rond te lopen die de achteruitgang van de weidevogels, uiteraard geheel onterecht, wijten aan roofvogels en vervolgens deze roofvogels (proberen te) vervolgen. Misselijkmakend, maar daar heb je wel mee te maken… Ook wordt boer Ytzen Pieter Van der Werf op de hoogte gebracht van dit bijzondere broedgeval in zijn graanveld, en hij is meteen enthousiast en wil zijn volledige medewerking verlenen. Zo mogen we om te beginnen een paaltje op de hoek van het stuk land plaatsen om zo braakballen te verzamelen. Het mannetje maakt eerst nog wel eens gebruik van dit paaltje, maar het vrouwtje geeft toch liever de voorkeur aan de (hogere) mestbult die daar ook in de buurt lag. Op 4 juni zag ik het mannetje boven een stuk braakliggend land jagen. Al snel kon ik de oranje wingtag aflezen (linkervleugel, code zwarte X), maar de blauwe op de rechtervleugel was wat moeilijker. Door een snelle waarneming had ik inmiddels wel een vermoeden, maar zekerheid was er nog niet. Le es ve rd er

Pagina 7

Gelukkig werkte de vogel goed mee, en ging een half uurtje later weer boven het zelfde stuk land jagen. Nu werd mijn vermoeden bevestigd en bleek op de blauwe wingtag ook een zwarte X te staan. Het was de eerste waarneming (terugmelding) van dit mannetje. De vogel was als nestjong geringd en getagd op 13 juli 2012 in de omgeving van Noordbroek, Oost-Groningen. We hebben echt kunnen genieten van deze prachtige vogels. Het is onvoorstelbaar dat het vrouwtje het mannetje al van zo ver weg ziet/hoort aankomen. Wij hadden het mannetje nog niet gezien, maar wisten genoeg als het vrouwtje opvloog…daar komt ie! De prooioverdracht blijft een mooi fenomeen om naar te kijken. Naarmate er vaker gevoerd wordt, kunnen we al snel de exacte locatie van de nestplaats vaststellen. Als blijkt dat het vrouwtje niet lang op het nest blijft zitten te voeren (wat doet vermoeden dat de jongen groot genoeg zijn om de prooi zelf te verorberen), wordt er een afspraak gemaakt om het nest op te zoeken en de jongen te ringen. Op 14 juli komen Almut Schlaich en Madeleine langs. Madeleine gaat eerst even bij de boer langs om kennis te maken. Almut en ik zoeken ondertussen, met behulp van Ebe’s aanwijzingen, het nest op. We hadden de nestlocatie exact goed vastgesteld, dus liepen we er zo naar toe. Er bleken vier jongen in het nest te zitten, maar ze waren nog te klein om te ringen. Besloten wordt om de meegenomen beschermingskooi nog niet te plaatsen, maar deze over het loopspoor richting het nest in het tarwe te plaatsen, zodat eventuele predatoren (zoals de vos) niet via ons loop- en geurspoor bij het nest kunnen komen. Deze beschermingskooi wordt in de eifase en de vroege jongenfase liever nog niet geplaatst om verstoring, het verlaten van het nest door de oudervogels te voorkomen. © Rudy Fopma

