PERSBERICHT VAN DE RAAD VOOR DE MEDEDINGING
De Raad voor de Mededinging kondigde op vrijdag 4 juli 2003 acht besluiten tot toelating af op voorwaarden die binnen het liberalisatieproces van de gas- en elektriciteitssector kaderen. Er werd op Europees niveau over de openstelling van de energiemarkt beslist door Richtlijn 96/92/EG van 19 december 1996 wat elektriciteit betreft en Richtlijn 98/30/EG van 22 juni 1998 wat gas betreft. Beide richtlijnen werden in Belgisch recht omgezet. Met de liberalisatie van de Belgische energiemarkt : - wordt o.m. bedoeld eindafnemers de mogelijkheid te bieden hun energieleverancier te kiezen. De betrokken afnemers worden de “in aanmerking komende afnemers” genoemd. De verbruiksdrempel waardoor bepaald wordt wie al dan niet de vrije keuze mag hebben, werd vastgesteld in een gewestelijke regelgeving; - wordt verplicht een scheiding gemaakt tussen de functies van distributienetbeheerder en die van leverancier aan de in aanmerking komende afnemers; - wordt de continuïteit van de gas- en elektriciteitsvoorziening nagestreefd door een standaard leverancier aan te duiden. Vóór de inwerkingtreding van deze regelgeving werden het beheer van de distributienetten (gas en/of elektriciteit) en de levering van energie aan eindafnemers uitgevoerd door de intercommunales. Sommige intercommunales hadden in 1996 besloten deze activiteiten voor te zetten in partnerschap met Electrabel. Met toepassing van de nieuwe regelgeving die volgt uit bovenvermelde Europese richtlijnen waarbij een geleidelijke openstelling van de energiesectoren wordt opgelegd, mogen de intercommunales de functies van distributienetbeheerder en die van leverancier aan de in aanmerking komende afnemers niet langer tegelijk vervullen. Ze hebben er dan ook voor geopteerd de opdrachten van distributienetbeheerder uit te oefenen en moeten als dusdanig een standaard leverancier aanduiden die dan voor de continuïteit van de openbare dienst zal instaan en energie zal leveren aan elke afnemer die (volgens de geldende gewestelijke regelgeving) zijn leverancier mag kiezen en die dat dus niet doet. In Vlaanderen komen sinds 1 juli 2003 alle eindafnemers van elektriciteit en gas in aanmerking en mogen ze hun leverancier vrij kiezen. Ze werden daar schriftelijk van op de hoogte gebracht.
Dit betekent in de praktijk dat eindafnemers ofwel een contract voor de levering van gas en/of elektriciteit met de leverancier van hun keuze sluiten, ofwel verder bevoorraad worden door de “standaard leverancier” die hen door hun intercommunale werd toegewezen.
1
De Raad voor de Mededinging heeft zich moeten uitspreken over de voorwaarden en de wijze van aanduiding van de standaard leverancier door de intercommunales in die zin dat deze transacties de machtspos itie van Electrabel zouden hebben kunnen versterken en heeft de nodige maatregelen moeten bepalen om aan deze versterking een tegenwicht te bieden met het oog op een werkelijke liberalisatie van deze energiesectoren.
