PERANCANGAN GAME BOARD SEBAGAI MEDIA EDUKASI MANFAAT MAKAN SAYUR UNTUK ANAK USIA 7-9 TAHUN
Skripsi Aplikatif
Disusun Untuk Memenuhi Persyaratan Dalam Memperoleh Gelar Sarjana 1(S1) Bidang Studi Visual And Art Communication Disusun Oleh :
Nama
:Raden Garnis Puspita
NIM
:44408010040
Jurusan
:Visual and Art Communication
FAKULTAS ILMU KOMUNIKASI UNIVERSITAS MERCU BUANA JAKARTA 2013
KATA PENGANTAR
Bismillahirrahmanirrahim Alhamdulillahirabbil’alamin, segala puji dan syukur penulis haturkan kehadirat Allah SWT yang telah melimpahkan rahmat dan hidayahnya sehingga penulis dapat menyelesaikan skripsi aplikatif yang berjudul “Perancangan Game Board Sebagai Media Edukasi Manfaat Makan Sayur Untuk Anak Usia 7-9 Tahun”. Tugas ini disusun untuk memenuhi persyaratan dalam memperolehngelar sarjana 1(S1) , bidang studi Visual and Art Communication, Fakultas Ilmu Komunikasi Universitas Mercu Buana. Penulis menyadari, dalam menyusun skripsi aplikatif memerlukan suatu proses yang panjang dan tidak instant. Tapi, tanpa segenap motivasi, kesabaran, kerja keras, optimism dan do’a, mustahil penulis sanggup untuk menjalani tahap demi tahap dalam pengerjaan tugas ini. Seperti kata pepatah “Tak ada gading yang tak retak” maka tak ada juga suatu karya tulis yang sempurna oleh karena itu, saran dan kritik yang membangun penulis harapkan agar dapat memberikan manfaat bagi peningkatan penulis dimasa yang akan datang.
vi
Melalui kesempatan ini pula, dengan segala kerendahan hati peneliti ucapan terima kasih yang tak terhingga, wajib saya berikan kepada: 1. Bpk. Dr. Farid Hamid, M.Si selaku dosen pembimbing, yang telah meluangkan waktunya untuk membantu dan membimbing penulis sehingga skripsi aplikatif ini dapat selesai dengan baik. 2. Bpk. Cahyoko Triharsatmo S.Ds selaku dosen pembimbing,
yang telah
meluangkan waktunya dan membimbing saya dalam menyelesaikan tugas ini. 3. Bpk. Dr. Ahmad Mulyana, M.Si selaku ketua bidang studi Visual and Art Communication Fakultas Ilmu Komunikasi sekaligus ketua sidang skripsi penulis. 4. Bpk. Drs. Hardiyanto, M.Si selaku penguji ahli. 5. Ibu. Dr. Agustina Zubair, M.Si selaku dekan fakultas Ilmu Komunikasi Universitas Mercu Buana. 6. Bapak Hardiana S.Pd selaku Kepala Sekolah SDIT Al-Istiqomah yang telah memberikan izin penulis untuk, melakukan wawancara. Alhamdulillah berjalan dengan lancar. 7. Ibu Sutriah selaku Wakil Kepala Sekolah SDIT Al- Istiqomah, Ibu Endah Nofiyatun selaku Guru Wali Kelas 2 Badar yang telah bersedia menjadi responden dan memberikan informasi disela-sela kesibukannya. 8. Kaka dan adik di Keluarga anaklangit telah membantu dan berpartisipasi dalam simulasi game board ini. vii
9. Untuk semua teman – teman Komunikasi Visual Angkatan 2008 yang telah memberikan semangat, tetap kompak dan cepet lulus ya...Amin 10. Untuk sahabat – sahabat ku Icha ,Frida,Tyas, Dangbi, Frida, Bece, Koedil, Bundo, Exapo, Mayang, Nita, Cece dan semua yang tidak bisa disebutkan satu persatu yang telah banyak membantu memberikan kritik, saran dan semangat. 11. Untuk Mamah, Babap, Ade dan Kakakku yang telah memberikan semangat bahwa, tidak ada apapun yang tidak bisa dikerjakan jika ada kemauan. Meskipun ucapan terimakasih urutan paling terakhir, tapi kalian paling pertama dihatiku. Akhir kata penulis mengucapkan terimakasih banyak kepada seluruh pihak yang telah membantu penulis dalam melakukan simulasi dan perancangan tugas ini. Semoga tugas ini dapat memberikan manfaat bagi pembaca umum lainnya dan semoga semua pihak mendapatkan balasan yang setimpal dari Allah SWT.