De vier Bildtse jongen, 19 juli 2014

Le es ve rd er

Pagina 8

Afgesproken wordt om op 19 juli de kooi om het nest te plaatsen. Samen met Madeleine plaats ik de kooi en wordt tevens de leeftijd van het oudste jong op 22 dagen oud vastgesteld op basis van de vleugellengte (205 mm). Het plaatsen van de kooi is nogal precisiewerk, want elke kleine opening bij de grond moet worden opgevuld tegen de eventueel kleinere grondpredatoren zoals hermelijn en wezel. Na het plaatsen van de kooi is het wachten totdat het vrouwtje weer op het nest landt. Door de verandering rond het nest willen de kiekendieven nog wel eens wat nerveus blijven rondvliegen, voordat ze weer op het nest durven te landen. Of in het ergste geval durven ze helemaal niet meer, zodat de kooi weer verwijderd moet worden. Wij hadden het geluk dat het mannetje net kwam aanvliegen met een prooi toen wij klaar waren. Snel weggegaan bij het nest, en toen maar afwachten. Na de prooioverdracht vloog het vrouwtje bijna rechtstreeks naar het nest, wat een mazzel! Binnen een paar minuten wisten we dus dat dit een geslaagde actie was. Nu de leeftijd van het oudste nestjong was vastgesteld, werd er ook een afspraak gemaakt om de jongen te ringen. Helaas voor mij viel dat in mijn vakantie, dus kon ik daar niet bij aanwezig zijn. Op 23 juli zijn de jongen geringd door Raymond Klaassen, in het bijzijn van o.a. Ebe, boer Van der Werf, Sije Schotanus en nog enkele genodigden. Er blijken drie mannetjes en een vrouwtje te zijn. Dit wordt bepaald aan de hand van de oogkleur (grijs = mannetje, bruin = vrouwtje) en klauwmaat. De jongste vogel is op dat moment negentien dagen oud. Naast de gebruikelijke aluminiumring van het Vogeltrekstation krijgen deze vogels ook een (gele) kleurring met daarop een (zwarte) lettercode. Zo kunnen ze hopelijk volgend jaar of het jaar daarop worden afgelezen, en weten we precies waar deze vogels vandaan komen en hoe oud ze zijn.

© Sije Schotanus

Le

Het oudste jong met kleurring, geel KS.

es ve rd er

Pagina 9

Eind juli ziet Ebe al een paar jongen bij het nest rondvliegen. Als de boer aangeeft dat hij van plan is om op 2 augustus het graan te gaan dorsen, nemen we weer contact op met Madeleine. Zij komt deze dag opnieuw naar het mooie Bildt om met ons te kijken of alle jongen zichzelf al goed kunnen redden, of dat we de nestplaats nog even intact moeten houden. Er blijkt één jong nog niet vliegvlug te zijn, dus volgt er overleg met de boer. Hij vindt het geen probleem een stuk graan te laten staan en we spreken af dat Ebe en ik de nestplaats voor hem markeren en ’s middags bij het dorsen aanwezig zullen zijn om het jong even uit het nest te pakken voor zijn veiligheid. Het jong laat zich makkelijk vangen (door de kooi met een vangnet af te sluiten kan hij ook geen kant op) en wordt door verschillende mensen even goed bekeken. Voor deze vogel dus al die drukte… Daarna snel rond het nest dorsen en enkele banen ernaast, zodat de vogel weer zo spoedig mogelijk terug geplaatst kan worden. Fantastisch dat je zoveel medewerking krijgt van de boer!

© Rudy Fopma

Na de oogst, 2 augustus 2014

In de dagen daarna vliegt ook dit laatste jong uit en zien we de jongen geregeld oefenvluchten maken en prooien van de ouders uit de lucht vangen. Een geweldige ervaring om dat te zien. Het gebied waarin ze rondvliegen wordt steeds groter en halverwege augustus zijn de vogels gevlogen. Op naar Afrika en dan hopelijk volgend voorjaar of over twee jaar weer gezond terug naar Nederland, en dan toch het liefst naar Het Bildt…. Langs deze weg wil ik Werkgroep Grauwe Kiekendief, bedanken voor hun hulp en expertise. De vogels moeten het zelf doen, maar mede dankzij de beschermingsmaatregelen van hen zijn er vier gezonde jongen uitgevlogen. Ik zou zeggen, tot volgend jaar! Noot van de redactie: vooral Ebe Mulder, Rudy Fopma en Ytzen van der Werf bedankt voor jullie goede zorgen en medewerking!

Pagina 10

Oproep Vogelatlas-tellingen provincie Groningen In onze nieuwsbrief van december 2012 stond een oproep van de twee Groninger Atlasdistrictscoördinatoren Willem-Pier Vellinga en Leon Peters om deel te nemen aan de atlasblok-inventarisaties voor de nieuwe Vogelatlas. Een deel van Groningse atlasblokken is/ wordt geteld, maar een groot deel ook nog niet.

