Passende beoordeling suppleties bij Ameland

Passende beoordeling suppleties bij Ameland Toetsing van de mogelijke effecten aan de Natuurbeschermingswet 1998

Eindrapport

Grontmij | AquaSense Amsterdam, 5 oktober 2009

Verantwoording

Titel

:

Passende beoordeling suppleties bij Ameland

Subtitel

:

Toetsing van de mogelijke effecten aan de Natuurbeschermingswet 1998

Projectnummer

:

281002

Referentienummer Opdrachtgever

:

Bestelnummer 4500150846

Opdrachtgever

:

RWS Waterdienst van het ministerie van Verkeer en waterstaat Postbus 17 8200 AA Lelystad

Datum Uitvoering

: :

5 oktober 2009 Dr. W. Gotjé, Dr. T. Vanagt, Drs. A. Hermsen, ir E. Verduin, Dr. C. Rutjes, dr. M. Mouissie, Drs. D. Tuitert, Dr. J. Cleveringa en Ing. P. Slim

Auteur(s)

:

Gotjé, W., T. Vanagt en A. Hermsen

E-mail adres

:

[email protected]

Gecontroleerd door Paraaf gecontroleerd

: :

Dr. M. Mouissie

i.o. Goedgekeurd door Functie Paraaf goedgekeurd

: : :

Ir. M. F. Wilhelm Teamleider

Contact

:

Science Park 116, 1098 XG Amsterdam Postbus 95125, 1090 HC Amsterdam T +31 20 592 22 44, F +31 20 592 22 49 www.grontmij.nl

Citeren als

:

Gotjé, W., T. Vanagt en A. Hermsen (2009), Passende beoordeling suppleties bij Ameland, Toetsing van de mogelijke effecten aan de Natuurbeschermingswet 1998. Grontmij | AquaSense. Rapportnummer: 281002

Disclaimer

:

© Grontmij|AquaSense - Het copyright van deze notitie is nadrukkelijk voorbehouden aan Grontmij|AquaSense. Niets uit dit rapport mag op enigerlei wijze worden vermenigvuldigd zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de auteur(s), noch mag het zonder dergelijke toestemming worden gebruikt voor enig ander doel dan waarvoor het is vervaardigd. Het is de opdrachtgever toegestaan vrijelijk kopieën van deze notitie in zijn geheel te maken.

Project: 281002 Pagina 2 van 101

Inhoudsopgave

Samenvatting................................................................................................................................. 7 1 1.1 1.2 1.3 1.4

Inleiding....................................................................................................................... 15 Aanleiding ................................................................................................................... 15 Het projecten onderzoeksgebied.............................................................................. 15 Doel en opzet van de Passende Beoordeling............................................................. 16 Leeswijzer ................................................................................................................... 16

2 2.1 2.2 2.3 2.4 2.5 2.6

De voorgenomen activiteit .......................................................................................... 17 Strandsuppletie Ameland Midden............................................................................... 17 Strandsuppletie Ameland West................................................................................... 17 Onderwatersuppletie Ameland Midden....................................................................... 17 Suppletie Ameland Midden als gevolg van gaswinning.............................................. 17 Suppletie historie langs de kust en bij Ameland ......................................................... 18 Uitvoering van suppleties............................................................................................ 19

3 3.1 3.1.1 3.1.2 3.1.3 3.1.4 3.2 3.3 3.4 3.4.1 3.4.2 3.4.3 3.4.4

Het wettelijk beoordelingskader .................................................................................. 23 Wet- en regelgeving.................................................................................................... 23 Natuurbeschermingswet 1998 .................................................................................... 23 Toetsingskader voor beoordeling van effecten........................................................... 24 Flora- en faunawet ...................................................................................................... 25 Bevoegd gezag ........................................................................................................... 26 Te beschouwen Natura 2000-gebieden...................................................................... 27 Kwalificerende habitattypen en soorten...................................................................... 28 Instandhoudingsdoelstellingen.................................................................................... 31 Inleiding....................................................................................................................... 31 Algemene doelen ........................................................................................................ 31 Specifieke doelen........................................................................................................ 31 Afbakening effectbeoordeling ..................................................................................... 31

4 4.1 4.2 4.2.1 4.2.2 4.3 4.4 4.5 4.5.1 4.5.2 4.5.3 4.5.4 4.5.5 4.5.6 4.5.7 4.5.8 4.5.9

Effectbepaling en toetsing aan de Natura 2000 instandhoudingsdoelstellingen ........ 33 De ingreep: suppleties ................................................................................................ 33 Aanpak van de effectbepaling..................................................................................... 33 Te bespreken effecten van suppleties ........................................................................ 33 Autonome ontwikkelingen en bestaand gebruik ......................................................... 34 Reikwijdte van de effecten .......................................................................................... 36 Afbakening beoordeling algemene doelen ................................................................. 36 Morfologische effecten: indirecte effecten en effecten van slib .................................. 36 Vooroeversuppletie Noordzeekust (Ameland midden) ............................................... 36 Strandsuppletie Noordzeekust (Ameland midden) ..................................................... 37 Suppletie Ameland noordwest .................................................................................... 37 Invloed op de sedimenthuishouding ........................................................................... 38 Invloed op de korrelgrootteverdeling .......................................................................... 39 Invloed op de slibhuishouding..................................................................................... 39 Zandsuppleties en de ‘salt spray’ en ‘zandspray’ ....................................................... 40 De bijdrage van suppletie voor de bodemdaling......................................................... 40 Samenvatting morfologische effecten......................................................................... 40 Project: 281002 Pagina 3 van 101

Inhoudsopgave (vervolg)

4.5.10 4.6 4.6.1 4.6.2 4.6.3 4.7 4.7.1 4.7.2 4.7.3 4.8 4.8.1 4.8.2 4.8.3 4.8.4 4.9 4.9.1 4.9.2 4.9.3 4.9.4 4.9.5 4.9.6 4.9.7 4.10 4.11

Conclusies naar aanleiding van de verwachte morfologische effecten ...................... 42 Habitattypen ................................................................................................................ 42 H1110B-Permanent overstroomde zandige platen .................................................... 42 H1140B-Slikken en platen, hier ook als natte strand bedoeld.................................... 44 H2110 Embryonale Duinen......................................................................................... 46 Habitatrichtlijnsoorten ................................................................................................. 46 Selectie te bespreken soorten .................................................................................... 46 Gewone Zeehond en Grijze Zeehond......................................................................... 47 Bruinvis ....................................................................................................................... 55 Vogelrichtlijnsoorten: Broedvogels ............................................................................. 56 Selectie te bespreken soorten .................................................................................... 56 Strandbroeders: Bontbekplevier, Strandplevier en Dwergstern ................................. 58 Schelpdiereters: Eider................................................................................................. 61 Vis-eters: Grote Stern, Visdief en Noordse Stern ....................................................... 63 Vogelrichtlijnsoorten: Niet-broedvogels ...................................................................... 65 Selectie te bespreken soorten .................................................................................... 65 Steltlopers: Drieteenstrandloper ................................................................................. 67 Steltlopers: Steenloper................................................................................................ 71 Steltlopers: slaapplaatsfunctie .................................................................................... 72 Bergeend..................................................................................................................... 74 Viseters ....................................................................................................................... 75 Schelpdieretende eenden ........................................................................................... 77 De bijkomende suppletie voor de NAM ...................................................................... 82 Samenvatting van de effectbeoordeling ..................................................................... 83

5 5.1 5.2 5.2.1 5.2.2 5.2.3 5.2.4 5.2.5 5.2.6 5.2.7 5.3

Cumulatieve effecten .................................................................................................. 85 Inleiding....................................................................................................................... 85 Effecten van geplande projecten ................................................................................ 85 Zandwinning................................................................................................................ 85 Suppleties in de vooroever en op het strand .............................................................. 89 Aanwezigheid 2de Maasvlakte..................................................................................... 89 Windmolens op zee .................................................................................................... 89 Eems-Dollard .............................................................................................................. 90 Duinverzwaring bij Ameland midden .......................................................................... 90 Uitgraven vaargeul bij Ameland west t.b.v. de suppletie bij Ameland west................ 91 Cumulatieve effecten .................................................................................................. 92

6 6.1 6.2 6.2.1 6.3 6.3.1 6.3.2 6.3.3 6.3.4 6.4 6.4.1 6.5 6.5.1 6.5.2 6.5.3

Mitigatie....................................................................................................................... 95 Inleiding....................................................................................................................... 95 Noodzakelijke mitigatiemaatregelen ........................................................................... 95 Drieteenstrandloper .................................................................................................... 95 Eventueel noodzakelijke mitigatiemaatregelen........................................................... 95 Strandplevier (als broedvogel) .................................................................................... 95 Dwergstern (als broedvogel)....................................................................................... 96 Zwarte Zee-eend (als niet-broedvogel)....................................................................... 96 Eider (als niet-broedvogel).......................................................................................... 96 Niet noodzakelijke doch mogelijke mitigatiemaatregelen ........................................... 97 Habitat 1140B: strand ................................................................................................. 97 Samenvatting .............................................................................................................. 97 Suppletie Ameland west ............................................................................................. 97 Strandsuppletie Ameland midden............................................................................... 97 Vooroeversuppletie Ameland midden......................................................................... 98

7

Literatuur ..................................................................................................................... 99

Bijlage 1:

Memo morfologische effecten


Inhoudsopgave (vervolg)

Bijlage 2:

Memo Duinen Ameland

Bijlage 3:

Bijlage Verstoring

Bijlage 4:

Overzicht natuurwaarden

Bijlage 5:

Kaart recreatie rond Ameland

Bijlage 6:

Menselijke activiteit in de Nederlandse kustzone

Bijlage 7:

Kaarten SOVON telvakken op Ameland


Samenvatting

De ingreep Voor 2010 en 2011 zijn bij Ameland west (2.400.000 m3) en Ameland midden strandsuppleties (2.000.000 m3) gepland. Ook is er gelijktijdig een vooroeversuppletie gepland bij Ameland midden (4.700.000 m3). De ingreep vindt plaats in het Natura 2000-gebied Noordzeekustzone en zou mogelijk ook invloed kunnen hebben op de aangrenzende Natura 2000-gebieden Duinen Ameland en Waddenzee. De ingreep moet daarom getoetst worden aan de Natuurbeschermings-wet (NB-wet) middels een Passende Beoordeling (PB). Effecten van de suppleties kunnen het gevolg zijn van: afdekking van strand en vooroever met sediment; mogelijke verhoging van het slibgehalte in de kustzone; verstoring door geluid en trillingen boven en onder water en eventuele morfologische en sedimentologische veranderingen in het gebied. Een voortoets heeft uitgewezen dat er voor diverse beschermde waarden niet kan worden uitgesloten dat er effecten zullen optreden. In deze Passende Beoordeling wordt getoetst of de ingrepen significante effecten zullen hebben op de staat van instandhouding van de aanwezige beschermde waarden binnen de NB-wet. Effecten op morfologie, sedimentologie en slibhuishouding Uit de inschatting van de morfologische en sedimentologische effecten is gebleken dat effecten in de Noordzeekustzone op de morfologie, de sedimentsamenstelling en de slibgehaltes in het zeewater te verwaarlozen zijn. Effecten op de slib- en sedimenthuishouding in de Waddenzee zijn evenmin te verwachten, omdat de toegevoegde hoeveelheden aan zand en slib verwaarloosbaar zijn in het totaal aan natuurlijke sediment- en slibstromen. Er wordt wel verwacht dat er een korte lichte verhoging van de zandaanvoer richting de Duinen Ameland zou kunnen optreden, echter zonder enig duidelijk effect op de aanwezige natuur. Morfologische effecten van de ingreep betreffen derhalve alleen moeilijk kwantificeerbare kwaliteit van de aanwezige habitats in de Noordzeekustzone. Effecten op beschermde Habitats Aanwezige beschermde habitats Gezien de beperkte omvang van morfologische effecten in de Waddenzee en Duinen Ameland, worden enkel de beschermde habitattypen van het Natura 2000-gebied Noordzeekustzone in detail besproken: H1110B (permanent overstroomde platen), H1140B (slikken en platen) en H2110 (embryonale duintjes). Afdekking In de vooroever wordt gesuppleerd in het deel met een waterdiepte van 5 tot 8 meter. Volgens de huidige besluiten omvat H1110B in de Noordzeekustzone enkel het gebied tot de 5 meter dieptelijn, en zal dus niet door afdekking beïnvloed worden. H1140B kan als het natte deel van het strand worden gekarakteriseerd, maar heeft als zodanig geen beschermde status. Effecten door afdekking van H1140B op het strand, kunnen dan ook niet als significant bestempeld worden in functie van instandhoudingsdoelstellingen. Strandsuppleties kunnen ook embryonale duinen afdekken (H2110). Echter zullen de strandsuppleties ook juist bijdragen aan de vorming van embryonale duinen en derhalve netto geen effect hebben.


Samenvatting

Toetsing aan de instandhoudingdoelstellingen Volgens de gangbare begrenzing van H1110B op de 5 meter dieptelijn (zie aanwijsbesluit) wordt geen gebied met H1110B in het Natura 2000-gebied Noordzeekustzone beïnvloed door afdekking. Tevens worden geen belangrijke schelpenbanken bedolven in het habitat. Morfologische veranderingen bedragen minder dan 1% van het totaaloppervlak H1110B in de kustzone. Noch de kwaliteit, noch het oppervlak worden dus significant beïnvloed door de suppleties. Daarom conflicteert de ingreep niet met de instandhoudingsdoelstelling voor H1110B in de Noordzeekustzone. Voor H1140B als nat strand zijn voor het Natura 2000-gebied Noordzeekustzone geen instandhoudingsdoelstellingen geformuleerd, noch qua oppervlak, noch qua kwaliteit. Strikt genomen kan er dus geen sprake zijn van een significant effect volgens de NB-wet. De tijdelijke afdekking aan H2110 wordt na afloop van de suppleties gecompenseerd door verhoogde duinvorming als gevolg van extra beschikbaar zand. Netto is er geen effect en de instandhoudingsdoelstelling zal voor H2110 niet in gevaar komen. Effecten op beschermde Habitatsoorten Aanwezige relevante beschermde soorten De te evalueren beschermde soorten via de Habitatrichtlijn betreffen een aantal trekvissen, een slak van kalkrijke duinen (Nauwe Korfslak), de hogere plant Groenknolorchis en drie zeezoogdieren (Gewone Zeehond, Grijze Zeehond en Bruinvis). De trekvissen zijn niet afhankelijk van het kustgebied bij Ameland en de Nauwe Korfslak en Groenknolorchis komen niet in het suppletiegebied voor. Alleen effecten op de zeezoogdieren kunnen verwacht worden. Afdekking Afdekking van de vooroever leidt tot een beperkt verlies van leefgebied voor zeezoogdieren in de Noordzeekustzone en leidt tot een tijdelijk verlies aan bodemdieren en vissen in het suppletiegebied. Zeezoogdieren foerageren echter vooral op wat grotere vissen in diepere wateren, die niet afgedekt worden, terwijl het aandeel vooroever dat door de suppleties wordt afgedekt tevens veel minder dan 1% van het totale foerageergebied van zeezoogdieren vormt. Tijdens de suppletie is er, door de werkzaamheden op het strand, ook een korte tijd minder rustruimte voor zeezoogdieren op het strand, maar na afloop van de activiteiten is het strand direct weer geschikt voor zeehonden als potentiële ligplaats. Verstoring Verstoring treedt op als schepen binnen de vermijdingsafstand van beschermde soorten komen te liggen. Onder water wordt voor de vermijdingsafstand voor de Gijze en Gewone Zeehond een range van ca 1700 tot 4800 meter genoemd en voor de Bruinvis ca 800 – 2800 meter. Uitgaande van een verstoringsrange van 4800 meter wordt onderwater het gebied rond de ligplaatsen met pups op de zandplaat Blauwe Balg in de Waddenzee verstoord door de suppleties bij Ameland West. Ook wordt onder water tijdelijk het zeegat tussen Ameland en Terschelling geblokkeerd als passage van de Waddenzee naar de Noordzee. Er zijn echter een aantal argumenten om uit te gaan van een kortere verstoringsafstand. Hoe korter de verstoringsafstand, hoe beperkter de effecten. Boven water gelden verstoringsafstanden van 1200 meter voor Zeehonden. Vastgesteld is dat de verstoringsgraad te klein is (maximaal 1,45 % in de Noordzeekustzone en << 1 % in hun hele foerageergebied) om tot significante effecten op de populatiegroottes te kunnen leiden. Van Bruinvissen zal tussen 0,22 en 1,53 % van het potentiële foerageergebied verstoord kunnen raken. Uitgaande van de geschatte uitvoeringsduur, betekent dit dat de totale verstoringsgraad tussen 0,08 en 0,57 % ligt. Als er rekening gehouden wordt met de uitwijkmogelijkheden buiten de Noordzeekustzone, komt het totale percentage ver onder de 0,1 % uit. Effecten door verstoring op de Bruinvis zijn dan ook niet te verwachten


Samenvatting

Toetsing aan de instandhoudingsdoelstellingen De instandhoudingsdoelstelling voor zeehonden is het behoud van de omvang en kwaliteit van zijn leefgebied voor behoud van de populatie. In de Noordzeekustzone zal door het suppleren een te verwaarlozen effect van bedekking zijn. In het suppletiegebied liggen, in de Noordzeekustzone, geen belangrijke gekende rustgebieden van zeehonden, noch werpplaatsen voor pups. Verstoring door geluid boven water zal dus geen effect hebben op de populaties in de Noordzeekustzone. Geluid onder water draagt veel verder, en zou ervoor kunnen zorgen dat het oppervlak potentieel foerageergebied van zeehonden in het Natura 2000-gebied Noordzeekustzone wordt verminderd met maximaal 1,45 % en dat hun totale oppervlak foerageergebied in de Noordzee met minder dan 1 % afneemt. Verstoring tijdens het varen valt, behalve voor het allerlaatste stuk binnen de 1-km grens van Ameland, onder de MER zandwinning. Verder zou bij een worst case verstoringsafstand van 4800 meter onder water het gebied rond de ligplaats Blauwe Balg en het Borndiep ontoegankelijk voor Zeehonden. Bij een meer waarschijnlijke afstand van 1700 meter is dat niet het geval. Hoewel er effecten kunnen optreden door verstoring, zullen die tijdelijk zijn en vrij zeker niet tot sterfgevallen onder de zeehonden populatie leiden. Er is er geen reden om aan te nemen dat de populatie zeehonden in de Noordzeekustzone noch de Waddenzee onder druk zal komen te staan door de suppleties. De instandhoudingsdoelstelling voor de Gewone en Grijze zeehond komt daarmee niet in gevaar. De instandhoudingsdoelstelling voor Bruinvis is het behoud van de omvang en kwaliteit van zijn leefgebied voor behoud van de populatie. De zeer ongunstige staat van instandhouding is een gevolg van de beperkte voortplanting binnen de Nederlandse populatie. De geplande suppleties zullen de omvang van het leefgebied niet veranderen, en een niet significant effect hebben op de kwaliteit van het leefgebied, waardoor het instandhoudingsdoel niet beïnvloed wordt. Effecten op broedvogels Zowel in de Noordzeekustzone als in Duinen Ameland en de Waddenzee broeden een aantal vogelsoorten die gebruik maken van het suppletiegebied. Effecten zijn vooral te verwachten op broedvogels met een korte foerageerrange vanaf hun nesten, en dus afhankelijk zijn van het kustgebied van Ameland, en op strandbroeders. Afdekking Afdekking van de vooroever en het strand leidt tot een beperkt verlies van leefgebieden voor broedvogels. Effecten betreffen de vernietiging van nesten op het strand en tijdelijk verlies van foerageergebied (strand en vooroever) nabij nesten. Alleen voor plaatsgebonden soorten (broedende vogels en duikeenden) kunnen effecten optreden, omdat voor deze soorten uitwijking naar andere delen van de kustzone niet mogelijk zal zijn. Op het te suppleren strand komen geen nesten voor van strandbroeders en zolang die situatie zo blijft zullen er geen nesten vernield worden. Van de beschermde broedvogels kunnen broedende duikeenden (alleen de Eider foeragerend op schelpdieren) en broedende sterns (viseters) last ondervinden van de afdekking van hun nabij gelegen foerageergebied in de vooroever. Broedende Eiders, de enige broedende beschermde duikeend in het gebied, maken vooral gebruik van wateren tot enkele meters diepte en zoeken tijdens het broedseizoen met name naar mosselen en kokkels in de Waddenzee. Duiken naar schelpenbanken in de Noordzeekustzone levert voor Eiders in het broedseizoen te weinig op en vindt dan ook nauwelijks plaats. Effecten op broedende Eiders door afdekking van hun voedsel worden dan ook niet verwacht. Van de broedende sterns zou, door zijn korte foerageerafstand vanaf het nest, alleen de Dwergstern hinder kunnen ondervinden van afdekking van hun foerageergronden voor de kust. Echter komt de Dwergstern al lange tijd niet voor op en rond Ameland en worden effecten voor broedende viseters uitgesloten.


Samenvatting

Verstoring Verstoring van broedvogels treedt op als schepen binnen de verstoringsafstand van broedende of foeragerende soorten komen te liggen. Nesten zijn binnen de verstoringafstand van de beschermde broedvogels niet aanwezig. Effecten treffen dus alleen op bij broedvogels die vanaf hun nesten foerageren in de vooroever op schelpdieren (Eider) en vissen (Sterns) of langs het strand (steltlopers) op bodemdieren. Broedende Eiders foerageren echter nauwelijks in de Noordzeekustzone omdat dat te weinig voor ze oplevert, terwijl alle aanwezige broedende Sterns door hun grote foerageerafstand kunnen uitwijken naar onverstoorde locaties langs de kust. Broedende steltlopers worden alleen bij het Groene strand in Noordwest Ameland aangetroffen, waar ze in de nabijheid op het strand naar voedsel zoeken. Zowel het nestgebied als het nabij gelegen strand liggen ver buiten het gebied dat door schepen wordt verstoord, waardoor verstoring van broedende steltlopers uitgesloten kan worden. Toetsing aan de instandhoudingsdoelstellingen Strandbroeders Omdat er geen effecten op nesten of de aanwezigheid van voldoende voedsel in het broedseizoen worden verwacht, zullen de suppleties voor deze soorten geen negatieve effecten hebben op de reeds zeer ongunstige staat van instandhouding en de instandhoudingsdoelstellingen zullen daarom door de suppleties niet verder in gevaar komen. Voor de Strandplevier en de Dwergstern echter zou, gezien de doelstelling van uitbreiding omvang en/of verbetering kwaliteit, eventuele aanwezigheid van broedparen in het suppletiegebied mitigatie wel noodzakelijk maken. Duikeenden De op Ameland broedende Eiders worden vrijwel uitsluitend in het oosten van het eiland gevonden en bij het Groene strand. Deze vogels foerageren voornamelijk in de Waddenzee en komen in verhouding veel minder vaak in de Noordzeekustzone voor, waar het foerageren te weinig voedsel oplevert tijdens het broeden. De Waddenzee ligt op dezelfde of zelfs kortere afstand van hun nesten, en biedt meer mogelijkheden om hun belangrijkste voedsel (kokkels en mossels) in de ondiepe wateren te vinden. Het verlies aan voedsel en de verstoring door de stranden vooroeversuppletie bij Ameland midden zullen geen gevolgen hebben voor de in het oosten van Ameland broedende Eiders. De effecten op broedende Eiders zijn onder normale omstandigheden te beperkt om de populatiegrootte negatief te beïnvloeden. Ook tijdens een slecht jaar voor mosselen en kokkels in de Waddenzee zullen de suppleties het uiteindelijke broedsucces niet bepalen, al kan in die situatie het instandhoudingsdoel niet gehaald worden. Viseters Geen van de besproken Sternen zullen door de ingreep grote effecten van verstoring ondervinden. Ook de tijdelijke afname aan foerageergebied heeft geen significant effect. Dit komt vooral door hun grote foerageerrange, waardoor ze tijdens de suppleties hooguit tijdelijk een klein percentage foerageerareaal verliezen. De suppleties zullen daarom nauwelijks of geen effect hebben op de populatiegrootte en de staat van instandhouding. De instandhoudingsdoelstellingen voor de soorten worden door de suppleties niet significant beïnvloed. Effecten op niet-broedvogels Voor de niet-broedvogels zijn alleen effecten te verwachten op soorten die in de Noordzeekustzone (strand en/of vooroever) foerageren of rusten: steltlopers, duikeenden en viseters. Alle niet-broedvogels die louter van de Duinen van Ameland (zoals kiekendieven) of de Waddenzee (zoals op kwelders grazende ganzen) leven zijn in de Passende Beoordeling niet geëvalueerd. Afdekking Afdekking van de vooroever en het strand leidt tot verlies van leefgebieden in de Noordzeekustzone voor niet-broedvogels. Effecten treden alleen op voor sterk plaatsgebonden soorten (duikeenden) en soorten waarvan een belangrijk aandeel van hun populatie rond Ameland foerageert (steltlopers). Project: 281002 Pagina 10 van 101

Samenvatting

Voor de visetende soorten (Aalscholver, Roodkeelduiker en Parelduiker) blijft uitwijking naar onverstoorde gebieden tijdens de suppleties mogelijk, terwijl het afgedekte deel van de vooroever ook slechts een tijdelijk verlies van minder dan 1% van hun gehele foerageergebied zal betekenen. Bovendien zal de vispopulatie zich kunnen herstellen na afloop van de suppleties. De effecten op niet-broedende viseters zullen dan ook nihil zijn. De steltlopers gebruiken het strand als foerageergebied of als rustgebied. Alleen voor soorten die daadwerkelijk langs en op afgedekte strand foerageren zijn effecten te verwachten. Het betreft alleen de Drieteenstrandloper. Steenlopers, de enige andere aanwezige foeragerende soort, zitten weliswaar langs het strand bij Ameland, maar foerageren voornamelijk op hard substraat, dat afwezig is in het suppletiegebied, of in de slibrijke inham bij het Groene strand. De overige soorten rusten alleen uit op het strand; gekende rustplaatsen liggen niet in of vlakbij het de suppletielocaties. Effecten op die soorten worden niet verwacht. Van de duikeenden foerageren Zwarte Zee-eenden op schelpenbanken op een afstand van 0,5 tot 6,5 km uit de kust, waar de waterdiepte tussen 5 en 20 meter ligt. De suppletie vindt plaats in het deel van de vooroever met een waterdiepte van 5 tot 8 meter, binnen 1 km vanaf de kust. Circa 0,4 % van het hele potentiële foerageergebied voor Zeeeenden in de Noordzeekustzone wordt afgedekt. Van het gebied met optimale duikdiepten voor Zwarte zee-eenden wordt 0,5 % afgedekt door de vooroeversuppletie. Beide effecten zijn weliswaar klein te noemen, maar belangrijker is of er tijdens de suppleties in de wintermaanden grote schelpenbanken in het gebied rond Ameland aanwezig zijn, waarop de soort massaal afkomt. Op dit moment zijn er geen goed bevisbare schelpenbanken aanwezig en zullen er dus geen banken worden afgedekt. Dat kan echter in korte tijd veranderen, waardoor eventuele effecten van de suppleties in de vooroever wel van betekenis kunnen zijn. Eider en Topper foerageren in theorie tot een diepte van 10 meter op Spisula en Ensis, maar in ondiepe wateren tot circa 3 meter foerageren levert de soorten meer op. De suppleties worden uitgevoerd in gebieden met een waterdiepte tussen 5 en 8 meter, waardoor het eventueel aanwezige voedsel wat verloren gaat, niet binnen de optimale foerageerrange van Eider en Topper valt. Verder zal minder dan 1 % van het totale oppervlak potentieel foerageergebied van Eiders en Toppers in de kustzone (4,5 km2 van de beschikbare 531 km2) tijdelijk verloren gaan; rekening houdend met de optimale foerageerdiepte wordt geen foerageergebied afgedekt. Voor beide soorten is het effect van afdekking dus te verwaarlozen. Verstoring Aanwezige steltlopers hebben een kleine verstoringsafstand en worden in hun belangrijkste gebieden bij Ameland niet gehinderd. Visetende vogels hebben de beschikking over een groot foerageergebied en kunnen uitwijken naar andere locaties, terwijl bovendien slechts een klein deel van hun hele foerageergebied zal worden verstoord. Van de duikeenden is de Zwarte Zee-eend wel erg gevoelig voor verstoring. Het foerageergebied kan verstoord worden door supplerende schepen en door de vaarbeweging van schepen die van de wingebieden naar de suppletiegebieden varen. Deze laatste effecten liggen buiten de 1 km zone en zijn besproken in de MER zandwinning. Berekend is dat minder dan 0,3 % verstoring optreedt in de Noordzeekustzone. Net zoals voor effecten van afdekking, geldt dat verstoring enkel optreedt als er in het studiegebied geschikte schelpdierbanken aanwezig zijn. Dit kan nu nog niet met zekerheid uitgesloten worden voor de beoogde suppletieperiodes. De Eider foerageert voornamelijk binnen de 3 meter dieptelijn, maar kan uitwijken tot de 10 meter dieptelijn als er schelpenbanken aanwezig zijn op die diepten. De suppletieschepen komen binnen de verstoringszone van 1500 meter, waardoor Eiders dus gehinderd kunnen worden tijdens het foerageren nabij de suppletielocaties. Het totale percentage verstoring bedraagt 0,46 tot 0,63 % (afhankelijk van de gebruikte foerageerrange). Project: 281002 Pagina 11 van 101

Samenvatting

De verstoring van Toppers wordt geschat op 0,21 % in de Noordzeekustzone. Gecombineerd met het gegeven dat ze de laatste 10 jaar niet meer geteld zijn in de Noordzeekustzone, zijn er dus geen verstoringseffecten te verwachten op deze soort. Toetsing aan de instandhoudingsdoelstellingen Steltlopers Gemiddeld draagt Ameland voor 30% bij aan het instandhoudingsdoel voor de Drieteenstrandloper in de Noordzeekustzone. Zowel Ameland west als het oostelijke deel van Ameland midden kan een groot deel van de winterpopulatie herbergen. Uitwijkmogelijkheden op Ameland zijn er vooral naar de kuststrook tussen de twee suppleties (het Groene strand) en naar de oostelijke punt van Ameland. Indien de volledige hoeveelheid zand echter in 1 jaar wordt gesuppleerd, wordt circa 50% van het foerageergebied van de Drieteenstrandloper op Ameland en 10% van het foerageergebied in de Noordzeekustzone tijdelijke vernietigd, en zal er binnen die 50% resp. 10% ook regelmatig verstoring optreden. De omvang van de geplande strandsuppleties zijn dus van dien aard dat er een significant negatief effect kan zijn op de populatie Drieteenstrandlopers in de Noordzeekustzone, waardoor het instandhoudingsdoel niet gegarandeerd kan worden. Daarom zijn mitigerende maatregelen nodig. De geplande suppleties zullen het foerageerareaal van Steenlopers niet negatief beïnvloeden, omdat in de suppletiegebieden geen hard substraat voorkomt. Ook verstoring zal niet optreden. De aanwezige Steenlopers zijn waargenomen bij het Groene strand; dit gebied ligt buiten de verstoringsrange van de suppleties. De suppleties zullen dus geen invloed hebben op de instandhoudingsdoelstelling voor de Steenloper. Voor alle besproken steltlopers met als doel rustgebied geldt er in de Noordzeekustzone geen verbeteropgave naar omvang of kwaliteit van het leefgebied, of naar toename van de populatie. Hoewel deze soorten allemaal in belangrijke mate de Noordzeekust van Ameland als rustplaats gebruiken, zullen deze rustplaatsen geen hinder ondervinden door afdekking of verstoring van de suppleties. De instandhoudingsdoelstellingen van de Bonte Strandloper, Bontbekplevier, Zilverplevier, Rosse Grutto, Kanoet, Kluut, Wulp en Scholekster komen dus niet in gevaar door de geplande suppleties. Bergeend Het belangrijkste gebied voor Bergeenden in de Noordzeekustzone van Ameland is het Groende strand. Dit gebied valt niet binnen de verstoringsrange van de geplande suppleties; daarnaast zullen deze suppleties ook geen invloed hebben op het voedselaanbod in het Groene strand. De doelstelling van draagkracht voor een populatie van 520 Bergeenden voor de Noordzeekustzone zal dus niet beïnvloed worden door de suppleties. Viseters Afdekking, verstoring en morfologische veranderingen treden door de suppleties op in een zeer klein deel van de Noordzeekustzone (<<1 %) dat als foerageergebied dient voor de aanwezige beschermde viseters. Bovendien is de verstoring tijdelijk, zal de vispopulatie als voedsel zich in de afgedekte gebieden snel herstellen, zijn de morfologische veranderingen gering en is de huidige staat van instandhouding gunstig voor de soorten. Significant negatieve effecten van de suppleties op deze soorten en hun staat van instandhouding zijn dus uit te sluiten. De suppleties zullen niet conflicteren met de instandhoudingsdoelstellingen van de soorten. Duikeenden De kuststrook boven Ameland is in sommige jaren erg belangrijk voor de Zwarte zee-eend, in andere jaren komt de soort er weinig voor. Men veronderstelt dat dit het gevolg is van het wisselend aanbod aan schelpdieren in de Noordzeekustzone, ook boven Ameland. In die zin zeggen afdekkings- en verstoringspercentages in verhouding tot de hele Noordzeekustzone weinig, als er tijdens de uitvoeringsjaren van de suppleties in het gebied net erg geschikte schelpdierbanken liggen. Het is op dit moment niet te voorspellen of dit ook in 2010 en 2011 het geval zal zijn. Indien de grote hoeveelheden juveniele Ensis die bij Ameland in 2009 gevonden zijn, ook in 2010 nog aanwezig zijn, en dit is niet het geval voor de rest van de Noordzeekustzone, dan Project: 281002 Pagina 12 van 101

Samenvatting

zou voor de winter van 2010-2011 het suppletiegebied van groot belang kunnen zijn voor de Zwarte zee-eend. Significante effecten op Zwarte Zee-eenden van afdekking door de vooroeversuppletie bij Ameland midden en door verstoring van de vooroever- en strandsuppletie bij Ameland midden en de strandsuppletie bij Ameland west zijn dus mogelijk, en kunnen pas vastgesteld worden in 2010.

