Patiëntenfolder Dementie
Wat is dementie? Wanneer men ouder en meer vergeetachtig wordt, denkt men vaak aan dementie. Er bestaat echter ook een vorm van ouderdomsvergeetachtigheid waarover men zich geen zorgen hoeft te maken en die normaal is bij het ouder worden. Het onderscheid tussen ouderdomsvergeetachtigheid en dementie is soms moeilijk te maken.
aanleiding geven tot spanningen binnen de relatie of familie; daarnaast kunnen er ook problemen op het werk of binnen
het verenigingsleven opduiken, juridische problemen, isolement, …
Het begrip ‘dementie’ is moeilijk te definiëren.
De kern van de ziekte zit het vaakst in geheugen-
Dementie is niet één bepaalde ziekte met één
verval, wat leidt tot stoornissen in het dagelijks
bepaalde oorzaak. Men spreekt eerder van een
functioneren. Zaken die recent verteld werden,
syndroom, een groep van symptomen of klach-
kunnen niet onthouden worden of men vergeet
ten die in combinatie voorkomen. Dementie is
wat men net heeft gezegd. Herinneringen uit het
een chronische, progressieve en onomkeerbare
verleden blijven veel beter en langer bewaard.
achteruitgang van het geestelijk functioneren,
Naast de geheugenproblemen treden na verloop
met lichamelijke, familiale en maatschappelijke
van tijd ook oriëntatieproblemen op. Ook
gevolgen.
planning en organisatie worden moeilijker en
• Chronisch: het is een langdurige, blijvende
de denkprocessen, die voorheen als het ware automatisch verliepen, raken verstoord.
ziekte die een verloop over verschillende
Na verloop van tijd wordt de persoon met
jaren kent.
dementie steeds meer afhankelijk van derden
• Progressief: de symptomen nemen toe met de tijd.
• Onomkeerbaar: er is geen genezing mogelijk.
• Psychisch of geestelijk functioneren: P 2 — Wat is dementie?
• Sociaal, maatschappelijk: dementie kan
en heeft hij steeds meer nood aan structuur. Vaak gaat dit proces gepaard met angstgevoelens. De persoon met dementie verdwaalt in zijn eigen hoofd, het verleden wordt heden, … langzaamaan vervreemdt hij van de mensen en de dingen rondom zich. Doordat dit proces geleidelijk aan (‘sluipend’) verloopt, kan de diagnose vaak pas laattijdig
het geheugen, de oriëntatie, de kennis
gesteld worden. De duidelijke tekenen komen
en het denken werken steeds moeizamer.
pas wanneer het zelfstandig bestaan moeilijk
• Lichamelijk: in een verder stadium of bij bepaalde types van dementie worden
bepaalde lichaamsfuncties aangetast.
wordt en/of er een duidelijke beperking in het sociaal leven ervaren wordt.
Kenmerken van dementie Tijdens het dementieproces treden een aantal kenmerken op die gecombineerd, al dan niet
• Handelingsstoornissen (of apraxie):
eenvoudige, vroeger automatische hande-
apart, voorkomen. Elke persoon is uniek en de
lingen lopen moeilijk bv. niet weten wat men
vorm van dementie kan verschillen, daarom
met de tandenborstel moet doen of hoe
zullen deze kenmerken in meer of mindere mate
men de tandpasta moet aanbrengen, zich
aanwezig zijn bij de persoon met dementie.
niet meer kunnen aankleden, …
• Inprentingstoornissen: moeilijkheden om nieuwe informatie te onthouden.
• Stoornissen in het herkennen van mensen/ voorwerpen (of agnosie): de persoon her-
Gebeurtenissen uit het verleden zijn hier en
kent de (betekenis van de) dingen, personen
daar wel nog opgeslagen. Men spreekt vaak
en dagelijkse gebruiksvoorwerpen niet meer
over een ‘oprollend geheugen’: de meest
bv. niet meer herkennen van eigen familie-
recente herinneringen worden het eerst
leden, onderscheiden van links en rechts, bij
‘opgerold’, geleidelijk aan worden ook
het tandenpoetsen de eigen tandenborstel
herinneringen van vroeger meer onduidelijk
en/of tandpasta niet meer herkennen, …
en vergeten.
• Afnemend leervermogen: moeilijkheden om nieuwe dingen aan te leren.
• Stoornissen in het recent geheugen: door
de problemen met het opslaan van nieuwe informatie is het recent geheugen gestoord.
• Stoornis in het executief/uitvoerend
functioneren: plannen en organiseren lukt niet meer; de volgorde van de verschillende handelingen wordt door elkaar gehaald.
• Perseveratie: de persoon zit vast op vlak van spreken, handelen, gedragingen
Na verloop van tijd ontstaan er 'leemtes' bij
bv. steeds dezelfde zinnen of woorden
het herinneren van vroegere gebeurtenis-
herhalen, een identieke foto laten zien,
sen. Men wordt onzeker en verliest greep
dezelfde bewegingen blijven maken, …
op de werkelijkheid.
het inzicht in normen en waarden vervaagt.
worden niet meer begrepen of voorwerpen
Men verliest zijn ‘manieren’ en gedraagt zich
en personen kunnen niet meer benoemd
niet meer netjes. Bv. men zegt dingen die
worden. Later wordt ook het vormen van
niet gepast zijn, men vergeet zich te veront-
zinnen moeilijk.
schuldigen wanneer men iets of iemand
P3
(om)stoot, …
Kenmerken van dementie —
• Taalstoornissen (of afasie): woorden
• Decorumverlies of verlies van fatsoen:
• Affectieve labiliteit: emoties kunnen moeilijker onder controle gehouden worden.
Lachen en huilen liggen heel dicht bij elkaar en kunnen elkaar snel afwisselen. In periodes van besef van de cognitieve achteruitgang kan de persoon met dementie zeer triest en neerslachtig zijn, depressie schuilt
Enkele cijfers in verband met dementie
nooit ver om de hoek.
• Gestoorde zelfverzorging: de persoon kan
geleidelijk aan minder zelf instaan om zich te wassen, zich aan te kleden, …
In België zijn er ruim 150.000 personen met dementie. Met het toenemen van de leeftijd wordt de kans op het voorkomen van de ziekte groter:
• Vanaf 50 jaar bij 2,3% van deze groep • Vanaf 65 jaar bij 5% een ernstige en bij
15% een milde vorm
P 4 — Enkele cijfers in verband met dementie
• Vanaf 80 jaar bij 25% van de ouderen • Vanaf 90 jaar bij 30% van de bevolking
Types dementie
een periode van stabiliteit, tot een volgende periode van verwarring. Er is langer sprake van ziektebesef bij deze vorm van dementie.
3
LEWY BODY-DEMENTIE (ongeveer 15%)
De Lewy Body-dementie is na de ziekte van
Er zijn verschillende vormen van dementie. Net
Alzheimer en de vasculaire dementie het
als ‘kanker’ of ‘reuma’ is dementie een verzamel-
meest voorkomende type dementie. Deze vorm
begrip. We lichten de 4 meest voorkomende
begint met aandachtsproblemen, vertraagd
vormen toe.
denken en vertraagd handelen. Visuele en auditieve hallucinaties treden vroegtijdig op.