De Raad voor de Mededinging kondigde aldus op 4 juli 2003 acht besluiten betreffende twee in Wallonië en zes in Vlaanderen gevestigde intercommunales af. Het betreft de volgende intercommunales : -
-
-
-
-
-
-
De intercommunale Interest is belast met de distributie van energie in de provincie Luik (streek van Eupen); de «Intercommunale d'Electricité du Hainaut» ("IEH") heeft tot voornaamste taak de distributie en levering van elektriciteit aan de afnemers die op het grondgebied van de aangesloten gemeenten verblijven, te weten de streek van Bergen, La Louvière, Charleroi en Doornik; de intercommunale IVEKA heeft voornamelijk tot taak de distributie van gas en elektriciteit aan de afnemers die op het grondgebied van de aangesloten gemeenten verblijven, te weten de Antwerpse Kempen (Geel / Turnhout); de intercommunale IMEWO heeft als hoofdtaak de distributie van gas en elektriciteit aan de afnemers die op het grondgebied van de aangesloten gemeenten verblijven, te weten het noorden van West-Vlaanderen en het noorden van Oost-Vlaanderen (Brugge, Gent, Lokeren); de intercommunale INTERGEM heeft voornamelijk tot taak de distributie van gas en elektriciteit aan de afnemers die op het grondgebied van de aangesloten gemeenten verblijven, te weten de streek van Sint-Niklaas, Aalst, Ninove en Geraadsbergen; de interc ommunale IVERLEK heeft tot voornaamste taak de distributie van gas en elektriciteit aan de afnemers die op het grondgebied van de aangesloten gemeenten verblijven, te weten het arrondissement Mechelen en de provincie Vlaams Brabant; de intercommunale IGAO heeft voornamelijk tot taak de distributie van gas en elektriciteit aan de afnemers die op het grondgebied van de aangesloten gemeenten verblijven, te weten het arrondissement Mechelen en de Antwerpse Kempen; de intercommunale GASELWEST heeft als hoofdtaak de distributie van gas en elektriciteit aan de afnemers die op het grondgebied van de aangesloten gemeenten verblijven, te weten het zuiden van West-Vlaanderen (Kortrijk, Roulers, Koksijde), het zuiden van OostVlaanderen (Oudenaarde) alsook vijf gemeenten in Henegouwen.
Deze
intercommunales
hebben
de
firma
Electrabel
Customer
Solutions
(ECS),
dochteronderneming voor 100% van Electrabel, als standaard gas- en elektriciteitsleverancier
2
aangeduid voor de zogenoemde « in aanmerking komende afnemers » (d.w.z. degenen die hun leverancier mogen kiezen) die hun recht van vrije keuze niet hebben laten gelden.
De Raad voor de Mededinging heeft in haar besluiten, o.m. op basis van marktonderzoek en van de uiteenzettingen tijdens de hoorzittingen, moeten vaststellen dat de naamloze vennootschap Electrabel rechtstreeks of onrechtstreeks via haar dochterondernemingen aanwezig was op de verschillende gas - en elektriciteitsmarkten en er een machtspositie had. De Raad voor de Mededinging is van mening dat de aanduiding van ECS als standaard leverancier de machtspositie van Electrabel nog versterkt en van dien aard is dat ze de effectieve concurrentie op de markten voor de levering van zowel gas als elektriciteit aan de in aanmerking komende afnemers in België significant belemmert. De Raad voor de Mededinging heeft reeds voordien in vier besluiten verklaard dat de aanduiding van ECS als standaard leverancier door vier andere intercommunales (Sedilec, Simogel, Intermosane 2, Imea) niet toelaatbaar was omwille van de wijze waarop die gebeurd was. Met de bedoeling de aan de Raad voor de Mededinging voorgelegde transacties toelaatbaar te laten verklaren, hebben de intercommunales Interest, IEH, Iverlek, Igao, Gaselwest, Intergem, Imewo en de firma’s Electrabel, Electrabel Customer Solutions en Distrigas meerdere voorgestelde verplichtingen aanvaard om de versterking van hun machtspositie op de energiemarkten te compenseren en de mededinging in deze sectoren te bevorderen. De Raad voor de Mededinging heeft aldus op vrijdag 4 juli 2003 acht uitspraken gedaan (1 per intercommunale) waarbij de aanduiding van ECS als standaard leverancier voor de in aanmerking komende afnemers toegelaten wordt op verschillende voorwaarden die kunnen worden samengevat als volgt : Voorwaarden betreffende de contractuele betrekkingen met de in aanmerking komende afnemers De liberalisatie van de energiesector houdt noodzakelijkerwijze in dat de in aanmerking komende afnemers gemakkelijk en snel van leverancier(s) kunnen veranderen. Krachtens de geldende wetgeving kunnen de in aanmerking komende afnemers die geen contract hebben gesloten met Electrabel/ECS (en die in gas en/of elektriciteit door de standaard leverancier ECS worden bevoorraad) hun opzeggingsrecht onmiddellijk uitoefenen, met inachtneming van een opzegtermijn van een maand en zonder betaling van enige schadevergoeding. De in aanmerking komende afnemers van bovenvermelde intercommunales die een contract van een jaar of meer met Electrabel of ECS hebben gesloten of tot 1 juli 2005 zullen sluiten, kunnen dit contract vanaf de dag dat het een jaar oud is eenzijdig opzeggen met inachtneming van een opzegtermijn van drie maanden en zonder betaling van enige schadevergoeding.