Tangerang,11 Januari 2013
Raden Garnis Puspita
viii
DAFTAR ISI
LEMBAR PERSETUJUAN SKRIPSI APLIKATIF........................................... ii TANDA LULUS SIDANG SKRIPSI APLIKATIF............................................iii PENGESAHAN PERBAIKAN SKRIPSI APLIKATIF..................................... iv ABSTRAK ...............................................................................................................v KATA PENGANTAR ..............................................................................................vi DAFTAR ISI .............................................................................................................ix DAFTAR GAMBAR DAN ILUSTRASI................................................................xii
BAB I PENDAHULUAN .........................................................................................1 1.1Latar Belakang Masalah........................................................................................1 1.2 Rumusan Masalah ................................................................................................5 1.3 Pembatasan Masalah ............................................................................................5 1.4 Tujuan Penelitian .................................................................................................5 BAB II KAJIAN TEORITIS ...................................................................................6 2.1 Ilmu Komunikasi ..................................................................................................6 2.1.1 Pengertian Komunikasi ...............................................................................6 2.1.2 Proses Komunikasi ......................................................................................7 2.2 Komunikasi Visual ...............................................................................................8 2.2.1 Fungsi Komunikasi Visual ..........................................................................9 2.2.2 Unsur-unsur Komunikasi Visual .................................................................10 2.3 Komunikasi Persuasif...........................................................................................16 2.3.1 Teori Persuasif ............................................................................................17 2.3.2 Faktor-Faktor Komunikasi Persuasif ..........................................................17 2.4 Pola Makan Sehat .................................................................................................18 ix
2.5 Sayuran.................................................................................................................21 2.5.1 Definisi Sayuran ..........................................................................................21 2.5.2 Manfaat Sayuran Berdasarkan Warna .........................................................21 2.6 Anak .....................................................................................................................23 2.6.1 Karakteristik Perkembangan Anak .............................................................23 2.6.2 Pola Perkembangan Anak Usia Dini ...........................................................27 2.6.3 Cara Belajar Anak Usia Dini ......................................................................28 2.7 Media Pembelajaran .............................................................................................30 2.7.1 Manfaat Media Pembelajaran .....................................................................31 2.7.2 Metode Pembelajaran ..................................................................................33 2.8 Permainan Edukatif ..............................................................................................34 2.9 Game Board .........................................................................................................34 2.9.1 Sejarah Game Board ...................................................................................35 2.9.2 Jenis-Jenis Game .........................................................................................36 2.9.3 Contoh Game Board Pendidikan ................................................................39
BAB III STRATEGI PERANCANGAN ................................................................41 3.1 Strategi Komunikasi .............................................................................................41 3.1.1 Tujuan Komunikasi .....................................................................................41 3.1.2 Materi Pesan ................................................................................................42 3.2 Target Audiens .....................................................................................................42 3.3 Strategi Kreatif .....................................................................................................43 3.3.1 Pendekatan Kreatif ......................................................................................43 3.3.2 Pendekatan Visual .......................................................................................43 3.4 Strategi Media ......................................................................................................44 3.5 Konsep Visual ......................................................................................................44 x
3.5.1 Warna ..........................................................................................................44 3.5.2 Tipografi ......................................................................................................45 3.5.3 Tas Untuk Tempat Kartu .............................................................................45 3.5.4 Tas Untuk Poin............................................................................................47 3.5.5 Kartu Senjata ...............................................................................................48 3.5.6 Poin .............................................................................................................55 3.5.7 Dadu ............................................................................................................55 3.5.8 Buku Panduan .............................................................................................56 3.5.9 Game Board ...............................................................................................57 3.5.10 Packaging .................................................................................................59 3.5.11 Ilustrasi Permainan ...................................................................................59 3.6 Biaya Produksi .....................................................................................................60 BAB IV TEKNIS PRODUKSI MEDIA ..................................................................65