1
ALZHEIMERDEMENTIE (ongeveer 60%)
De achteruitgang van het functioneren is zeer
Dit is de vorm van dementie die het meest
schommelend, met momenten van herstel.
voorkomt. De aandoening ontwikkelt zich
De lichaamsbewegingen worden moeilijker
geleidelijk en is onomkeerbaar. Ziektebesef is
vanwege stijver wordende spieren, de voor-
vaak afwezig. Doordat er in het hersenweefsel
overgebogen houding en traagheid (parkinson-
abnormale opeenhopingen van eiwitachtige
achtige symptomen). Daarnaast ontstaan er
stof opduiken of doordat hersenweefsel
problemen met de spraak en het taalbegrip,
afsterft, raken de hersenen langzaam maar
stijgen de geheugenklachten, zijn er proble-
zeker aangetast. Er ontstaan minuscuul kleine
men met het verrichten van handelingen en
holtes in de hersenen die informatieoverdracht
treedt depressie op. Deze vorm wordt veroor-
tussen de zenuwcellen verstoren. Dit heeft een
zaakt door ophopingen van eiwit in de herse-
impact op het geheugen en het dagdagelijks
nen die Lewy lichaampjes worden genoemd.
functioneren, afhankelijk van de plaats waar de hersencellen afsterven. Vrouwen worden
4
FRONTOTEMPORALE DEMENTIE
meer getroffen door de ziekte van Alzheimer
(ongeveer 5%)
dan mannen.
Deze vorm van dementie komt minder voor dan de voorgaande, maar heeft een aantal
2
VASCULAIRE DEMENTIE OF MULTI-
specifieke kenmerken. Het voorste, frontale
INFARCTDEMENTIE (ongeveer 15%)
gedeelte van de hersenen en/of de temporale
De vasculaire dementie is het gevolg van een
kwab zijn beschadigd. Progressieve gedrags-
verstopping (aderverkalking), bloedingen in
en persoonlijkheidsveranderingen en stoornis-
de hersenen of een gebrekkige zuurstoftoe-
sen in de taalfuncties staan op de voorgrond.
voer. De bloedvaten naar de hersencellen
Geheugenproblemen staan minder centraal,
worden afgesloten en sterven af, met hersen-
vooral bij de aanvang van de ziekte.
schade tot gevolg. Wanneer de infarcten zich
5
ANDERE TYPES VAN DEMENTIËLE
Welke functies uitvallen, is afhankelijk van de
SYNDROMEN (ongeveer 5%)
plaats van de letsels. De ziekte kent een traps-
Bv. alcoholgerelateerde dementie, de ziekte
gewijze achteruitgang: van plotse verwardheid
van Creutzfeldt-Jakob, aids dementie, …
P5
na een infarct, gevolgd door enig herstel en
Types dementie —
herhalen, spreken we van multi-infarcten.
In sommige situaties blijken de symptomen of
Ook depressie en delier/acute verwardheid
de ongerustheid van de omgeving niet te leiden
worden vaak met dementie verward. Hieronder
tot de diagnose van dementie. Mild Cognitive
geven we een overzicht van de verschillen:
Impairment (MCI) is een vorm van vergeetachtigheid, waarbij nog geen sprake is van dementie. Deze diagnose wordt gesteld als er milde stoornissen optreden op één gebied van het functioneren, namelijk het geheugen. Personen met MCI ondervinden vaak slechts lichte beperkingen in het dagelijks leven.
DEMENTIE
DEPRESSIE
DELIER/ACUTE VERWARDHEID
BEGIN
meestal onduidelijk, moeilijk te achterhalen, vaak geleidelijk
geleidelijk (meestal in enkele weken), dikwijls duidelijk aantoonbaar begin
vrij plots
VERLOOP
langzaam progressief
dagschommelingen: doorgaans zijn de klachten ’s morgens erger dan ’s avonds
symptomen fluctueren over de dag (doorgaans meer uitgesproken in avond en nacht)
BEWUSTZIJN & AANDACHT
In beginstadium: bewustzijn en aandacht zijn ongestoord
bewustzijn en aandacht zijn ongestoord (interesseverlies en mentale traagheid bemoeilijken de beoordeling)
gedaald bewustzijn met gestoorde aandacht
ORIËNTATIE
gestoord
ongestoord
gestoord
GEHEUGEN
korte- en langetermijngeheugen gestoord
geheugen globaal intact maar vertraagd (geheugenopdiepstoornissen bemoeilijken de beoordeling)
korte termijngeheugen gestoord (zich het gebeurde niet herinneren)
HALLUCINATIES EN WANEN
doorgaans afwezig in beginstadia (tenzij vb Lewy Body Dementie)
bij klein aantal patiënten aanwezig (vb psychotische depressie)
doorgaans aanwezig (vluchtig en inhoudelijk niet complex)
EMOTIONELE
labiel, soms snel wisselend
sombere, gedrukte stemming
zeer wisselend
meestal afwezig, de patiënt klaagt meestal niet
duidelijk aanwezig, de persoon klaagt over de verschijnselen
vaak aanwezig
onomkeerbaar
behandelbaar
behandelbaar
P 6 — Types dementie
BELEVING ZIEKTEGEVOEL EN ZIEKTEINZICHT PROGNOSE
Voor het omgaan met personen met dementie bestaat er geen kant en klaar recept. Wel kunnen we rekening
Vuistregels
houden met een aantal symptomen die, afhankelijk van de graad van de ziekte, in meerdere of mindere mate aanwezig zijn.
1
voor het omgaan met personen met dementie
ALGEMENE VUISTREGELS
Omgaan met falend geheugen
Probeer geduldig te blijven, geef verdere uitleg… Vermijd welles-nietes-discussies.
Hevige gevoelsuitingen
Neem hevige gevoelsuitingen niet persoonlijk, ze zijn vaak ontstaan uit onmacht. Aangezien de greep op het leven verloren
Vermijd testsituaties.
gaat, kunnen emoties moeilijker onder con-
Herkennen gaat gemakkelijker dan
trole gehouden worden bv. ze worden boos,
herinneren.
huilen of lachen bij de minste aanleiding.
Routine helpt – laat de persoon activiteiten verrichten die hij/zij voorheen ook goed kon (bv. breien, knutselen, …), zo kan het vertrouwen in de eigen mogelijkheden vergroten
Humor
Gebruik humor om met moeilijke situaties om te gaan. Ze vinden het prettig iemand te zien lachen,
Tempo
Spreek traag en duidelijk. Heb geduld en herhaal opdrachten. Begrip gaat vaak langzaam en de persoon
zolang er niet het gevoel van uitlachen wordt gegeven. Humor is een taal die iedereen begrijpt: het remt de agressie en kwaadheid.
moet zoeken naar woorden. Eenvoud, structuur, duidelijkheid en rust
De ziekte gaat vaak gepaard met desoriëntatie in plaats en tijd. Vermijd het veranderen van gewoontes in tijd (zoals het uur van
Gebruik lichaamstaal (mimiek , houding en gebaren), ze is sterker dan de taal met woorden. Gebruik aanrakingen, hiervan kan de
ontbijten of slapen gaan) of in plaats (bv.
persoon vaak nog genieten (geef een knuf-
eten in de woonkamer i.p.v. in de keuken,
fel, wrijf over de arm, …).
het bed verplaatsen, …). Dit kan onrust en onzekerheid veroorzaken. Vermijd onbekende situaties (bv. een uitstap of een reisje) en te veel drukte
Door oogcontact vergroot de kans op interactie en communicatie.