3
ECS zal binnen twee maanden na het besluit van de Raad voor de Mededinging, d.i. ten laatste op 4 september 2003, de in aanmerking komende afnemers van deze intercommunales die reeds een contract van een jaar of meer hebben getekend over dat opzeggingsrecht informeren. Hiermee wordt eigenlijk bedoeld de komst van nieuwe operatoren op de markt aan te moedigen.
Voorwaarden betreffende de elektriciteitsproductie of -voorziening Effectieve mededinging betekent verschillende producenten en elektriciteitsbronnen. Daarbij dient men ook over voldoende capaciteiten te beschikken om de levering aan afnemers tegen concurrerende prijzen te kunnen waarborgen. In deze context werden enkele denkpistes gevolgd. Ontbinding van de in 1995 gesloten vereniging tussen Electrabel en SPE In 1995 hadden de elektriciteitsproducenten zich verenigd met als gevolg dat ze voor (bijna) 100 % van de productie zorgden. Aan deze vereniging moest een einde worden gemaakt wilde men de markt voor elektriciteitsproductie aan concurrentie openstellen. Dit gebeurde via de overeenkomst van 19 mei 2003. Deze transactie werd op de dag zelf aan de Raad voor de Mededinging meegedeeld, die na een onderzoek naar de omvang en de gevolgen van de betrokken overeenkomst deze toelaatbaar heeft verklaard bij besluit van 13 juni 2003. SPE kan voortaan op een onafhankelijke wijze haar productieactiviteiten verder ontwikkelen en zal een geïnstalleerde capaciteit van ongeveer 1600 MW beheren, wat circa 10 % uitmaakt van de geïnstalleerde capaciteit in België en van de overeenstemmende GWh-productie. SPE beschikt naar aanleiding van deze ontbinding over verscheidene productiemiddelen en kan onmiddellijk operationeel zijn. Oprichting van een elektriciteitsbeurs in België De Raad voor de Mededinging is tot de conclusie gekomen dat er in ons land een elektriciteitsbeurs tot stand diende te worden gebracht om de liquiditeit van de markten voor de levering van elektriciteit te verhogen ten bate van de nieuwe operatoren. Electrabel heeft zich ertoe verbonden de liquiditeit van de beurs te verzekeren door dagelijks 100 MW bij aan- en verkoop aan te bieden zodra de beurs is opgericht.
Veiling van virtuele capaciteiten
4
De Raad voor de Mededinging heeft samen met de overige mededingingsautoriteiten (Dienst voor de Mededinging en Korps Verslaggevers) onderzocht welk volume best beschikbaar gesteld zou moeten worden voor de in aanmerking komende afnemers. Er werd hiertoe zelfs een beroep gedaan op een internationaal expert.
Dat onderzoek heeft aangetoond dat de behoeften van alle in aanmerking komende afnemers zouden kunnen oplopen van 5629 MW in 2004 tot 6800 MW in 2008 en dat gemiddeld eenderde van deze afnemers in de eerste jaren na de liberalisatie van leverancier veranderen. Men dient erop te wijzen dat de capaciteiten die ingevolge de ontbinding van de vereniging Electrabel-SPE vrijgekomen zijn niet zullen voldoen om aan deze potentiële vraag te beantwoorden. Daarom heeft Electrabel aanvaard d.m.v. een veilingssysteem virtuele productiecapaciteiten beschikbaar te stellen voor zijn concurrenten tijdens periodes van 6, 12, 24 en 36 maanden t.e.m. 31 december 2008 (de leveringen kunnen dus tot in december 2011 worden gespreid). Electrabel heeft beloofd dat de veiling vanaf 1 januari 2004 operationeel zou zijn en zal ondertussen vanaf 1 augustus 2003 250 MW op het Belgische net beschikbaar stellen voor zijn concurrenten.