Eiders geven de voorkeur aan een foerageergebied tot een diepte van 3 meter. Deze strook wordt noch door de vooroeversuppletie, noch door de strandsuppleties afgedekt. De voedselvoorraad wordt dus nauwelijks beïnvloed. Ook de effecten van verstoring zijn erg beperkt (tot 0,63 %), en zullen enkel relevant zijn in een slecht scheldpdierenjaar in de Waddenzee, wanneer Eiders uitwijken naar de Noordzeekustzone. Significante effecten door verstoring van de vooroever- en strandsuppletie bij Ameland midden en de strandsuppletie bij Ameland west zijn onder een zeldzame samenloop van omstandigheden mogelijk. Bijkomende mitigatie is hiervoor niet nodig (zie Zwarte zee-eend). Voor de Topper geldt in grote mate hetzelfde als voor de Eider, behalve dat de Topper ook in jaren van schelpdierschaarste in de Waddenzee geen gebruik meer lijkt te maken van de Noordzeekustzone. Daarenboven is deze soort minder verstoringsgevoelig dan de Eider. Het potentiële foerageergebied van Toppers wordt niet of nauwelijks afgedekt door de vooroeversuppletie, noch door de strandsuppleties. Effecten van afdekking en verstoring zijn dus onbestaande tot erg gering, waardoor de instandhoudingsdoelstelling voor de Topper niet in het gedrang komt. Mitigatie Strandbroeders Voor de Strandplevier en de Dwergstern zou, gezien de doelstelling van uitbreiding omvang en/of verbetering kwaliteit, eventuele aanwezigheid van broedparen in het suppletiegebied mitigatie noodzakelijk maken. Daarom wordt het aanbevolen om, als er werkzaamheden zouden gepland worden tijdens het broedseizoen, vooraf een inventarisatie uit te voeren. Indien er toch broedparen gevonden worden, dan mag binnen het broedseizoen (april t.e.m. juni) niet gewerkt worden binnen een straal van 250 meter rond de nesten. Deze mitigatiemaatregel is afdoende. Drieteenstrandloper De omvang van de geplande strandsuppleties zijn van dien aard dat er een significant negatief effect kan zijn op de populatie Drieteenstrandlopers in de Noordzeekustzone, waardoor het behoud van 2000 vogels niet gegarandeerd kan worden. Daarom zijn mitigerende maatregelen nodig. Als mogelijke mitigerende maatregelen kunnen gelden:

• het spreiden van de strandsuppleties over 2 jaar • het vermijden van de foerageerperiode (december – februari) en de broedval van de belangrijkste prooisoort, Scolelepis squamata (april – augustus) De eerste maatregel is afdoende om het instandhoudingsdoel niet in gevaar te brengen; de effectiviteit van de tweede maatregel is tot dusver onvoldoende aangetoond. Zwarte Zee-eend Significante effecten van afdekking door de vooroeversuppletie bij Ameland midden en door verstoring van de vooroever- en strandsuppletie bij Ameland midden en de strandsuppletie bij Ameland west zijn mogelijk, en kunnen pas vastgesteld worden in 2010.


Samenvatting

Als mitigerende maatregel moet in eerste instantie in 2010, voor aanvang van de werkzaamheden, bepaald worden of de schelpdierconcentratie voor Ameland beduidend groter zijn dan voor de andere Waddeneilanden (met name Terschelling en Schiermonnikoog). Indien dit niet het geval is, is verdere mitigatie niet nodig. Indien dit wel het geval is, zijn een aantal vervolgstappen mogelijk: • Voor het varen en suppleren dient een afstand van minimum 1500 aangehouden worden tot aanwezige concentraties van Zwarte zee-eenden in de periode november – maart, zodat foeragerende dieren niet verstoord worden. • Als uit de monitoring blijkt dat in de zone voor de vooroeversuppletie bij Ameland midden een belangrijke schelpdierbank ligt, mag deze niet afgedekt worden in de periode vanaf de broedval van tweekleppigen (vanaf juli) tot na het foerageerseizoen van de Zwarte zee-eend (maart). Op deze manier zorgen de werkzaamheden niet voor een significante vermindering aan voedselaanbod voor de Zwarte Zee-eend. Als bovenstaande maatregelen gevolgd worden, komt het instandhoudingsdoel voor de Zwarte zee-eend niet in het gedrang.


1

Inleiding

1.1 Aanleiding Rijkswaterstaat suppleert sinds 1990 regelmatig een aantal stranden langs de Nederlandse kust. Dit draagt bij tot het behoud van de natuurlijke dynamiek van de kust, zodat het achterland wordt beschermd. In 2010, met doorloop naar 2011, staat er een aantal suppleties gepland op en rond Ameland: • op de westkop van Ameland wordt een strandsuppletie uitgevoerd; • bij Ameland midden een vooroever- en een strandsuppletie, waarvan ° een deel van de strandsuppletie als nieuwe duin zal fungeren; ° een klein deel van de onderwatersuppletie (maximaal 200.000 m3) wordt neergelegd als middel tegen de extra erosie op de basiskustlijn Ameland ten gevolge van bodemdaling door de Gaswinning van de NAM. Daar deze suppletielocaties binnen een Natura 2000-gebied liggen, dient onderzocht te worden of en in welke mate Natura 2000-waarden worden aangetast/verstoord. Daarom heeft RWS verzocht om in de vorm van een Passende Beoordeling vast te stellen of er significant negatieve effecten te verwachten zijn als gevolg van de suppleties en, indien dat het geval is, welke mitigerende maatregelen er dienen te worden genomen. Het gaat in totaal om drie afzonderlijke suppleties die allemaal individueel onderzoeksplichtig en vergunningsplichtig zijn. Ze zullen, waar relevant, afzonderlijk en cumulatief in dit rapport worden besproken. Het onderzoek is uitgevoerd door Grontmij l AquaSense, in samenwerking met Grontmij MidWest, Gotjé Environmental Consultancy (GEC), en Alkyon Hydraulics. Gezien de bijzonder korte doorlooptijd is ook ad hoc gebruik gemaakt van externe kennis, geleverd door Wageningen Alterra en het Natuurmuseum Ameland. 1.2 Het projecten onderzoeksgebied In figuur 1.1 zijn de projectgebieden weergegeven waar de suppleties worden uitgevoerd. Het onderzoeksgebied betreft uiteindelijk het gehele gebied waar effecten te verwachten zijn. De begrenzing van de effecten en daarom begrenzing van het studiegebied kan pas na een analyse van de morfologische effecten worden vastgesteld (zie hoofdstuk 4).

Figuur 1-1

Indicatie van de locaties van de drie voorgenomen suppleties op Ameland (uit Ontwerpbesluit inzake uit te voeren zandsuppleties programma 2010, Ministerie van Verkeer en Waterstaat 2009).


Inleiding

1.3 Doel en opzet van de Passende Beoordeling In het kader van de huidige natuurwetgeving (NB-wet & F&F-wet) is het van belang een beschrijving te geven van de kwalificerende natuurwaarden die in het beoogde suppletiegebied liggen. De Vogel- en Habitatrichtlijn, die in Nederland is geïmplementeerd in de Flora- en Faunawet en de Natuurbeschermingswet, schrijven voor dat activiteiten die mogelijk ‘significante gevolgen’ hebben voor de in het gebied aanwezige beschermde natuurwaarden moeten worden getoetst. Mulder et al. (2005) heeft aangetoond dat het niet uitgesloten kan worden dat suppleties een negatief effect hebben op bepaalde natuurwaarden. In deze Passende Beoordeling wordt getoetst of er significant negatieve effecten te verwachten zijn voor de relevante natuurwaarden als gevolg van de suppleties. Hierbij wordt getoetst aan de hand van de instandhoudingsdoelstellingen zoals gepubliceerd in de Definitieve Aanwijzingsbesluiten 2009 (LNV, 2009). Effecten van suppleties in de kustwateren van de Noordzee zijn tot dusver in een aantal studies in kaart gebracht. Deze studies zullen als (wetenschappelijke) onderbouwing gebruikt worden voor het opstellen van de passende beoordeling. Mulder et al. (2005) geeft een overzicht van de potentiële effecten van vooroever- en zandsuppleties op het mariene milieu. Een uitgebreide review van de effecten van suppleties op het mariene milieu en de duinen van de Belgische kust is gepubliceerd door Speybroeck et al. (2005, 2006). Tenslotte is er recent ook een gelijkaardige studie verschenen voor de Nederlandse kust, met speciale aandacht voor geomorfologie en benthos (Baptist et al., 2009). Effecten op de duinen zijn daarnaast in 2008 beschreven door Arens (2008). Gebruikmakend van bovengenoemde literatuur, in combinatie met kwantitatieve en kwalitatieve gegevens rond de natuurwaarden in het werkgebied (zie verder) en gebruikmakend van semikwantitatieve morfologische inzichten (zie verder), wordt via de Passende Beoordeling bepaald of er door het suppleren significante effecten zullen optreden op de beschermde natuurwaarden. Het vaststellen van eventuele significante effecten is in een aantal (semikwantitatieve) stappen uitgewerkt: • beschrijving beschermde natuurwaarden in en rond de suppletiegebieden • beschrijving abiotische veranderingen (morfologie, slibgehalte, zandtransport, waterkwaliteit, e.d.) • afbakening optredende effecten (studiegebied) • doorvertaling abiotische veranderingen naar veranderingen in omvang en kwaliteit van de beschermde habitattypen en in het aantal soorten en individuen per soort • toetsing van de vastgestelde veranderingen aan de instandhoudingsdoelstellingen • vaststellen cumulatieve effecten • vaststellen mitigerende en compenseren maatregelen. Indien wordt aangetoond dat significant negatieve effecten te verwachten zijn, wordt een advies gegeven over passende mitigerende maatregelen. Daarom kan dit rapport worden aangewend ter ondersteuning van de vergunningaanvraag. 1.4 Leeswijzer In hoofdstuk 2 wordt het project beschreven: wat zijn de geplande werkzaamheden, en hoe kunnen deze uitgevoerd worden. In hoofdstuk 3 wordt het wettelijk kader geschetst. De effectbespreking gebeurt in hoofdstuk 4. Hier worden de mogelijke effecten beschreven, en wordt voor alle relevante habitattypen, habitatrichtlijnsoorten en vogelsoorten getoetst aan de instandhoudingsdoelstellingen voor de te bespreken Natura 2000-gebieden. In hoofdstuk 5 komen de cumulatieve aspecten aan bod. Hoofdstuk 6 bevat een overzicht van de mitigerende maatregelen die nodig zijn, met inbegrip van de effectiviteit van de voorgestelde mitigatie.


2

De voorgenomen activiteit

2.1 Strandsuppletie Ameland Midden Ter voorkoming van structurele erosie wordt op Ameland Midden (km raai 11.4 t/m 20) onder andere een strandsuppletie uitgevoerd. In totaal zal hier circa 2.000.000 m3 zand worden gesuppleerd. De aanleghoogte van de strandsuppletie varieert van circa +3 m NAP tot -1 m NAP. Daarnaast zal in het kader van de duinverzwaring tussen raai 13 en 13.4 een deel van het duin naar achteren doorgeschoven worden, waarna de oude duin met 40.000 m3 zand wordt aangevuld. Voor deze activiteit wordt een aparte passende beoordeling uitgevoerd. Deze wordt opgesteld door het Natuurcentrum te Ameland. 2.2 Strandsuppletie Ameland West Op Ameland West wordt de strandsuppletie aangebracht van km 2 tot km 4. In totaal wordt hier circa 2.400.000 m3 zand gesuppleerd. Door de grote hoeveelheden per strekkende meter zal een aanzienlijk deel van het zand ook onder water verdwijnen. De aanleghoogte is ongeveer +3 m NAP tot -1 m NAP van km 2 tot 3. De aanleghoogte is ongeveer +3 m NAP tot -5 m NAP van km 3 tot 4. Het zwaartepunt van de suppletie ligt tussen km 3 tot 4. Indien mogelijk wordt hier 2.100.000 m3 gesuppleerd. Van km 2 tot 3 zal de resterende 300.000 m3 worden gesuppleerd. 2.3 Onderwatersuppletie Ameland Midden Op het midden en oosten van Ameland vindt de afgelopen jaren een sterke kustachteruitgang plaats. In 2006 is hier dan ook een gecombineerde stranden vooroeversuppletie uitgevoerd (op de vooroever van raai 1200 - 1700 en op het strand van raai 1100 - 1600). Dit heeft nog niet geleid tot een kustlijn die volledig op orde is. In het suppletieprogramma voor 2010 (met doorloop naar eind 2011) is naast een strandsuppletie ook een vooroeversuppletie gepland van raai 1100 – 2000 (4.700.000 m3). Deze vooroeversuppletie zal neergelegd worden tussen de -5 en -8 NAP. 2.4 Suppletie Ameland Midden als gevolg van gaswinning Als onderdeel van de vooroeversuppletie zal er zand gesuppleerd worden (175.000 m3) als middel tegen de extra erosie op de basiskustlijn door gaswinning. De NAM wint vanaf 2007 aardgas vanaf de locaties Moddergat, Lauwersoog en Vierhuizen. Dit zal bodemdaling tot gevolg hebben in de kombergingsgebieden Zoutkamperlaag en Pinkegat. Als gevolg van deze bodemdaling zal er van nature extra zand worden onttrokken aan de nabijgelegen Noordzeekustzone. In verband daarmee zijn extra zandsuppleties noodzakelijk. Om de ecologische verstoringen in de kustzone zo klein mogelijk te houden worden deze zandsuppleties gelijktijdig uitgevoerd met de reguliere zandsuppleties. In de overeenkomst met de NAM staat dat Rijkswaterstaat bij reguliere zandsuppleties de extra zandvraag voor een vaste periode vooraf uitvoert. Volgens berekeningen van het Waterloopkundig Laboratorium1 bedraagt de verwachte zandvraag die kan optreden in de periode 2011 - 2015 circa 175.000 m3. Om deze zandvraag te compenseren zal de vooroeversuppletie op Ameland dan ook worden uitgevoerd met 175.000 m3 extra zand. (exacte hoeveelheid zal worden bepaald door actualisering van de berekening door WL) In totaal komt de vooroeversuppletie daarmee uit op 4.700.000 m3. In de Natuurbeschermingswetvergunning voor de gaswinning is een aantal aanvullende eisen gesteld aan deze suppletie. Zo mag deze suppletie het regulier te suppleren gebied niet vergroten, dient deze suppletie te worden uitgevoerd buiten de winterperiode (1 november – 1 april) en dient deze als vooroeversuppletie te worden uitgevoerd. Hier zal bij de uitvoering aan worden voldaan. 1

Rapport "Behoefte aan zandsuppletie ter compensatie van bodemdaling door gaswinning uit de Waddenzeevelden (Z.B. Wang, juni 2006, Waterloopkundig Laboratorium/Delft Hydraulics) Project: 281002 Pagina 17 van 101

De voorgenomen activiteit 3

* Dit is inclusief circa 175.000 m zand voor extra zandvraag van de Waddenzee uit de Noordzeekustzone en nabij de basiskustlijn Ameland als gevolg van bodemdaling door gaswinning Moddergat, Lauwersoog en Vierhuizen.

2.5 Suppletie historie langs de kust en bij Ameland Een overzicht van locaties van eerdere strandsuppleties en vooroeversuppleties langs de kust in de periode 1998-2003 is weergegeven in figuur 2-1.

Figuur 2-1

Strand- en vooroeversuppleties in de periode 1998-2003 (bron: Mulder et al., 2005).

Sinds 2001 wordt er langs de hele kust jaarlijks tussen 10.000.000 en 15.000.000 m3 zand gesuppleerd. De afgelopen jaren is daarbij steeds minder op het strand en steeds meer in de vooroever gesuppleerd (zie figuur 2-2). Gemiddeld wordt per jaar circa 12.000.000 m3 zand langs de kust gesuppleerd.

Figuur 2-2

Jaarlijkse suppletie hoeveelheden sinds 1991 (bron RWS, Kustlijnkaarten 2009)



In de periode 1979 - 2007 is regelmatig bij Ameland gesuppleerd, met een totale hoeveelheid in die periode van circa 16.600.000 m3 zand. Sinds begin de jaren 90 wordt er gemiddeld circa 700.000 m3 per jaar gesuppleerd. De geplande suppleties voor 2010 en 2011 bij Ameland, die circa 9.000.000 m3 omvatten, bedragen samen daarom circa 55% van het totaal gesuppleerde zand bij Ameland in de periode 1979-2007. Tabel 2.1

Zandsuppleties uitgevoerd op Ameland west en noordwest

Jaar

Raai

m3 zand

Type werk

1979 1994

1-2 48,6-49,6

Circa300.000 190.000

strandsuppletie strandsuppletie

Met stortsteendam Met zink-en stortwerk(geulwandbestorting)

1997

1, 2-3

510.804

strandsuppletie

Met banket

2000

1-2,6

401.002

strandsuppletie

2004

2-3,2

390.000

strandsuppletie

2007

2-3

400.000

strandsuppletie

2007

2-3.5

1.600.000

onderwatersuppletie

Tabel 2.2

Op de geulwand

Zandsuppleties uitgevoerd op Ameland midden

Jaar

Raai

m3 zand

Type werk

1980

10-16

2.200.000

strandsuppletie

1990

13,8-15,2

40.000

Strandsuppletie

Met landwaartse duinverzwaring

1990

12,4-17

930.000

Strandsuppletie

Met zeewaartse duinverzwaring

1992

11,5-19,6

1.442.000

Strandsuppletie

1992

11,5-12,8

230.000

Strandsuppletie

1996

7,2-11,2

1.554.514

Strandsuppletie

1998

13-21

2.498.125

Onderwatersuppletie

2003

9,4-13,7

1.430.000

Onderwatersuppletie

2006

11-17

1.000.000

Strandsuppletie

2006

11-17

1.500.000

onderwatersuppletie

Met zeewaartse duinverzwaring

Met landwaartse duinverzwaring

2.6 Uitvoering van suppleties Met betrekking tot de uitvoering van de suppletie zijn er de volgende vragen: • Wat is de uitvoeringstijd bij gebruik van een sleephopperzuiger die typisch gebruikt wordt voor suppleties? • Wat is het effect van de manier van lossen (dumpen, rainbowen of persen) op de verspreiding van het zand op het strand danwel vooroever? • Wat voor processen spelen er die het slibgehalte van het oorspronkelijke suppletiemateriaal in het wingebied beïnvloeden? Uitvoeringstijd (tabel 2.3) De uitvoeringstijd is afhankelijk van de volgende zaken: • sleephopperzuiger: grootte, diepte, pompcapaciteit en vaarsnelheid; • vaarafstand van wingebied tot Ameland; • waterdiepte ter plaatse van vooroever en nabij strand waardoor de losmethode bepaald wordt; • verletten; Een typische hopper die voor dit soort suppleties gebruikt wordt, heeft een hoppercapaciteit van circa 3.000 m3. Dit soort schepen steekt ongeveer 6 m diep en heeft een gemiddelde vaarsnelheid van 12 knopen. Doorgaans duurt het minimaal één uur om te laden. Afhankelijk van de vaarafstand en het materiaal (slibgehalte) wordt langer doorgeladen om een optimale (be)lading te realiseren. De laadtijd kan dan oplopen tot twee uur. De lostijd is afhankelijk van de techniek. Persen en rainbowen neemt circa anderhalf uur in beslag terwijl het dumpen 10 minuten duurt. In het geval van suppleties bij Ameland is het uitgangspunt dat de strandsuppletie volledig via walpersleidingen aangebracht wordt. De vooroe-



versuppletie wordt voor de helft uitgevoerd middels rainbowen en de andere helft middels dumpen. De benodigde hoeveelheid zand is groter dan de 9.100.000 m3 omdat er verliezen optreden tijdens het lossen. Een deel van de lading zal buiten het beoogde suppletiegebied terechtkomen. Vooralsnog is dit verlies ruim geschat op 10%. De verletten zijn ruwweg in te delen in twee onderdelen. Ten eerste is er het weersverlet. Gezien de ligging van de suppletielocaties aan de noord(west)kant van Ameland zal geregeld verlet optreden. Dit is mede afhankelijk van het seizoen. Gezien de globale aard van deze beschouwing wordt dat vastgesteld op 15%. Daarnaast zijn er technische verletten (onderhoud, bunkeren etc.). Dit wordt geschat op 15 uur per week. De bovenstaande informatie brengt de uitvoeringsduur op 84 weken. De uitvoeringsduur kan significant verkort worden door inzet van meerdere en/of grotere schepen. Tabel 2.3

Uitvoeringsduur suppleties

Strand- en vooroeversuppletie Ameland Volume, benodigd op lostechniek lokatie 2.350.000 m3 Suppletie volume vooroever rainbowen dumpen 2.350.000 m3 strand persen 4.400.000 m3 totaal

9.100.000 m3

Losverliezen 10% 10% 10%

Volume, benodigd in beun 2.611.111 m3 2.611.111 m3 4.888.889 m3

totaal 10.111.111

Vaarafstand Wingebied - Ameland

11 km

Sleephopperzuiger Beungrootte Vaarsnelheid Laden Lostijd

Verletten

persen rainbowen dumpen technisch weer

3.000 12 22 1,0 1,5 1,5 0,25 15 15% 25

m3 knts km/hr hr hr hr hr hr/wk hr/wk


m3


Tabel 2.3

Uitvoeringsduur suppleties (deel 2)

Locatie Losmethode

Vooroever rainbowen dumpen

Tijd week, bruto Verletten - technisch - weer week, netto Cyclus Varen leeg Laden Varen vol Lossen

hr/wk

168

168

168

hr/wk hr/wk hr/wk

15 25 128

15 25 128

15 25 128

0,5 1,0 0,5 1,5 3,5

0,5 1,0 0,5 0,3 2,2

0,5 1,0 0,5 1,5 3,5

3.000 860

3.000 1.339

3.000 860

hr hr hr hr totaal hr

Productie zand in beun productie, bruto

productie, netto Uitvoeringsduur volume, benodigd in beun netto duur

Strand persen

m3 m3/hr m3/wk

144.416 225.008

144.416

m3/wk

109.859 171.167

109.859

m3 wk mnd

2.611.111 2.611.111 24 15 5,5 3,5

4.888.889 10.111.111 45 84 10,3 19,3

Verspreiding van zand tijdens lossen Tijdens rainbowen is de verspreiding van het zand voornamelijk afhankelijk van de wind, de stroomsnelheid van (zee)water en de constantheid van oriëntatie van het schip. In het meest optimale geval zal het zand op één plek terechtkomen. Bij een natuurlijke hoek van zand van 1:5 en een totaalvolume van 3 000 m3, zal er een kegel van zand ontstaan van ca. 5 m hoogte en een diameter zo’n 50 m (volume kegel = 1/3 x π x straal² x hoogte). . Bij het dumpen van zand kan ruwweg uitgegaan worden van een verspreiding van tweemaal het beunoppervlak. Bij een schip van 10.000 tot 15.000 m3 is het beun 2.000 m2 (100 x 20m). De verspreiding zou dan 4.000 m2 zijn waarbij het gros van het volume zand onder het beun terecht komt. De verspreiding van zand bij walpersen is sterk afhankelijk van de inrichting van het stort. Indien gebruik gemaakt wordt van stortkades (‘muurtjes’ van zand rondom het stortgebied), kan het geloste zand op de juiste plek terechtkomen. Alleen het overtollige stortwater zal nog zand meevoeren naar buiten het suppletiegebied. Deze werkwijze is wel arbeidsintensiever dan de methode zonder stortkades en zal niet zondermeer toegepast worden door een aannemer. Slibgehalte Het slibgehalte van het materiaal in het wingebied zal altijd hoger zijn dan van het materiaal dat uiteindelijk op het suppletiegebied terechtkomt. Tijdens het doorladen blijft er materiaal van de bodem opgezogen worden en in het beun gestort worden. Op een gegeven moment zal het beun vol zijn met een mengsel van zand, slib en water. Aangezien het zand als eerste sedimenteert in het beun en een watermengsel met relatief veel slib boven het zand kolkt, zal dit meng-



sel verdreven worden door nieuwe toevoer vanuit de zuigbuizen die relatief meer zand bevatten. De aannemer zal ervoor kiezen om zogenaamd door te laden als: • er eisen gesteld worden aan het materiaal (bepaald maximum aan slib) in suppletiegebied, of • de vaarafstand groot is en het van belang is om zoveel mogelijk materiaal in het beun het laden ten einde het aantal cycli te beperken. De afname in slibgehalte als functie van doorladen is moeilijk te kwantificeren (zie ook Bijlage 1). Het is namelijk afhankelijk van de korrelgrootteverdeling en cohesie van het oorspronkelijke materiaal, de geometrie van het schip en de pompkarakteristieken. In bijlage 1 wordt het relatieve belang hiervan in meer detail besproken. Tijdens het lossen gelden de processen zoals hierboven uitgelegd. De fijnste fracties van het geloste materiaal zullen als eerste meegevoerd worden door stromend zeewater dan wel stortwater dat slib meevoert. Ook hierbij geldt dat het lastig is om een indicatie te geven van de afname van het slibgehalte tijdens lossen.