P7
(bv. een feestje, winkelen…).
Neem oogcontact
Vuistregels voor het omgaan met personen met dementie —
Lichamelijk contact
— Vuistregels voor het omgaan met personen met dementie
P8
Zintuiglijke gewaarwordingen
Laat de persoon luisteren naar geliefkoosde muziek. Dien lekker ruikende gerechten op. Raak de persoon aan om je aanwezigheid kenbaar te maken of tijdens het gesprek.
2 2 AANPASSINGEN IN DE THUISSITUATIE
Samenleven met een persoon met dementie is
oogcontact met de persoon wordt moeilijk.
niet altijd gemakkelijk. Het is een verliesproces
Visualisatie kan helpen om het contact met het
op vele vlakken, zowel sociaal, intellectueel, func-
dagelijks leven en de realiteit te onderhouden.
tioneel alsook op vlak van taal en communicatie.
Verbaal aangeboden materiaal koppelen aan een
Hulpmiddelen of visualisaties van voorwerpen of
beeld (visualisatie) vergemakkelijkt het aanleren
activiteiten kunnen helpen om de communicatie
en gebruiken van informatie.
in elke fase van het proces te ondersteunen. Het kan zorgen voor een voorspelbaar verloop
Foto’s van personen
van het dagelijks leven, iets waar personen met
Het is belangrijk om de naam, de leeftijd
dementie vaak baat bij hebben en wat hen tot
en de geboortedatum bij de foto te noteren.
rust kan brengen.
Neem herkenbare foto’s waarbij oogcontact
Een hulpmiddel hoeft niet altijd technisch hoog-
duidelijk aanwezig is. Dus bijvoorbeeld geen
staand te zijn. Met eigen creativiteit en inventi-
té lachende gezichten met gesloten ogen.
viteit kunt u al heel wat bereiken.
Neem een neutrale achtergrond.
Het hulpmiddel is best aangepast aan de
Foto’s van overleden personen of huisdieren
persoonlijke levenssfeer en sluit aan bij het
kunnen onrust teweeg brengen (men wil op
dagelijks leven, dan wordt het het vaakst en het
zoek gaan naar een overledene).
langst gebruikt.
Naarmate de dementie vordert, herkent
Het is zo dat personen die bijvoorbeeld de
men beter foto’s uit het verleden zoals eigen
geheugenhulpmiddelen het meest nodig hebben,
trouwfoto’s, eigen communiefoto’s. Het
ook het meest problemen ervaren om ze te
recente geheugen valt immers weg, men is
gebruiken. De persoon met dementie moet gesti-
meer georiënteerd in het verleden. Een stamboom met foto’s kan duidelijkheid
(bv. een agenda, een kalender,…).
brengen in de familiesamenstelling. Geschreven teksten
HULPMIDDELEN TER BEVORDERING
Geef korte en duidelijke boodschappen
VAN DE COMMUNICATIE
weer. Gebruik post-its (bv. “Marc is gaan werken” ook al is Marc niet gaan werken,
Het is belangrijk om de communicatie met de
maar deze boodschap brengt moeder tot
persoon met dementie te onderhouden.
rust als Marc afwezig is.) of een deurhanger
Dementie gaat namelijk gepaard met taalverlies,
met: “ik ga nù nog niet wandelen maar wel
dat zich in het begin heel discreet (bv. verkeerd
straks samen met Mia”. Een eigen geschreven tekst is soms beter
naar een eenrichtingsverkeer: de persoon met
te begrijpen dan getypte tekst.
dementie neemt niet meer deel aan een gesprek, gebruikt nog slechts losse woorden of klanken,
P9
woordgebruik) manifesteert maar dat evolueert
Vuistregels voor het omgaan met personen met dementie —
muleerd worden om het hulpmiddel te gebruiken
HULPMIDDELEN TER BEVORDERING VAN STRUCTUUR EN ORIËNTATIE IN TIJD EN RUIMTE Telefoon
Personen met dementie krijgen gaandeweg meer
Geef de voorkeur aan een gemakkelijk en
problemen met tijds- en ruimtebesef (welke dag
eenvoudig te bedienen toestel. Schaf een
is het? Heb ik al middagmaal genomen? Waar is
seniorentelefoon aan met grote toetsen of
het toilet ook alweer?).
een telefoon met slechts enkele toetsen en
Een aantal hulpmiddelen kunnen helpen om het
voorgeprogrammeerde telefoonnummers.
tijds- en ruimtebesef te ordenen en mentale rust
Toetsen afplakken kan de bediening
te brengen.
vereenvoudigen. Vervang desnoods het cijferklavier door een fotoklavier. Hang een duidelijk leesbare telefoonlijst boven de telefoon.
Een kalender, klok en agenda zijn concrete voorwerpen en hulpmiddelen ter oriëntatie
Er bestaat een groot assortiment van dag-, week- en jaarkalenders. Zelf onderzoeken wat het beste werkt, is aan te raden.
‘Vergeetboekje’ met als titel: “Als ik iets niet meer weet, lees ik het hierin”
Noteer daarin bv. naam van de buurvrouw,
Een analoge klok die tevens de datum aangeeft met duidelijk zwart-wit contrast is het langst bruikbaar.
de huisarts, alsook waar bepaalde zaken
Bevestig de klok op ooghoogte.
zich bevinden. Dit kan een handig en
Hang desnoods een klok in elke kamer.
efficiënte geheugensteun zijn.
Mensen die nooit een agenda gebruikt
P 10 — Vuistregels voor het omgaan met personen met dementie
hebben, zullen dat nu ook niet meer Levensverhaal of -boek
aanleren. Beter is dan bv. een planbord
Stimuleert de communicatie met familie en
aan de muur met vaste pictogrammen,
zorgt voor gezellige herinneringsmomenten.
tekeningen en foto’s.
Meer info op: www.hellomydear.be Communicatie- of planbord, fotoklapper
Kan je best zelf maken, is niet kant-en-klaar te koop. Bevestig het bord of de fotoklapper in de ruimte waar men zich het meest bevindt. Geef de vaste dagindeling chronologisch weer, waarbij elke dagelijkse activiteit wordt gevisualiseerd (bv. wassen en aankleden, ontbijten, hometrainer, krant lezen, middagmaal, rusten….)
Gebruik gekende pictogrammen of foto’s.