© Sovon en Google

Vacante Atlasblokken in het noorden van Nederland. De hele witte blokjes zijn nog vacante 5x5km atlasblokken, de halve witte blokjes zijn voor een deel geclaimd. Dat wil zeggen voor één winter- of één broedseizoen

Uit een mail van Willem-Pier Vellinga aan de werkgroep: “Willen jullie alsjeblieft jullie achterban nog eens wijzen op de mogelijkheid, en gezien de tijd op de toegenomen urgentie van het vogels inventariseren in atlasblokken. Er zijn nog een heel aantal blokken in gebieden waar jullie kind aan huis zijn, en die voor de atlas nog niet geteld worden.” Om toch zoveel mogelijk atlasblokken in de provincie Groningen geteld te krijgen zijn er data gepland om gezamenlijk aan de slag te gaan. In eerste instantie zijn hiervoor een aantal atlasblokken in Oost-Groningen uitgezocht. Het streven is om op die dagen met zoveel mogelijk mensen, in zoveel mogelijk blokken te tellen. Er zijn vier data vastgelegd voor deze gezamenlijke teldagen:

Le es

20 december 2014 7 februari 2015 25 april 2015 6 juni 2015

ve rd er

Pagina 11

Als er liefhebbers voor het Hoogeland zijn is dat ook prima, maar het basisidee is wel om blokken in te trekken die redelijk bij elkaar in de buurt liggen. Op de betreffende dagen zal een aantal vogelaars gezamenlijk vanuit de stad Groningen vertrekken naar een verzamelpunt ergens in/bij het te tellen gebied. Daar kunnen anderen zich aansluiten, om vervolgens in kleine teams op te splitsen.

Start van de tellingen: 10:00 uur Duur: als iedereen in 2x2 kilometerhokken telt, is dat ongeveer een twee uur tellen; met het heen-en-weer reizen en verplaatsingen ter plekke erbij ben je ongeveer vier uur kwijt.

Help je mee Groningen wat vogels betreft in kaart te brengen, en op de kaart te zetten? Voor meer informatie of om je op te geven kan je terecht bij: Leon Peters en Willem-Pier Vellinga [email protected] *Graag aanmelden per e-mail zodat ze blokken kunnen kiezen en toewijzen, en de benodigde documenten vooruit kunnen sturen. Voor telefonisch contact: Leon Peters 06-151 963 72 Willem-Pier Vellinga 06-304 683 70 Handleiding veldwerk Vogelatlas 2012-2015

Noot van de redactie: zo te zien kan Friesland ook nog wel wat tellers gebruiken

Le es ve rd er

Pagina 12

2014 in vogelvlucht; het 25ste jaar nestbescherming van Grauwe (Blauwe en Bruine) Kiekendieven Door Madeleine Postma

Januari 10 januari - in de buurt van Scheemda (O-Gr) wordt Simone, het Blauwe Kiekendiefvrouwtje met logger waargenomen.

Februari 2 februari – tijdens veldonderzoek in Senegal wordt loggervogel Edwin voor het tweede achtereenvolgende jaar teruggezien in zijn overwinteringsgebied, door Almut Schlaich en Ben Koks.

es ve

Loggervogel Edwin in Senegal, 18 februari 2014

Le

© Ben Koks

rd er

Pagina 13

Maart 14 maart - het Grauwe Kiekendiefmannetje Henry begint als eerste van de zeven satellietkieken aan de voorjaarstrek, vanuit de Sahel gaat hij op weg naar het noorden.

April 12 april - het Bruine Kiekendiefmannetje met logger, William, wordt in zijn broedgebied nabij Delfzijl teruggemeld. 16 april - de eerste Nederlandse waarnemingen van Grauwe Kiekendieven in 2014 komen vanuit Zeeland en Groningen. 20 april - de logger met winterdata van Blauwe kiekendiefman Bernard is volledig uitgelezen, en wat blijkt: hij heeft de hele winter in Oost-Groningen doorgebracht. 24 april - een derde kalenderjaar mannetje Steppekiekendief komt in Oost-Groningen een serieuze poging doen om gepaard te raken met een vrouwtje Grauwe Kiekendief. Dit beest met zijn bijzondere capriolen zorgt voor veel reuring, zowel onder de vier paar aanwezige Grauwe Kiekendieven als in het wereldje van de vogelaars, spotters en fotografen.