3

Het wettelijk beoordelingskader

3.1

Wet- en regelgeving

3.1.1 Natuurbeschermingswet 1998 Met de inwerkingtreding van de Natuurbeschermingswet 1998 (Nb-wet) in oktober 2005 zijn door Nederland de internationale verplichtingen vanuit de Vogelrichtlijn en de Habitatrichtlijn in de nationale wetgeving verankerd. Ingevolge artikel 10a, eerste lid Nb-wet, wijst de minister van LNV gebieden aan ter uitvoering van de Vogelrichtlijn en de Habitatrichtlijn, de zogenaamde Natura 2000-gebieden. Op 26 februari 2009 zijn de gebieden Waddenzee, Duinen en Lage Land Texel, Duinen Vlieland, Duinen Terschelling, Duinen Ameland, Duinen Schiermonnikoog en Noordzeekustzone definitief door de minister van LNV aangewezen als Natura 2000-gebied. Hierdoor vormt de Natuurbeschermingswet 1998 het wettelijk kader voor de voorliggende Passende Beoordeling. Projecten, plannen of handelingen, die negatieve effecten op Natura 2000-gebieden kunnen hebben en die niet nodig zijn voor of verband houden met het beheer, zijn verboden. Ook projecten, plannen of handelingen die buiten het Natura 2000-gebied plaatsvinden kunnen verboden zijn als er negatieve effecten door ‘externe werking’ kunnen optreden. Gedeputeerde Staten – of in uitzonderingsgevallen de minister van LNV – kunnen op grond van artikel 19d Nb-wet een vergunning verlenen voor activiteiten die negatieve effecten op Natura 2000-gebieden kunnen hebben. De vergunning kan pas worden afgegeven nadat een zogenaamde ‘habitattoets’ het bevoegd gezag de zekerheid heeft gegeven dat de natuurlijke kenmerken van het gebied niet worden aangetast en de kwaliteit van de natuurlijke habitats en de habitats van de soorten niet verslechtert en dat er geen significante verstoring van soorten optreedt. Op 1 februari 2009 is de Nb-wet (deels) gewijzigd. De wijzigingen hebben betrekking op o.a. omgang met bestaand gebruik, bepaling van het bevoegd gezag en de verslechterings- en verstoringstoets. De Algemene Handreiking Natuurbeschermingswet 1998 (LNV 2005b) onderscheidt een aantal stappen in de Nb-wet procedure. De Handreiking is echter nog niet aangepast aan de wijzigingen die voortvloeien uit de wetswijziging van 1 februari 2009. Onderstaand zijn de stappen uit de Handreiking weergegeven, aangepast aan de wetswijziging van 1 februari 2009. Oriëntatiefase In de oriëntatiefase (voortoets) wordt onderzocht of een plan, project of handeling (samen kortweg aangeduid als ‘activiteit’), gelet op de instandhoudingsdoelstellingen, mogelijk schadelijke gevolgen heeft voor een Natura 2000-gebied en zo ja of deze gevolgen significant kunnen zijn. De gevolgen moeten worden beoordeeld in samenhang met die van andere plannen en projecten (‘cumulatieve effecten’). De oriëntatiefase kan drie uitkomsten hebben: 1. Er zijn geen schadelijke gevolgen te verwachten. Er is geen vergunningsaanvraag of andere vervolgstap noodzakelijk. 2. Er zijn mogelijk schadelijke effecten op de kwaliteit van een natuurlijke habitat of de habitat van een soort, maar deze zijn zeker niet significant. Er dient (mogelijk) een vergunning te worden (aan)gevraagd, na het uitvoeren van een ’verslechteringstoets’ (zie ‘verslechteringstoets’). Project: 281002 Pagina 23 van 101


3. Het optreden van significant negatieve effecten kan niet worden uitgesloten. Er dient (mogelijk) een vergunning te worden aangevraagd, na het uitvoeren van een ‘passende beoordeling’ (zie ‘passende beoordeling’). Verslechteringstoets In een verslechteringstoets dient te worden nagegaan of door een project, plan of handeling een kans bestaat op een verslechtering van een natuurlijke habitat of de habitat van een soort. Hiertoe dienen alle relevante aspecten van de activiteit in kaart gebracht te worden. De verslechteringstoets heeft twee mogelijke uitkomsten: 1. De verslechtering is aanvaardbaar. Het bevoegd gezag verleent vergunning.. 2. De verslechtering is onaanvaardbaar. De vergunning wordt geweigerd. . Passende beoordeling Met een passende beoordeling wordt vastgesteld of door een activiteit er een kans bestaat op een significant negatief effect. Dit op basis van de beste wetenschappelijke kennis ter zake, waarbij alle aspecten van de activiteit op zichzelf én in combinatie met andere activiteiten of plannen worden geïnventariseerd en getoetst. De passende beoordeling kan drie uitkomsten hebben: 1. Er treedt, al dan niet na het toepassen van mitigerende maatregelen, geen aantasting van de instandhoudingsdoelstellingen op en er is tevens geen sprake van een verslechtering van een natuurlijke habitat of de habitat van een soort. Er is geen vergunning noodzakelijk. 2. Er treedt, al dan niet na het toepassen van mitigerende maatregelen, geen aantasting van de instandhoudingsdoelstellingen op, maar er is wel sprake van een verslechtering van een natuurlijke habitat of de habitat van een soort. Vergunning wordt verleend, mits de verslechtering niet onaanvaardbaar is (zie ‘verslechteringstoets’ ).. 3. Er treden, al dan niet na het toepassen van mitigerende maatregelen, (mogelijk) wel significant negatieve effecten op. Dan volgt toetsing aan de zogeheten ADC-criteria: • Er zijn geen geschikte Alternatieven. • Er is sprake van Dwingende redenen van groot openbaar belang, waaronder redenen van sociale en economische aard. • Er is voorzien in exacte en tijdige Compensatie. Slechts als aan al deze drie criteria is voldaan, mag het bevoegd gezag vergunning verlenen. Indien er sprake is van aantasting van een gebied dat is aangewezen ter bescherming van prioritair natuurlijk habitat of een prioritaire soort, dan dient eerst door de minister van LNV aan de Europese Commissie advies te worden gevraagd alvorens toestemming of mag worden verleend. Bovendien is het aantal redenen van groot openbaar belang in dat geval beperkt. 3.1.2 Toetsingskader voor beoordeling van effecten In een passende beoordeling draait het om de vraag of een voorgenomen activiteit negatieve dan wel significant negatieve effecten kan hebben voor de natuurlijke kenmerken van het betrokken Natura 2000-gebied. Om deze vraag te kunnen beantwoorden is het noodzakelijk om de betekenis van de begrippen ‘negatief effect’ en ‘significant negatief effect’ helder te hebben. 3.1.2.1 Negatief effect Een activiteit heeft een negatief effect op een natuurlijke habitat of een soort wanneer er sprake is van: a. een verslechtering van een natuurlijke habitat of de habitat van een soort; b. een significante verstoring van een soort. 3.1.2.2 Significant negatief effect In de jurisprudentie is inmiddels een vrij helder kader geschapen voor de beoordeling van significant negatieve effecten in het kader van Natura 2000. In het Kokkelvisserijarrest (C-127/02) bepaalt het Europees Hof van Justitie dat er zekerheid moet zijn dat een activiteit geen schadelijke gevolgen heeft voor de natuurlijke kenmerken van het betrokken gebied. Zekerheid kan alleen worden verkregen als er wetenschappelijk gezien redelijkerwijs geen twijfel bestaat. Project: 281002 Pagina 24 van 101


Uit dit kader blijkt in de eerste plaats dat een activiteit geen schadelijke gevolgen mag hebben voor de natuurlijke kenmerken van het betreffende Natura 2000-gebied. Uit vaste jurisprudentie van de Afdeling blijkt dat er sprake is van schadelijke gevolgen voor de natuurlijke kenmerken van een Natura 2000-gebied wanneer de instandhoudingsdoelstellingen van het betrokken gebied in gevaar komen. De instandhoudingsdoelstellingen zijn dus leidend voor de bepaling of er sprake is van significant negatieve effecten op Natura 2000. Onder instandhoudingsdoelstellingen worden volgens het Regiebureau Natura 2000 verstaan: ‘Doelstellingen als bedoeld in artikel 10a, tweede lid of derde lid van de Natuurbeschermingswet 1998. Tot de instandhoudingsdoelstelling behoren in ieder geval: (a) de doelstellingen ten aanzien van de instandhouding van de leefgebieden, voor zover vereist door de Vogelrichtlijn, (b) de doelstellingen ten aanzien van de instandhouding van de habitattypen of populaties van in het wild levende dieren plantensoorten voor zover vereist door de Habitatrichtlijn en (c) de beschermde waarden van Beschermde Natuurmonumenten, die vallen binnen de grenzen van een aangewezen Natura 2000-gebied’ (www.natura2000.nl). Significant negatieve effecten zijn alleen uit te sluiten als er met zekerheid geen schadelijke gevolgen zijn voor de natuurlijke kenmerken (instandhoudingsdoelstellingen) van het betrokken gebied. Deze zekerheid kan worden bereikt wanneer er wetenschappelijk gezien redelijkerwijs geen twijfel bestaat. Het is dus van belang in een passende beoordeling de meest recente wetenschappelijke kennis over een bepaald onderwerp te verzamelen en – indien noodzakelijk – zelf gedegen onderzoek uit te voeren. 3.1.2.3 Mitigatie van negatieve effecten Onder mitigerende maatregelen worden maatregelen verstaan die negatieve effecten op natuurlijke kenmerken van een Natura 2000-gebied en/of natuurwaarden kunnen verminderen of wegnemen. In een passende beoordeling mogen mitigerende maatregelen worden meegenomen in de weging van de effecten. Wanneer door het treffen van mitigerende maatregelen negatieve effecten volledig weg te nemen zijn, dan kan het plan of project met toepassing van deze mitigerende maatregelen zonder nadere procedures worden uitgevoerd. Wanneer door het treffen van mitigerende maatregelen negatieve effecten te verminderen zijn maar niet volledig zijn weg te nemen, dan dienen de resteffecten veelal gecompenseerd te worden. 3.1.3 Flora- en faunawet De Flora- en faunawet voorziet sinds 1 april 2004 in bescherming van inheemse soorten planten en dieren. Naast bepalingen voor specifiek aangewezen soorten geldt krachtens art. 2 van de Flora- en faunawet de algemene zorgplicht voor álle in het wild levende dieren en planten, alsmede voor hun directe leefomgeving. Via deze wet wordt eenieder mede verantwoordelijk voor de zorg en bescherming van flora en fauna. Voor de bij wet aangewezen soorten moeten activiteiten, ruimtelijke ingrepen en ruimtelijk gebruik worden getoetst aan de verbodsbepalingen uit de wet. Beschermde planten mogen niet worden geplukt of beschadigd (art. 8), beschermde dieren mogen niet worden gedood, verwond, gevangen, of verontrust (art. 9 en 10) en voortplantings- en vaste rust- of verblijfsplaatsen mogen niet worden beschadigd of verstoord (art. 11). Bovendien is het niet toegestaan beschermde soorten planten en dieren te vervoeren, of onder zich te hebben (art. 13). Wanneer als gevolg van activiteiten de effecten op beschermde soorten zodanig zijn dat daarmee deze bepalingen overtreden worden, dan dient daarvoor in bepaalde gevallen een ontheffing aangevraagd te worden. In de Flora- en faunawet worden beschermde soorten ingedeeld in drie verschillende beschermingsniveaus. Voor algemeen beschermde soorten (ook wel tabel 1-soorten genoemd) geldt een vrijstelling van de ontheffingsplicht bij activiteiten die te maken hebben met ruimtelijke ingrepen of beheer, mits de gunstige staat van instandhouding van de soorten niet in gevaar komt. Bij andere activiteiten moet wel een ontheffing worden aangevraagd. Wel geldt ten aanzien van deze soorten de algemene zorgplicht. Er zal altijd gezocht moeten worden naar manieren om de negatieve effecten te minimaliseren. Project: 281002 Pagina 25 van 101


Voor de iets zwaarder beschermde soorten (de tabel 2-soorten) is voor ruimtelijke ingrepen wel een ontheffing vereist, tenzij er gewerkt wordt volgens een door de minister van LNV goedgekeurde gedragscode. Een gedragscode biedt organisaties de mogelijkheid om bepaalde beheersmaatregelen of ruimtelijke ontwikkelingen uit te voeren zonder telkens daarvoor een (afzonderlijke) ontheffing te moeten aanvragen. In dat geval geldt een vrijstelling van de ontheffingsplicht. Het toetsingscriterium voor ontheffingverlening van tabel 2 soorten is het criterium van de gunstige staat van instandhouding van de soort. Die mag niet in het geding komen. De derde categorie zijn de strikt beschermde soorten (tabel 3-soorten). Ten aanzien van deze beschermde soorten geldt dat altijd een ontheffing van de verbodsbepalingen moet worden aangevraagd. De ontheffing wordt alleen verleend indien uit onderzoek blijkt dat er een bij wet genoemde dwingende reden aan het plan ten grondslag ligt, er geen andere bevredigende oplossing bestaat en de gunstige staat van instandhouding van de soort niet in gevaar komt. Vogels ten slotte vormen een aparte categorie. Voor broedende vogels zijn er vrijwel geen ontheffingsmogelijkheden. Vogels zijn vooral kwetsbaar in hun broedperiode, daarom geldt in ieder geval dat in de buurt waar vogels broeden geen werkzaamheden mogen plaatsvinden in het broedseizoen (globaal van half maart tot begin augustus). De Flora- en faunawet is momenteel van toepassing op het Nederlands Grondgebied en het aangrenzende deel van de Noordzee tot aan de Exclusieve Economische Zone (EEZ). Middels een wetswijziging wil het kabinet de werkingssfeer van de Flora- en faunawet uitbreiden met deze EEZ. Het wetsvoorstel hiertoe van de Tweede Kamer ligt op dit moment ter goedkeuring bij de Eerste Kamer. 3.1.4

Bevoegd gezag

3.1.4.1 Natuurbeschermingswet Het bevoegd gezag inzake de Nb-wet is Gedeputeerde staten van de provincie waarin het grootste deel van het betreffende Natura 2000-gebied ligt. Indien de effecten van de handeling van de initiatiefnemer slechts (zullen) optreden in een deel van een Natura 2000-gebied dat tot het grondgebied van een andere provincie behoort, dan is Gedeputeerde staten van die provincie bevoegd gezag. Er bestaan echter enkele uitzonderingen op deze regel, die zijn opgenomen in het Besluit vergunningen Natuurbeschermingswet. Voor activiteiten en gebieden die in dit Besluit worden genoemd is niet Gedeputeerde staten bevoegd gezag, maar de Minister van LNV. De ingreep vindt plaats in het Natura 2000-gebied Noordzeekustzone, binnen de eerste kilometer vanaf het strand van Ameland. Dit gebied behoort tot het grondgebied van de provincie Friesland, Voor deze passende beoordeling is Gedeputeerde staten van de provincie Friesland daarom bevoegd gezag. Indien er ook effecten optreden op het grondgebied van andere provincies of op gebied dat niet provinciaal is ingedeeld, dan dient Gedeputeerde staten van de provincie Friesland alvorens een besluit te nemen te overleggen met de betreffende andere provincies en/of de minister van LNV. 3.1.4.2 Flora- en faunawet Het bevoegd gezag voor de Flora- en faunawet is de minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV). Een eventuele ontheffingsaanvraag op grond van artikel 75 Flora- en faunawet dient daarom bij het ministerie van LNV (Dienst Regelingen) te worden aangevraagd. De toetsing aan de Flora- en faunawet wordt niet in deze Passende Beoordeling gedaan, dit wordt in een afzonderlijk document besproken.



3.2

Te beschouwen Natura 2000-gebieden

Figuur 3-1

Overzicht van de Natura 2000-gebieden in de Nederlandse kustzone (bron: LNV, 2008)

Het studiegebied voor de Passende Beoordeling Ameland beperkt zich tot de gebieden zoals deze zijn aangewezen volgens de “Definitieve aanwijzingsbesluiten Natura 2000-gebieden in



het Waddengebied” (Aanwijzingsbesluiten 2009, Ministerie van LNV)2. Onderstaande gebieden zijn relevant voor deze Passende Beoordeling. De landelijke gebiedsnummers zoals LNV die gebruikt zijn in dit document aangehouden. 1 Waddenzee 5 Duinen Ameland 7 Noordzeekustzone 3.3 Kwalificerende habitattypen en soorten Een gedetailleerde beschrijving van de drie te bespreken Natura 2000-gebieden, inclusief een bespreking van de kwalificerende habitattypen, habitatrichtlijnsoorten en vogelsoorten met de lokale instandhoudingsdoelstellingen, is weergegeven in Bijlage 4. Een samenvatting van de habitattypen en soorten die voor evaluatie in aanmerking komen vanuit de NB-wet, is hieronder in tabel 3.1 tot en met 3.4 weergegeven. Tabel 3.1

Overzicht te bespreken kwalificerende habitattypen

Code

Kwalificerende habitattypen

H1110

Permanent overstroomde zandbanken

H1140

Slik-en zandplaten

X

X

H1310

Zilte pionierbegroeiingen

X

X

H1320

Slijkgrasvelden

X

H1330

Atlantische schorren met kweldergras

X

X

H2110

Embryonale duinen

X

X

H2120

Witte duinen

X

H2130

Grijze duinen

X

H2140

Duinheiden met kraaihei

H2150

Duinheiden met struikhei

H2160

Duindoornstruwelen

H2170

Kruipwilgstruwelen

H2180

Duinbossen

H2190

Vochtige duinvalleien

H6230

Heischrale graslanden

Tabel 3.2

Waddenzee (1) X

Duinen Ameland (5)

Noordzeekustzone (7) X

X X X X

X

X X X

X

X

X

X

Overzicht te bespreken kwalificerende habitatrichtlijnsoorten

Code

Kwalificerende soorten habitats

H1014

Nauwe korfslak

H1095

Zeeprik

X

X

H1099

Rivierprik

X

X

H1103

Fint

X

H1351

Bruinvis

H1364

Grijze zeehond

X

X

H1365

Gewone zeehond

X

X

H1903

Groenknolorchis

2

Waddenzee (1) X

Duinen Ameland (5)

Noordzeekustzone (7)

X X

X

http://www2.minlnv.nl/thema/groen/natuur/Natura2000_2006/Wadden_dab/Gebieden.htm#1



Tabel 3.3

Overzicht te bespreken kwalificerende broedvogels

Code

Kwalificerende broedvogels

Waddenzee (1)

Duinen Ameland (5)


A021

Roerdomp

A034

Lepelaar

A081

Bruine Kiekendief

X

X

A082

Blauwe Kiekendief

X

X

A119

Porseleinhoen

A222

Velduil

A277

Tapuit

A295

Rietzanger

X

A338

Grauwe Klauwier

X

A183

Kleine Mantelmeeuw

X

A132

Kluut

X

A063

Eider

X

A137

Bontbekplevier

X

X

A138

Strandplevier

X

X

A191

Grote Stern

X

A193

Visdief

X

A194

Noordse Stern

X

A195

Dwergstern

X

X X

X X

X X

X X

X



Tabel 3.4

Overzicht te bespreken kwalificerende niet-broedvogels

Code

Kwalificerende niet-broedvogels

Waddenzee (1) X

Duinen Ameland (5)


A048

Bergeend

A062

Topper

X

X

A132

Kluut

X

X

A141

Zilverplevier

X

X

A144

Drieteenstrandloper

X

X

A149

Bonte strandloper

X

X

A157

Rosse Grotto

X

X

A160

Wulp

X

X

A169

Steenloper

X

A177

Dwergmeeuw

X

A001

Roodkeelduiker

X

A002

Parelduiker

A017

Aalscholver

X

A063

Eider

X

A065

Zwarte Zee-eend

A130

Scholekster

X

X

A137

Bontbekplevier

X

X

A143

Kanoet

X

X

A005

Fuut

X

A034

Lepelaar

X

A037

Kleine Zwaan

X

A039

Toendrarietgans

X

A043

Grauwe Gans

X

A045

Brandgans

X

A046

Rotgans

X

A050

Smient

X

A051

Krakeend

X

A052

Wintertaling

X

A053

Wilde Eend

X

A054

Pijlstaart

X

A056

Slobeend

X

A067

Brilduiker

X

A069

Middelste Zaagbek

X

A070

Grote Zaagbek

X

A103

Slechtvalk

X

A140

Goudplevier

X

A142

Kievit

X

A147

Krombekstrandloper

X

A156

Grutto

X

A161

Zwarte Ruiter

X

A162

Tureluur

X

A164

Groenpootruiter

X

A197

Zwarte Stern

X

X

X

X X X X



3.4

Instandhoudingsdoelstellingen

3.4.1 Inleiding Het ecologisch netwerk Natura 2000 moet de betrokken natuurlijke habitats en leefgebieden van soorten in hun natuurlijke verspreidingsgebied in een gunstige staat van instandhouding behouden of in voorkomend geval herstellen. Onder het begrip “instandhouding” wordt een geheel aan maatregelen verstaan die nodig zijn voor het behoud of herstel van natuurlijke habitats en populaties van wilde dieren plantensoorten in een gunstige staat van instandhouding. Ingevolge artikel 4, vierde lid, Habitatrichtlijn worden bij aanwijzing als Habitatrichtlijngebied “tevens de prioriteiten vast[gesteld] gelet op het belang van de gebieden voor het in een gunstige staat van instandhouding behouden of herstellen van een type natuurlijke habitat […] of van een soort […] alsmede voor de coherentie van Natura 2000 en gelet op de voor dat gebied bestaande dreiging van achteruitgang en vernietiging”. 3.4.2 Algemene doelen Behoud en indien van toepassing herstel van: 1. De bijdrage van het Natura 2000-gebied aan de ecologische samenhang van Natura 2000 zowel binnen Nederland als binnen de Europese Unie; 2. De bijdrage van het Natura 2000-gebied aan de biologische diversiteit en aan de gunstige staat van instandhouding van natuurlijke habitats en soorten binnen de Europese Unie, die zijn opgenomen in bijlage I of bijlage II van de Habitatrichtlijn. Dit behelst de benodigde bijdrage van het gebied aan het streven naar een op landelijke niveau gunstige staat van instandhouding voor de habitattypen en de soorten waarvoor het gebied is aangewezen; 3. De natuurlijke kenmerken van het Natura 2000-gebied, inclusief de samenhang van de structuur en functies van de habitattypen en van de soorten waarvoor het gebied is aangewezen; 4. De op het gebied van toepassing zijnde ecologische vereisten van de habitattypen en soorten waarvoor het gebied is aangewezen. 3.4.3 Specifieke doelen Per Natura 2000-gebied zijn in het aanwijzingsbesluit specifieke doelen opgenomen ten aanzien van de voor dat gebied aangewezen natuurlijke habitats en soorten. Een overzicht van deze doelen per Natura 2000-gebied is opgenomen in Bijlage 4. 3.4.4 Afbakening effectbeoordeling In de effectbeoordeling wordt getoetst aan de instandhoudingsdoelstellingen uit de aanwijzingsbesluiten voor de betreffende Natura 2000-gebieden. Voor de habitattypen en/of soorten waarvoor een verbeteringsdoelstelling of herstelopgave geldt, wordt in het kader van deze passende beoordeling niet nader ingegaan op deze herstelopgave. De invulling van deze herstelopgave wordt in het Beheerplan Natura 2000 voor het betreffende gebied nader uitgewerkt. In deze passende beoordeling wordt volstaan met een beoordeling of de effecten als gevolg van de ingreep kunnen leiden tot een achteruitgang van de populatie van de betreffende soorten of een achteruitgang van de kwaliteit en/of omvang van de betreffende habitattypen.


4

Effectbepaling en toetsing aan de Natura 2000 instandhoudingsdoelstellingen

4.1 De ingreep: suppleties Door de relatieve zeespiegelstijging vindt er een toenemende kusterosie plaats en kan de Waddenzee verdrinken indien de relatieve zeespiegelstijging sneller gaat dan de natuurlijke sedimentatie in de Waddenzee. Tot nu toe is gebleken dat de natuurlijke sedimentatie de relatieve zeespiegelstijging ruimschoots bijhoudt, maar de verplaatsing van het sediment van de Noordzeestranden naar de Waddenzee, waarbij de Basiskustlijn (BKL) overschreden wordt, noopt tot versterkende werkzaamheden aan de Noordzeezijde van de Waddeneilanden. Daarom wordt al sinds 1990 regelmatig gesuppleeerd door Rijkswaterstaat. De komende komende twee jaar zijn een drietal grote suppleties gepland op het strand en in de vooroever bij Ameland. De suppleties hebben tot doel om de zandonttrekking te compenseren, zodat de kustlijn van Ameland op zijn plaats blijft. 4.2

Aanpak van de effectbepaling

4.2.1 Te bespreken effecten van suppleties De gevolgen van stranden vooroeversuppleties zijn in detail geëvalueerd door Speybroeck et al. (2005, 2006), Mulder et al. (2005), Baptist et al. (2009), Slijkerman et al. (2008) en Arens (2009). In deze literatuur is voor alle beschermde habitattypen en soorten in het kustgebied (duinen, estuariene milieus en kustzone) uitgewerkt of en hoe er effecten van suppleties kunnen optreden. Op basis van de hierboven gesommeerde literatuur, is voor deze studie een indeling gemaakt van de mogelijke effecten van suppleties, waarbij de effecten opgedeeld worden in directe effecten (i.e. effecten als gevolg van de werkzaamheden zelf, zoals afdekking, slibwolk, verstoring) en indirecte effecten (i.e. effecten als gevolg van de nieuwe hoeveelheid zand op het strand of in de vooroever) (zie tabel 4.1). De indirecte effecten, samen met de effecten van het vrijkomen van slib, zijn effecten van morfologische aard. Gezien de complexiteit van deze processen, afgezet tegen de natuurlijke morfodynamische processen, is door het gespecialiseerde bureau Alkyon Hydraulics een memo opgesteld ter ondersteuning van deze passende beoordeling. Deze memo kan teruggevonden worden in Bijlage 1. Omdat de morfologische effecten een mogelijk veel groter reikwijdte hebben dan de andere effecten uit tabel 4.1, wordt de effectbepaling en de daarbij horende selectie van habitattypen, habitatrichtlijnsoorten en vogelsoorten, gestart met een samenvatting van de memo uit Bijlage 1. Na deze eerste selectie van te bespreken habitattypen en soorten, zal per te bespreken habitat of soort een effectbepaling gemaakt worden. Hierin zullen de mogelijke effecten, zoals samengevat in tabel 4.1, afgezet worden tegenover het voorkomen van het habitat of de soort, en zal er getoetst worden aan de instandhoudingsdoelstelling voor de Natura 2000-gebieden waarvoor het habitat of de soort aangewezen is. Soorten zullen, waar mogelijk, samen besproken worden per functionele groep. De geplande suppleties behoren tot twee verschillende types: stranden vooroeversuppleties. Veel van de mogelijke effecten overlappen, andere effecten zijn verschillend (zie tabel 4.1). Waar nodig, zullen de effecten dus afzonderlijk besproken worden. Eveneens zal, indien releProject: 281002 Pagina 33 van 101


vant, een onderscheid gemaakt worden tussen de twee suppletielocaties: Ameland west en Ameland midden. Tenslotte zal bij de effectieve toetsing, indien relevant, per Natura 2000-gebied gewerkt worden. 4.2.2 Autonome ontwikkelingen en bestaand gebruik De natuurwaarden van een gebied worden beïnvloed door allerhande processen; deze kunnen van natuurlijk aard zijn, of een rechtstreeks gevolg zijn van menselijk handelen. De effecten van de suppletie dienen dus bekeken worden tegen de achtergrond van autonome ontwikkelingen en het bestaand gebruik. De autonome ontwikkelingen omvatten alleen gevolgen van natuurlijke processen en betreffen dus voornamelijk de gevolgen van klimaatsveranderingen en de daarmee samenhangende zeespiegelstijging 3. Als bestaand gebruik kunnen de volgende thema’s genoemd worden: • Toerisme en recreatie • Strandreiniging • Scheepvaart • Visserij • Suppletiehistorie • Gaswinning • Overig menselijk gebruik Zowel autonome ontwikkelingen als bestaand gebruik zijn, waar relevant, in de effectbeoordeling besproken.