Het pictogram zal in een later stadium van de
Zorg ervoor dat het geheel overzichtelijk
ziekte dienen vervangen te worden door een
en relevant).
foto (bv. van een vroeger toilet). Heel wat pictogrammen zijn te vinden op: www.sclera.be/nl/vzw/home
Pictogrammen voor plaatsaanduidingen (bv. toilet,uitgang)
Brengen duidelijkheid in de woning. Zijn eerder abstract dus minder aangewezen bij mensen die dit nooit gebruikt hebben of waar de dementie reeds gevorderd is. Gebruik altijd een bijhorende, verklarende tekst (bv. pictogram van toilet en woord
Steek in elke jas of handtas de contactgegevens, voor het geval uw naaste de weg naar huis niet meer terugvindt.
P 11
'toilet').
Contactgegevens
Vuistregels voor het omgaan met personen met dementie —
blijft, met niet teveel boodschappen (kort
HULPMIDDELEN TER BEVORDERING VAN DE VEILIGHEID BIJ DE ACTIVITEITEN VAN HET DAGELIJKS LEVEN
Een aantal hulpmiddelen kunnen de zelfstandig-
Een rookmelder, parlofoon, kookwekker, eenvoudige
heid van de persoon met dementie bevorderen
magnetron
of in stand houden. Ze kunnen dus een steun
kunnen de veiligheid verhogen.
zijn in het dagelijks leven en de levenskwaliteit bevorderen, ook van de mantelzorger, familie of omgeving. Het is van het grootste belang dat de persoon
Etiketten op materiaal en kasten
Men hoeft het geheugen niet aan te spreken om iets terug te vinden.
met dementie zoveel mogelijk zelfstandig doet
Kasten op slot doen is soms noodzakelijk.
wat hij kan, dit om het zelfwaardegevoel te
Zorg ervoor dat er 1 kast niet op slot gaat:
behouden. Soms is het echter nodig hulpmidde-
de eigen kast waarover de persoon met
len aan te schaffen om de eigen veiligheid en de
dementie baas kan zijn.
veiligheid in huis te waarborgen. Het is niet altijd gemakkelijk om het juiste hulpmiddel te vinden. Het is daarom van groot belang dat u het juiste advies krijgt, dit kan het best door een ergotherapeut gebeuren- dit kan u aanvragen zowel via uw mutualiteit, het OCMW van uw
Meer info op:
gemeente, als via het ziekenhuis (bijvoorbeeld
www.geheugenwinkeltilburg.nl
via het dagziekenhuis geriatrie).
www.bijdetijdblijven.nl www.hulpmiddeleninfo.be
De afstandsbediening van de TV kan
P 12 — Vuistregels voor het omgaan met personen met dementie
complex zijn
Toetsen afplakken kan handig zijn. Een eenvoudige afstandsbediening met een beperkt aantal toetsen kan een oplossing zijn. Leg hem op een duidelijke, zichtbare, vaste plaats. Een tijdschakelaar
Schakelt het strijkijzer, de frietpot, de TV automatisch uit. Kan onveilige situaties voorkomen.
WONINGINRICHTING
Een veilige, comfortabele woning is belangrijk voor elke senior. We dienen niet alleen onze activiteiten, maar ook onze leefomgeving aan
omdat men hier hoe langer hoe meer tijd zal in doorbrengen. Zorg voor voldoende licht overdag, zodat
te passen aan het ouder worden.
het verschil tussen dag en nacht zichtbaar
Voor personen met dementie is dit niet anders:
is; dit kan nachtelijke onrust voorkomen.
een veilige, comfortabele, vertrouwde, overzich-
Een looproute tussen leefkamer, keuken/
telijke en rustige omgeving is van groot belang
toilet, slaapkamer die vrij, overzichtelijk en
om zo lang mogelijk thuis te kunnen blijven
kort is, voorkomt valincidenten.
wonen.
Wees voorzichtig met (giftige) planten.
Het is belangrijk om daar even bij stil te staan
Hydrokorrels kunnen als voedsel gezien
en kritisch te zijn. Loop eens door elke kamer en
worden.
stel u de vraag: is dit object hier nodig en staat het hier op zijn plaats of dien ik het te vervangen door een aangepast object of hulpmiddel?
Toilet
Een gekleurde wc-bril zorgt voor contrast en dus voor een betere en snellere oriëntatie.
Toegang
De woning dient altijd toegankelijk te zijn zodat zorgverleners vlot binnen kunnen, ook in noodsituaties. Vergeet o.a. niet om
Verwijder indien nodig het toiletdeksel en afvalbakje (wordt soms voor toilet aanzien) Doe het slot van de deur of laat de deur eventueel open staan.
de sleutel van de deur te halen. Zorg er voor dat de persoon met dementie (in noodsituaties) de woning snel en
Plaats een stoel om zich te wassen of aanen uit te kleden, Verwijder losse matjes, losse objecten en
Hal
Plaats alle objecten (kapstok, paraplubak…) aan één zijde, dit vergemakkelijkt de
breekbare, gevaarlijke spulletjes. Een spiegel kan voor onrust zorgen, deze dient zo nodig verwijderd te worden.
doorgang. Keuken Leefruimte
Kies voor stevig en stabiel meubilair (bv. wankele staande lamp verwijderen), Zorg voor een vast hoekje in de leefruimte heeft (zetel, kastje, telefoon, kaartspel…)
opwekken, betrek daarom de persoon met dementie bij het kookgebeuren. Zorg voor een net, leeg en overzichtelijk aanrecht.
P 13
waar men alles binnen het gezichtsveld
De geur van het koken kan de eetlust
Vuistregels voor het omgaan met personen met dementie —
gemakkelijk kan verlaten.
Badkamer
Plaats in de kasten en laden het materiaal dat veel gebruikt wordt op ooghoogte. Gebruik geen lawaaimakend materiaal (keukenrobot).
Het vraagt soms wat inspanning, flexibiliteit en inventiviteit, maar kleine woningaanpassingen en herinrichtingen kunnen ervoor zorgen dat uw naaste lang, veilig en aangenaam thuis kan
Etiketteer wat in de laden en kasten zit.
blijven wonen.
Vervang breekbaar servies door kunststof.
Verander echter niet te veel ineens, zodat de woning nog herkenbaar blijft!
Slaapkamer
Kies voor zware gordijnen en vast tapijt, dit dempt het geluid en geeft een nachtsfeer. Het bed aan één zijde tegen de muur plaatsen kan uit bed vallen voorkomen. Zorg voor een telefoon op de slaapkamer. Zorg eventueel voor een nachtstoel. Scheid dag- en nachtkledij in de kast, alsook winter- en zomerkledij.
P 14 — Vuistregels voor het omgaan met personen met dementie
Installeer nachtverlichting.
Meer info op:
www.thuiswonenmetdementie.nl www.blijfactiefwonen.be
De weg naar professionele hulpverlening Het A.Z. Sint- Lucas beschikt over
Thuiszorgdiensten
Vlaamse Alzheimer Liga
een goed uitgebouwde, eigen
Thuiszorgorganisaties bieden een
sociale dienst die u uiteraard
waaier van thuiszorgdiensten aan
T 0800/15.225
kan helpen met allerlei vragen en
met als doel de zorgbehoevende
De liga is het aanspreekpunt voor
problemen rond thuiszorg, sociale
oudere zolang mogelijk in zijn
personen met dementie, mantel-
voordelen, tijdelijke of definitieve
vertrouwde omgeving te houden.
zorgers en familie en heeft tot
www.alzheimerliga.be
doel zoveel mogelijk familieleden
opvangmogelijkheden en indien nodig gericht kan doorverwijzen.