© Martijn de Jonge

En dat alles vanwege de Steppekiekendief.

Le es ve rd er

Pagina 14

April 24 april - op deze dag wordt in de omgeving van Nieuw Scheemda (Gr) de eerste Grauwe Kiekendief van 2014 met wingtags gemeld en afgelezen. Het is een mannetje met de wingtagcombinatie TnB-/nO. Hij is als nestjong in 2011 in de omgeving van Drieborg (Gr) geringd. Later in het jaar wordt hij regelmatig teruggemeld in de omgeving van Woldendorp, waar hij gepaard blijkt te zijn en vier jongen grootbrengt.

© Daniëlle Keuning

Het mannetje met de wingtagcombinatie TnB - /nO, 10 augustus omgeving Woldendorp

25 april - rond deze datum is in Oost-Groningen het eerste Blauwe Kiekendiefei gelegd. 26 april - Hanna-Luise arriveert als eerste satellietkiek in haar broedgebied.

© Franco Ehlert

Hanna-Luise hier gekiekt een dag nadat ze in haar broedgebied terugkeerde

Mei Le es

7 mei - rond deze datum worden in Flevoland en Groningen de eerste Grauwe Kiekeieren van 2014 gelegd.

ve rd er

19 mei - is dit jaar de datum van het gemiddelde legbegin van de Grauwe Kiekendieven.

Pagina 15

20 mei - vanwege de oogst van een luzerneperceel in Oost-Groningen wordt de eerste nestbescherming geplaatst, een stroomhek rond een nest van een Bruine Kiekendief. Wonderwel accepteert het paartje de bescherming! Begin juli vliegt er één jong uit. 23 mei - Veni Vidi Perdidi; na een maand houdt het Steppekiekendiefmannetje het voor gezien, en is met de noorderzon vertrokken.

© Rein Hofman

De Grauwe Kiekendieven waren niet echt gecharmeerd van deze ‘luchtacrobaat’

31 mei - een eerste Grauwe Kiekendief wordt gevangen en van een GPS-logger voorzien, hij mag als Dirk verder door het leven. Vernoemd naar stagiaire Dirk Oosterholt, die in het broedseizoen op zijn fiets honderden kilometers aflegt voor de MAS-telling.

Juni 4 juni - na Bruine Kiekendiefman William die in 2012 een logger omgebonden kreeg, werd er op deze dag een tweede Bruine Kiekendiefman in Oost-Groningen gevangen en van een logger voorzien, Kjell genaamd, naar onze Vlaamse vrijwilliger Kjell Janssens.

© Raymond Klaassen

Le es

Loggervogel Kjell, een derde kalenderjaar mannetje Bruine Kiekendief

ve rd er

Pagina 16

11 juni - eerste bescherming rond een nest van een Grauwe kiekendief geplaatst. Ging om het nest van satellietzendervogel Lea, dat ze in luzerne had gemaakt. Het nest is in de broedfase helaas mislukt omdat haar mannetje verdween. Jagen en broeden lukt niet in je eentje, ze verliet uiteindelijk haar nest. 17 juni- rond deze datum werd in Drenthe het laatste Grauwe Kiekendiefei van 2014 gelegd. 18 juni - een geringd mannetje Blauwe Kiekendief wordt gevangen en van een GPS-logger voorzien, de vierde Blauwe Kiekendief in Nederland. Hij bleek afkomstig uit een op het nippertje gered nest in 2011, omgeving Bellingwolde. Het platliggende zomertarwe dreigde toen de net uit het ei gekropen jongen onbereikbaar te maken voor de oudervogels. Nu gepaard met een geringd vrouwtje, ook van 2011 en afkomstig van Wangerooge (D). Samen brengen ze vier jongen groot.