3

De mogelijke menselijke beïnvloeding van klimaatsveranderingen en zeespiegelstijging zijn in deze niet relevant. Project: 281002 Pagina 34 van 101


Tabel 4.1 Overzicht van de verwachte directe en indirecte effecten Aspecten Fysische effecten 2 Afdekking door zand Afdekken zeebodem

Ecologische beïnvloeding

• Tijdelijk verdwijnen bodemleven, doorwerkend naar vissen, vogels en zeezoogdieren

Afdekken strand

1

• Tijdelijk verdwijnen bodemleven, doorwerkend naar vogels

Invloed op Habitat Vissen Vogels Zeezoogdieren Habitat Vogels

Directe effecten

• Vernietiging potentiële broedplaatsen voor voSlib

3

Vrijkomen slib in zeewater

2

Verminderd doorzicht

• •

Hogere gehaltes zwevend stof in zeewater

• • •

Verstoring

Geluid en trillingen onder en boven water

1+2

• •

Beweging van varende schepen

1+2

• •

Indirecte effecten

Sedimentatie en erosie

3

Verandering morfologie waterbodem, strand en duinen

1+2

Verandering slibgehalte en sedimentsamenstelling waterbodem en strand

Verandering stroming, golfslag, overstroming

1+2

1+2

• • •

gels Vernietiging embryonale duinen Verandering predatiesucces door vissen, vogels en zeezoogdieren Verminderd zicht bij doortrek Verminderde voedselopname schelpdieren, doorwerkend op schelpdiereters Verminderde primaire productie, doorwerkend op vissen, vogels en zeezoogdieren Verstoring van trekkende vissen, vogels en zeezoogdieren Verstoring foeragerende vissen, vogels en zeezoogdieren Verstoring van trekkende vissen, vogels en zeezoogdieren Verstoring foeragerende vissen, vogels en zeezoogdieren Verandering oppervlakte en kwaliteit habitat Versnippering habitat Verandering kwaliteit substraat en samenstelling bodemdieren, doorwerkend naar vissen, vogels en zeezoogdieren

• Verandering kwaliteit habitat en samenstelling bodemdieren, doorwerkend naar vissen, vogels en zeezoogdieren

1 3

Strandsuppletie; 2 Vooroeversuppletie; 1+2 Strand- en vooroeversuppletie Morfologische effecten Project: 281002 Pagina 35 van 101

Vissen Vogels Zeezoogdieren Vissen Vogels Zeezoogdieren Vissen Vogels Zeezoogdieren Vissen Vogels Zeezoogdieren Habitat Habitat Vissen Vogels Zeezoogdieren Habitat Vissen Vogels Zeezoogdieren


4.3 Reikwijdte van de effecten De Noordzeekustzone is het Natura 2000-gebied waar de werkzaamheden zullen plaats grijpen, en wordt aldus vanzelfsprekend verder meegenomen. Ook het Natura 2000-gebied Duinen Ameland valt binnen de mogelijke impactrange van de suppleties, indirect via een verandering in zand- en saltspray, en direct als het gaat om broedvogels die voor hun voedselvoorziening afhankelijk zijn van de Noordzeekustzone. Het Natura 2000-gebied Waddenzee zou zowel directe als indirecte effecten van de suppleties kunnen ondervinden. Onder directe effecten gaat het enerzijds over verstoring van natuurwaarden in de Waddenzee en anderzijds over soorten die voor hun voedselvoorziening deels afhankelijk zijn van de Noordzeekustzone. Bij indirecte effecten gaat het over morfologische veranderingen door de suppleties in de Waddenzee. 4.4 Afbakening beoordeling algemene doelen Voor de drie Natura 2000-gebieden Noordzeekustzone, Duinen Ameland en Waddenzee zijn in de betreffende aanwijzingsbesluiten algemene doelen opgesteld die gericht zijn op het behoud van de ecologische samenhang van Natura 2000 zowel binnen Nederland als binnen de Europese Unie en het behoud van biologische diversiteit binnen het Natura 2000 netwerk op lokaal, regionaal, landelijk en Europees niveau. De ingreep heeft een zeer lokaal en tijdelijk karakter, waardoor aantasting van de samenhang van het Natura 2000 netwerk en afbreuk van biologische diversiteit binnen het Natura 2000 netwerk op voorhand kan worden uitgesloten. In het vervolg van deze passende beoordeling zal derhalve niet verder getoetst worden aan de algemene doelen die voor de verschillende Natura 2000-gebieden zijn geformuleerd. Beoordeling van effecten op de gebiedsspecifieke instandhoudingsdoelen ten aanzien van natuurlijke habitats en soorten vindt in het vervolg van dit hoofdstuk plaats. 4.5

Morfologische effecten: indirecte effecten en effecten van slib

4.5.1 Vooroeversuppletie Noordzeekust (Ameland midden) De vooroeversuppletie op Ameland midden, tussen paal 11 en 20, is ontworpen als een zandbank met een top op een waterdiepte van NAP -5 m. Aan de westzijde is de suppletie zeewaarts van de brekerbanken geprojecteerd. Aan de oostzijde is de suppletie deels landwaarts van de diepste brekerbank geprojecteerd. Omdat de locatie en de grootte van de brekerbanken nog zal veranderen ten opzichte van de bodemligging van 2008 zoals die is weergegeven in figuur 23, bijlage 1, zal de definitieve locatie afwijken van het voorlopige ontwerp. Het zand dat voor de zandsuppletie gebruikt zal worden heeft een mediane korrelgrootte van gemiddeld 140 µm-180 µm (korrelgroottegegevens wingebied M9, Arcadis, 2009). Het zand heeft daarmee een korrelgrootte die overeenkomt met of zelfs fijner is dan de korrelgrootte van het aanwezige zand. Het profiel van de onderwatersuppletie zal gaandeweg veranderen, zodat een meer natuurlijk gevormd profiel ontstaat. De snelheid waarmee dit gebeurt is mede afhankelijk van de golfcondities na het aanbrengen van de suppleties. Als gevolg van het aanbrengen van de suppletie zal de zeewaartse migratie van de brekerbanken tijdelijk tot stilstand komen. Dit zal naar verwachting (gebaseerd op eerder uitgevoerde onderwatersuppleties) één jaar duren (Baptist et al., 2009). Na die periode zal de onderwatersuppletie de ontwikkeling volgen van een natuurlijke brekerbank en zeewaarts migreren. De invloed van onderwatersuppleties op de dynamiek van banken lijkt afhankelijk te zijn van het volume van de suppleties ten opzichte van het volume dat van nature in beweging is per strekkende meter kust. Het in de suppletie aangebrachte zand zal een deel ten goede komen aan de onderwateroever en aan het strand ten oosten van het gesuppleerde kustvak. Aan de beide uiteinden van de suppletie zal waarschijnlijk een proces van ‘barswitsching’ optreden ,waarbij de onderwatersuppletie en de bestaande brekerbank aantappen bij de bestaande brekerbank in het niet gesuppleerde gebied (Bijlage 1). Project: 281002 Pagina 36 van 101


Effecten: • Extra zand in onderwateroever is na 1 jaar in natuurlijk systeem opgenomen; • Tijdelijke aangroei strand ten oosten van suppletiegebied. 4.5.2 Strandsuppletie Noordzeekust (Ameland midden) De suppletie op het strand is ontworpen als een banket met een vaste hoogte van NAP + 3 meter. Op deze wijze sluit de zandsuppletie aan de duinvoet aan. Eventuele aanwezige embryonale duintjes benden de NAP +3 zullen door de suppletie worden bedekt. Op het strand loopt de zandsuppletie met een flauwe helling af, tot aan de laagwaterlijn. Ook voor de strandsuppletie geldt dat het zand een mediane korrelgrootte heeft van gemiddeld 140 µm-180 µm (korrelgroottegegevens wingebied M9, Arcadis, 2009), die overeenkomt met, of fijner is dan de mediane korrelgrootte van het aanwezige zand. De morfologische veranderingen die optreden zijn sterk afhankelijk van het optreden van hoge waterstanden en de golfcondities na het aanbrengen. Het profiel van de suppletie zal vanaf de zeezijde veranderen in een regulier strandprofiel. Een deel van het suppletiezand zal door dwarstransport ten goede komen aan de ondiepe onderwateroever. Daarnaast zal zand langs de kust naar het oosten worden getransporteerd. Aan de bovenzijde zal zand door de wind worden weggeblazen. Omdat grof sediment ontbreekt in het zand in de winlocatie (over de aanwezigheid van schelpfragmenten = kalk in het suppletiezand, is niet afzonderlijk gerapporteerd), wordt hiervan geen invloed op het zandtransport door de wind verwacht. In de eerste periode na het aanbrengen van de suppletie, totdat het profiel van de suppletie een min of meer natuurlijke vorm heeft gekregen, zal de zandaanvoer door de wind toenemen ten opzichte van de huidige situatie. Wanneer zich na het aanbrengen van de suppletie een storm voordoet, met hogere waterstanden en een zwaardere golfaanval, dan zal de herverdeling van het gesuppleerde sediment sneller verlopen. In de suppletie zal zich een afslagrand vormen, die landwaarts verplaatst. Binnen een periode van enkele jaren (de levensduur is medeafhankelijk van de optredende hydrometeocondities) zal het zand van de strandsuppletie niet meer op de oorspronkelijke locatie aanwezig zijn. Het aangebrachte sediment zal zijn verdeeld over de duinen (transport door de wind), over de onderwateroever en naar het oosten zijn getransporteerd. Effecten: • Afdekking van het strand; • Tijdelijke toename van zandtransport naar het oosten en de duinen; • Na enkele jaren is suppletiezand op natuurlijke wijze over het strand, de vooroever en de duinen verspreid; • Op het natte strand ontstaat aanvankelijk een klifje, maar het strandprofiel zal na enkele stormen hersteld zijn. 4.5.3 Suppletie Ameland noordwest Het voorlopige ontwerp van de suppletie op Ameland noordwest is weergegeven in figuur 24, bijlage 1. De voorgestelde suppletie omvat een strandsuppletie met een banket dat reikt tot NAP + 3 m. Eventuele aanwezige embryonale duintjes beneden de NAP +3 zullen door de suppletie worden bedekt. Op het strand loopt de strandsuppletie flauw af naar de waterlijn. Bij RSP 2.8 wordt dit banket ondersteund door een suppletie op de wand van de getijgeul Oostgat. De zeewaartse helling van de strandsuppletie gaat over in de helling van de geulwandsuppletie. De helling van de geulwandsuppletie ligt 150 tot 200 meter uit de geulwand van 2008. In de winlocatie voor de zandsuppletie heeft het zand een mediane korrelgrootte van gemiddeld 140µm150 µm (korrelgroottegegevens wingebied M8, Arcadis, 2009). Dat is een iets kleinere mediane korrelgrootte dan de mediane korrelgrootte van het aanwezige zand. Door de winning mag echter verondersteld worden dat de mediane korrelgrootte zal stijgen (Copabianco et al., 2002). De levensduur van de geulwandsuppletie is medebepalend voor de levensduur van de strandsuppletie. De geulwand verplaatst bij RSP 2.80 met ongeveer 20 m per jaar en bij RSP 3.40 met ongeveer 40 m per jaar. Naar verwachting zal de geulwandsuppletie deze ontwikkeling volgen, zodat deze in vier tot zes jaar geheel verdwenen zal zijn. Project: 281002 Pagina 37 van 101


Aan de bovenzijde van de strandsuppletie zal zand door de wind worden getransporteerd. Het totale zandtransport door de wind zal hierdoor in dit gebied waarschijnlijk tijdelijk iets toenemen, totdat het profiel van de strandsuppletie min of meer overeenkomt met het reguliere kustprofiel. Het zand zal door de wind worden getransporteerd in de richting van de duinen van de westkust, de embryonale duintjes op de strandhaak en naar de zuidwestkust. De morfologische veranderingen die optreden bij de strandsuppletie zijn sterk afhankelijk van het optreden van hoge waterstanden en de golfcondities na het aanbrengen. Het profiel van de suppletie zal vanaf de zeezijde veranderen in een regulier strandprofiel. Een deel van het suppletiezand zal door dwarstransport in de getijdengeul terechtkomen en worden afgevoerd door de getijdenstromingen. Wanneer zich na het aanbrengen van de suppletie een storm voordoet, met hogere waterstanden en een zwaardere golfaanval, dan zal de herverdeling van het gesuppleerde sediment sneller verlopen. In de suppletie zal zich een afslagrand vormen, die landwaarts verplaatst. Binnen een periode van enkele jaren (de levensduur is mede afhankelijk van de optredende hydrometeocondities) zal het zand van de strandsuppletie niet meer op de oorspronkelijke locatie aanwezig zijn. Het aangebrachte sediment zal zijn verdeeld over de duinen, het kustfundament en de getijdengeulen. Effecten: • Afdekking embryonale duintjes ten westen van de strandhaak; • De geulwandversterking zal na ca 6 jaar weer verdwenen zijn; • Het strandprofiel zal zich na enkele stormen herstellen; • Totdat het strandprofiel hersteld is, zal wat extra zand naar de duinen en het strand van de strandhaak worden getransporteerd. 4.5.4 Invloed op de sedimenthuishouding Het sediment in de suppleties wordt op een termijn van enkele jaren herverdeeld over de kust. Het sediment op Ameland west komt via de getijgeul Oostgat beschikbaar op de buitendelta van het Zeegat van Ameland. Vanaf hier wordt een deel van het sediment naar de Waddenzee getransporteerd. Mogelijk zal een deel langs de Noordzeekust van Ameland naar het oosten worden getransporteerd en het is ook denkbaar dat een deel van het sediment op de buitendelta aanwezig blijft en in de toekomst, in de vorm van een nieuwe strandhaak, aanlandt op de Noordwestkust van Ameland. Het zand wordt ondertussen vermengd met al het andere zand dat al van nature in beweging is op de buitendelta en in de getijdengeulen, zodat niet getraceerd kan worden welk zand op welke locatie terecht komt. Het sediment van de suppleties op Ameland midden wordt naar het oosten getransporteerd en komt uiteindelijke op de buitendelta van het Zeegat van het Pinkegat en het Friesche zeegat terecht. Een deel van het sediment zal worden afgezet in de bodemdalingsschotel (veroorzaakt door gaswinning) op de vooroever en het strand. Een ander deel van het sediment kan via het Pinkegat en de Holwerderbalg de Waddenzee bereiken. Een ander deel wordt via de buitendelta verder getransporteerd. Hiervan zal een deel via het Friesche Zeegat naar de Waddenzee worden getransporteerd, terwijl een ander deel verder naar het oosten, langs de kust van Schiermonnikoog kan worden getransporteerd. Ook voor dit gesuppleerde sediment geldt dat het wordt vermengd met het sediment dat van nature in beweging is op het strand, op de vooroever en de op de buitendelta’s. Ook van dit sediment zal niet te traceren zijn welk deel van het sediment op welke locatie terecht is gekomen. Het sediment dat naar de Waddenzee wordt getransporteerd levert daar een bijdrage aan het bijhouden van de stijgende zeespiegel. In het kombergingsgebied van het Pinkegat levert het sediment ook een bijdrage aan de sedimentatie ter plaatse van de bodemdalingsschotel. De zandsuppleties vormen een aanvulling op de ‘sedimentvraag’ die het gevolg is van de zeespiegelstijging en de bodemdaling in de Waddenzee. Effecten: • Het aangebrachte sediment in de vooroever zal zich spoedig mengen met het van nature aanwezige zand; • Een deel van het sediment zal ten goede komen aan de Waddenzee Project: 281002 Pagina 38 van 101


4.5.5 Invloed op de korrelgrootteverdeling De gemeten korrelgrootteverdelingen in de zandwingebieden (140-180 µm) zijn vrijwel hetzelfde als de korrelgrootteverdelingen van het reeds aanwezige zand langs de kust van Ameland (±170 µm ; Bijlage 1). Recentere metingen lijken echter te duiden op een wat grovere korrelgrootte op de stranden van Ameland (D50 van ±240 µm; Janssen en Mulder, 2004; D50 van ±210 µm; van der Wal, 1998). Effecten door gebruik van grover sediment zijn uitgebreid beschreven; echter, het gebruik van fijner suppletiemateriaal is tot dusver niet gerapporteerd (Baptist et al., 2009). Gezien het natuurlijke proces van verwaaiing en sortering, mag verwacht worden dat de mediane korrelgrootte van het opgebrachte zand snel zal stijgen tot waardes die overeen komen met wat op het huidige strand gevonden wordt. Daarenboven ligt de mediane korrelgrootte van het aangebracht zand sowieso hoger dan van het zand in het wingebied (Copabianco et al., 2002). Het sediment in de wingebieden M8 en M9 bevat volgens de metingen vrijwel geen grof sediment. Naar verwachting zal er dan ook geen ‘dessert pavement’ ontstaan op de strandsuppletie, als gevolg van het selectief wegblazen van het fijne sediment en het achterblijven van grof sediment. Zodra tijdens een situatie met een hoge waterstand schelpen en ander grof materiaal (‘floatsom’) rond de hoogwaterlijn is afgezet, verandert de situatie en lijkt deze wederom op de uitgangssituatie. Effecten: • Extra zand in onderwateroever is na 1 jaar in natuurlijke systeem opgenomen; • Het gebruikte suppletiezand komt qua samenstelling overeen met, of is mogelijks fijner dan het reeds aanwezige zand. Mogelijke effecten van het aanbrengen van fijner zand zijn niet bekend, maar worden minimaal geacht. • Grof sediment ontbreekt in het suppletiezand, waardoor het ontstaan van ‘desertpavements’ kan worden uitgesloten.

4.5.6 Invloed op de slibhuishouding De slibpercentages in de wingebieden (gedefinieerd als het gewichtspercentage sediment kleiner dan 63µm, zonder verdere voorbewerking van het sediment, bepaald door het nat zeven van de boormonsters, Arcadis, 2009) zijn gemiddeld 5,0% - 5,4% voor wingebied M8 en 2,1% tot 4,0% voor wingebied M9. De slibpercentages voor M8 zijn iets hoger dan het gemiddelde slibpercentages van de kustzone van 3,7 %, dat door Mulder (zie Bijlage 1) is gerapporteerd; die voor M9 zijn iets lager. Overigens zal het slibpercentage in het aangevoerde zand lager zijn dan de percentages in het wingebied, omdat tijdens de winning een deel van het fijne sediment in de waterkolom terechtkomt. Tijdens het aanbrengen van de suppleties zal tijdelijk en lokaal sprake zijn van een verhoogde troebelheid, door de verhoogde percentages fijn sediment in de waterkolom. De verbreiding (en tevens verdunning) van het troebele water is geheel afhankelijk van de condities tijdens het suppleren. Bij Ameland west zal de getijstroom het water meevoeren, zodat het tijdens vloed voornamelijk in de richting van de Waddenzee stroomt en tijdens eb naar de Noordzee. Bij Ameland midden zal het getij zorgen voor een transport naar het westen of het oosten. Omdat bij Ameland midden ook sprake is van winden golfgedreven stroming is de richting waarin het troebele water wordt getransporteerd tijdens het suppleren, in nog grotere mate dan bij Ameland west, afhankelijk van de wind en stromingscondities. Voor het vrijkomen van het fijne sediment uit het gesuppleerde sediment blijft de redeneerlijn die door Mulder (in Hoeksma, 2004) is gevolgd, dezelfde, namelijk dat de toename van het gehalte fijn sediment in de waterkolom als gevolg van de suppleties marginaal is. Wanneer we uitgaan van een slibpercentage van het gesuppleerde materiaal dat 1% hoger is dan het reeds aanwezige sediment, dan is 0,14 x 106 ton slib extra beschikbaar. Deze extra aanvoer is klein ten opzichte van de jaarlijkse netto sedimentatie van slib in de Waddenzee die op 2,4 x 106 ton wordt geschat. Deze extra bijdrage van fijn sediment komt beschikbaar tijdens de omwerking van het gesuppleerde materiaal, zodat de jaarlijkse extra bijdrage om en nabij de 0,05 tot 0,03 x 106 ton slib/jaar bedraagt. Project: 281002 Pagina 39 van 101


Effecten: • De extra bijdrage van vrijkomend slib en fijn sediment uit het suppletiezand is verwaarloosbaar klein. Effecten op de slibhuishouding en fijn zand huishouding worden derhalve niet verwacht. 4.5.7 Zandsuppleties en de ‘salt spray’ en ‘zandspray’ De voorgenomen zandsuppleties hebben geen effect op de belangrijke processen die verband houden met het optreden van saltspray. Ook na het aanbrengen van de suppleties kunnen door de wind kleine druppels zoutwater worden meegevoerd van de brekende golven naar de kust. De invloed op het onderwaterprofiel is klein in vergelijking met de variatie die van nature optreedt door de dynamiek van de brekerbanken. De toename van de afstand tussen het strand en de waterlijn als gevolg van de strandsuppleties is dermate klein in verhouding tot de grootte van de zone waar de saltspray optreedt, dat deze verwaarloosbaar wordt geacht. Na het aanleggen van de strandsuppleties, met een relatief hoge en vlakke bovenzijde, zal naar verwachting het zand transport door de wind (‘zandspray’) tijdelijk toenemen. De toename is beperkt, omdat het oppervlakte waarvan het zand kan verstuiven slechts in beperkte mate toeneemt. Deze toename duurt voort totdat weer een min of meer natuurlijk profiel aanwezig is. Dit kan maximaal enkele jaren duren. Effecten: • De verwachte morfologische veranderingen zijn te klein om een verandering in de saltspray naar de duinen te bewerkstelligen; • Er wordt wel een tijdelijk, zij het beperkte, toename verwacht van de hoeveelheid inwaaiend zand in de duinen (zandspray). 4.5.8 De bijdrage van suppletie voor de bodemdaling In de bovenstaande beschrijving is geen onderscheidt gemaakt naar het doel van de suppletie. Een relatief klein deel van het suppletiezand zal in hetzelfde werk en op de zelfde plaats worden aangebracht als een mitigerende maatregel voor de effecten van de bodemdaling door de gaswinning onder de Waddenzee. Een deel van het gesuppleerde sediment op Ameland midden zal zijn weg vinden naar het kombergingsgebied van het Pinkegat, waar autonome bodemdaling en bodemdaling door gaswinning plaatsvindt. Het is op voorhand en achteraf niet mogelijk om vast te stellen welk sediment in welk kombergingsgebied terecht zal komen. Voor het bereiken van het mitigerende effect is dat ook niet van belang. Het doel van de zandsuppletie is namelijk het in stand houden van de basiskustlijn van Ameland en niet het direct opvullen van de door gaswinning veroorzaakte bodemdalingskom. De bijdrage van 0,2 x 106 m3 zand aan het totale suppletievolume van 6,7 x 106 m3 dat op Ameland midden wordt aangebracht, is dermate klein dat het geen meetbaar effect zal hebben op de wijze waarop de stranden de onderwatersuppleties zich zullen ontwikkelen. Effecten: • De bijdrage van de NAM suppletie aan het totale volume is dermate klein dat geen meetbaar negatieve effecten verwacht worden. 4.5.9

Samenvatting morfologische effecten

Vooroeversuppletie Ameland Midden: • Het extra zand in de onderwateroever is na 1 jaar in het natuurlijke systeem opgenomen; • Tijdelijke aangroei van het strand ten oosten van het suppletiegebied Strandsuppletie Ameland Midden: • Afdekking van het strand; • Tijdelijke toename van zandtransport naar het oosten en de duinen; • Na enkele jaren is het gesuppleerde zand op natuurlijke wijze over het strand, de vooroever en de duinen verspreid. • Het natte strand bestaat aanvankelijk uit een klifje, maar het strandprofiel zal na enkele stormen hersteld zijn. Project: 281002 Pagina 40 van 101


Strandsuppletie Ameland West: • Afdekking embryonale duintjes ten westen van de strandhaak; • De geulwandversterking zal na ca 6 jaar weer verdwenen zijn; • Het strandprofiel zal zich na enkele stormen herstellen; • Tot het moment van herstel van het strandprofiel zal een zekere hoeveelheid extra zand naar de duinen en het strand van de strandhaak getransporteerd worden. Sedimenthuishouding: • Het aangebrachte sediment in de vooroever zal zich spoedig mengen met het van nature aangewaaide/aangespoelde zand; • Een deel van het sediment zal ten goede komen aan de Waddenzee Korrelgrootte: • Het gebruikte suppletiezand komt qua samenstelling overeen met het reeds aanwezige zand; Grof sediment ontbreekt in het suppletiezand, waardoor het ontstaan van ‘desertpavements’ kan worden uitgesloten. Slib: • De extra bijdrage van vrijkomend slib en fijn sediment uit het suppletiezand is verwaarloosbaar klein. Effecten op de slibhuishouding en fijn zand huishouding worden derhalve niet verwacht. Zout- en zandspray: • De verwachte morfologische veranderingen zijn te klein om een verandering in de saltspray naar de duinen te bewerkstelligen; • Er wordt wel een tijdelijk en beperkte toename verwacht van de hoeveelheid inwaaiend zand in de duinen (zandspray). NAM suppleties: • Dde bijdrage van de NAM suppletie aan het totale volume is dermate klein dat meetbare effecten niet verwacht worden. Algemeen: Het aanbrengen van de strandsuppleties kan tot gevolg hebben dat lokaal bij de duinvoet enkele embryonale duinen worden bedekt. Omdat de suppleties zijn gepland op locaties waar de kustlijn landwaarts verplaatst is, zijn de te suppleren gebieden geen kansrijke locatie voor het ontstaan en nog minder voor de verdere ontwikkeling van embryonale duintjes. Indien lokaal de randvoorwaarden wel voldoende zijn, dan zal de vorming van nieuwe embryonale duinen op deze plekken vanzelf weer verder gaan. De strandsuppleties zullen tijdelijk (maximaal enkele jaren) leiden tot een beperkte toename van de aanvoer van zand door windtransport. Dit kan op bepaalde plaatsen (ten westen van het Groene Strand, bij zuidwest Ameland en op de strandvlakte de Hon) de ontwikkelingen en groei van duintjes stimuleren. De breedte van het strand kan tijdelijk toenemen, ten koste van de onderwateroever. Hierdoor zal tijdelijke een zeer geringe afname plaatsvinden van Habitattype H1110B. De suppleties hebben geen morfologische effecten in de Waddenzee. De zand- en slibtoevoer veranderen niet door de suppleties. De suppleties zijn echter noodzakelijk voor het behoud van de Amelandse kust. Indien namelijk geen suppleties zouden worden uitgevoerd, dan zou de onder invloed van de stijgende zeespiegel en de bodemdaling doorgaande sedimenttoevoer naar de Waddenzee, leiden tot een doorgaande achteruitgang (structurele erosie) van de kust van Ameland. Op de lange termijn (tientallen jaren) is het op peil houden van de sedimentvoorraad van de Noordzeekust van de Waddeneilanden de enige wijze waarop de structurele erosie van deze kust, tot staan kan worden gebracht. Het tegengaan van structurele erosie is noodzakelijk om ook op lange termijn de beschermde natuur op de Waddeneilanden (Amelander duin) te kunnen waarborgen.



4.5.10

Conclusies naar aanleiding van de verwachte morfologische effecten

Afdekking van strand en voeroever Het strand en de vooroever worden afgedekt met sediment, wat effect zal hebben op de natuurwaarden. Op het strand kan habitat-type H2110 (Embryonale duintje) aanwezig terwijl habitat-type H1110B en H1140B samen de vooroever en branding uitmaken. Habitat H1110B, 1140B en H2110 zullen ook verder worden meegenomen in deze studie. Slib De extra hoeveelheid slib dat in omloop komt is gering in vergelijking met de totale slibvracht. Afhankelijk van de weersomstandigheden kan er tijdelijk een kleine slibwolk ontstaan die zich bij West Ameland richting Waddenzee begeeft en vanuit Ameland Midden in oostelijke richting. De bijdrage van het extra slib is zo gering dat effecten kunnen worden uitgesloten van de extra slibbijdrage. Deze effecten zullen verder dan ook niet meer worden behandeld. Morfologische veranderingen Aanvankelijk wordt er in de vooroever van een diepte van -5 meter tot -8 meter een rug zand neergelegd. Na verloop van een jaar zal dit zand zijn opgenomen in de natuurlijke sedimenttransportstroom en zijn herverdeeld over een veel groter gebied. Tot het moment dat de gesuppleerde zandrug geheel verdwenen is zal de vooroever, ter hoogte van de suppleties, voortdurend aan morfologische veranderingen onderhevig zijn. Morfologische effecten zijn verwaarloosbaar kleine en bovendien van tijdelijke aard (1-enkele jaren) Effecten door zandspray Omdat er alleen tijdelijk een kleine toename van het zandtransport naar de duinen wordt verwacht door de suppleties kunnen op voorhand significante effecten op de beschermde duinhabitattypen worden uitgesloten. Nadat het strandprofiel is hersteld, zijn de condities en het oppervlak van het oorspronkelijke strand weer hersteld en zal het zandtransport weer zijn oorspronkelijke volume hebben. Dit impliceert dat in de effectvoorspelling geen van de duinhabitats (H2120 Witte duinen, H2130 Grijze duinen, H2140 Duinheiden met kraaihei, H2150 Duinheiden met struikhei, H2160 Duindoornstruwelen, H2170 Kruipwilgstruwelen, H2180 Duinbossen, H2190 Vochtige duinvalleien, H6230 Heischrale graslanden) zal in die mate zal worden beïnvloed door de suppleties, dat instandhoudingsdoelstellingen in het gedrang kunnen komen. Deze habitattypen worden verder niet meer in detail besproken. Het suppletiezand uit Ameland west wordt tot het westelijke deel van de strandhaak verplaatst en reikt niet tot het Groene strand in het Noordwesten van Ameland. Ander locaties met habitat H1310, H1320 of H1330 liggen niet in de reikwijdte van het door wind verplaatste zand na de suppleties. Deze habitattypen worden dan ook verder niet meer behandeld in deze PB. 4.6 Habitattypen Zoals blijkt uit 4.5, zullen er geen aantoonbare morfologische effecten optreden in de Waddenzee; ook voor Duinen Ameland zijn de morfologische effecten beperkt en niet van dien aard dat ze het habitat kunnen beïnvloeden. Voorts vallen Duinen Ameland en de Waddenzee buiten de impact van de directe effecten (afdekking / verstoring) van de suppleties. Voor de detailbespreking van de habitattypen dienen dus enkel de relevante habitattypen van de Noordzeekustzone meegenomen te worden. 4.6.1

H1110B-Permanent overstroomde zandige platen

4.6.1.1 Aanwezigheid H1110B bij Ameland vormt de vooroever en reikt op grond van de huidige definitie van de branding tot aan de 5 meter dieptelijn (begrenzing Habitatrichtlijngebied, zie hoofdstuk 3), die op circa 0,5 - 1 kilometer afstand van de kust ligt (zie o.a. figuur 23 uit bijlage 1). Project: 281002 Pagina 42 van 101