Het lokaal dienstencentrum (LDC)
te bereiken die personen met
Neem gerust contact met hen op:
Het LDC biedt informatie en
dementie verzorgen, om elkaar te
adviseert zorg op maat, maar
ontmoeten en elkaars ervaringen
Naast het A.Z. Sint- Lucas zijn er
organiseert ook ontspannings- en
te delen, dit o.a. via familiegroepen.
nog heel wat instanties die u verder
vormingsactiviteiten. Hiervoor bent
Deze komen op geregelde tijdstip-
kunnen helpen.
u in elk LDC welkom. De dienstver-
pen samen. Professionelen geven
lening kan alleen in een LDC van
nuttige informatie door en wisselen
uw regio of wijk. In Gent zijn er
ervaringen uit. Daarnaast is er tijd
DIENSTVERLENENDE- EN
10 lokale dienstencentra van het
voor vraagstelling, een kop koffie
PATIËNTENORGANISATIES
OCMW die verspreid liggen over
of rustig samenzijn.
T 09/224 58 01
heel het grondgebied Gent
Dienst maatschappelijk werk van
www.ocmwgent.be
Paradox (Gent) is een dienstverle-
T 09/266 99 11
nende organisatie die zich situeert
Elke mutualiteit heeft een eigen
op de tweedelijn. Hun doelstelling
dienst maatschappelijk werk waar
Het project Ergotherapie@huis
is o.a.: ontwikkeling en verspreiding
men terecht kan met vragen of
biedt specifiek voor mensen met
van wetenschappelijke expertise en
problemen rond ziekte, ouderdom
dementie en hun mantelzorger
innovatie, informatie- en adviesver-
en thuiszorgorganisaties. Deze
een programma aan waarbij in een
spreiding, professionalisering van
dienst informeert je over de sociale
aantal gratis thuissessies infor-
de gezondheids- en welzijnssector
regelgevingen die voor u van
matie, praktische adviezen en tips
door het uitbouwen van een
toepassing zijn, organiseert mee de
worden aangeboden
vormingsprogramma, sensibili-
thuiszorg en biedt begeleiding bij
ergotherapie.aanhuis@ocmw-
sering e.d. Paradox organiseert o.a.
gent.be
praatcafés. Dit zijn tweemaande-
verlening is gratis en voor iedereen.
T 09/266 95 19
lijkse bijeenkomsten voor familieleden en geïnteresseerden, waarbij
P 15
langdurige zorgsituaties. Deze hulp-
De weg naar professionele hulpverlening —
de mutualiteit
telkens een gastdeskundige wordt
personen met dementie kunnen
tussen thuis blijven wonen met
geïnterviewd over een bepaald
er terecht voor hulp, verzorging,
thuisverzorging en een permanent
aspect van dementie.
toezicht en begeleiding bij alle-
verblijf in een woonzorgcentrum.
Tevens beschikken zij over een
daagse activiteiten. Zo krijgt de
uitgebreide bibliotheek met infor-
mantelzorger de kans om even op
Nachtopvang
matieve boeken, romans, tijdschrif-
adem te komen en zichzelf wat vrije
WZC St-Vincentius Deinze,
ten, poëzie, Dvd’s en video’s en
tijd te gunnen. Op die manier kan
alsook het OCMW Gent biedt in
bieden zij psychosociale begelei-
de oudere langer in zijn vertrouwde
WZC De Vijvers telkens 1 kamer
ding aan mantelzorgers.
thuisomgeving verblijven. Indien
aan. Nachtopvang vangt de oudere
Expertisecentrum
nodig kunnen de ouderen thuis
op die omwille van diverse rede-
Dementie Paradox
worden opgehaald en ’s avonds
nen de nacht thuis niet alleen kan
www.ecd-paradox.be
worden teruggebracht. Sommige
doorbrengen. Afhankelijk van de
T 09/233 14 38
mutualiteiten voorzien een tussen-
individuele zorgen of nood aan hulp
komst in de dagprijs.
ondersteunt en begeleidt het team
Baluchon Alzheimer België
de bewoner bij reactivatie, bevor-
www.baluchon-alzheimer.be
dering van de zelfredzaamheid
T 02/673 75 00
TIJDELIJKE
en staat het in voor verpleging of
De doelstelling van Baluchon
OPVANGMOGELIJKHEDEN
verzorging. Het aantal nachten per
P 16 — De weg naar professionele hulpverlening
Alzheimer België is gedurende
jaar is beperkt. Sommige mutuali-
één of twee weken aan de mantel-
Centrum voor Kortverblijf (CKV)
teiten voorzien een tussenkomst in
zorger van een persoon met de
In een CKV kunnen mensen worden
de dagprijs.
ziekte van Alzheimer een ‘adem-
opgevangen voor een tijdelijke
pauze’ aan te bieden zonder dat
periode van maximum 2 maanden
het familielid daarom in een ander
aaneensluitend en een maximum
milieu geplaatst hoeft te worden.
van 90 dagen per kalenderjaar.
Gedurende de afwezigheid van de
Een dergelijk centrum kan een
mantelzorger zorgt de zogeheten
oplossing bieden wanneer iemand
Psycho- geriatrie
‘baluchonneuse’ voor de zieke.
na een ziekenhuisopname nog
Ouderen vanaf 60 jaar kunnen
Zij vervangt de mantelzorger dag
onvoldoende hersteld is om terug
tijdelijk terecht in de psychogeri-
en nacht.
naar huis te gaan wonen maar ook
atrie met diagnostische of thera-
Tevens ondersteunen zij de
wanneer de zorg voor de mantel-
peutische problemen gerelateerd
mantelzorgers door hen tips en
zorgers te zwaar wordt. De nodige
aan een primair neurodegeneratief
strategieën aan te bieden die
verzorging wordt aangeboden
dementieel proces. Na verfijnde
aangepast zijn aan hun moeilijke
(zoals verpleegkundige en hygië-
diagnostiek en therapie worden
situatie en bieden zij hen een
nische zorg), huishoudelijke hulp,
ouderen soms geplaatst in een
evaluatie van de capaciteiten van
revalidatie, activering, ontspan-
WZC, ontslaan naar de thuissituatie
de persoon met Alzheimer.
ningsactiviteiten en sociale contac-
of gaat men verder naar een vervolg-
WZC St-Vincentius Deinze T 09/381.08.08
OCMW Gent — WZC De Vijvers: T 09/210.30.11
ten met de andere bewoners.
afdeling binnen het psychiatrisch
Dagverzorgingscentrum (DVC)
Sommige mutualiteiten voorzien
ziekenhuis. Zowel het psychiatrisch
Het DVC is bestemd voor zorg-
een tussenkomst in de dagprijs van
centrum Sint- Jan Baptist te Zelzate
behoevende personen die nog in
het kortverblijf.
als het psychiatrisch centrum Dr
de thuissituatie verblijven. Ook
Zo is het CKV een tussenschakel
Guislain beschikt over zo’n afdeling.