4.1 Teknis Media........................................................................................................65 4.2 Teknis Produksi Media ........................................................................................66 BAB V KESIMPULAN DAN SARAN ...................................................................89 5.1 Kesimpulan ..........................................................................................................89 5.2 Saran.....................................................................................................................90 DAFTAR PUSTAKA DAFTAR RIWAYAT HIDUP LAMPIRAN
xi
DAFTAR GAMBAR DAN ILUSTRASI
Gambar 2.1 Warna RGB ............................................................................................11 Gambar 2.2 Warna CMYK ........................................................................................11 Gambar 2.3 Warna Primer .........................................................................................11 Gambar 2.4 Warna Sekunder .....................................................................................11 Gambar 2.5 Warna Tersier .........................................................................................12 Gambar 2.6 Gambar tangan .......................................................................................12 Gambar 2.7 Gambar vektor dan bitmap .....................................................................13 Gambar 2.8 Logo PUGS di Indonesia .......................................................................19 Gambar 2.9 Senet .......................................................................................................35 Gambar 2.10 Mehen ...................................................................................................36 Gambar 2.11 Igo.........................................................................................................36 Gambar 2.12 Ikuti Cai ................................................................................................39 Gambar 2.13 Giant Eco Monopoly ............................................................................40 Gambar 2.14 Dokter Kecil .........................................................................................40 Gambar 3.1 Kartun Sayuran.......................................................................................43 Gambar 3.2 Warna .....................................................................................................45 Gambar 3.3 Tas Pemain .............................................................................................45 Gambar 3.4 Tas Kartu Untuk Pembimbing................................................................46 Gambar 3.5 Tas Untuk Poin .......................................................................................47 Gambar 3.6 Kartu Senjata Sayur................................................................................48 Gambar 3.7 Kartu Penyakit ........................................................................................50 Gambar 3.8 Kartu Keberuntungan .............................................................................52 xii
Gambar 3.9 Kartu Petunjuk........................................................................................53 Gambar 3.10 Poin ......................................................................................................55 Gambar 3.11Dadu ......................................................................................................55 Gambar 3.12 Buku Panduan ......................................................................................56 Gambar 3.13 Game Board .........................................................................................57 Gambar 3.14 Packaging .............................................................................................59 Gambar 4.1 Cover Kartu Senjata Sayur .....................................................................66 Gambar 4.2 Kartu Senjata Sayur Sawi dan Toge si Penjaga Kesehatan Tulang .......67 Gambar 4.3 Kartu Senjata Sayur Paprika Si Sumber Vitamin C ...............................68 Gambar 4.4 Kartu Senjata Sayur Bayam Si Tameng Zat Besi .................................69 Gambar 4.5 Kartu Senjata Sayur Tomat Si Ingatan Super.........................................70 Gambar 4.6 Kartu Senjata Sayur Brokoli Si Jubah Serat...........................................71 Gambar 4.7 Kartu Senjata Sayur Wortel dan Jagung si Mata Laser ..........................72 Gambar 4.8 Kartu Senjata Keberuntungan ................................................................73 Gambar 4.9 Cover Kartu Petunjuk .............................................................................74 Gambar 4.10 Kartu Petunjuk .....................................................................................75 Gambar 4.11 Cover Kartu Penyakit ...........................................................................76 Gambar 4.12 Kartu Penyakit Monster Pencuri Vitamin A ........................................77 Gambar 4.13 Kartu Penyakit Daerah Tanpa Serat .....................................................78 Gambar 4.14 Kartu Penyakit Daya Ingatmu Melemah ..............................................79 Gambar 4.15 Kartu Penyakit Kekurangan Zat Besi ...................................................80 Gambar 4.16 Kartu Penyakit Daya Tahan Tubuh Lemah .........................................81 Gambar 4.17 Kartu Penyakit Monster Osteoporosis .................................................82 Gambar 4.18 Poin ......................................................................................................83 xiii
Gambar 4.19 Dadu .....................................................................................................83 Gambar 4.20 Buku Panduan ......................................................................................84 Gambar 4.21 Tas Kartu Untuk Pemain .....................................................................85 Gambar 4.22 Tas Kartu Untuk Pembimbing..............................................................85 Gambar 4.23 Tas untuk Poin Pemain.........................................................................86 Gambar 4.24 Tas untuk Poin Pembimbing ................................................................86 Gambar 4.25 Game Board .........................................................................................87 Gambar 4.26 Packaging .............................................................................................88
xiv