Het totale oppervlak H1110B in de Noordzeekustzone bedraagt 252.370.000 m2. Op dit moment wordt overwogen om de begrenzing van H1110B op de 20 meter dieptelijn te leggen (Noordzeekustzone 2). In dat geval zal het totale oppervlak H1110B in de Noordzeekustzone ongeveer 10 x 177 km = 1.770.000.000 m2 omvatten. Gedetailleerde studies naar de kwaliteit van H1110B in de Noordzeekustzone ontbreken, maar er mag aangenomen worden dat de belangrijkste gradiënt in fysische omstandigheden de dieptegradiënt is (McLachlan & Brown, 2006). Er is daarom geen reden om aan te nemen dat er geografisch grote verschillen zijn in kwaliteit van H1110B in de Noordzeekustzone (Jak et al., 2009). 4.6.1.2 Effecten van Afdekking Op de suppletielocaties zal afdekking leiden tot sterfte van een groot deel van het aanwezige benthos, en afhankelijk van de suppletieperiode, ook tot sterfte van het visbroed (Baptist et al., 2009). Resulterende (tijdelijke) veranderingen in vooroevermorfologie kunnen de kwaliteit, functie (foerageergebied, opgroeigebied voor vissen, etc.) en omvang van de habitats beïnvloeden. In de loop van enkele jaren (1-4 jaar) herstelt het habitat zich (Baptist et al., 2009). Door de vooroeversuppletie zal over een afstand van 9 kilometer 4.700.000 m3 zand worden aangebracht. Er wordt een soort rug aangelegd die reikt tot -5 meter diepte met een breedte van circa 500 meter (zie bijlage 1). Er wordt dus circa 4.500.000 m2 vooroever afgedekt (buiten de 5 meter dieptelijn). Binnen de huidige definities van H1110B, valt de gehele vooroeversuppletie buiten het gebied van H1110B. Als de 20 meter dieptelijn als begrenzing voor H1110B wordt gekozen, zal het afgedekte deel 0,3% van het totale oppervlak H1110B binnen de Noordzeekustzone bedragen. De afdekking zal leiden tot vernietiging van het bodemleven ter plekke van de suppletie, wat weer kan leiden tot een verminderde biologische productiviteit van de vooroever. Het afgedekte oppervlak is echter zo klein in vergelijking met het totale oppervlak H1110B in de Noordzeekustzone dat effecten op het hele habitat in dit Natura 2000-gebied te verwaarlozen zullen zijn. In het deel van de vooroever wat bedekt zal worden zijn bij een survey in 2009 geen noemenswaardige schelpdierbestanden gevonden, behalve dan een grote hoeveelheid juveniele Ensis (Goudswaard et al., 2009). Deze grote hoeveelheden juveniele Ensis zijn echter in 2009 overal in de Noordzeekustzone gevonden (ongepubliceerde data Wageningen IMARES). Ook naar schelpdieren toe lijkt de suppletie dus van beperkte impact te zijn. 4.6.1.3 Effecten van sedimentatie en erosie Door de suppletie zal het oppervlak met H1110B tijdelijk iets afnemen ten gunste van het strand. Het gaat hier echter om een zeer geringe verschuiving (<1%), zeker als de hele Noordzeekustzone wordt beschouwd, zodat dit geen significant effect is (zie ook bijlage 1). Verder lijkt het opgebrachte zand op het reeds aanwezige zand (Bijlage 1), zodat het materiaal snel kan worden opgenomen in het algemene zandtransport. Effecten door veranderende sedimentatie en erosie worden dan ook als niet significant gekwalificeerd. 4.6.1.4 Toetsing aan instandhoudingsdoelstelling Staat van instandhouding: matig ongunstig Doelstelling: Behoud oppervlakte en kwaliteit permanent overstroomde zand banken, Noordzee-kustzone (subtype B). Huidige omvang en trend: 25237 hectare; stabiel Toelichting: Het subtype permanent overstroomde zandbanken, Noordzeekustzone (subtype B) komt voor in de buitendelta’s bij de zeegaten. Dit subtype verkeert landelijk in een matig ongunstige staat van instandhouding. Volgens de gangbare begrenzing van H1110B op de 5 meter dieptelijn (zie aanwijsbesluit) wordt geen gebied met H1110B in Natura 2000-gebied Noordzeekustzone beïnvloed door af-



dekking. Tevens worden geen belangrijke schelpenbanken bedolven in het habitat. Morfologische veranderingen bedragen minder dan 1% van het totaaloppervlak H1110B in de kustzone. Noch de kwaliteit, noch het oppervlak worden dus significant beïnvloed door de suppleties. Daarom conflicteert de ingreep niet met de instandhoudingsdoelstelling voor H1110B in de Noordzeekustzone. 4.6.2

H1140B-Slikken en platen, hier ook als natte strand bedoeld

4.6.2.1 Aanwezigheid Dit beschermde habitat komt voor in het gebied met het Groene Strand, dat buiten de invloedssfeer van de suppleties ligt (zie bijlage 1), in het Noordwesten van Ameland. Tevens kan het natte strand als een bijzondere vorm van H1140B gezien worden. Voor de Noordzeekustzone vallen enkel de stranden van de Waddeneilanden binnen het Natura 2000gebied. De totale lengte strand komt daarmee op ongeveer 125 km, met een oppervlakte van 6.250 hectare. De lengte van het strand van Ameland bedraagt ongeveer 25 km, voor een oppervlakte van 1.250 hectare. Studies over de kwaliteit van het strandhabitat op Ameland zijn niet beschikbaar. Op dit moment is er wel onderzoek lopende aan de Vrije Universiteit Amsterdam. Janssen & Mulder (2005) hebben wel de stranden van Schiermonnikoog en Texel onderzocht, en vergeleken met de stranden aan de Hollandse kust en in de Delta. Uit dit onderzoek bleek dat de stranden van de Waddeneilanden een rijke fauna herbergen. Dit zou in ieder geval ook gelden voor de noordkant van Ameland (mond. med. Gerard Janssen). 4.6.2.2 Effecten van Afdekking Op de suppletielocaties wordt het aanwezige strandhabitat vernietigd door het opbrengen van zand. De grootte van het effect hangt sterk af van het gebruikte suppletiemateriaal: hoe meer dat lijkt op het strandmateriaal, des te lager de impact. Ook de dikte van het aangebrachte zandpakket en duur van de werkzaamheden is van belang (Baptist et al., 2009): bij ophoging met meer dan een meter wordt de bodemfauna quasi volledig vernietigd (Speybroeck et al., 2005; Baptist et al., 2009). Na afloop van de suppletie zal het strand zich morfologisch herstellen in 1 jaar (zie bijlage 1), met name tijdens optredende stormen. Zonder stormen lijkt het herstel veel langer te duren (mond. med. Gerard Janssen). De hersteltijd van de bodemfauna wordt geraamd op 1 jaar, met een volledig herstel na 2 tot 5 jaar (Baptist et al., 2009), afhankelijk van de situatie, waaronder het gebruikte suppletiezand, en de vorm en omvang van de suppletie. Ameland West Op dit strand is de afgelopen jaren regelmatig gesuppleerd (gemiddeld om de 3 jaar), en telkens ruwweg tussen paal 2 en 3. De hoeveelheden lagen daarbij telkens beneden de 500.000 m3. Er mag dus verondersteld worden dat tussen paal 3 en 4 het strand een vrij natuurlijke situatie benadert, en dat tussen paal 2 en 3 een verstoorde, grotendeels herstelde bodemfauna aanwezig is (gezien de beperkte omvang van de suppleties). Het tallud van het strand tussen paal 2 en 4 is wel behoorlijk steil (mond. med. Gerard Janssen, zie ook bijlage 1, figuur 24), waardoor er een vrij lage biodiversiteit en biomassa verwacht wordt (Degraer et al., 2003). De geplande suppletie zal het volledige strand tussen paal 2 en 4 bedekken, waardoor de fauna daar tijdelijk zal verdwijnen. Echter, gezien de beperkte lengte van de suppletie (2 km) mag verwacht worden dat er voldoende mogelijkheden zullen zijn voor een snel herstel vanuit het westen en het oosten. Ameland midden Op Ameland midden zal tussen paal 11 en 20 op het strand gesuppleerd worden. Een deel van dit stuk (tussen paal 11 en 17) is in 2006 gesuppleerd. Intensievere suppleties vonden vooral in de jaren ’90 plaats. Er mag dus verondersteld worden dat het strand tussen paal 11 en 17 in een vergevorderde staat van herstel is, en dat het strand tussen paal 17 en 20 zich in natuurlijke toestand bevindt. Door de geplande suppletie wordt dus circa 50% van het strand aan de



noordkust van Ameland bedolven, wat een aanzienlijke reductie in biomassa van bodemdieren tot gevolg zal hebben. In principe mag verondersteld worden dat de bodemfauna zich wel vrij snel zal herstellen (Baptist et al., 2009). Echter, alle studies rond herstel van bodemfauna na strandsuppleties hebben plaatsgevonden na relatief beperkte suppleties, waar er dus eenvoudig kolonisatie van buitenaf kon optreden. Hoe grotere suppleties uitwerken is niet goed bekend, maar verwacht mag worden dat de hersteltijd zal toenemen. 4.6.2.3 Effecten van Verstoring Het gebied met Groene strand ligt op meerdere kilometers van de supplerende schepen en zal dus niet door de suppleties worden verstoord. Het natte strand ligt op circa 500 tot 1.000 meter afstand van de supplerende schepen. Hierdoor worden vogels op het strand niet verstoord (ca 100 meter verstoringsafstand voor steltlopers en meeuwen - zie tabel 4.3) maar zeehonden wel (1200 meter verstoringsafstand, Van duin et al, 2008). Dit wordt verder besproken bij zeehonden. Effecten van verstoring op de andere fauna van stranden is voor zover bekend nog niet onderzocht. Het is echter onwaarschijnlijk dat schepen, werkzaam op minimaal 500 meter uit de kust, voor een significante verstoring zullen zorgen van de fauna in het bijzonder dynamische habitat wat een strand is. Eventueel gebruik van bulldozers bij strandsuppleties (voor het verspreiden van het aangebrachte zand) zou wel voor verstoring kunnen zorgen van de bodemfauna (Schlacher et al., 2008). Echter, dit effect is verwaarloosbaar in combinatie met de afdekking, veroorzaakt door het opbrengen van het zand. 4.6.2.4 Effecten van sedimentatie en erosie Het oppervlak van nat strand (H1140B) zal iets (<1%) toenemen, maar dit is slechts tijdelijk. 4.6.2.5

Toetsing aan instandhoudingsdoelstelling

Staat van instandhouding: Doelstelling:

Huidige omvang en trend: Toelichting:

Gunstig Behoud oppervlakte en kwaliteit slik-en zandplaten Noordzeekustzone (subtype B). Geen doelstelling voor het natte strand 6.250 hectare (voor nat strand) Voor H1140B als nat strand zijn geen doelstellingen geformuleerd.

Voor H1140B als nat strand zijn geen instandhoudingsdoelstellingen geformuleerd, en het wordt niet in de huidige beschrijving van kwalificerend habitat opgenomen. Van de circa 25 km strand op Ameland wordt de komende tijd in totaal circa 11 km gesuppleerd. Gerekend naar Ameland is dat een heel groot deel van het natte strand. Ten opzichte van alle natte stranden langs de kust in het Natura 2000-gebied Noordzeekustzone is dit circa 10%. Echter, het natte strand heeft geen doelstelling, noch qua oppervlak, noch qua kwaliteit, in de instandhoudingsdoelstelling voor het Natura 2000-gebied Noordzeekustzone. Strikt genomen kan er dus geen sprake zijn van een significant effect volgens de NB-wet. Neemt men het natte strand wel als belangrijk onderdeel van H1140B, dan kan gesteld worden dat er een duidelijk significant effect is op de kwaliteit van het habitat, zij het tijdelijk. Hiervoor kunnen mitigerende maatregelen voorgesteld worden. Naar herstel van bodemfauna toe is een suppletieperiode van september/oktober t.e.m. maart te verkiezen (samengevat in Baptist et al., 2009), met een voorkeur voor het najaar. Daarnaast is het aan te bevelen om het suppletiezand zo te kiezen dat het zoveel mogelijk lijkt op het reeds aanwezige zand (Baptist et al., 2009). Aan deze voorwaarde is voldaan (zie bijlage 1).



4.6.3

H2110 Embryonale Duinen

4.6.3.1 Aanwezigheid Embryonale duinen zijn de meest zeewaarts gelegen duinen; het zijn soortenarme pioniersduinen met een begroeiing van biestarwegras. Ze vormen het eerste stadium van de natuurlijk successie in duinvorming, en zijn dus per definitie onderhevig aan een sterke natuurlijk fluctuatie in voorkomen (zowel plaats als omvang). In West Ameland, tussen paal 2,5 en 4 zijn beginnende Embryonale duintjes aanwezig, evenals tussen paal 11,4 en paal 20 bij Ameland Midden (zie bijlage 2). Het totale oppervlak aan embryonale duintjes op Ameland en in de hele Noordzeekustzone is niet gekend. Binnen de Noordzeekustzone worden de belangrijkste zones met embryonale duintjes niet op Ameland gevonden (profielendocument H2110). 4.6.3.2 Effecten van Afdekking Door afdekking van het strand zullen embryonale duintjes door de strandsuppleties worden afgedekt. Embryonale duintjes zijn echter per definitie een dynamische en tijdelijk habitat, waarbij het nieuw opgebrachte zand de vorming van embryonale duintjes weer kan stimuleren. 4.6.3.3 Effecten van sedimentatie en erosie Na afloop van de suppleties zal zand verwaaien en mogelijk nieuwe embryonale duintjes vormen op het strand. Verplaatsing van zand door de wind is dus juist als positief voor dit habitat aan te merken. Suppleren bevordert dit proces. 4.6.3.4


Staat van instandhouding: Doelstelling Noordzeekustzone: Huidige omvang en trend: Toelichting:

Gunstig Behoud oppervlakte en kwaliteit. Onbepaald Het habitattype embryonale duinen komt voor op het Noordzeestrand van verschillende eilanden. Behoud van de oppervlakte geldt binnen de (sterke) natuurlijke fluctuaties, en kan gebeuren door behoud van het dynamische landschap met dit habitattype.

Embryonale duintjes worden weliswaar afgedekt door suppletiezand, maar er komt ook direct weer nieuw zand beschikbaar voor de vorming van nieuwe embryonale Duintjes. Er zitten dus zowel positieve als negatieve kanten aan suppleren voor H2110. De balans tussen de natuurlijke fluctuaties en de veranderingen als gevolg van suppleties maken deel uit van het onderzoeksprogramma Middenlange termijn. Uit voortschrijdend inzicht kan niet gesteld worden dat suppleties een negatieve invloed hebben op H2110.

De tijdelijke vermindering aan H2110 valt binnen de sterke natuurlijke fluctuaties van het habitat, waardoor de instandhoudingsdoelstelling niet in gevaar komt.

4.7

Habitatrichtlijnsoorten

4.7.1 Selectie te bespreken soorten De te evalueren beschermde soorten betreffen een slak (Nauwe Korfslak) drie trekvissoorten, drie zeezoogdieren en een hogere plant (Groenknolorchis):



Kwalificerende soorten Code

Kwalificerende soorten habitas

Waddenzee (1) X

Duinen Ameland (5)


H1014

Nauwe korfslak

H1095

Zeeprik

X

X

H1099

Rivierprik

X

X

H1103

Fint

X

H1351

Bruinvis

H1364

Grijze zeehond

X

X

H1365

Gewone zeehond

X

X

H1903

Groenknolorchis

X X

X

De Nauwe Korfslak is alleen kwalificerend voor de Waddenzee. Het biotoop waar deze soort binnen het Natura 2000-gebied Waddenzee in voorkomt (kalkrijke duinen), wordt door de suppleties niet beïnvloed. De suppleties zullen dan ook geen invloed hebben op de populatie van de Nauwe Korfslak en dient niet in nader detail besproken te worden. De Groenknolorchis is een zeldzame orchidee die in het studiegebied aangewezen is voor Duinen Ameland. Eventueel kan inwaaien van zand effecten hebben op de standplaats van de soort, maar blijkens bijlage 1 is de toename van inwaaiend zand gering. Zandsuppleties zullen daarom geen invloed hebben op het voorkomen van deze soort. Er wordt maar een tijdelijke geringe verhoging van ingewaaid zand verwacht in de duinen (zie bijlage 1), waardoor effecten op de Groenknolorchis niet worden verwacht en deze soort wordt verder niet in detail besproken. . De drie trekvissen (Zeeprik, Rivierprik en Fint) maken van het studiegebied gebruik voor hun migratie tussen zoet en zout water, waarbij ze de zoet-zout gradiënt als kompas gebruiken voor het vinden van de openingen in de kust. In de situatie bij Ameland zullen ze daarom de hoofdstroom door de getijdengaten volgen en de vooroever nauwelijks binnendringen. Ook in de Voortoets bestaand gebruik Noordzeekustzone (Slijkerman et al., 2008) is reeds vastgesteld dat effecten op trekvissen door de suppleties niet waarschijnlijk zijn. Effecten op trekvissen worden dan ook niet verwacht en verder niet meer meegenomen in deze PB. De drie zeezoogdieren (Bruinvis, Gewone Zeehond en Grijze Zeehond) zijn aangewezen voor de Noordzeekustzone; de beide zeehonden ook voor de Waddenzee. Alle drie de soorten kunnen worden gehinderd door geluid en beweging tijdens de werkzaamheden. De Bruinvis komt weliswaar regelmatig voor vlak bij de kust, maar heeft zijn hoofdverspreidingsgebied verder uit de kust. Potentiële verstoring van deze soort valt daarmee met name onder de MER zandwinning (van duin et al., 2007), hoewel verstoring in de ondiepe kustzone niet uit te sluiten valt. De effecten op zeehonden hangen af van de duur en intensiteit van de activiteiten en zullen mee worden genomen in de PB. Daarnaast kunnen deze soorten ook effect ondervinden van een verminderd voedselaanbod door de bedekking van de vooroever (onmiddellijk na de suppletie) en de verstoorde ecologie van de vooroever (op langere termijn). Geselecteerde soorten: Gewone Zeehond, Grijze Zeehond, Bruinvis 4.7.2

Gewone Zeehond en Grijze Zeehond

4.7.2.1 Aanwezigheid Zeehonden, die de talrijkste zeezoogdieren in de Nederlandse wateren zijn, werpen hun jongen in de overgangswateren (Waddenzee en Delta) op plaatranden langs geulen, jagen in diepere wateren en trekken langs de kust van de Waddenzee naar de Delta en zelfs de Noordzee over naar Engeland. De aantallen van zowel de Gewone als de Grijze zeehond nemen toe in Nederland.



De Gewone zeehond is het meest algemene mariene zoogdier dat voorkomt in de Waddenzee. De populatie Gewone zeehonden in de Waddenzee (van Den Helder tot Esbjerg in Denemarken) in 2005 is geschat op bijna 21.000 dieren (14.275 geteld); hiervan werd een kwart (3.400) in Nederland geteld. In 2008 werden bijna 6.000 dieren geteld in de Waddenzee (data Wageningen IMARES). Ieder jaar wordt deze soort tijdens de verharingstijd (augustus) en de werptijd (juni-juli) geteld door middel van vliegtuigtellingen. (Brasseur et al. 2008). Deze soort is gedurende deze periodes ook het meeste gebonden aan de ligplaatsen op het wad. De Noordzeekustzone wordt door zeehonden vooral gebruikt als jachtgebied, waarbij de Noordzeekustzone maar een fractie uitmaakt van hun jachtgebied, dat tot 150 km uit de kust strekt. De stranden worden slechts sporadisch als rustplaats gebruikt (profielendocument Gewone zeehond). Aantallen voor de Noordzeekustzone zijn niet gekend. Rond Ameland bevinden zich vooral aan de westkant en oostkant van het eiland ligplaatsen van de Gewone zeehond. In figuur 4.2 is aangegeven wat het gebiedsgebruik is van Zeehonden in de Waddenzee.



Figuur 4.2

Gebiedsgebruik van de Gewone Zeehond in de Waddenzee (Ecologische atlas Waddenzee; Dankers et al., 2006)

In figuur 4.3 is aangegeven wat de kans is op het aantreffen van zeehonden in de kustzone. Daaruit blijkt dat die kans relatief hoog is ten noorden van Ameland. Het gebied is duidelijk van belang als doortrekgebied en/of foerageergebied voor de Gewone Zeehond.



Figuur 4.3

De kans op het aantreffen van Zeehonden in de kustzone (Lindeboom et al., 2005)

De Grijze zeehonden hebben zich relatief recentelijk in het gebied gevestigd en hun aantallen groeien eveneens snel, met 20% per jaar. Dit wordt, behalve door geboortes in Nederland zelf, vooral veroorzaakt door immigratie uit het Verenigd Koninkrijk. In 2005 werden 1.500 dieren geteld (Van Duin et al, 2008)); een schatting van de werkelijke populatie ontbreekt vooralsnog omdat onduidelijk is in hoeverre deze kolonie los van de Britse populatie moet worden gezien. Verreweg het grootste deel van de dieren maakt gebruik van de banken ten westen van Terschelling om aan land te komen (Dankers et al., 2006). De aantallen die zich op de Noordzee bevinden zijn nog niet eerder geschat. De belangrijkste ligplaats voor de Grijze zeehonden in de Noordzeekustzone is de Razende Bol tussen Texel en Den Helder. Daarnaast beperken de ligplaatsen van de Grijze zeehonden zich in de Waddenzee vooral tot de westelijke kant van de Waddenzee (Dankers et al., 2006). Het is mogelijk dat Grijze zeehonden ligplaatsen in de buurt van het projectgebied gebruiken, maar de kans hierop is klein. Ook is de voorspelde kans dat een Grijze zeehond in het projectgebied zwemt klein (Brasseur et al., 2008).



4.7.2.2

Effecten van afdekking

Strand Zeehonden komen sporadisch op het strand om uit te rusten; de Grijze zeehond maakt hierbij frequenter gebruik van stranden. Tijdens de suppletie is er, door de werkzaamheden op het strand, dus een korte tijd minder rustruimte voor zeezoogdieren op het strand, maar na afloop van de activiteiten is het strand direct weer geschikt voor zeehonden als potentiële ligplaats. Gezien de recreatiedruk op beide te suppleren stranden (zie bijlage 5), zijn de te suppleren stranden sowieso weinig geschikt voor rustende zeehonden. Vooroever Effecten van de afdekking van de zeebodem op zeezoogdieren beperken zich tot indirecte effecten via de voedselketen, met name via de verminderde biomassa aan beschikbare vis als voedsel. Zeehonden foerageren vooral op grotere vissen in wat diepere wateren (Brasseur et al., 2004). Nabij rustplaatsen op platen foerageren de Zeehonden in de geulen. De diepere wateren worden door de suppleties niet afgedekt, waardoor de voedselvoorziening voor de zeezoogdieren niet in gevaar komt.

4.7.2.3 Effecten van verstoring Het suppleren en varen door suppletieschepen voor de stranden voeroeversuppleties levert rond de suppletieschepen onder water een zone op waar verstoring door geluid optreedt. Zeehonden vertonen vermijdingsgedrag ten aanzien van koopvaardijschepen, die tot circa cumulatief over alle frequenties 195dB aan geluid produceren, als ze binnen 1,7 tot 4,8 km komen (Arends et al., 2008). In de effectbepaling ten behoeve van de MER winning suppletiezand Noordzee 2009-2012 (van Duin et al., 2008) is een zone van circa 3150 meter als uitwijkingsgebied genomen rond baggerende schepen. Boven water verwaait het geproduceerde geluid makkelijk. In de MER zandwinning suppletiezand Noordzee (van duin et al., 2007) is met een afstand van 1200 meter gewerkt.

Figuur 4.4

Verstoringzone voor Zeehonden rond de suppletielocaties; groene cirkels = verstoringscontour onder water; rode cirkels = verstoringscontour boven water

In figuur 4.4 is rond de huidige veelvuldig gebruikte rustplaatsen van de Gewone Zeehond (in de delta ten westen van Ameland en op de oostkop van Ameland) een verstoringscontour van 4800 meter aangegeven waarbinnen uitwijkingsgedrag kan optreden door geluid onder water en een zone van 1200 meter waarbinnen bovenwatergeluiden verstorend kunnen zijn. Duidelijk is dat geen van de rustplaatsen voor zeehonden binnen de verstorende invloed van de suppleties zal vallen met betrekking tot geluid boven water. De gekende rustplaats de Blauwe Balg, in het zeegat tussen Ameland en Terschelling, valt wel binnen de verstoringszone onder water voor de suppletie bij Ameland west. De significantie hiervan dient dus nader bepaald te worden. De Blauwe Balg ligt in het Natura 2000-gebied Waddenzee, dus de toetsing dient te gebeuren aan de instandhoudingsdoelstelling van de Waddenzee. Project: 281002 Pagina 51 van 101


Daarnaast zorgt de verstoringscontour van geluid onder water voor een deel van het foerageergebied in de Noorzeekustzone wat mogelijks minder geschikt wordt voor Zeehonden. Zoals in Bijlage 3 is berekend, schommelt de mate van verstoring voor beide soorten tussen 0,25 en 1,45 %, afhankelijk van de gebruikte verstoringsafstand. Het potentieel foerageergebied van de Zeehonden is echter vele malen groter dan de Noorzeekustzone, waardoor het uiteindelijke percentage van tijdelijk minder geschikt foerageergebied ver beneden 1 % uitkomt. 4.7.2.4


Noordzeekustzone Gewone Zeehond Staat van instandhouding: Doelstelling: Huidige situatie/trend:

Grijze Zeehond Staat van instandhouding: Doelstelling: Huidige situatie/trend:

Gunstig Behoud omvang en kwaliteit leefgebied Het betreft één van de belangrijkste gebieden voor de gewone zeehond. Deze soort gebruikt ongestoorde, permanent of bijna altijd droogvallende zandplaten als rustgebied. Daarnaast heeft het gebied een belangrijke foerageerfunctie. Aantallen ontbreken.

Gunstig Behoud omvang en kwaliteit leefgebied Naast de Waddenzee is de Noordzeekustzone het belangrijkste gebied voor Grijze zeehonden in Nederland. Het gebied heeft een belangrijke foerageerfunctie, vooral in de winter. Gegevens over aantallen ontbreken.

De instandhoudingsdoelstelling voor zeehonden is het behoud van de omvang en kwaliteit van zijn leefgebied voor behoud van de populatie. In de Noordzeekustzone zal door het suppleren een te verwaarlozen effect van bedekking zijn. In het suppletiegebied liggen, in de Noordzeekustzone, geen belangrijke gekende rustgebieden van zeehonden, noch werpplaatsen voor pups. Verstoring door geluid boven water zal dus geen effect hebben op de populaties in de Noordzeekustzone. Geluid onder water draagt veel verder, en kan ervoor zorgen dat het potentiele foerageergebied van zeehonden wordt verminderd. Uitgedrukt in oppervlaktes, komt dit neer op maximaal 1,45 % van het Natura 2000-gebied Noordzeekustzone zelf, maar veel minder dan 1 % van het foerageergebied op de Noordzee. Er is dus geen reden om aan te nemen dat de populatie in de Noordzeekustzone onder druk zal komen te staan van de suppleties. De doelstelling van behoud voor de Gewone en Grijze zeehond komt daarmee niet in gevaar. Opmerking voor verstoring tijdens het varen Verstoring tijdens het varen valt, behalve voor het allerlaatste stuk binnen de 1-km grens van Ameland, onder de MER zandwinning (van duin et al., 2007) en wordt door een afzonderlijk document ondersteund.



Waddenzee Gewone Zeehond Staat van instandhouding: Doelstelling: Huidige situatie/trend:

Grijze Zeehond Staat van instandhouding: Doelstelling: Huidige situatie/trend:

Gunstig Behoud omvang en kwaliteit leefgebied voor uitbreiding populatie De Waddenzee is vooral van belang als rusten voortplantingsgebied. Ligplaatsen (getijdenplaten) worden gedurende het gehele jaar gebruikt. Tijdens de zoogtijd en de verharingsperiode worden de ligplaatsen langer bezocht. De meeste jongen worden in het oostelijk deel geboren. De Gewone zeehond was in 2002 met circa 4.500 exemplaren in de Nederlandse Waddenzee aanwezig, waarna voor de tweede keer een terugslag door een virus optrad. Recente gegevens wijzen terug op een duidelijke toename van de populatie (bijna 6.000 dieren in 2008).

Gunstig Behoud omvang en kwaliteit leefgebied voor behoud populatie De soort komt sinds de jaren tachtig weer in toenemende mate voor in de Waddenzee. Vooral de westelijke Waddenzee is van grote betekenis voor de Grijze zeehond. De dieren verblijven vooral op hoge zandplaten zoals de Richel (ten oosten van Vlieland) en de Vliehors (westkant van Vlieland). De populatie van de Grijze zeehond groeit vooralsnog gestaag en wordt als duurzaam beschouwd, hoewel de aanwas deels afhankelijk is van migratie uit het buitenland.

Effecten van verstoring door supplerende schepen, kunnen voelbaar zijn in de Waddenzee, daar waar de afstand tussen het suppletiegebied en de grens Noordzeekustzone – Waddenzee binnen de verstoringsafstand voor zeehonden ligt. Dit is het geval voor de strandsuppletie bij Ameland west. Het gaat hierbij enkel om geluid onder water; de verstoring door geluid boven water is te beperkt om door te werken tot in de Waddenzee (<1200 meter). Binnen een straal van 4800 m (de maximale gerapporteerde verstoringsafstand onder water van zeehonden) is de Blauwe Balg een gekende rustplaats voor de Gewone zeehond (met tot 700 volwassen dieren in augustus; zie fig. 4.5) en in mindere mate van de Grijze zeehond (minder dan 100 dieren; zie fig. 4.5). De noordkant van deze plaat ligt op ongeveer 2600 meter van de zuidkant van het suppletiegebied. Het is dus mogelijk dat zeehonden die van de plaat af willen – om welke reden dan ook, waaronder bijv. verstoring door activiteiten in de Waddenzee – niet richting het noorden (i.e. richting suppletie) willen zwemmen. Hiermee wordt mogelijks een vluchtroute afgesneden (fig. 4.6). Het mogelijk effect hiervan op de fitness van de populatie is niet duidelijk, maar voor zover bekend wordt in de wetenschappelijke literatuur geen melding gemaakt van de gevaren van het mogelijks afsnijden van vluchtroutes door onderwatergeluid. Daarnaast mag verondersteld worden dat de zeehonden die op de Blauwe Balg rusten, via het zeegat tussen Terschelling en Ameland richting de Noordzee zwemmen om te gaan jagen. Deze gehele corridor valt binnen de verstoringsrange van supplerende schepen in het zeegat.