DEFINITIEVE OPVANGMOGELIJKHEID Het Woon-Zorg-Centrum (WZC) Als permanente verblijfplaats is het woonzorgcentrum de meest verregaande schakel in een hele keten van ouderenzorg. Voor wie er verblijft, is het woonzorgcentrum zijn nieuwe thuis. Het is dus pas als andere zorgformules zoals mantelen thuiszorg geen oplossing meer bieden, en bijna permanente verzorging, hulp of toezicht bij het wonen nodig is, dat men naar een woonzorgcentrum kan verhuizen. Dit is niet zomaar een evidentie gezien de huidige realiteit van de lange wachtlijsten. Vandaar ook het belang om zich bij een maximaal WZC aan te melden & zich te laten opschrijven op de wachtlijst. Sommige woonzorgcentra hebben specifieke eenheden of (al dan niet gesloten) afdelingen voor personen met dementie.
De weg naar professionele hulpverlening —
P 17
Juridische aspecten – de rechten van personen met dementie
bij de stedelijke of gemeentelijke
van zijn stad of gemeente zijn
administratie zijn rijbewijs weer
rijbewijs inleveren. In principe
gaan ophalen.
moet dat binnen de vier werkdagen gebeuren.
Het rijgeschiktheidsattest kan ook een aantal beperkingen
Test en toelating
bevatten: het geldt bijvoorbeeld
Toch kan de persoon met
slechts voor het besturen van
dementie de toelating krijgen om
een bepaald type voertuig, er
een voertuig te blijven besturen.
wordt een gebied afgebakend
Daartoe moet hij een rijvaardig-
rond de woonplaats van de
heidstest afleggen in één van
bestuurder, het meenemen van
1
HET BESTUREN
de provinciale centra van het
passagiers kan verboden zijn,
VAN EEN VOERTUIG
Centrum voor Rijgeschiktheid en
er zal misschien uitsluitend
Voertuigaanpassingen (CARA),
overdag mogen worden gere-
Iedere bestuurder van een
een afdeling van het Belgisch
den,… De bestuurder moet aan
voertuig moet in staat zijn om
Instituut voor de Verkeersvei-
zijn verzekeringsmaatschappij
te rijden en moet daartoe over
ligheid (BIVV, www.bivv.be).
een fotokopie van het aange-
de vereiste fysieke vaardighe-
Als een bestuurder bij die test
paste rijbewijs sturen. Als hij dat
den beschikken. Wanneer een
aantoont dat hij aan de minimale
niet doet, loopt hij het risico niet
bestuurder verneemt dat bij hem
normen voldoet, zal het CARA
gedekt te zijn bij een ongeval.
een neurologische aandoening
hem een rijgeschiktheidsattest
zoals dementie is vastgesteld,
afleveren. Met dat attest kan hij
2
HET WEIGEREN
het recht voorafgaandelijk een
omschrijvingen kunnen een
VAN EEN MEDISCHE
welbepaalde behandeling te
bron van juridische problemen
weigeren die hem door een arts
worden. Men moet ook duidelijke
wordt voorgesteld. De arts moet
informatie hebben gekregen over
Zoals iedereen heeft ook de
deze keuze respecteren zolang
de gevolgen van een dergelijke
persoon met dementie het recht
de persoon niet op zijn beslis-
verklaring.
correct geïnformeerd te worden
sing terugkomt.
TUSSENKOMST
P 18 — Juridische aspecten — de rechten van personen met dementie
moet hij bij de dienst Bevolking
2.2 De vertegenwoordiging van de
en al dan niet in te stemmen met de medische behandeling die
2.1 Voorafgaande wilsverklaring
patiënt
hem wordt voorgesteld. Maar
Een dergelijke verklaring kan
Een voorafgaande wilsverkla-
naarmate zijn toestand verslech-
bijvoorbeeld worden opgesteld
ring biedt nog geen garantie dat
tert, raakt de uitoefening van
net na de diagnose, als de aan-
de wens van de persoon ook
dat recht meer en meer in de
doening nog in de beginfase is.
zal worden gerespecteerd. De
verdrukking. Vandaar het nut van
De verklaring moet het medische
behandelende arts is dan ook
een voorafgaande wilsverklaring.
optreden dat wordt geweigerd zo
niet verplicht om een gecentrali-
De wet patiëntenrechten van 22
nauwkeurig mogelijk omschrij-
seerd register te raadplegen en
augustus 2002 geeft de patiënt
ven: te vage of te algemene
is dus niet noodzakelijk op de
hoogte van een voorafgaande
door een meerderjarig kind, door
als men die zelf niet meer onder
weigering die de patiënt kan heb-
de vader of de moeder of door
woorden kan brengen, is de
ben opgesteld. Het is dan ook
een meerderjarige broer of zus
enige weg het ondertekenen van
aan te bevelen een vertegen-
van de patiënt. Hun beslissingen
een voorafgaande wilsverklaring
woordiger aan te duiden die de
moeten altijd worden genomen
en het aanstellen van een wette-
betrokken verklaring zal kunnen
in het belang van de persoon
lijke vertegenwoordiger. Zodra er
voorleggen. Als de persoon zelf
die zij vertegenwoordigen. Met
een bewindvoerder over de per-
geen vertegenwoordiger heeft
name als het gaat om de instem-
soon, bevoegd voor de patiënten-
aangeduid (of als deze niet
ming met of de weigering van
rechten, werd aangesteld, moet
optreedt), kunnen een aantal
een medische behandeling, moet
de wettelijke vertegenwoordiger
verwanten als vertegenwoordi-
de vertegenwoordiger zich in de
de bewindvoerder informeren
ger de rechten van de patiënt
plaats van de patiënt proberen
over het bestaan van een vooraf-
uitoefenen.
te stellen en nagaan wat die zou
gaande wilsverklaring. Zo kan de
De wet somt ze op in volgorde
hebben gewild.
bewindvoerder, wanneer de wettelijke vertegenwoordiger niet
van prioriteit: de rechten van de patiënt kunnen worden uitgeoe-
Besluit: om er zeker van te zijn
optreedt, er toch nog voor zorgen
fend door de samenwonende
dat de weigering van een behan-
dat de voorafgaande wilsverkla-
echtgenoot of, als die er niet is,
deling zal worden gerespecteerd,
ring wordt gerespecteerd.