© Ben Koks

Jules Bos, Almut Schlaich en Christiaan Both met Blauwe Kiekendiefman Jules

25 juni - na het succes van een webcam bij een nest van Grauwe Kiekendieven in 2013, werd het dankzij vele donaties weer mogelijk om mee te kieken in een Grauwe Kiekendiefnest.

Le es ve rd er

Pagina 17

Juli 4 juli - een nietsvermoedende hobbyvisser in de buurt van Delfzijl krijgt op deze dag te maken een met stel onderzoekers die een mannetje Bruine Kiekendief vangen. Of hij misschien wil assisteren door met zijn paraplu voor schaduw te zorgen? Vervolgens of hij de vogel wil loslaten? Die nog naar hem vernoemd wordt ook; Roelof. En dan heeft RTV Noord ook alles nog op film gezet en ben je op 28 juli in een afsluitend filmpje over de webcamkieken bij Noord Vandaag te zien.

© RTV Noord

5 juli - vlakbij het Lauwersmeergebied in Noord-Groningen worden de eerste jonge Grauwe Kiekendieven op het nest geringd. 19/20 juli - door Almut Schlaich en Ben Koks zijn er voor het eerste in Groot-Brittannië Grauwe Kiekendieven met een satellietzender uitgerust. 23 juli – de laatste webcamdag. Er zijn met succes vier jongen uitgevlogen en het perceel gaat geoogst worden, tijd om de beschermingskooi en camera op te ruimen.

Le es

© Raymond Klaassen

ve rd er

Pagina 18

Juli 24 juli - net als vorig jaar wordt in Drenthe in zomertarwe het laatste nest beschermd. 25 juli - in Wit-Rusland worden op deze dag vijf Grauwe Kiekendieven gevangen, en van satellietzenders voorzien.

Augustus 2 augustus - de laatste jonge Grauwe Kiekendieven worden geringd. 4 augustus - de eerste satellietkiekendieven vertrekken uit hun broedgebieden. 22 augustus - laatste beschermingskooi wordt opgeruimd. 31 augustus - eerste terugmelding van een Nederlandse jonge Grauwe Kiekendief met gele kleurring JF. Het jonge vrouwtje werd gefotografeerd in de omgeving van Marburg (D) op meer dan 350 kilometer van Warfhuizen, waar ze als oudste van een nest van vijf uitvloog.

© Armin Kohler

Juveniel vrouwtje met gele kleurring JF

Le es ve rd er

Pagina 19

Afsluitend Van de zeven satellietkieken die in 2013 naar Afrika vertrokken, keerden er in het voorjaar vijf terug. Er werden drie Grauwe Kiekendieven in Engeland en vijf in Wit-Rusland gevangen en van een zender voorzien. Uiteindelijk zijn er elf op trek gegaan, waarvan er momenteel negen in de Sahel gearriveerd en nog in leven zijn. In het najaar van 2013 vertrokken er tien Grauwe Kiekendieven met een GPS-logger, er keerden er dit voorjaar vijf terug, vier in Oost-Groningen en een in Rheiderland (D). Afgelopen broedseizoen zijn in Nederland drie ‘nieuwe’ mannetjes met een logger uitgerust. © Ben Koks

Van de drie Blauwe Kiekendieven die met een GPS-logger de winter in gingen, zagen we Simone en Bernard terug. Nadat zij vorig jaar een paar vormden deden zij dat dit jaar weer. Een Blauwe kiekendiefman met Nederlandse kleurring kon worden gevangen en hij zorgt met zijn logger nu ook voor veel data. Ook Bruine Kiekendief William keerde weer terug naar zijn broedgebied bij Delfzijl, hij heeft afgelopen broedseizoen gezelschap gekregen van twee ‘nieuwe’ mannetjes Bruine Kiekendief met een GPS-logger. Dit jaar zijn er 60 waarnemingen van Grauwe Kiekendieven met wingtags binnengekomen. Het gaat om 21 individuele vogels die tussen 2007 en 2012 door ons van wingtags zijn voorzien.