Voorwaarden betreffende de distributie van elektriciteit Plaatsing van “Chinese Walls” Werknemers van Electrabel blijven technische diensten verlenen voor intercommunales die tegenwoordig als distributienetbeheerders optreden. Deze personeelsleden dienen een verbintenis aan te gaan om de vertrouwelijkheid van de in het kader van hun opdracht ingewonnen informatie in acht nemen en mogen in geen enkel geval deze informatie meedelen aan andere leden van Electrabel met andere functies of aan leden van een andere dochteronderneming. Voorwaarde betreffende het beperkte gebruik van de naam en/of het logo van Electrabel De bovenvermelde intercommunales, de naamloze vennootschap Electrabel en de dochterondernemingen ervan hebben zich ertoe verbonden geen melding te maken van de naam en het logo Electrabel op het briefpapier van de intercommunales ondanks het feit dat Electrabel deze technische diensten blijft verlenen en geen enkele verwijzing te maken naar de technische exploitatie van het net in reclame voor de Belgische leveringsactiviteiten en omgekeerd. Daarenboven brengt deze eis ook met zich mee dat de gebouwen, de telefooncentrales gescheiden dienen te worden en dat het logo geschrapt dient te worden van de andere dragers, inz. van de voertuigen van de intercommunales. Elke gemeenschappelijke reclame- of voorlichtingscampagne vanwege de intercommunales en de ondernemingen van de groep Electrabel zal worden bestraft met een dwangsom van 5000 euro
5
per advertentie of boodschap, o.a. per affiche, publicatie, webbladzijde of om het even welke reclamespreiding die hiermee strijdig is.
Wat de gassector betreft Ook in de gassector hebben Electrabel en Distrigas een machtspositie. De aanduiding van ECS als standaard gasleverancier voor de in aanmerking komende afnemers van meerdere intercommunales dreigt deze machtspositie nog verder te versterken en aldus de effectieve mededinging op de markt voor de levering van gas aan de in aanmerking komende afnemers significant te belemmeren. De vennootschappen Electrabel, ECS en Distrigas hebben ermee ingestemd een reeks verbintenissen aan te gaan opdat de Raad voor de Mededinging deze transacties toelaatbaar zou verklaren. Toegang tot het transmissienet Het transmissienet wordt beheerd door Fluxys, een vennootschap ontstaan uit de splitsing van Distrigas waarmee ze dezelfde aandeelhouders deelt. Bij koninklijk besluit van 4 april 2003 werd een gedragscode inzake toegang tot de transmissienetten voor aardgas bekrachtigd waarin o.a. wordt bepaald dat het transmissiebedrijf “aan de eisen van transparantie, objectiviteit en redelijkheid “ moet voldoen en dat het “zich van elke discriminatie tussen netgebruikers of categorieën van netgebruikers onthoudt”. Hierin wordt eveneens de informatie die permanent beschikbaar dient te zijn voor netgebruikers zeer nauwkeurig vastgesteld alsook de te volgen procedures en de in acht te nemen termijnen voor de verlening van toegang tot het net. Door een aantal elementen kunne n nieuwe leveranciers erop rekenen dat ze in ieder geval over de nodige en voldoende transmissiecapaciteiten zullen kunnen beschikken om aan de vraag van hun afnemers te beantwoorden. Overdracht van een aandeel LNG door Distrigas Distrigas heeft zich er op de hoorzitting o.m. toe verbonden de hoeveelheid LNG op niet discriminerende voorwaarden aan concurrenten over te dragen waarmee ze dan tot in september 2006 aan de behoeften van afnemers kunnen voldoen die verworven worden naargelang het aandeel verkregen wordt. Contractduur
6
Electrabel/ECS/Distrigas (of enige andere vennootschap van de groep) hebben zich ertoe verbonden de in aanmerking komende afnemers die een contract hebben gesloten of die dat tot 1 juli 2005 zullen doen met bovenvermelde bedrijven voor de levering van gas tijdens 1 jaar of meer het recht te verlenen om dat contract jaarlijks vanaf dat het een jaar oud wordt eenzijdig op te zeggen met inachtneming van een opzegtermijn van 6 maanden en zonder betaling van enige schadevergoeding opdat deze afnemers bij een meer gevorderde liberalisatie gemakkelijk van leverancier kunnen veranderen. Met het oog op de uitvoering van deze verbintenis zal er in de contracten gesloten tussen Electrabel/ECS/Distrigas en de betrokken afnemers een standaardbeding worden ingelast waarbij een eenzijdig opzeggingsrecht wordt verleend.