HET BEHEER VAN
aan een derde (de lasthebber)
stadium van de aandoening, als
DE GOEDEREN
de bevoegdheid om in zijn naam
de persoon met dementie nog
en voor zijn rekening bepaalde
heldere periodes heeft waarin hij
In momenten van verwarring
daden te stellen. Er is sprake van
zich bewust is van de draagwijd-
kan een persoon met dementie
een algemene lastgeving als de
te van zijn daden.
soms onverantwoorde aankopen
lasthebber gemachtigd wordt de
doen of financieel schadelijke
lastgever te vertegenwoordigen
Deze formule is ook meer
beslissingen nemen. De persoon
bij alle handelingen van juridi-
geschikt voor familiale contexten
met dementie kan door zijn
sche of financiële aard.
waar zich geen problemen voordoen. Wanneer de persoon met
aandoening ook hinder ondervinden bij het afhandelen van zaken
Voor- en nadelen van de
dementie een vertrouwensrelatie
zoals het betalen van facturen of
lastgeving
heeft met een partner (of een
verzekeringspremies. Er kunnen
Zolang de persoon met dementie
andere naaste) die het goed met
in zulke situaties twee soorten
op bepaalde momenten het con-
hem voorheeft, is die uiteraard de
maatregelen worden overwogen:
tact met de realiteit niet verliest
geknipte lasthebber.
de lastgeving en het voorlopige
en de familie en de familiale situ-
bewind.
atie harmonieus blijft, mag men
Bovendien moet voor gehuwde koppels die geen huwelijkscon-
van de lastgeving groter zijn dan
tract hebben niet te snel worden
Dit is de meest soepele oplos-
de nadelen. Vandaar dat deze
overgegaan tot het aanvragen
sing. De persoon met dementie
formule over het algemeen wordt
van het bewind. Wanneer men
(de lastgever) geeft in dat geval
aanbevolen in een relatief vroeg
wettelijk gehuwd is, voorziet het
P 19
ervan uitgaan dat de voordelen 3.1 Lastgeving
Juridische aspecten — de rechten van personen met dementie —
3
Burgerlijk Wetboek uitdrukkelijk
gen zelf te beheren. Deze buiten-
3.2 Het bewind
dat het gemeenschappelijke
gerechtelijke bescherming is dus
De gerechtelijke beschermings-
vermogen wordt bestuurd door
beperkt tot het vermogen van
maatregelen zijn een door de
de ene of door de andere echt-
de persoon. Zij kan niet worden
vrederechter georganiseerde
genoot. Die kan de bestuursbe-
uitgewerkt voor de persoonsge-
bescherming. Dit kan zowel voor
voegdheden alleen uitoefenen.
bonden rechten en handelingen.
de ‘persoon’ als de ‘goederen’
Iedere echtgenoot moet de
Het was de bedoeling van de
van iemand die dementie heeft.
bestuurshandelingen van de
wetgever om iedere meerder-
Het bewind is een te rechtvaar-
andere echtgenoot respecteren.
jarige bekwame persoon de
digen maatregel voor patiënten
mogelijkheid te geven zelf zijn
die nagenoeg elk contact met de
De lastgeving is een overeen-
toekomst te regelen buiten de
realiteit verloren hebben en zelf
komst waarvoor men wilsbe-
rechtbank om.
niet in een buitengerechtelijke
kwaam moet zijn. Zij kan maar
De buitengerechtelijke bescher-
bescherming hebben voorzien.
gelden zolang de lastgever in
ming treedt in werking op het
Hoe complexer het vermogens-
staat is om de lasthebber te
tijdstip dat de lastgever in een
beheer is en hoe meer gespan-
controleren.
toestand verkeert waarin hij
nen de familiale relaties zijn, des
kwetsbaar is en het beheer van
te meer is het aangewezen een
De nieuwe wet inzake het bewind
zijn vermogen zelf niet meer
beroep te doen op deze bescher-
heeft echter willen voorkomen
behoorlijk kan doen. Het is dus
mingsmaatregel.
dat een persoon met dementie
een gelijkaardige toestand als
inzake het beheren van zijn ver-
die waarvoor ook een rechterlijke
mogen op een bepaald tijdstip
beschermingsmaatregel kan
noodgedwongen onder het
worden opgelegd.
systeem van bewind zou worden
Speciaal is de regel dat de last-
gesteld zoals dat voor 1 septem-
hebber oordeelt of het tijdstip
ber 2014 het geval was.
waarop de gezondheid van de
P 20 — Juridische aspecten — de rechten van personen met dementie
lastgever gekanteld is en dus de Daarom werd in een eerste deel
buitengerechtelijke bescherming
van de wet de ‘buitengerechte-
in werking treedt, is ingetreden.
lijke bescherming’ uitgewerkt.
Deze regel is te begrijpen. Vaak
Dit is een door een bekwame
zal de persoon met dementie
meerderjarige persoon zelf geor-
immers geen juist inzicht meer
ganiseerde vertegenwoordiger
hebben in zijn eigen vaardighe-
in de vorm van een lastgeving,
den en menen dat het nog te
voor het tijdstip dat hij niet meer
vroeg is voor de buitengerechte-
bekwaam zal zijn om zijn vermo-
lijke bescherming.
LASTGEVING
BEWIND
In een vroeg stadium van een aandoening: de persoon
In een gevorderd stadium van de aandoening
met dementie kan de draagwijdte van beslissingen doorgaans nog goed inschatten
De wens om iemand te helpen zonder zijn vrijheid bij
De noodzaak om iemand te beschermen tegen
het beheer van zijn vermogen in te perken.
daden met betrekking tot zijn goederen.
Er is een harmonieuze relatie met een valide partner
De patiënt leeft geïsoleerd en/of wordt omringd
of een ander naast familielid.
door moreel dubieuze personen.
Er is een goede familiale verstandhouding en een
Er zijn familiale conflicten en spanningen met of
consensus over de persoon die het vertrouwen
tussen vermeende erfgenamen.
verdient. Raakt niet aan de juridische bekwaamheid van
Stelt de juridische onbekwaamheid in.
de lastgever.
HET AANSTELLEN
met dementie niet langer in
de verblijfplaats van de persoon
VAN EEN BEWIND-
staat is zijn goederen zelf
met dementie. Elke 'belangheb-
VOERDER
oordeelkundig te beheren en
bende' kan daartoe het initiatief
4
hij nood heeft aan bescher-
nemen: de partner, een verwant,
Sinds 1 september 2014 geldt
ming (tegen zichzelf of tegen
de behandelende arts, het
er één enkel beschermings-
anderen), kan hij onder bewind
OCMW, de directeur van de voor-
statuut (kort: Globaal Bescher-
geplaatst worden. De nieuwe wet
ziening waar de te beschermen
mingsstatuut) dat in grote mate
heeft de kring van mensen waar-
persoon wordt verzorgd. Het is
geïnspireerd is op de vroegere
uit de bewindvoerder kan worden
aan de vrederechter te beoor-
regeling inzake het voorlopige
gekozen uitgebreid.
delen waaruit het belang van de
het bewind in tegenstelling tot
Iemand onder bewind plaatsen is
Bij het verzoekschrift moet
het voorlopige bewind naast een
in de eerste plaats een bescher-
een omstandig medisch attest
vermogensrechtelijke bescher-
mingsmaatregel. Als hij niet lan-
worden gevoegd dat hoogstens
ming ook een bescherming op
ger in staat is zijn goederen met
15 dagen oud is. Dit attest mag
persoonsgebonden vlak kan
zin voor redelijkheid te beheren,
enkel opgesteld worden door
organiseren.
zal de vrederechter bepalen voor
een arts die geen banden heeft
welke handelingen hij niet meer
met de betrokken partijen.