Le es ve rd er

Almut Schlaich klimt in een windturbine om een antenne te plaatsen voor het uitlezen van GPS-loggerdata. Rheiderland, 28 mei 2014.

Pagina 20

Grauwe Kiekendieven broedparen, bescherming en broedsucces In Nederland hebben 47 Grauwe Kiekendiefpaartjes gebroed of een broedpoging gedaan. Oost-Groningen

30 paar

Noord-Groningen

7 paar

Flevoland

6 paar

Friesland

3 paar

Drenthe

1 paar

Er zijn 39 nesten beschermd, waarvan 37 nesten met een kooi en twee met een stroomhek. Van de 47 nesten lagen er 41 in wintertarwepercelen, twee in baardtarwe, twee in luzerne, een in zomertarwe en eentje in extensief grasland (distel). Opvallend dit jaar was dat er geen broedparen in wintergerst en koolzaad hebben gebroed.

Van de 39 succesvolle nesten waren er drie met vijf en twaalf met vier uitgevlogen jongen. In totaal zijn er uit 39 nesten 117 jongen gevlogen. Gemiddeld is dat per broedpoging 2,5 jong. Een groot verschil met het broedseizoen van vorig jaar, toen er uit 17 nesten (van 36 broedpogingen) maar 39 jongen uitvlogen! Uniek dit broedseizoen was dat in één van de drie nesten met vijf jongen, vijf mannetjes bleken te zitten!

© WGK

Ben Koks en Hilvert Huizing met de vijf mannetjes uit één nest

Dat was het voor nu. Iedereen die op welke manier en waar dan ook heeft geholpen: hartelijk bedankt voor weer een uniek broedseizoen. Op naar volgend jaar!

Pagina 21

Van alles wat Aandacht voor Blauw In het voorwoord van deze Monty’s Flying Circus noemt Ben Koks het voorstel dat Werkgroep Grauwe Kiekendief samen met Vogelbescherming Nederland heeft ingediend voor de verbetering van de voedselsituatie voor Blauwe Kiekendieven en Velduilen in het waddengebied (eilanden, noordkust en de Dollardpolders). De herfsteditie van het blad ‘Vogels’ van Vogelbescherming staat helemaal in het teken van roofvogels. Een van de artikelen gaat over de Blauwe Kiekendief, daarin wordt beschreven hoe de Blauwe Kiekendieven in Oost-Groningen zijn opgedoken, en daar ook al weer een aantal jaren broeden: ‘De blauwe kiek kan blijven dansen’. In het artikel is ook een oproep geplaatst om het gezamenlijke (Vogelbescherming en Werkgroep) reddingsplan voor de Blauwe Kiekendieven middels een donatie te steunen. Klik op de afbeelding om het artikel ‘De blauwe kiek kan blijven dansen’ te lezen:

© Rein Hofman, www.BIRDFOCUS.nl

In het stuk van Raymond Klaassen over zijn bezoek aan Schotland is te lezen hoe de Blauwe Kiekendief en andere roofvogels het daar zwaar te verduren hebben vanwege het feit dat alles moet wijken voor de Sneeuwhoen. Ook in andere delen van Groot Brittannië is de omvang van roofvogelvervolging zeer zorgelijk. De Royal Society for the Protection of Birds (RSPB) is met verschillende projecten gestart om de Blauwe Kiekendieven onder de aandacht te brengen en te beschermen. Een van de projecten is Skydancer. Lees en bekijk meer over dit project met de volgende twee links: http://www.rspb.org.uk/community/ourwork/skydancer http://youtu.be/2Qz5UZ2KyhY

Pagina 22

In beeld Joris van Alphen, fotograaf en filmmaker is afgelopen winter in Senegal en in de zomer in OostGroningen mee op pad geweest met medewerkers van de Werkgroep. Hij heeft bijzondere foto’s en filmbeelden gemaakt van de Grauwe Kiekendieven en het veldwerk. Een deel daarvan is te zien op zijn website. Klik op de afbeelding om zijn werk te bekijken.