BLAUWE BALG

800 700 600 500 400 300 200 100 0

Dec-08

Nov-08

Oct-08

Sep-08

Aug-08

Jul-08

Jun-08

May-08

Apr-08

Mar-08

Feb-08

Jan-08

PV PVpups HG HG pups

Figuur 4.5

Aantallen van de Gewone zeehond (PV) en Grijze zeehond (HG) op de Blauwe Balg in 2008 (data Wageningen IMARES)

Figuur 4.6

Mogelijke verstoring door geluid onder water op de corridor tussen Ameland en Terschelling voor de op de Blauwe Balg rustende zeehonden

Concreet onderzoek om te bepalen of bovenstaande effecten een invloed kunnen hebben op de overleving van zeehonden ontbreekt. Echter, zelfs uitgaande van een worst case scenario (verstoringscontour van 4800 meter, waarbij de fitness van de dieren duidelijk verlaagt), zou een afname van de populatie Gewone zeehond op de Blauwe Balg gedurende de werkzaamheden erg beperkt zijn: er is geen wetenschappelijke onderzoek wat aantoont dat verstoring onder water effectief tot sterfte leidt, en sowieso treedt de verstoring slechts gedurende 37% van de tijd op (zie Bijlage 3). Ook wordt het instandhoudingsdoel qua aantal Gewone en Grijze zeehonden in de Waddenzee overschreden, waardoor een lichte afname van de populatie niet als significant kan gezien worden. Tenslotte komt de functionaliteit van de ligplaats zelf niet in het gedrang. Als er van een meer waarschijnlijk scenario uitgegaan wordt (waarbij uit verschillende persoonlijke mededelingen blijkt dat zeehonden tot vaak zeer dicht bij schepen komen, waardoor de verstoringsrange onder water mogelijks dichter bij de ondergrens van 1700 meter aanleunt), dan zal zowel een vluchtroute naar het noorden, als de corridor naar de Noordzee open blijven.



Hoewel er dus effecten te verwachten zijn door verstoring, komen de instandhoudingsdoelen van de Gewone zeehond en de Grijze zeehond in de Waddenzee niet in gevaar. 4.7.3

Bruinvis

4.7.3.1 Aanwezigheid De Bruinvis leeft in de open zee, waar hij ook foerageert, en is een regelmatige bezoeker van de Noordzeekustzone. De totale populatie in de Noordzee bedraagt naar schatting 250.000 exemplaren; de dichtste grote concentratie aan het studiegebied bevindt zich ten westen van het Duitse Waddeneiland Sylt. Sinds 1994 is de Bruinvis ook in Nederlandse wateren terug een regelmatige gast, met vooral veel waarnemingen in de winter en het vroege voorjaar. De Nederlandse populatie wordt geschat op 15.000 tot 19.000 dieren. 4.7.3.2 Effecten van Afdekking Bruinvissen eten geen bodemdieren, maar wat grotere vissen, zijn erg mobiel en zullen dan ook geen directe of indirecte hinder ondervinden van het vernietigde bodemleven door afdekking met suppletiezand in de vooroever en het strand rond Ameland. 4.7.3.3 Effecten van Verstoring Voor Bruinvissen geldt een verstoringsafstand van 800 tot 2800 meter (Arends et al., 2008). Op basis hiervan, zou tussen 0,22 en 1,53% van het potentieel foerageergebied van de Bruinvis verstoord kunnen worden, bij gebruik van 1 schip (Bijlage 3). Uitgaande van de geschatte uitvoeringsduur, betekent dit dat de totale verstoringsgraad 4 tussen 0,08 en 0,57% ligt. Als er rekening gehouden wordt met de uitwijkmogelijkheden buiten de Noordzeekustzone, komt het totale percentage ver onder de 0,1 % uit. 4.7.3.4


Staat van instandhouding: Doelstelling: Huidige situatie:

Zeer ongunstig Behoud omvang en kwaliteit leefgebied voor behoud populatie Volgens het Basisrapport Rode Lijst wordt de Nederlandse populatie in 2006 geschat op 15.000 tot 19.000 volwassen dieren. Sinds ongeveer 1990 neemt het aantal waarnemingen van Bruinvissen in Nederland toe.

De instandhoudingsdoelstelling voor Bruinvis is het behoud van de omvang en kwaliteit van zijn leefgebied voor behoud van de populatie. De zeer ongunstige staat van instandhouding is een gevolg van de beperkte voortplanting binnen de Nederlandse populatie. De geplande suppleties zullen de omvang van het leefgebied niet veranderen, en een niet significant effect hebben op de kwaliteit van het leefgebied, waardoor het instandhoudingsdoel niet beïnvloed wordt.

4

Voor een uitleg over waar ‘verstoringsgraad’ voor staat, zie Bijlage 3 Project: 281002 Pagina 55 van 101


4.8

Vogelrichtlijnsoorten: Broedvogels

4.8.1 Selectie te bespreken soorten In onderstaande tabel is een overzicht weergegeven van alle aangewezen broedvogels voor de Waddenzee, Duinen Ameland en Noordzeekustzone: Tabel 4.2:


Code


Waddenzee (1)

Duinen Ameland (5)


A021

Roerdomp

A034

Lepelaar

A081

Bruine Kiekendief

X

X

A082

Blauwe Kiekendief

X

X

A119

Porseleinhoen

A222

Velduil

A277

Tapuit

A295

Rietzanger

X

A338

Grauwe Klauwier

X

A183

Kleine Mantelmeeuw

X

A132

Kluut

X

A063

Eider

X

A137

Bontbekplevier

X

X

A138

Strandplevier

X

X

A191

Grote Stern

X

A193

Visdief

X

A194

Noordse Stern

X

A195

Dwergstern

X

X X

X X

X X

X

X

De Roerdomp, Lepelaar, Bruine Kiekendief, Blauwe Kiekendief, Porseleinhoen, Velduil, Tapuit, Rietzanger en Grauwe Klauwier zijn broedvogels die, hoewel ze in het studiegebied broeden, geen gebruik maken van de door de suppleties beïnvloedde biotopen. Hun nesten kunnen eventueel onderstuiven als er veel zand zou aanwaaien, maar een grote bijkomende toename van zandspray in de duinen als gevolg van de suppleties wordt niet verwacht (zie bijlage 1). Deze vogels worden dan ook verder niet meer meegenomen in de PB. In de lijst met broedvogels komen vogels voor die in de duinen of op het strand broeden en van de Noordzeekustzone gebruik maken als foerageergebied of rustgebied. Verstoring tijdens de aanleg en vermindering van het voedselaanbod (directe effecten) alsook morfologische veranderingen (indirect effect) kunnen voor deze soorten dus een rol spelen in hun broedsucces. Het gaat om de Dwergstern, Bontbekplevier, Strandplevier, Eider, Grote Stern, Visdief en Noordse Stern, Kluut en Kleine Mantelmeeuw die kwalificerend zijn voor de Noordzeekustzone en/of de Waddenzee. Van de te bespreken soorten is de Kleine Mantelmeeuw alleen kwalificerend voor de Waddenzee, waar geen morfologische (bijlage 1) of verstoringseffecten (ligt buiten verstoringsafstand) verwacht worden. Alleen voor Kleine Mantelmeeuwen die echt afhankelijk zijn van de Noordzeekustzone bij Ameland zouden eventueel effecten kunnen optreden. De Kleine Mantelmeeuw heeft op zich een belangrijke broedkolonie op Oost-Ameland (zie Bijlage 2), maar is door zijn grote foerageerrange (100 km !) en zijn opportunistische voedselkeuze niet afhankelijk van de directe omgeving van Ameland (zie ook figuur 4.7 en tabel 4.4). De soort is daarom niet afhankelijk van het gebied rond Ameland voor zijn broedsucces en hoeft daarom niet verder in de PB te worden meegenomen.



Figuur 4.7

De foerageerrange van de Kleine Mantelmeeuw vanuit verschillende broedgebieden langs de Nederlandse kust (Bron: Arends et al., 2008)

De Kluut, die kwalificerend is voor de Waddenzee, maakt hoofdzakelijk gebruik van de slikken en schorren aan de vastelandkust van de Waddenzee. De afstand van deze gebieden tot het



projectgebied is dermate groot, dat de suppletiewerkzaamheden geen invloed kunnen hebben op de populatie van de Kluut in de Waddenzee. Effecten op broedende Kluten in de Waddenzee worden daarom uitgesloten en verder niet meer meegenomen in deze PB. Geselecteerde soorten: Dwergstern, Bontbekplevier, Strandplevier, Eider, Grote Stern, Visdief en Noordse Stern Tabel 4.3:

Overzicht van de verstoringsafstanden van vogelsoorten op het water of op het land en in de lucht (Krijgsveld et al., 2008)

4.8.2

Strandbroeders: Bontbekplevier, Strandplevier en Dwergstern

4.8.2.1 Aanwezigheid Broedpaartjes van Bontbekplevier, Strandplevier en Dwergstern zijn alle drie kwalificerend voor de Waddenzee en de Noordzeekustzone. Nesten worden in lage aantallen langs de hele kust en op de Waddeneilanden aangetroffen (SOVON, 2005). Op Ameland worden elk jaar enkele nesten van Bontbekplevier aangetroffen op het Groene Strand in het Noordwesten van het eiland (Rapport Vogelwacht Hollum-Ballum). Een beschermde status voor het Groene Strand wordt momenteel aangevraagd, maar is nog niet van kracht. Ook zijn door SOVON (2005) nestplaatsen in het gebied Vogelpolle aangegeven voor Bontbekplevier en Strandplevier. Bei-



de steltlopersoorten laten de afgelopen decennia een afname zien van het aantal broedparen in Nederland. Nesten van de Dwergstern, een andere kwalificerende strandbroeder, zijn op het strand van Ameland afwezig. De populatie Dwergstens heeft in Nederland zijn zwaartepunt in de Deltawateren en rond Texel. Van belang voor deze broedvogels zijn de aanwezigheid van nestplaatsen en de afstand van de nesten tot het foerageergebied. Broedvogels van deze soorten in en rond de Waddenzee zullen in eerste instantie in de Waddenzee zelf foerageren, waar voldoende voedsel aanwezig is in de nabijheid van hun nesten. De exemplaren uit de Waddenzee die in de Noordzeekustzone kunnen foerageren in het broedseizoen, zijn ook in staat om de suppletiegebieden te mijden. Effecten op strandbroeders uit de Waddenzee die foerageren in de Noordzeekustzone worden dan ook niet verwacht. Alleen de broedpaartjes die vrijwel geheel afhankelijk zijn van de Noordzeekustzone langs het strand van Ameland, zullen door de suppleties worden beïnvloed. Dit zullen daarom broedpaartjes op Ameland zelf zijn. Tabel 4.4:

Overzicht van zeevogels die als broedvogel beschermd zijn in Natura 2000-gebieden rondom de Noordzee. Voor alle soorten is de gemiddelde maximale foerageerafstand vanaf de broedlocatie weergegeven (Arends et al., 2008).

Soort Aalscholver

Gemiddelde maximale foerageerafstand vanaf de broedlocatie (km) 70

Kleine mantelmeeuw

100

Grote stern

40

Dwergstern

3

Visdief

10

Noordse stern

10

4.8.2.2 Effecten van Afdekking Afdekking van het strand leidt tot het vernietigen van de bodemfauna (Speybroeck et al., 2005; Baptist et al., 2009), zodat het voedsel verdwijnt voor kwalificerende soorten die op het strand, in vloedmerken en in de branding foerageren. Verwacht wordt wel dat na afloop van de suppletie het strand weer spoedig geschikt is als broedgebied (zie ook bijlage 1). De hersteltijd van de bodemfauna – als voedselbron voor vogels – hangt af van de manier van suppleren en de omvang van de suppletie, maar gebeurt meestal na 1 tot 4 jaar (Baptist et al., 2009), waarbij het stapelvoedsel voor vogels (vooral Scolelepis squamata) na 1 jaar opnieuw de densiteit en biomassa van voor de suppletie haalt (Baptist et al., 2009). De voedselvoorziening van de aanwezige broedparen van het Groene strand kan in het gedrang komen, hoewel het Groene strand zelf niet beïnvloed wordt (zie bijlage 1). Maar, in een gebied met een straal van zeker 4 kilometer zullen voldoende foerageermogelijkheden rond het Groene Strand overblijven. Daarnaast mag verwacht worden dat na 1 jaar ook de suppletiegebieden weer grotendeels geschikt foerageergebied zullen zijn (Van Turnhout en Van Roomen, 2005). Verder kunnen ook nesten van de geselecteerde strandbroeders door afdekking van het strand worden vernietigd, terwijl hun foerageerbiotoop, het natte strand, tevens zal worden verstoord door de afdekking.



In het suppletiegebied zijn al lange tijd geen nesten van deze soorten op het strand waargenomen, waarschijnlijk door de hoge druk van recreatie op het strand en de regelmatige suppleties in de afgelopen decennia. Directe en indirecte effecten van afdekking op het broedsucces van Bontbekplevier en Strandplevier worden dus niet verwacht. Omdat nesten van Dwergsterns momenteel ontbreken op het strand van Ameland worden ook geen effecten op nesten van Dwergsterns verwacht. Afdekking van de vooroever door de vooroeversuppletie zal een deel van het foerageergebied voor de visetende Dwergsterns met zand afdekken, waardoor jonge en kleine visjes, die als voedsel voor de dwergsterns dienen, zullen worden vernietigd. Door hun korte foerageerafstand vanaf het nest (zie tabel 4.4) kunnen Dwergsterns afhankelijk zijn van deze vernietigde voedselbron. Broedende Dwergsterns zijn echter al lange tijd niet meer op het strand van Ameland gezien, terwijl tevens mag worden verwacht dat de vispopulatie zich na afloop van de suppleties snel weer herstelt. Effecten op broedende Dwergsterns zijn daarom niet te verwachten door afdekking van de vooroever. 4.8.2.3 Effecten van Verstoring Verstoring van het strand door geluid en beweging van schepen tijdens de stranden vooroeversuppleties kan van betekenis zijn voor vogels die foerageren langs het strand of daarop broeden. Nestplaatsen (enkele; zie Rapport Vogelwacht) worden echter alleen in lage aantallen op het Groene Strand in het Noordwesten van Ameland aangetroffen, waar geen suppleties worden uitgevoerd. Ook zullen daar geen verstorende effecten van suppletieschepen meer kunnen optreden, omdat die nesten op meer dan 100 meter (voor de steltlopers) of 125 meter (voor de Dwergstern; zie tabel 4.3) afstand van de suppletiegebieden liggen. Verstoring door de geplande suppleties op broedende strandlopers worden dan ook niet verwacht. Broedende Dwergsterns maken in principe gebruik van de vooroever tijdens de suppleties als foerageergebied en kunnen daar wel verstoord worden. Nesten van Dwergsterns ontbreken echter op Ameland en effecten op Dwergsterns door verstoring worden dan ook niet verwacht. 4.8.2.4


Noordzeekustzone Bontbekplevier Staat van instandhouding: Doelstelling: Huidige omvang en trend:

Zeer ongunstig Behoud omvang en kwaliteit leefgebied met een draagkracht voor een populatie van ten minste 20 paren. De populatieomvang in de Noordzeekustzone beweegt zich al enkele decennia tussen de 4 en 19 paren met een uitschieter in 2003 met 26 paren. Op Ameland zijn regelmatig 1 tot enkele nesten op het Groene Strand aangetroffen.

Strandplevier Staat van instandhouding: Zeer ongunstig Doelstelling Noordzeekustzone: Uitbreiding omvang en/of verbetering kwaliteit leefgebied met een draagkracht voor een populatie van ten minste 30 paren. Huidige omvang en trend: De aantallen lopen al decennia lang terug met begin 80-er jaren nog maximaal 38 paren, halverwege de 90-er jaren maximaal 26 en vanaf 2000 maximaal 12.



Dwergsterns Staat van instandhouding: Doelstelling:

Huidige omvang en trend:

Zeer ongunstig Uitbreiding omvang en/of verbetering kwaliteit leefgebied met een draagkracht voor een populatie van ten minste 20 paren. De dwergstern is als broedvogel vrijwel verdwenen uit de Noordzeekustzone.

Omdat er geen effecten op nesten of de aanwezigheid van voldoende voedsel in het broedseizoen worden verwacht zullen de suppleties voor deze soorten geen negatieve effecten hebben op de reeds zeer ongunstige staat van instandhouding en de instandhoudingsdoelstellingen zullen daarom door de suppleties niet verder in gevaar komen. Voor de Strandplevier en de Dwergstern echter zou, gezien de doelstelling van uitbreiding omvang en/of verbetering kwaliteit, eventuele aanwezigheid van broedparen in het suppletiegebied mitigatie wel noodzakelijk maken. Daarom wordt het aanbevolen om, als er werkzaamheden zouden gepland worden tijdens het broedseizoen, vooraf een inventarisatie uit te voeren. Indien er toch broedparen gevonden worden, dan mag binnen het broedseizoen (april t.e.m. juni) niet gewerkt worden binnen een straal van 250 meter rond de nesten. Waddenzee Gezien de beperkte foerageerrange van de drie besproken soorten en de afstand tussen het suppletiegebied en de Waddenzee, kunnen de geplande suppleties geen invloed hebben op het broedsucces in de Waddenzee. 4.8.3

Schelpdiereters: Eider

4.8.3.1 Aanwezigheid De enige schelpdierenetende duikeend die broedt in het gebied is de Eider, die kwalificerend is voor de Waddenzee en de Duinen van Ameland. De Eider is als broedvogel in het kustgebied van belang voor de Waddenzee (2700 paar), Texel (110 paar), Vlieland (2100 paar), Ameland (100 paar) en Schiermonnikoog (2500 paar) (SOVON, 2005). In 2003 bedroeg het aantal broedpaartjes op Ameland slechts 25, wat daarna gestabiliseerd is. In 2006 werden op Ameland opnieuw meer dan 100 paren geteld (de Boer et al., 2007). Het overgrote deel daarvan broedt in de duinen aan de oostkant van het eiland; enkele paartjes werden ook in de duinen achter het Groene strand aangetroffen. Eiders foerageren op mossels en kokkels, in mindere mate op nonnetjes, alikruiken, strandkrabben en zeesterren in water tot 3 m diepte, maar in de kustzone foerageren ze incidenteel tot circa 10 meter ook op Spisula en Ensis (Kersten et al, 2006). Dat laatste kost echter evenredig veel energie (De Leeuw, 1997), terwijl deze voedselbronnen ook minder constant voorradig zijn (Kersten et al, 2006). De op de Waddeneilanden broedende Eiders zijn dan ook vooral aangewezen op de Waddenzee voor hun voedselvoorziening tijdens het broedseizoen. Voor de populaties uit de Waddenzee zelf is binnen de Waddenzee voldoende voedsel aanwezig, waardoor deze niet afhankelijk zijn van voedsel uit het suppletiegebied (zie verder). 4.8.3.2 Effecten van Afdekking Een deel van het potentiële foerageergebied van de Eider zal door de vooroeversuppletie afgedekt worden, waardoor er gedurende enkele jaren minder voedsel beschikbaar zal zijn. De suppleties worden uitgevoerd in gebieden met een waterdiepte tussen 5 en 8 meter, waardoor eventueel aanwezige schelpdieren als voedsel voor deze soort verloren zullen gaan. Het gaat om een strook van circa 500 meter langs 9 km kust, oftewel 4.500.000 m2 waar afdekking van schelpenbanken kan plaatsvinden. Dit deel bedraagt slechts circa 1% van het totale oppervlak potentieel foerageergebied van Eiders in de Noordzeekustzone. In theorie foerageert de Eider tot de 10 meter dieptelijn op Spisula en Ensis (Kersten et al., 2006), maar in ondiepe wateren (tot circa 3 meter) foerageren levert de soort energetisch meer op, met name voor de vangst van hun voornaamste voedselbronnen: kokkels en mosselen Project: 281002 Pagina 61 van 101


(Leeuw, 1997). Deze voedselbronnen zijn met name in de Waddenzee aanwezig, terwijl in kustzone van Ameland vooral juveniele Ensis gevonden is (Goudswaard et al., 2009). Het lijkt dan ook weinig waarschijnlijk dat de afdekking van een minder gunstig foerageergebied, op een diepte waarop ze zowieso minder foerageren, tot voedseltekorten zal leiden voor de in de duinen van Ameland broedende Eiders. Effecten door afdekking in de vooroever op Eiders worden daarom niet verwacht. 4.8.3.3 Effecten van Verstoring Een deel van het potentiële foerageergebied van de Eider zal tijdens de stranden vooroeversuppleties regelmatig verstoord worden door supplerende schepen. Uitgaande van een verstoringsafstand van 1500 meter, betekent dit dat 0,46 tot maximaal 0,63 % verstoring optreedt in de Noordzeekustzone (zie bijlage 3; 0,46 % voor een foerageergebied van 0 tot 10 meter diepte; 0,63 % voor een foerageergebied van 0 tot 3 meter diepte). 4.8.3.4 Effecten van sedimentatie en erosie In de ondiepe delen van de kustzone, waar de broedende Eider soms foerageert, wordt tijdelijk een klein verlies aan vooroever verwacht door aangroei van het strand (bijlage 1). Dit is echter te gering (<<1% verschuiving) om enig effect op de Eider te hebben. 4.8.3.5


Duinen Ameland Eider Staat van instandhouding: Doelstelling: Huidige omvang/trend:

Matig ongunstig Duinen Ameland: Uitbreiding omvang en/of verbetering kwaliteit (100 broedparen) Na de vestiging van de Eider in het open duin in de jaren dertig was de soort aanvankelijk zeer schaars. Vanaf de jaren vijftig zijn de aantallen toegenomen tot ruim 200 paren in het begin van de jaren tachtig (maximaal 275 in 1984). Daarna fluctueerde het aantal tussen de 100 en 235. Vervolgens trad een afname op met in 2003 nog slechts 25 paren, waarna de populatie min of meer gelijk is gebleven. In 2006 werden opnieuw meer dan 100 paren geteld.

De op Ameland broedende Eiders worden quasi uitsluitend in het oosten van het eiland gevonden. Deze vogels foerageren voornamelijk in de Waddenzee en komen in verhouding veel minder vaak in de Noordzeekustzone voor. De Waddenzee ligt op dezelfde of zelfs kortere afstand van hun nesten, en biedt meer mogelijkheden om hun belangrijkste voedsel (kokkels en mossels) in de ondiepe wateren te vinden. Het verlies aan voedsel en de verstoring door de stranden vooroversuppletie bij Ameland midden zullen geen gevolgen hebben voor de in het oosten van Ameland broedende Eiders. Ook in de duinen achter het Groene strand is een erg kleine kolonie van Eiders. Het is niet duidelijk waar deze dieren tijdens het broedseizoen foerageren, maar gezien de duidelijke voorkeur van Eiders voor mosselen en kokkels (Brinkman et al., 2007), en het ontbreken van duidelijke bewijzen voor het foerageren op Ensis in de Noordzeekustzone (Brinkman et al., 2007), mag aangenomen worden dat ook deze dieren hoofdzakelijk in de Waddenzee foerageren. Het verlies aan voedsel en de verstoring door de stranden vooroversuppletie bij Ameland midden en de verstoring door de strandsuppletie bij Ameland west zullen geen gevolgen hebben voor de broedende Eiders achter het Groene strand. Voor beide kolonies geldt dat, indien er zich in de Waddenzee een slecht jaar voor zou doen voor mosselen en kokkels, zoals in 1990/1991 en 2000, de Eiders naar alternatieve prooien zullen zoeken, ook in de Noordzeekustzone (Brinkman et al., 2007). Hierbij zullen ze niet alleen op tweekleppige schelpdieren, maar ook op stekelhuidigen, krabben of wormen prederen. Gezien de grote plaatstrouw van vooral vrouwelijke broedende Eiders, lijkt de bottleneck niet zoProject: 281002 Pagina 62 van 101


zeer te liggen in de beschikbaarheid van alternatieve bronnen, maar eerder in het verminderde aanbod op de vertrouwde foerageerplaatsen in de Waddenzee (Brinkman et al., 2007). Een door suppleties veroorzaakte daling in voedselaanbod en foerageertijd in de Noordzeekustzone zal dus het uiteindelijke broedsucces van Eiders niet beïnvloeden. Samengevat zijn de effecten op broedende Eiders onder normale omstandigheden te beperkt om de populatiegrootte negatief te beïnvloeden. Ook tijdens een slecht jaar voor mosselen en kokkels in de Waddenzee zullen de suppleties het uiteindelijke broedsucces niet bepalen, al kan in die situatie het instandhoudingsdoel van 100 broedparen niet gehaald worden. Waddenzee Eider Staat van instandhouding: Doelstelling: Huidige omvang/trend:

Matig ongunstig Behoud omvang en kwaliteit leefgebied met een draagkracht voor een populatie van ten minste 5.000 paren Gemiddeld 5.000 paren

De Waddenzee bevat in principe voldoende voedsel om een populatie van 5.000 paren Eider te voorzien, al lijkt voedselgebrek wel de oorzaak te zijn van de afname aan broedparen in de Waddenzee sinds de jaren ‘70 (Brinkman et al., 2007). Zelfs in geval van een duidelijk minder jaar voor schelpdieren in de Waddenzee, blijft door de suppleties maar een erg klein deel van de Noordzeekustzone niet beschikbaar voor foeragerende Eiders (tot maximaal 0,63 % verstoord gebied, zie bijlage 3). Daarnaast is de Noordzeekustzone zowieso minder geschikt als foerageergebied voor broedende Eiders (zie hoger). De suppleties zullen dan ook geen impact hebben op de populatie Eideren in de Waddenzee, waardoor de instandhoudingsdoelstelling niet in gevaar komt. 4.8.4

Vis-eters: Grote Stern, Visdief en Noordse Stern

4.8.4.1 Aanwezigheid Op en rond Ameland zijn als viseters de Grote Stern, Visdief en Noordse Stern allen aanwezig als broedvogel in de maanden april tot en met juni. Ze zijn alleen kwalificerend voor de Waddenzee. De Dwergstern, ook een viseter, is bij de strandbroeders reeds besproken. Een (grote) kolonie (5.000) van de Grote Stern is aanwezig in het gebied Vogelpolle in het westelijke deel van Ameland. Deze kolonie is reeds enkele jaren groeiend en in 2007 opnieuw explosief toegenomen (Rapport Vogelwacht Hollum-Ballum, 2008). Met 5.000 broedparen is deze kolonie inmiddels één van de grootste in het hele Waddengebied. Eigenlijk is deze ontwikkeling heel opmerkelijk omdat deze soort zich meestal afzondert in rustige, afgelegen broedgebieden. Maar op Ameland lijkt de Grote Stern zich weinig aan te trekken van op korte afstand passerende fietsers en voetgangers. Het broedsucces van de laatste jaren en het op korte afstanden aanwezige rijke voedselaanbod spelen kennelijk een nog grotere rol dan de voorkeur voor een rustige broedlocatie. Bovendien hebben eerdere suppleties rond het eiland de gunstige populatieontwikkeling op Ameland ogenschijnlijk niet beïnvloed. Ook de Visdief en Noordse Stern hebben het op Ameland in 2007 in het gebied Vogelpolle erg goed gedaan; en werden vanaf 1997 nog niet eerder in zulke hoge aantallen vastgesteld (Rapport Vogelwacht Hollum-Ballum, 2008). 4.8.4.2 Effecten van Afdekking Voor alle sterns kan afdekking van de vooroever schadelijk zijn voor zijn prooi: kleine (jonge) visjes. Relevante habitats in de kustzone zijn ondiep intergetijdengebied en ondiep sublitoraal als foerageergebied voor viseters. Belangrijke vissoorten die hier leven zijn juvenielen van verschillende soorten platvissen (schol, bot, tong), zandspiering (Ammnodytes tobianus), haring (Clupeus harengus), sprot (Sprattus sprattus) en spiering (Osmerus eperlanus). Het valt niet uit te sluiten dat door de suppleties een deel van deze vissoorten worden bedolven (Baptist et al., 2009), waardoor minder prooien voor op deze soorten prederende visetende vogels beschikProject: 281002 Pagina 63 van 101


baar zijn. Met name de Grote Stern (kwalificerende voor Waddenzee) maakt gebruik van deze voedselbron tijdens het seizoen waarin ze jongen hebben en de sternenpopulatie is daarom gevoelig voor veranderingen in deze visbestanden. Verwacht wordt wel dat de afgedekte gebieden in de vooroever weer snel door nieuwe visjes actief zal worden gekoloniseerd, en via de aanwezige west-oost stroming ook passief. Alle genoemde sternachtigen een foerageerrange van 10 km of meer en vrijwel alle sternsoorten kunnen dus vanaf Ameland ook bij Terschelling of Schiermonnikoog foerageren (zie tabel 4.4). Evenzogoed kunnen sterns van die eilanden foerageren in het suppletiegebied van Ameland. Hun grote foerageerrange maakt ze vrijwel niet afhankelijk van de kustzone rond Ameland en effecten op deze broedvogels op Ameland en de andere eilanden zullen dus beperkt zijn. Dat blijkt ook wel uit de huidige positieve ontwikkelingen van deze soorten op Ameland, ondanks de suppleties van de afgelopen 10 jaar. 4.8.4.3 Effecten van verstoring Sternen zijn bijzonder ongevoelig voor verstoring op het water; verstoringsafstanden van 50 meter worden gerapporteerd (zie tabel 4.3). Daardoor worden geen effecten verwacht van verstoring op de broedende sterns. 4.8.4.4 Effecten van sedimentatie en erosie Het oppervlak ondiepe kustzone waar sternen foerageren zal door de stranden vooroeversuppleties tijdelijk iets afnemen ten goed van het strand dat iets breder zal worden (Bijlage 1). Dit zal niet tot een groot verlies aan foerageergebied leiden (<<1%) en ook de foerageerafstand vanaf nesten niet vergroten. Bovendien kunnen alle genoemde sternensoorten uitwijken door hun grote foerageerrange vanaf hun nesten en het grote foerageergebied waar ze over kunnen beschikken. 4.8.4.5


Waddenzee Grote stern Staat van instandhouding: Doelstelling Waddenzee: Huidige omvang en trend:

Visdief Staat van instandhouding: Doelstelling Waddenzee: Huidige omvang en trend:

Matig ongunstig Behoud omvang en kwaliteit leefgebied met een draagkracht voor een populatie van ten minste 16.000 paren. De populatie heeft zich goed hersteld van het dieptepunt in 1965 (900 paren), maar ligt nog ver onder het niveau van halverwege de 20e eeuw. In 2003 werden maximaal 11.810 paren geteld. In het natuurgebied Vogelpolle bij Ameland is een grote groeiende populatie aanwezig van circa 5.000 exemplaren.