In deze nieuwe wet staat de
bekwaam is en hem hiervoor
Vóór hij zijn beslissing neemt, zal
menselijke waardigheid centraal
juridisch onbekwaam verklaren.
de vrederechter de te beschermen persoon en de mensen uit
bij het organiseren van een juridi4.1 De procedure
diens omgeving horen. Indien
re personen.
Het verzoek om een bewindvoer-
nodig gaat hij persoonlijk naar
Wanneer de mentale problemen
der aan te stellen moet worden
de plaats waar de persoon met
van die aard zijn dat de persoon
ingediend bij de vrederechter van
dementie verblijft.
P 21
sche bescherming voor kwetsba-
Juridische aspecten — de rechten van personen met dementie —
indiener bestaat.
bewind. Het grote verschil is dat
HET AANSTELLEN VAN
in de schijnwerper gesteld.
vertrouwenspersoon ook een
EEN VERTROUWENSPER-
Die moet ondersteunend en
belangrijke taak toebedeeld bij
SOON
controlerend optreden. Hij is
de evaluatie en de aanpassing
een tussenpersoon tussen de
van de omvang van de bescher-
Om er zeker van te zijn dat de
bewindvoerders en de bescherm-
ming. Hij is de geschikte persoon
wensen van de beschermde
de persoon maar ook naar de
om de vrederechter te informe-
persoon behoorlijk verwoord en
vrederechter. Hij waakt over
ren over wat de beschermde
overgebracht worden naar de
het welzijn van de beschermde
persoon nog wel, niet meer of
bewindvoerders heeft de wet-
persoon. Naast zijn functie als
opnieuw zal kunnen.
gever de vertrouwenspersoon
verbindingspersoon krijgt de
5
De wetgever heeft de functie van de vertrouwenspersoon opgewaardeerd. Het is de bedoeling in de mate van het mogelijke iedere beschermde persoon door een vertrouVoor meer informatie over
wenspersoon te laten bijstaan.
het benoemen van een
De vertrouwenspersoon die wordt aangesteld, legt
vertrouwenspersoon of een
de brug tussen de persoon met dementie en de bewind-
vertegenwoordiger alsook
voerder. Hij waakt over de persoonlijke noden en het
formulieren kan u terecht op
welzijn van de persoon met dementie en heeft een
www.patientrights.be.
controlefunctie.
P 22 — Juridische aspecten — de rechten van personen met dementie
6
DE NALATENSCHAP
mee instemmen. Als dat niet het
opmaakte. Als hij dat niet kan
REGELEN –
geval is, kan het testament nietig
bewijzen, wordt het testament
SCHENKINGEN DOEN
worden verklaard.
als geldig beschouwd.
Wat het testament en de schen-
Ten tweede wordt de persoon
kingen betreft, zijn twee grote
die een testament opmaakt ver-
principes van toepassing. Ten
ondersteld gezond van geest te
Het komt toe aan degene
eerste moet men gezond van
zijn. Ander gezegd: de bewijslast
die de geldigheid van
geest zijn om een testament te
ligt bij wie de geldigheid van het
een testament betwist te
kunnen opstellen: de erflater-an-
testament betwist. Hij moet met
bewijzen dat de overledene
ders gezegd: de auteur van het
alle mogelijke bewijsmiddelen
niet gezond van geest was
testament- moet zich ten volle
aantonen (vermoedens, getui-
toen hij het testament
bewust zijn van de betekenis en
genissen, medische attesten…)
opstelde. De erflater die dit
de draagwijdte van zijn wilsbe-
dat de erflater niet of niet meer
risico wil vermijden, heeft
schikking, er zelf het initiatief
over al zijn geestesvermogens
er belang bij om een notaris
toe nemen en er minstens vrij
beschikte toen hij het testament
een authentiek testament te laten opstellen.
Ook als men onder bewind staat en niet langer bekwaam is om te schenken, kan de bewindvoerder aan de vrederechter toelating vragen om een plaatsvervangende schenking te doen. De enige voorwaarde is dat de wil om zulke schenkingen uit te voeren, blijkt uit een verklaring of een geschrift dat dateert van toen men nog wilsbekwaam was. Voor het overige zal een beschermde persoon die onbekwaam werd verklaard om te schenken of een testament te maken, zelf aan de vrederechter moeten vragen om deze handelingen te mogen stellen. Zonder deze voorafgaande toelating is de schenking of het testament nietig.
7
EEN VERZOEK TOT
staat is een vrijwillig en welover-
Aangezien personen met
EUTHANASIE DOEN
wogen verzoek te doen.
dementie blijven reageren op externe prikkels, lijkt het erop
7.2 De voorafgaande wils-
dat in de huidige staat van de
Eerst moet aan diverse voor-
verklaring
wetgeving ook een voorafgaande
waarden worden voldaan wil een
Kan een voorafgaande wils-
wilsverklaring door de patiënt
verzoek tot euthanasie geldig
verklaring soelaas brengen?
niet volstaat om euthanasie toe
zijn. Eén daarvan verdient in
Iedereen heeft het recht op
te laten. Dit moet echter geval
een context van dementie onze
elk moment van zijn leven een
per geval en naar eer en geweten
bijzondere aandacht: het moet
verklaring op te stellen waarin
worden bekeken.
gaan om een vrijwillig, welover-
hij de wens uitdrukt een beroep
wogen en herhaaldelijk geformu-
te kunnen doen op euthanasie
leerd verzoek dat niet tot stand
als hij niet langer in staat is zijn
kwam onder enige externe druk
wil kenbaar te maken. Deze
In de huidige stand van de
en dat is geformuleerd door een
verklaring moet door de patiënt
euthanasiewetgeving beant-
handelingsbekwame patiënt die
worden opgesteld in het bijzijn
woorden de meeste personen
bij bewustzijn is. Het is duidelijk
van twee getuigen en moet om
met dementie niet aan de
dat een persoon met vergevor-
de vijf jaar onder dezelfde voor-
wettelijke voorwaarden voor
derde dementie niet langer in
waarden worden herhaald.
euthanasie.
Bronnen Buijssen, H. (2011). De heldere eenvoud van dementie. Uitgeverij Unieboek, Houten. Folder Koning Boudewijnstichting “Dementie, hoe ermee omgaan?” Expertisecentrum dementie (2014). Dementie: van begrijpen naar begeleiden. Politeia, Brussel. Copyright foto's: www.onthoumens.be
P 23
Folder CM “Dementie – Als je niet meer weet dat je vergeet.”
Juridische aspecten — de rechten van personen met dementie —
7.1 Voorwaarden
CONTACTGEGEVENS
Dagziekenhuis geriatrie Straat 44 T 09/224 51 59 E
[email protected] Externe liaison geriatrie T 09/224 56 22 E
[email protected] Deze brochure is een uitgave van het zorgprogramma voor de geriatrische patiënt.
Patiëntenfolder Dementie