De vennootschappen Electrabel/ECS/Distrigas hebben beloofd binnen twee maanden na het besluit tot goedkeuring van de Raad, d.i. ten laatste op 4 september 2003, de in aanmerking komende afnemers van de betrokken intercommunale die reeds een contract van een jaar of meer hebben getekend over het bovenvermelde opzeggingsrecht te informeren. De opzegtermijn voor gas is weliswaar langer dan die voor elektriciteit. Dat verschil valt te verklaren doordat Distrigas in tegenstelling tot wat er met elektriciteit gebeurt zelf geen gas produceert en zich dan ook moet bevoorraden bij producenten waarmee ze een contract gesloten heeft, wat een termijn voor de reorganisatie van zijn bevoorrading impliceert.
Plaatsing van “Chinese Walls” De gedragscode bevat reeds precieze regels i.v.m. de aanwending van de gevoelige informatie. Werknemers van het transmissiebedrijf mogen bijvoorbeeld niet voor een leveringsbedrijf werken. Dat verbod geldt voor een periode van 6 maanden na het vervallen van de arbeidsovereenkomst. Ook gemachtigden, aannemers en onderaannemers van het transmissiebedrijf die vermogensbelangen hebben bij leveringsbedrijven of een van hun verwante of verbonden bedrijven, diene n een vertrouwelijkheidsplicht na te komen. Electrabel, ECS en Distrigas hebben aanvaard deze vertrouwelijkheidsclausules uit te breiden tot elke andere vennootschap van de groep die aan de intercommunales voor gasdistributie diensten verleent.
Beperkt gebruik van de naam en het logo van Electrabel De vennootschappen Electrabel/ECS/Distrigas hebben zich ertoe verbonden om de naam « Electrabel » of « Distrigas » of het logo van Electrabel/Distrigas in de groep Suez op de volgende wijze te beperken :
7
-
de naam Electrabel/ECS/Distrigas of het overeenstemmende logo zullen nergens op het briefpapier van de gasdistributienetbeheerders komen te staan;
-
bij reclame voor de Belgische leveringsactiviteiten zal niet worden verwezen naar de technische exploitatie van het gasdistributienet en omgekeerd.
De Raad is van oordeel dat de naam en het logo van Electrabel binnen 3 maanden na de bekendmaking van het besluit, zijnde ten laatste op 4 oktober 2003 dienen te worden bedekt op en/of verwijderd van alle voertuigen en gebouwen van de intercommunaledistributienetbeheerder alsook in alle desbetreffende mededelingen, ongeacht de drager ervan, op straffe van een dwangsom. De Raad voor de Mededinging heeft ook andere voorwaarden opgelegd waarbij geen commentaar kan worden geleverd om reden van vertrouwelijkheid of in het kader van een persbericht.
De Raad voor de Mededinging meent dat deze voorwaarden die bij de besluiten van 4 juli 2003 werden opgelegd, de versterking van de machtspositie van Electrabel, ECS, Distrigas zullen tegenwerken en het ontstaan van mededinging in de gas- en elektriciteitssector in de hand zullen werken.
***********
8