Matig ongunstig Behoud omvang en kwaliteit leefgebied met een draagkracht voor een populatie van ten minste 5.300 paren De populatie van de visdief was in de jaren zestig sterk teruggevallen (minder dan 2.000 paren). Sindsdien is een redelijk herstel opgetreden, hoewel de aantallen slechts een fractie zijn van de circa 30.000 paren die er in de jaren vijftig broedden. In de periode 1999-2003 werden jaarlijks 4.796 – 5.722 paren geteld. Ook wordt de soort broedend in Vogelpolle aangetroffen op Ameland



Noordse stern Staat van instandhouding: Doelstelling Waddenzee: Huidige omvang en trend:

Gunstig Behoud omvang en kwaliteit leefgebied met een draagkracht voor een populatie van ten minste 1.500 paren.

Veruit de belangrijkste broedplaats is Griend (in de meeste jaren meer dan 1.000 paren; in 2002 echter 463). Andere belangrijke broedplaatsen in 2002 waren Engelsmanplaat (226 paren), Rottumeroog en Rottumerplaat (respectievelijk 108 en 87 paren), de Fries-Groningse Waddenkust (289 paren). Ook wordt de soort broedend in Vogelpolle aangetroffen op Ameland

Geen van de besproken Sternen zullen door de ingreep grote effecten van verstoring ondervinden. Ook de tijdelijke afname aan foerageergebied heeft geen significant effect. Dit komt vooral door hun grote foerageerrange, waardoor ze tijdens de suppleties hooguit tijdelijk een klein percentage (<1 %) foerageerareaal verliezen. De suppleties zullen daarom nauwelijks of geen effect hebben op de populatiegrootte en de staat van instandhouding. De instandhoudingsdoelstellingen voor de soorten worden door de suppleties niet significant beïnvloed. 4.9

Vogelrichtlijnsoorten: Niet-broedvogels

4.9.1 Selectie te bespreken soorten De kwalificerende niet broedvogels betreffen voornamelijk trekvogels die in een deel van het jaar foerageren in de Noordzeekustzone en de Waddenzee: Zie tabel 4.5.



Tabel 4.5


Code


A048 A062 A132 A141 A144 A149 A157 A160 A169 A177 A001 A002 A017 A063 A065 A130 A137 A143 A005 A034 A037 A039 A043 A045 A046 A050 A051 A052 A053 A054 A056 A067 A069 A070 A103 A140 A142 A147 A156 A161 A162 A164 A197

Bergeend Topper Kluut Zilverplevier Drieteenstrandloper Bonte strandloper Rosse Grotto Wulp Steenloper Dwergmeeuw Roodkeelduiker Parelduiker Aalscholver Eider Zwarte Zee-eend Scholekster Bontbekplevier Kanoet Fuut Lepelaar Kleine Zwaan Toendrarietgans Grauwe Gans Brandgans Rotgans Smient Krakeend Wintertaling Wilde Eend Pijlstaart Slobeend Brilduiker Middelste Zaagbek Grote Zaagbek Slechtvalk Goudplevier Kievit Krombekstrandloper Grutto Zwarte Ruiter Tureluur Groenpootruiter Zwarte Stern

Waddenzee (1) X X X X X X X X X

X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X

Duinen Ameland (5)

Noordzeekustzone (7) X X X X X X X X X X X X X X X X X X

Slechts in de Noordzeekustzone en op het strand worden duidelijke directe effecten verwacht van de suppleties (zie bijlage 1) en alleen de aldaar foeragerende niet-broedvogels komen voor evaluatie in aanmerking. Het betreft de op schelpdieren/bodemdieren foeragerende vogels (Zwarte Zee-eend, Eider, Toppereend, Scholekster, Kanoetstrandloper, Bonte Strandloper, Rosse Grutto, Wulp, Kluut, Zilverplevier, Drieteenstrandloper), op vis foeragerende soorten (Aalscholver, Parelduiker, Roodkeelduiker, Middelste Zaagbek) en opportunistische soorten voor wat betreft hun voedselkeuze (Dwergmeeuw). Op het strand foerageert verder de Steenloper (op strekdammen), terwijl ook Bergeenden op het strand aanwezig kunnen zijn. Al deze soorten kunnen worden beïnvloed door afdekking van hun voedsel en/of verstoring door de suppletieschepen.



In tegenstelling tot de andere soorten is de Dwergmeeuw weinig verstoringgevoelig, een opportunistische soort wat betreft zijn voedselkeuze, heeft bovendien een grote vliegrange en maakt gebruik van de hele Noordzeekustzone als foerageergebied. Het kan daarom bij voorbaat worden uitgesloten dat de suppleties de soort zal benadelen. Dwergmeeuwen worden daarom in deze PB niet meer behandeld. De overige beschermde niet broedvogelsoorten betreffen grazers (Kleine Zwaan, Toendrarietgans, Grauwe Gans, Brandgans, Rotgans), eenden (Wilde Eend, Smient, Krakeend, Slobeend, Brilduiker, Wintertaling, Pijlstaart, Middelste Zaagbek, Grote Zaagbek), Fuut, Slechtvalk, een aantal steltlopers (Goudplevier, Kievit, Krombekstrandloper, Grutto, Zwarte Ruiter, Tureluur, Groenpootruiter) en Zwarte Stern. Deze soorten komen voornamelijk voor op kwelders, weiden en/of zoete wateren, zijn alleen voor de Waddenzee kwalificerend en worden in de Waddenzee noch de Noordzeekustzone door de ingrepen verstoord. Daarnaast valt de verstoringsafstand buiten de afstand tussen de suppletie bij Ameland west en de grens tussen Noordzeekustzone en Waddenzee. Op al deze soorten worden geen effecten verwacht, deze worden dus niet in detail besproken. Geselecteerde soorten: Zwarte zee-eend, Eider, Scholekster, Kanoetstrandloper, Bonte Strandloper, Bontbekplevier, Rosse Grutto, Drieteenstrandloper, Aalscholver, Parelduiker, Roodkeelduiker, Steenloper, Bergeend, Toppereend, Wulp, Zilverplevier, Kluut 4.9.2

Steltlopers: Drieteenstrandloper

4.9.2.1 Aanwezigheid Van de voor de Noordzeekustzone aangewezen niet-broedende steltlopers, fungeert het strand enkel voor de Drieteenstrandloper als foerageergebied (aanwijsbesluit Noordzeekustzone). De Drieteenstrandloper is de meest voorkomende steltlopersoort op stranden, en is er ook het meest van afhankelijk. De soort heeft een voorkeur voor zandige stranden boven slibrijke gebieden (van Turnhout en van Roomen, 2005). De Noordzeestranden van de Waddeneilanden herbergen gemiddeld 20% van de Nederlandse populatie, oplopend tot 62% in februari (van Turnhout en van Roomen, 2005). Een behoorlijk aantal van deze vogels wordt op het Noordzeestrand van Ameland waargenomen (zie tabel 4.6): het seizoensgemiddelde over de periode 2002-2007 bedraagt 525 vogels in het westelijke telhok en 69 vogels in het oostelijke telhok. Voor het telvak van Ameland midden zijn geen recente data beschikbaar; oude data suggereren dat hier nauwelijks Drieteenstrandlopers foerageren. Uit deze teldata blijkt dus dat vooral de westkant van Ameland erg waardevol is voor Drieteenstrandlopers. 4.9.2.2 Effecten van Afdekking De genoemde soorten foerageren vooral in de branding langs het strand, langs slikken en platen en op strekdammen of gebruiken het strand als slaapplaats/hoogwatervluchtplaats. Afdekking van de vooroever heeft geen effect op deze soorten. Afdekking van het strand en vooral het natte strand, veroorzaakt een tijdelijke afname van het oppervlak foerageergebied van deze soorten en tijdelijke ongeschiktheid van hun slaapplaatsen. De afdekking van het strand bij Ameland west en Ameland midden bedraagt samen ongeveer de helft van het Amelandse Noordzeestrand en 10% van de totale strandlengte van het Natura 2000-gebied Noordzeekustzone. Van de Drieteenstrandloper is vastgesteld dat er negatieve effecten optreden door suppleties op het Nederlandse strand, waarbij het jaar na een suppletie vaak geen of weinig Drieteenstrandlopers waargenomen worden op de suppletielocatie. Kwantificering van de effecten blijkt echter moeilijk te zijn (van Turnhout en van Roomen, 2005). De duur van het herstel van de fauna waarvan de soort leeft wordt geschat op 1 tot 2 jaar, en hangt o.a. af van de plaats van suppleren (tegen de duinvoet vs. over het hele strand; van Turnhout en van Roomen, 2005), het tijdstip van suppleren en de omvang van de suppletie (Baptist et al., 2009). Drieteenstrandlopers vertonen, ook in de winter, duidelijk territoriumgedrag in hun foerageergebied, en blijken ook erg trouw aan bepaalde locaties (van Turnhout en van Roomen, 2005). Project: 281002 Pagina 67 van 101


Daardoor kan het effect van een suppletie, waarbij ze één jaar geen voedsel kunnen vinden, langer aanhouden, omdat ze ondertussen uitgeweken zullen zijn naar een nieuwe locatie en daar ook zullen proberen te blijven (van Turnhout en van Roomen, 2005). Afstanden van deze uitwijkmogelijkheden worden niet genoemd, waarmee het niet duidelijk is of het alternerend suppleren van verschillende dicht bij elkaar gelegen stroken de voorkeur geniet. 4.9.2.3 Effecten van Verstoring Verstoring van het strand door geluid en beweging van schepen tijdens de stranden vooroeversuppleties kan van betekenis zijn voor vogels langs het strand. Echter is de afstand van de suppletieschepen tot het strand (minimaal 500 meter) te groot om voor verstoring te kunnen zorgen op het strand. Wel zal er met buizen zand het strand op worden gespoten, en dit zand kan eventueel met bulldozers worden verspreid. Dat leidt lokaal tijdens de werkzaamheden wel tot verstoring van de soorten van het natte strand. Gezien de beperkte verstoringsafstand van steltlopers (<200m, tabel 4.4) zullen er echter telkens voldoende uitwijkmogelijkheden zijn. 4.9.2.4 Effecten van sedimentatie en erosie Voor de Drieteenstrandloper zal op termijn van enkele jaren weinig veranderen, omdat de aard en de lengte van de brandingszone niet wezenlijk verandert door strandsuppleties (zie bijlage 1).



Tabel 4.6: Telvak

Tellingen van steltlopers en bergeend aan de Noordzeekust van Ameland (data SOVON vogelonderzoek). Voor de ligging van de telvakken, zie Bijlage 7. N = seizoensmaximum. Seizoensgemiddelde = september – mei. Soort Instandhoudingsdoel NZKZ 2002-2003 2003-2004 2004-2005 2005-2006 2006-2007 Gemiddeld

3410

Scholekster Kluut Bontbekplevier Zilverplevier Kanoet Bonte Strandloper Rosse Grutto Wulp

3.300 vogels (seizoensmax) 120 vogels (seizoensmax) 510 vogels (seizoensmax) 3.200 vogels (seizoensmax) 560 vogels (seizoensmax) 7.400 vogels (seizoensmax) 1.800 vogels (seizoensmax) 640 vogels (seizoensmax)

N 867 170 167 385 38 236 264 56

%doel 26,2 141,6 32,7 12,0 6,7 3,1 14,6 8,7

N 770 136 1072 60 0 340 5243 71

%doel 23,3 113,3 210,2 1,9 0,0 4,5 291,2 11,0

N 1075 255 836 1150 210 1150 240 75

%doel 32,5 212,5 163,9 35,9 37,5 15,5 13,3 11,7

N 737 153 82 2501 0 2954 859 109

%doel 22,3 127,5 16,0 78,1 0,0 39,2 47,7 17,0

N 330 19 88 506 1002 727 1356 18

%doel 10,0 15,8 17,2 15,8 178,9 9,8 75,3 2,8

N 756 147 449 920 250 1081 1592 66

%doel 22,9 122,1 88,0 28,7 44,6 14,6 88,4 10,2

3410

Bergeend

520 vogels (seizoensmax)

266

51,2

251

48,3

369

71,0

117

22,5

107

20,6

222

42,7

3430

Scholekster Zilverplevier Rosse Grutto

3.300 vogels (seizoensmax) 3.200 vogels (seizoensmax) 1.800 vogels (seizoensmax)

88 1 0

2,6 0,0 0,0

340 0 0

10,3 0,0 0,0

18 6 0

0,5 0,2 0,0

30 0 4

0,9 0,0 0,2

6 0 0

0,1 0,0 0,0

96,4 1,4 0,8

2,9 0,0 0,0

Telvak

Soort

Instandhoudingsdoel NZKZ 2.000 vogels (seizoensgem)

Seizoensgemiddelde (2002-2007) 525

% Instandhoudingsdoel (gemiddeld 2002-2007) 26

3410

Drieteenstrandloper

3410

Steenloper

160 vogels (seizoensgem)

56

35

3420

Drieteenstrandloper*

2.000 vogels (seizoensgem)

15

1

3430

Drieteenstrandloper**

2.000 vogels (seizoensgem)

69

3

3430

Steenloper***

160 vogels (seizoensgem)

0

0

*geen cijfers voor februari-maart, augustus, en oktober-december) **geen waarnemingen voor maart, juni en augustus ***geen cijfers voor maart, juni-augustus en december)



4.9.2.5


Drieteenstrandloper Staat van instandhouding: Doelstelling: Huidige situatie/trend:

Matig ongunstig Behoud (2.000 vogels als seizoensgemiddelde) Aantallen Drieteenstrandlopers zijn van internationale en grote nationale betekenis. Het gebied heeft met name een functie als foerageergebied en als slaapplaats. De draagkrachtschatting heeft betrekking op beide functies. Na de Waddenzee levert het gebied met ongeveer een kwart van de Nederlandse Drieteenstrandlopers de grootste bijdrage. De soort is het hele jaar present, met lage aantallen in juni en juli. Sinds het midden van de jaren tachtig is de populatie fors toegenomen, net als in de Waddenzee. De landelijke staat van instandhouding is matig ongunstig omdat de hoge recreatiedruk effect heeft op de verspreiding. Behoud van de huidige situatie is voldoende, op landelijk niveau is geen herstelopgave geformuleerd.

Het seizoensgemiddelde van 2.000 vogels voor de Noordzeekustzone wordt de afgelopen jaren gehaald, zonder dat er een toename in aantal is (van Turnhout en van Roomen, 2005). Op Ameland lijken de aantallen de laatste jaren wel af te nemen (tabel 4.6). Gemiddeld draagt Ameland wel voor 30% bij aan het instandhoudingsdoel voor de Drieteenstrandloper in de Noordzeekustzone. Zowel Ameland west als het oostelijke deel van Ameland midden kan een groot deel van de winterpopulatie herbergen (tabel 4.6). Uitwijkmogelijkheden op Ameland zijn er vooral naar de kuststrook tussen de twee suppleties (het Groene strand) en naar de oostelijke punt van Ameland. Indien de volledige hoeveelheid echter in 1 jaar wordt gesuppleerd, wordt circa 50% van het foerageergebied van de Drieteenstrandloper op Ameland en 10% van het foerageergebied in de Noordzeekustzone tijdelijke vernietigd, en zal er binnen die 50% resp. 10% ook regelmatig verstoring optreden. De omvang van de geplande strandsuppleties zijn dus van dien aard dat er een significant negatief effect kan zijn op de populatie Drieteenstrandlopers in de Noordzeekustzone, waardoor het behoud van 2000 vogels niet gegarandeerd kan worden. Daarom zijn mitigerende maatregelen nodig. Als mogelijke mitigerende maatregelen kunnen gelden:

• het spreiden van de strandsuppleties over 2 jaar: hierdoor wordt slechts 5% van het foerageergebied per jaar vernietigd, en blijven er voldoende uitwijkmogelijkheden binnen Ameland. Bij voorkeur zou hierbij in korte stroken (maximaal 2-3 km lengte per keer) gewerkt moeten worden, waardoor de herkolonisatie van Scolelepis squamata sneller kan verlopen (let wel: deze maatregel van gefragmenteerd suppleren is nog niet in de praktijk getest). • het vermijden van de foerageerperiode (December – Februari) en de broedval van de belangrijkste prooisoort, Scolelepis squamata (April – Augustus), waardoor de vogels minder verstoord worden en de herkolonisatie van het stapelvoedsel vlotter kan verlopen. Er is op dit moment onvoldoende informatie om aan te tonen of deze maatregel afdoende zou zijn om niet meer van een significant effect te spreken. • een combinatie van bovenstaande maatregelen Opmerking over het belang van suppleren Zonder regelmatige suppleties zou het foerageergebied van de Drieteenstrandloper, de branding van zandige stranden, in de toekomst sterk in omvang dalen en misschien zelfs verdwijnen (van Turnhout en van Roomen, 2005). In die zin is het suppleren, althans op middenlange termijn, cruciaal voor het behouden van de Drieteenstrandloper. De negatieve effecten op korte termijn voor de instandhoudingsdoelstellingen in het Natura 2000-gebied Noordzeekustzone wegen dus geenszins op tegen de noodzaak tot suppleren.



4.9.3

Steltlopers: Steenloper

4.9.3.1 Aanwezigheid Net als voor de Drieteenstrandloper fungeert de Noordzeekustzone ook voor de Steenloper als foerageergebied. Steenlopers zijn met name in de winter aanwezig in Nederland. Deze soort verzamelt zijn voedsel in de winterperiode hoofdzakelijk op harde substraten zoals dijken en strekdammen (Brinkman et al., 2007). Seizoensmaxima voor de Steenloper in Nederland bedragen gemiddeld 4.400 vogels, waarbij het zwaartepunt in de Waddenzee en de Delta ligt. In de Noordzeekustzone worden gemiddeld niet meer dan 56 Steenlopers waargenomen, allemaal in het westelijke telvak van de Noordzeekust van Ameland (tabel 4.6). In deze strook zijn geen harde substraten aanwezig; bij afwezigheid van hard substraat, worden steenlopers vooral in slikkig platen en in ondiepe zwinnen waargenomen (Brinkman et al., 2007). Dit biotoop is in het westelijk telvak enkel aanwezig bij het Groene strand. 4.9.3.2 Effecten van Afdekking Gezien de duidelijke voorkeur van Steenlopers voor hard substraat, zorgt afdekking door suppleties enkel voor een reductie in foerageeroppervlak als ook hard substraat, zoals golfbrekers, bedekt worden. Dit is noch het geval voor de strandsuppletie bij Ameland west als bij Ameland midden. 4.9.3.3 Effecten van Verstoring Steenlopers hebben een verstoringsafstand van minder dan 200 meter (tabel 4.4). Binnen een straal van 200 meter van de suppletiegebieden komen geen harde substraten voor, waardoor de suppleties niet voor verstoring van Steenlopers zullen zorgen. 4.9.3.4


Steenloper Staat van instandhouding: Doelstelling:

Huidige situatie/trend:

Zeer ongunstig Behoud omvang en kwaliteit leefgebied met een draagkracht voor een populatie van gemiddeld 160 vogels (seizoensgemiddelde). Aantallen steenlopers zijn van nationale betekenis. Het gebied heeft voor de soort met name een functie als foerageergebied en als slaapplaats. De Noordzeekustzone levert één van de grootste bijdragen voor de steenloper binnen Nederland (ondergeschikt aan de Waddenzee). Oudere trendgegevens ontbreken, maar beschikbare data vertonen een zelfde dip in de tweede helft van de jaren negentig als in de Waddenzee. Als dit te maken heeft met voedselbeschikbaarheid in de Waddenzee (mosselbanken en daaraan verbonden voedseltypen) biedt het Noordzeestrand blijkbaar geen uitwijkmogelijkheid, zoals bij enkele eendensoorten die naar de Noordzeekustzone uitweken. Ondanks de landelijk zeer ongunstige staat van instandhouding is geen herstelopgave geformuleerd voor de Noordzeekustzone, omdat de trend afgeleid is van die van de Waddenzee.

De geplande suppleties zullen het foerageerareaal van Steenlopers niet negatief beïnvloeden, omdat in de suppletiegebieden geen hard substraat voorkomt. Ook verstoring zal niet optreden. De in het gebied waargenomen Steenlopers foerageren bij het Groene strand; dit gebied ligt buiten de verstoringsrange van de suppleties. De suppleties zullen dus geen invloed hebben op de instandhoudingsdoelstelling voor de Steenloper.



4.9.4

Steltlopers: slaapplaatsfunctie

4.9.4.1 Aanwezigheid Bonte Strandloper, Bontbekplevier, Zilverplevier, Rosse Grutto, Kanoet, Kluut, Wulp en Scholekster zijn kwalificerend voor de Noordzeekustzone, waarbij het gebied belangrijk is als slaapplaats of voor hoogwatervluchtplaatsen. Voor elk van deze soorten geldt dat de westkant van Ameland een erg belangrijk gebied is, met gemiddelde seizoensmaxima voor de periode 2002-2007 van 66 individuen voor de Wulp tot bijna 1600 voor de Rosse grutto (tabel 4.6). Uitgedrukt in percentage van het instandhoudingsdoel, verblijft 10 % van de Wulp tot 122 % van de Kluut op Ameland (tabel 4.6). Binnen telvak 3410 fungeert het Groene strand als belangrijkste slaapplaats voor steltlopers (mond. med. Johan Krol). In tegenstelling tot de stroken strand ten westen en ten oosten van het Groene strand, ligt de recreatiedruk op het Groene strand beduidend lager (zie Bijlage 5). 4.9.4.2 Effecten van Afdekking Afdekking van het strand maakt het strand op zich niet minder geschikt als slaapgebied of hoogwatervluchtplaats. Daarnaast valt de belangrijkste locatie voor rustende steltlopers (het Groene strand) buiten het suppletiegebied (mond. med. Johan Krol). 4.9.4.3 Effecten van Verstoring Steltlopers hebben over het algemeen een vrij korte verstoringsafstand (< 200 meter; tabel 4.4). Vogels die gebruik maken van hoogwatervluchtplaatsen (Scholekster, Kanoet, Zilverplevier en Rosse grutto) zijn veel gevoeliger voor verstoring tijdens dit rustmoment en vertonen ook plaatstrouw (Brinkman et al., 2007). Gezien de hoge recreatiedruk op de te suppleren stranden (zie Bijlage 5), bevinden zich in binnen de verstoringsrange van de suppleties echter geen hoogwatervluchtplaatsen; deze situeren zich op het Groene strand (mond. med. Johan Krol). De geplande suppleties zullen dus niet voor verstoring zorgen van rustende steltlopers. 4.9.4.4 Effecten van sedimentatie en erosie Voor soorten die in het strand als rustplaats gebruiken zal op termijn van enkele jaren weinig veranderen, omdat de aard en omvang van het strand niet wezenlijk zal gaan veranderen. 4.9.4.5


Bonte Strandloper Staat van instandhouding: Doelstelling:


Bontbekplevier Staat van instandhouding: Doelstelling:


Gunstig Behoud omvang en kwaliteit leefgebied met een draagkracht voor een populatie van gemiddeld 7.400 vogels (seizoensmaximum). Aantallen bonte strandlopers zijn van nationale betekenis. Het gebied heeft voor de soort met name een functie als slaapplaats. Als zodanig is het één van de gebieden in Nederland die de grootste bijdrage leveren. De slaapplaatsfunctie/ hoogwatervluchtplaatsen is van toepassing op vogels die grotendeels elders in het Waddengebied foerageren. Behoud van de huidige situatie is voldoende gezien de landelijk gunstige staat van instandhouding.

Gunstig Behoud omvang en kwaliteit leefgebied met een draagkracht voor een populatie van gemiddeld 510 vogels (seizoensmaximum). Aantallen bontbekplevieren zijn van nationale betekenis. Het gebied heeft voor de soort met name een functie als slaapplaats. De Noordzeekustzone is voor de bontbekplevier het gebied dat na de Waddenzee de grootste bijdrage levert in NederProject: 281002 Pagina 72 van 101


land. De functie slaapplaats/ hoogwatervluchtplaats is van toepassing op bontbekplevieren die grotendeels elders in het Waddengebied foerageren. Behoud van de huidige situatie is voldoende gezien de landelijke staat van instandhouding. Zilverplevier Staat van instandhouding: Doelstelling:


Rosse Grutto Staat van instandhouding: Doelstelling:


Kanoet Staat van instandhouding: Doelstelling:


Kluut Staat van instandhouding: Doelstelling:


Gunstig

Behoud omvang en kwaliteit leefgebied met een draagkracht voor een populatie van gemiddeld 3.200 vogels (seizoensmaximum). Aantallen zilverplevieren zijn van nationale en internationale betekenis. Het gebied heeft voor de soort met name een functie als slaapplaats. Als zodanig levert de Noordzeekustzone voor de zilverplevier de grootste bijdrage binnen Nederland na de Waddenzee en de Oosterschelde. De slaapplaatsfunctie/hoogwatervluchtplaatsen is van toepassing op Zilverplevieren die grotendeels elders in het Waddengebied foerageren. Behoud van de huidige situatie is voldoende gezien de landelijk gunstige staat van instandhouding.

Gunstig Behoud omvang en kwaliteit leefgebied met een draagkracht voor een populatie van gemiddeld 1.800 vogels (seizoensmaximum). Het gebied heeft met name een functie als slaapplaats. Als zodanig is de Noordzeekustzone voor de Rosse grutto het gebied in Nederland dat na de Waddenzee en de Oosterschelde de grootste bijdrage levert. De slaapplaatsfunctie/ hoogwatervluchtplaatsen is van toepassing op vogels die grotendeels elders in het Waddengebied foerageren. Behoud van de huidige situatie is voldoende gezien de landelijk gunstige staat van instandhouding.

Matig ongunstig Behoud omvang en kwaliteit leefgebied met een draagkracht voor een populatie van gemiddeld 560 vogels (seizoensmaximum). Het gebied heeft voor de kanoet met name een functie als slaapplaats. De slaapplaatsfunctie/hoogwatervluchtplaatsen is van toepassing op kanoeten die grotendeels elders in het Waddengebied foerageren. Strekdammen langs de Noord-Hollandse kust zijn bij dichtvriezen van de westelijke Waddenzee van belang als opvang. Behoud van de huidige situatie is voldoende, de waarschijnlijke oorzaak van de landelijk matig ongunstige staat van instandhouding is niet gelegen in dit gebied.

Matig ongunstig Behoud omvang en kwaliteit leefgebied met een draagkracht voor een populatie van gemiddeld 120 vogels (seizoensmaximum). Het gebied heeft voor de kluut met name een functie als slaapplaats. De slaapplaatsfunctie/hoogwatervluchtplaatsen is van toepassing op kluten die grotendeels elders in het Waddengebied foerageren. Behoud van de huidige situatie is voldoende, op landelijk niveau is geen herstelopgave geformuleerd. Project: 281002 Pagina 73 van 101


Wulp Staat van instandhouding: Doelstelling:


Scholekster Staat van instandhouding: Doelstelling:


Gunstig Behoud omvang en kwaliteit leefgebied met een draagkracht voor een populatie van gemiddeld 640 vogels (seizoensmaximum). Het gebied heeft voor de wulp met name een functie als slaapplaats. De slaapplaatsfunctie/hoogwatervluchtplaatsen is van toepassing op vogels die grotendeels elders in het Waddengebied foerageren. Behoud van de huidige situatie is voldoende gezien de landelijk gunstige staat van instandhouding.

Zeer ongunstig Behoud omvang en kwaliteit leefgebied met een draagkracht voor een populatie van gemiddeld 3.300 vogels (seizoensmaximum). Het gebied heeft voor de scholekster met name een functie als slaapplaats. Als zodanig levert de Noordzeekustzone één van de grootste bijdragen voor de soort binnen Nederland. De slaapplaatsfunctie/ hoogwatervluchtplaatsen is van toepassing op vogels die grotendeels elders in het Waddengebied foerageren. Behoud van de huidige situatie is voldoende, de oorzaak van de landelijk zeer ongunstige staat van instandhouding is niet gelegen in dit gebied.

Voor alle hier besproken steltlopers geldt er in de Noordzeekustzone geen verbeteropgave naar omvang of kwaliteit van het leefgebied, of naar toename van de populatie. Hoewel deze soorten allemaal in belangrijke mate de Noordzeekust van Ameland als rustplaats gebruiken (tabel 4.6), zullen deze rustplaatsen geen hinder ondervinden door afdekking of verstoring van de suppleties. De instandhoudingsdoelstellingen van de Bonte Strandloper, Bontbekplevier, Zilverplevier, Rosse Grutto, Kanoet, Kluut, Wulp en Scholekster komen dus niet in gevaar door de geplande suppleties. 4.9.5

Bergeend

4.9.5.1 Aanwezigheid De Noordzeekustzone heeft voor de Bergeend een functie als foerageergebied en slaapplaats. De aantallen (<1.000 vogels) liggen echter veel lager dan in het Waddengebied en in de Delta, waar 10.000-en vogels waargenomen worden (SOVON, 2005). Binnen de Noordzeekustzone werd in de periode 2002-2007 een gemiddeld seizoensmaximum van 222 Bergeenden geteld op Ameland; al deze vogels waren aanwezig in telvak 3410, aan de westkant van Ameland (tabel 4.6). Binnen dit telvak worden de Bergeenden vooral waargenomen op het Groene strand (mond. med. Johan Krol), waar de structuur van ondiepe zwinnen een bij uitstek geschikt foerageergebied is voor de Bergeend. 4.9.5.2 Effecten van Afdekking Afdekking van het strand door strandsuppleties maakt het strand op zich niet minder geschikt als slaapgebied voor Bergeenden. Daarnaast valt de belangrijkste locatie voor foeragerende steltlopers (het Groene strand) buiten het suppletiegebied. 4.9.5.3 Effecten van Verstoring Bergeenden hebben een vrij korte verstoringsafstand (250 meter; tabel 4.3). Gezien de hoge recreatiedruk op de te suppleren stranden (zie Bijlage 5), bevinden zich in binnen de verstoringsrange van de suppleties echter geen rustplaatsen; deze situeren zich op het Groene strand Project: 281002 Pagina 74 van 101


(mond. med. Johan Krol). Ook het belangrijkste foerageergebied voor de Bergeend bevindt zich op het Groene strand, verder dan 250 meter van de geplande suppleties. Deze zullen dus niet voor verstoring zorgen van rustende of foeragerende Bergeenden. 4.9.5.4 Effecten van sedimentatie en erosie Morfologische effecten op het Groene strand zullen beperkt zijn (zie Bijlage 1) en het gebied niet minder geschikt maken als rust- of foerageergebied voor Bergeenden. 4.9.5.5


Bergeend Staat van instandhouding: Doelstelling:


Gunstig Behoud omvang en kwaliteit leefgebied met een draagkracht voor een populatie van gemiddeld 520 vogels (seizoensmaximum). Het gebied heeft voor de Bergeend met name een functie als foerageergebied en als slaapplaats. De slaapplaatsfunctie (strand) is van toepassing op Bergeenden die elders in het Waddengebied foerageren.

Het belangrijkste gebied voor Bergeenden in de Noordzeekustzone van Ameland is het Groende strand. Dit gebied valt niet binnen de verstoringsrange van de geplande suppleties; daarnaast zullen deze suppleties ook geen invloed hebben op het voedselaanbod in het Groene strand. De doelstelling van draagkracht voor een populatie van 520 Bergeenden voor de Noordzeekustzone zal dus niet beïnvloed worden door de suppleties. 4.9.6

Viseters

4.9.6.1 Aanwezigheid Roodkeelduikers en Parelduikers zijn alleen kwalificerend voor de Noordzeekustzone, Aalscholvers zijn kwalificerend voor zowel de Waddenzee als de Noordzeekustzone. Alle drie worden deze soorten in de kustzone aangetroffen, ook bij Ameland. Aantallen Roodkeelduikers zijn van internationale en grote nationale betekenis. De Noordzeekustzone heeft voor de soort met name een functie als doortrek- en foerageergebied. De Roodkeelduiker komt tot 20 km uit de kust voor op hun doortrek in oktober tot mei (Kersten et al., 2006). Ze duiken tot circa 9 meter diepte (Camphuysen & Leopold, 1994). In de Noordzeekustzone worden soms hoge dichtheden gezien in de buitendelta’s tussen de Waddeneilanden, waar gevist wordt op de scheiding tussen verschillende watermassa’s. In de reguliere tellingen is deze soort slecht vertegenwoordigd, maar recent lijken de aantallen landelijk te zijn toegenomen (Arts & Berrevoets, 2006). Ook de aantallen Parelduikers in de kustzone zijn van grote nationale betekenis. De Noordzeekustzone heeft voor de soort met name een functie als foerageergebied. De verspreiding van de parelduiker in Nederland heeft zijn zwaartepunt in de kustgebieden van de Noordzee. De absolute aantallen en de trend zijn onbekend (en daardoor ook de staat van instandhouding) door een combinatie tussen lage aantallen en verwarring met de veel talrijkere Roodkeelduiker. Aantallen Aalscholvers zijn van nationale en internationale betekenis. De grootste populaties in Nederland bevinden zich rond het IJsselmeer, gevolgd door de Waddenzee. De Noordzeekustzone heeft met name een functie als foerageergebied en als slaapplaats. De Noordzeekustzone is na de Waddenzee en het IJsselmeer het gebied dat voor de Aalscholvers in Nederland de grootste bijdrage levert. De gegevens over Aalscholvers in de Noordzeekustzone zijn niet toereikend voor een trendanalyse.



4.9.6.2 Effecten van Afdekking Voor de Roodkeelduiker, Parelduiker en Aalscholver kan afdekking van de vooroever schadelijk zijn voor hun prooi: vis. Verwacht wordt wel dat de afgedekte gebieden in de vooroever weer snel door nieuwe vis actief zal worden gekoloniseerd, en via de aanwezige west-oost stroming ook passief. Daarnaast foerageren deze vogels tot een diepte van 9 ( Roodkeelduiker), 10 (Parelduiker) tot 40 meter (Aalscholver), waardoor hun foerageergebied vele malen groter is dan het suppletiegebied, dat minder dan 1% van de hele Noordzeekustzone omvat. Gezien de vele uitwijkmogelijkheden, de kans op snel herstel van de voedselgronden en het relatief kleine oppervlak foerageergebied in de Noordzeekustzone dat wordt afgedekt, worden geen effecten verwacht van afdekking. 4.9.6.3 Effecten van Verstoring Roodkeelduiker en Parelduiker zijn vrij gevoelig voor verstoring door schepen (tabel 4.3); dit is absoluut niet het geval voor Aalscholvers (tabel 4.3). Afgezet tegen het zeer grote areaal aan potentieel foerageergebied in de Noordzeekustzone, bedraagt het percentage verstoring tussen 0 en 0,2 % (zie Bijlage 3). 4.9.6.4 Effecten van sedimentatie en erosie Het oppervlak ondiepe kustzone waar de viseters foerageren zal door de stranden vooroeversuppleties tijdelijk iets afnemen ten goede van het strand dat breder zal worden (zie Bijlage 1). Dit zal niet tot een groot verlies aan foerageergebied leiden (<<1%), zeker gezien de mobiliteit van vogels en het grote gebied waarvan de soorten gebruik maken. 4.9.6.5


Roodkeelduiker Staat van instandhouding: Doelstelling: Huidige omvang en trend:

Parelduiker Staat van instandhouding: Doelstelling: Huidige omvang en trend:

Aalscholver Staat van instandhouding: Doelstelling:

Huidige omvang en trend:

Matig ongunstig Behoud omvang en kwaliteit leefgebied In de reguliere tellingen is deze soort slecht vertegenwoordigd, maar recent lijken de aantallen landelijk te zijn toegenomen.

Matig ongunstig (onduidelijk, zie profielendocument) Behoud omvang en kwaliteit leefgebied. De absolute aantallen en de trend zijn onbekend (en daardoor ook de staat van instandhouding) door een combinatie tussen lage aantallen en verwarring met de veel talrijkere Roodkeelduiker.

Gunstig Behoud omvang en kwaliteit leefgebied met een draagkracht voor een populatie van gemiddeld 1.900 vogels (seizoensmaximum). Aantallen aalscholvers zijn van nationale betekenis. Het gebied heeft met name een functie als foerageergebied en als slaapplaats. De Noordzeekustzone is één van de gebieden die voor de aalscholvers in Nederland de grootste bijdrage leveren. De gegevens zijn niet toereikend voor een trendanalyse. Behoud van de huidige situatie is voldoende gezien de landelijk gunstige staat van instandhouding.

Afdekking, verstoring en morfologische veranderingen treden door de suppleties op in een zeer klein deel van de Noordzeekustzone (<<1%) dat als foerageergebied dient voor genoemde viseters. Bovendien is de verstoring tijdelijk, zal de vispopulatie als voedsel zich in de afgedekte gebieden snel herstellen, zijn de morfologische veranderingen gering en is de huidige staat van instandhouding gunstig voor de soorten. Project: 281002 Pagina 76 van 101


Significant negatieve effecten van de suppleties op deze soorten en hun staat van instandhouding zijn dus uit te sluiten. De suppleties zullen niet conflicteren met de instandhoudingsdoelstellingen van de soorten. 4.9.7

Schelpdieretende eenden

4.9.7.1 Aanwezigheid Twee schelpdieretende eenden zijn zowel aangewezen als niet-broedvogel voor de Waddenzee als de Noordzeekustzone (Eider en Topper); de Zwarte zee-eend is enkel aangwezen voor de Noordzeekustzone. Zoals in 4.8.1 gemotiveerd, zijn er voor niet-broedvogels enkel mogelijike effecten van de suppleties in de Noordzeekustzone. De Zwarte zee-eend komt voornamelijk voor in de Noordzeekustzone en wel juist daar waar de belangrijkste voedselbron voor deze soort aanwezig is: schelpenbanken van Ensis en Spisula (Kaiser et al., 2006). De afgelopen jaren zaten Zwarte Zee-eenden voornamelijk ten noorden van Schiermonnikoog, Ameland en Terschelling (zie fig 4.7). In december 2008 werden in de Noordzeekustzone circa 32.000 eenden geteld, op een totaal van iets meer dan 35.000 Zwarte zee-eenden in heel Nederland (Arts, 2008). In 2006 en 2007 werden voor Ameland geen Zwarte zee-eenden waargenomen tijdens de midwintertellingen (Arts & Berrevoets, 2006 en 2007). Zwarte Zee-eenden foerageren tussen 2 en maximaal 20 meter, maar duiken voornamelijk tussen 5 en 15 meter. Veel hangt af van de diepte waarop hun prooien zich bevinden (Kersten et al., 2006).

Figuur 4.7

Verspreiding van Zwarte zee-eenden in de Noordzeekustzone in februari 2008 (Arts, 2008)

De Eider worden verruit het meest aangetroffen in de Waddenzee (Brinkman et al., 2007; Arts, 2008). Tot 2004 werden ook in de Noordzeekustzone meer dan 10.000 Eiders waargenomen, de laatste jaren (2007-2008) ligt dat aantal beneden de 1.000 (Arts, 2008). In het telvak boven Ameland zijn in 2007 en 2008 bij de midwintertellingen geen Eiders waargenomen (Arts, 2008). De winterverspreiding varieert van jaar tot in verband met wisselend voedselaanbod (Bijlsma et al. 2001; Van Roomen et al, 2004, 2005). De overwinterende populatie is afgenomen ten gevolProject: 281002 Pagina 77 van 101


ge van overbevissing van kokkels en mosselen in de Waddenzee, wat resulteerde in voedselschaarste en bij de Eider tot massale sterfte door verhongering (Brinkman et al., 2007). De laatste decennia is de Eider van overwegend kokkels en mosselen als voedsel steeds meer overgeschakeld op Halfgeknotte Strandschelp (Spisula) en Amerikaanse Zwaardschede (Ensis); deze laatste soort lijkt echter een minder geschikte bron van voedsel te zijn (Brinkman et al., 2007). De Eider foerageert op een diepte van circa 3m, af en toe tot maximaal 10m diepte (Kerstens et al, 2006). Hoewel de Topper is aangewezen voor de Noordzeekustzone (foerageerfunctie), wordt de soort al sinds 1998 niet meer gezien tijdens de midwintertellingen (Arts, 2008). De belangrijkste concentraties bevinden zich rond het Ijsselmeer en de Waddenzee. De Topper is een omnivoor, die overdag en s’nachts foerageert en duikt tot 4,5 m diepte (Kersten et al., 2006). De dieetkeuze van Toppers in zoute wateren is onbekend, vermoed wordt dat zijn prooisoorten hier kleine mosselen, Spisula en mogelijks Ensis zijn (Brinkman et al., 2007). Midden jaren negentig zijn relatief hoge aantallen geteld in de Noordzeekustzone, min of meer volgend op de afname in het IJsselmeer en de Waddenzee. Vergelijking met de situatie bij de Eider suggereert een opvangfunctie voor de Noordzeekustzone in tijden van voedselschaarste in de andere twee genoemde gebieden, maar data uit de Noordzeekustzone zijn schaars. 4.9.7.2 Effecten van Afdekking Een deel van de vooroever tot een diepte van maximaal 8 m wordt door de vooroeversuppleties afgedekt. Zwarte Zee-eenden foerageren op schelpenbanken op een afstand van 0,5 tot 6,5 km uit de kust (Kersten et al, 2006), waar de waterdiepte tussen 5 en 20 meter ligt. De suppletie vindt plaats in het deel van de vooroever met een waterdiepte van 5 tot 8 meter, binnen 1 km vanaf de kust (zie bijlage 1). Foerageergebied voor Zwarte Zee-eenden kunnen dus worden afgedekt. Het totale potentiële foerageergebied in de Noordzeekustzone (subtidale gedeelte) bedraagt 1.169 km2 (zie Bijlage 3). Het potentiële schelpenrijke gebied dat bij Ameland afgedekt zou kunnen worden, omvat de potentiële schelpenlocaties op een waterdiepte tussen 5 en 8 meter over een halve kilometer brede strook (zie Bijlage 1, figuur 23) langs 9 km kust met een totaal oppervlak van circa 4,5 km2, of circa 0,4% van het hele foerageergebied voor Zee-eenden in de Noordzeekustzone. Het potentiële gebied met een optimale duikdiepte voor Zwarte zee-eenden de Noordzeekustzone bedraagt bijna 900 km2. Ook dan wordt slechts 0,5% afgedekt door de vooroeversuppletie. Zwarte zee-eenden zoeken specifiek plekken uit met hoge dichtheden aan schelpdieren (Brinkman et al., 2007). De gehele Noordzeekustzone is dus niet per definitie op elk moment geschikt foerageergebied. Uit een recente survey (Goudswaard et al., 2009), bleek dat er weinig schelpdieren voor de kust van Ameland zijn, behalve dan een grote populatie van juveniele Ensis. Het is onwaarschijnlijk dat deze de winter zullen overleven en een stabiele bank zullen vormen (Goudswaard et al., 2009). Een dergelijke grote hoeveelheid aan juveniele Ensis is niet uitzonderlijk, en was in 2009 langsheen de hele Waddenzeekust aanwezig (ongepubliceerde data Wageningen IMARES). Er zijn dus geen indicaties dat de vooroeversuppletie bij Ameland midden een schelpdierbestand van groot belang zal bedekken. Het kan echter ook niet uitgesloten worden. Op dit moment ontbreekt immers de kennis over de mechanismen van het vormen van stabiele schelpdierbanken. Dit wordt in verschillende onderzoeksprogramma’s op dit moment onderzocht. Een deel van het potentiële foerageergebied van zowel de Eider als de Topper zal door de vooroeversuppletie afgedekt worden. In theorie foerageren deze soorten tot een diepte van 10 meter op Spisula en Ensis (Kersten et al., 2006), maar in ondiepe wateren tot circa 3 meter foerageren levert de soorten meer op (Leeuw, 1997). De suppleties worden uitgevoerd in gebieden met een waterdiepte tussen 5 en 8 meter, waardoor het eventueel aanwezige voedsel wat verloren gaat, niet binnen de optimale foerageerrange van Eider en Topper valt.



Minder dan 1% van het totale oppervlak potentieel foerageergebied van Eiders en Toppers in de kustzone (4,5 km2 van de beschikbare 531 km2) zal tijdelijk verloren gaan; rekening houdend met de optimale foerageerdiepte wordt geen foerageergebied afgedekt. Voor beide soorten is het effect van afdekking dus te verwaarlozen. 4.9.7.3 Effecten van Verstoring De Zwarte Zee-eend foerageert in het gebied met een diepte van -5 to -20 meter tot 6,5 km uit de kust; de soort is erg gevoelig voor verstoring (Brinkman et al., 2007). Het foerageergebied kan verstoord worden door supplerende schepen en door de vaarbeweging van schepen die van de wingebieden naar de suppletiegebieden varen. Deze laatste effecten liggen buiten de 1 km zone en zijn besproken in de MER zandwinning (van duin et al., 2007). In Bijlage 3 is berekend dat minder dan 0,3% van verstoring optreed in de Noordzeekustzone (zie Bijlage 3). Net zoals voor effecten van afdekking, geldt dat verstoring enkel optreedt als er in het studiegebied geschikte schelpdierbanken aanwezig zijn. Dit kan nu nog niet met zekerheid uitgesloten worden.

Figuur 4.8

Verspreiding van Zwarte zee-eenden in de Noordzeekustzone van 2001 tot 2005 (SOVON, 2005)

Zoals blijkt uit figuur 4.8, worden Zwarte zee-eenden vooral waargenomen ten noorden van de Waddeneilanden, en nauwelijks buiten de zeegaten tussen de eilanden. Tussen 2001 en 2005 zijn tussen Terschelling en Ameland geen concentraties aan Zwarte zee-eenden gevonden. De



mogelijke effecten van verstoring gelden dus voor de vooroever- en strandsuppletie bij Ameland midden, niet voor de strandsuppletie bij Ameland west. De Eider foerageert voornamelijk binnen de 3 meter dieptelijn, maar kan uitwijken tot de 10 meter dieptelijn als er schelpenbanken aanwezig zijn op die diepten. De suppletieschepen komen binnen de verstoringszone van 1500 meter, waardoor Eiders dus gehinderd kunnen worden tijdens het foerageren nabij de suppletielocaties. Het totale percentage verstoring bedraagt 0,46 tot 0,63 % (afhankelijk van de gebruikte foerageerrange). De verstoring van Toppers wordt geschat op 0,21 % in de Noordzeekustzone (zie Bijlage 3). Gecombineerd met het gegeven dat ze de laatste 10 jaar niet meer geteld zijn in de Noordzeekustzone, zijn er dus geen verstoringseffecten te verwachten op deze soort. 4.9.7.4 Effecten van sedimentatie en erosie Het oppervlak ondiepe kustzone waar de schelpdieretende eenden foerageren, zal door de stranden vooroeversuppleties tijdelijk iets afnemen ten goed van het strand dat breder zal worden (Bijlage 1). Dit zal niet tot een groot verlies aan foerageergebied leiden (<< 1%). 4.9.7.5


Zwarte zee-eend Staat van instandhouding: Doelstelling:


Matig ongunstig Behoud omvang en kwaliteit leefgebied met een draagkracht voor een populatie van gemiddeld 51.900 vogels (midwinteraantallen) Aantallen Zwarte zee-eenden zijn van internationale en zeer grote nationale betekenis. Het gebied heeft voor de soort met name een functie als foerageergebied. Het gebied levert verreweg de grootste bijdrage voor de Zwarte zee-eend in Nederland. De soort is een wintergast. Er is geen duidelijke trend door grote fluctuaties, deels veroorzaakt doordat alleen tellingen uit januari/februari beschikbaar zijn. De aantallen fluctueren mogelijk ook werkelijk van jaar op jaar door het wisselend aanbod aan schelpdieren (onder andere Spisula). De soort verkeert landelijk in een matig ongunstige staat van instandhouding

De kuststrook boven Ameland is in sommige jaren erg belangrijk voor de Zwarte zee-eend, in andere jaren komt de soort er weinig voor. Men veronderstelt dat dit het gevolg is van het wisselend aanbod aan schelpdieren in de Noordzeekustzone, ook boven Ameland (Brinkman et al., 2007). In die zin zeggen afdekkings- en verstoringspercentages (4.8.7.2 en 4.8.7.3) in verhouding tot de hele Noordzeekustzone weinig, als er tijdens de uitvoeringsjaren van de suppleties in het gebied net erg geschikte schelpdierbanken liggen. Het is op dit moment niet te voorspellen of dit ook in 2010 en 2011 het geval zal zijn (Goudswaard et al., 2009). Indien zoals in 2009 een grote hoeveelheid juveniele Ensis gevonden worden bij Ameland, en dit is niet het geval voor de rest van de Noordzeekustzone, dan zou voor de winter van 2010-2011 het suppletiegebied van groot belang kunnen zijn voor de Zwarte zee-eend. Significante effecten van afdekking door de vooroeversuppletie bij Ameland midden en door verstoring van de vooroever- en strandsuppletie bij Ameland midden zijn dus mogelijk, en kunnen pas vastgesteld worden in 2010. Indien de werkzaamheden gestart worden voor de nieuwe broedval van Ensis in 2010 (eind juni), dan wordt er geen bijzonder schelpdierengebied afgedekt, en zijn de effecten dus niet significant. Als de werkzaamheden gestart worden na eind juni 2010, dient als mitigerende maatregel, voor aanvang van de werkzaamheden, bepaald te worden of de schelpdierconcentratie voor Ameland beduidend groter zijn dan voor de andere Waddeneilanden (met name Terschelling en Schiermonnikoog). Indien dit niet het geval is, is verdere mitigatie niet nodig. Indien dit wel het geval is, zijn een aantal vervolgstappen mogelijk: Project: 281002 Pagina 80 van 101


• het aanhouden van een verstoringscontour van 1500 meter rond aanwezige concentraties Zwarte zee-eenden (mitigatie voor verstoring) • het niet suppleren tijdens de periode juli – maart (mitigatie voor afdekking en verstoring) Met betrekking tot verstoring dient ook gekeken te worden naar de cumulatieve effecten met de zandwinning en de vaarbewegingen voor deze suppleties (van duin et al., 2007). Dit wordt gedaan in Hoofdstuk 5. Eider Staat van instandhouding: Doelstelling:


Zeer ongunstig Behoud omvang en kwaliteit leefgebied met een draagkracht voor een populatie van gemiddeld 26.200 vogels (midwinteraantallen). Aantallen Eiders zijn van internationale en grote nationale betekenis. Het gebied heeft voor de soort met name een functie als foerageergebied. De Noordzeekustzone is belangrijk geworden in het begin van de jaren negentig, toen de aantallen hier toenamen, terwijl ze in de Waddenzee afnamen. Met name in jaren waarin een verlaagd voedselaanbod in de Waddenzee samen gaat met goede jaren voor andere schelpdieren (bijvoorbeeld Spisula) in de Noordzeekustzone foerageert hier een relatief hoog aantal. De recente afname in de Noordzeekustzone kan een teken zijn van een begin van herstel van de voedselsituatie in de Waddenzee, maar een dergelijk herstel is nog niet zichtbaar in de populatietrend. Omdat de aanwezigheid van Eiders in de Noordzeekustzone waarschijnlijk is verbonden aan slechte omstandigheden in de Waddenzee, wordt daar de herstelopgave gelegd en wordt in de Noordzeekustzone volstaan met behoud van de opvangcapaciteit. Behoud van de huidige situatie is voldoende, de waarschijnlijke oorzaak van de landelijk zeer ongunstige staat van instandhouding is niet gelegen in dit gebied.

Eiders geven de voorkeur aan een foerageergebied tot een diepte van 3 meter. Deze strook wordt noch door de vooroeversuppletie, noch door de strandsuppleties afgedekt. De voedselvoorraad wordt dus nauwelijks beïnvloed. Ook de effecten van verstoring zijn erg beperkt (tot 0,63 %), en zullen enkel relevant zijn in een slecht scheldpdierenjaar in de Waddenzee, wanneer Eiders uitwijken naar de Noordzeekustzone. Deze verstoring is dan pas mogelijk significant als de kuststrook boven Ameland duidelijk geschikter is dan andere delen van de Noordzeekustzone (zie Zwarte zee-eend). Indien aan de laatste voorwaarde voldaan is, dan zullen de mitigatiemaatregelen die noodzakelijk zijn voor de Zwarte zee-eend, in ieder geval voldoende zijn om de draagkracht van de Noordzeekustzone voor het opvangen van een deel van de populatie uit de Waddenzee te vrijwaren. Significante effecten door verstoring van de vooroever- en strandsuppletie bij Ameland midden en de strandsuppletie bij Ameland west zijn dus onder een zeldzame samenloop van omstandigheden mogelijk. Bijkomende mitigatie is hiervoor niet nodig (zie Zwarte zee-eend).

Topper Staat van instandhouding: Doelstelling: Huidige situatie/trend:

Matig ongunstig Behoud omvang en kwaliteit leefgebied. De Noordzeekustzone heeft voor de Topper met name een functie als foerageergebied. De Topper is een wintergast van november-april. Midden jaren negentig zijn relatief hoge aantallen geteld in de Noordzeekustzone, min of meer volgend op de afname in het IJsselmeer en de Waddenzee. Vergelijking met de situatie bij de Eider suggereert een opvangfunctie voor de Noordzeekustzone in tijden van voedselschaarste in de andere Project: 281002 Pagina 81 van 101


twee genoemde gebieden, maar data uit de Noordzeekustzone zijn schaars. Behoud van de huidige situatie is voldoende, de waarschijnlijke oorzaak van de landelijk zeer ongunstige staat van instandhouding is niet gelegen in dit gebied. Voor de Topper geldt in grote mate hetzelfde als voor de Eider, behalve dat de Topper ook in jaren van schelpdierschaarste in de Waddenzee (bijv. 2000) geen gebruik meer lijkt te maken van de Noordzeekustzone (Arts, 2008). Daarenboven is deze soort minder verstoringsgevoelig dan de Eider (zie Bijlage 3). Het potentiële foerageergebied van Toppers wordt niet of nauwelijks afgedekt door de vooroeversuppletie, noch door de strandsuppleties. Effecten van afdekking en verstoring zijn dus onbestaande tot erg gering, waardoor de instandhoudingsdoelstelling voor de Topper niet in het gedrang komt. 4.10 De bijkomende suppletie voor de NAM Daar de bijkomende NAM-suppletie als onderdeel van de vooroeversuppletie (175.000 m3 of circa 5% van de volledige vooroersuppletie bij Ameland midden) een compensatiemaatregel is, mag deze hoe dan ook geen meetbare negatieve effecten veroorzaken. De bijkomende 175.000 m3 moet gezien worden als een extra ‘laagje’ bovenop de vooroeversuppletie. M.a.w., de totale oppervlakte aan van de suppletie zal niet wijzigen, alleen de dikte van de laag zal met ong. 4,6 cm toenemen op een laagdikte van 104 cm. Deze toename bedraagt dus circa 4%. Gezien de beperkte effecten van de vooroeversuppletie an sich, kan gesteld worden dat de NAM-suppletie geen meetbare negatieve effecten zal hebben. De bijkomende 5% suppletie zorgt ook niet voor het overschrijden van drempelwaardes. Daarenboven kan opgemerkt worden dat het nu niet uitvoeren van de bijkomende NAMsuppletie, er enkel voor zal zorgen dat er wat vroeger een nieuwe reguliere suppletie nodig zal zijn. Het vaker herhalen van suppleties lijkt zwaardere gevolgen te hebben dan de omvang van de suppletie zelf (althans als het gaat over verschillen van 5%), dus ook in dit opzicht zijn er geen bezwaren tegen de bijkomende NAM-suppletie.



4.11

Samenvatting van de effectbeoordeling Suppletie: plaats en type

Code

Kwalificerende habitattypen

West / Strand

Midden / Strand

Midden / Vooroever

Mitigatie nodig Nee

Habitattypen Waddenzee

nvt

nvt

nvt

Habitattypen Duinen Ameland

geen effect

geen effect

nvt

Nee

H1110B

Permanent overstroomde

nvt

nvt

geen significant effect

Nee

H1140B

Slik-en zandplaten (natte

geen effect

geen effect (Ja 1)

nvt

zandbanken Nee (Ja 1)

strand) H2110

Embryonale duinen

Code

Kwalificerende soorten



nvt

Nee

H1364

Gewone zeehond




Nee

H1365

Grijze zeehond




Nee

HH1351

Bruinvis




Code


A137

Bontbekplevier



Nvt

Nee

A138

Strandplevier



Nvt

Nee, tenzij 2


Nee, tenzij 3 Nee

habitatrichtlijn

tenzij A195

Dwergstern

2

geen significant effect tenzij

3

tenzij 2 geen significant effect tenzij

3

A063

Eider

nvt

nvt


A191

Grote Stern

nvt

nvt


Nee

A193

Visdief

nvt

nvt


Nee

nvt

nvt


Nee

A194

Noordse Stern

Code

Kwalificerende

A144

Drieteenstrandloper

ja, significant

ja, significant

nvt

Ja

A169

Steenloper



nvt

Nee

A157

Rosse Grotto



nvt

Nee

A130

Scholekster



nvt

Nee

A137

Bontbekplevier



nvt

Nee

A149

Bonte strandloper



nvt

Nee

A143

Kanoet



nvt

Nee

A001

Roodkeelduiker




Nee

A002

Parelduiker




Nee

A017

Aalscholver




Nee

A065

Zwarte Zee-eend




Nee, tenzij 4

tenzij 4

tenzij 4



niet-broedvogels

A063

Eider


Nee, tenzij 4

4

(ja, mogelijk significant ) A062

Topper

Nvt

nvt


1

Effect significant als H1140B ook als strand genomen wordt, zie 4.5.2.5; Mitigatie is mogelijk doch niet noodzakelijk. 2 Effect significant als er toch broedparen gevonden worden in het suppletiegebied, zie 4.7.2.4 3 Effect significant als er toch broedparen gevonden worden in het suppletiegebied, zie 4.7.2.4 4 Effect (mogelijk) significant als de bank van juveniele Ensis de winter van 2009-2010 overleeft en in 2010 de kuststrook voor Ameland een voor de Noordzeekustzone belangrijke schelpdierbank herbergt, zie 4.8.7.5


Nee

5

Cumulatieve effecten

5.1 Inleiding Artikel 6.3 van de Habitatrichtlijn schrijft voor dat een Passende Beoordeling vereist is voor elk plan of project dat ‘afzonderlijk of in combinatie met andere plannen of projecten’ significante negatieve gevolgen kan hebben voor een richtlijngebied. Om deze reden zijn in voorliggende passende beoordeling de cumulatieve effecten beschreven. Alleen toekomstige projecten waarover een formeel besluit is genomen moeten worden meegenomen bij cumulatie van effect. Met betrekking tot cumulatie worden in de voorliggende Passende Beoordeling alleen de projecten, ontwikkelingen en natuurwaarden beschouwd die een relatie hebben met de mogelijke effecten van de geplande suppleties. De relevante geplande projecten en ontwikkelingen zijn in dit kader : • Geplande zandwinning ophoogzand, reguliere zandwinning, uitvoering Zwakke Schakels in de Kust, 2de Maasvlakte, Westerschelde Container Terminal (WCT) • Geplande kust suppleties • Aanwezigheid 2de Maasvlakte • Windmolens op zee • Ontwikkeling Eems-Dollard (geulverdieping, Eemshaven) • Aanleg Westerschelde Container Terminal (WCT) • Duinverzwaring bij Ameland midden • Uitgraven vaargeul bij Ameland west t.b.v. de suppletie bij Ameland west 5.2

Effecten van geplande projecten

5.2.1 Zandwinning De komende twee jaar vinden er winningen plaats Bij Ameland, Egmond/Bergen en Scheveningen (zie tabel 5.1). Daarnaast wordt er nog ten behoeve van ophoogzand zand gewonnen voor de grote havens (18 Mm3 van 2010-2011), bij Voorne (2,3 Mm3) en ten behoeve van de Tweede Maasvlakte (300Mm3). Ten behoeve van de aanleg van de Westerschelde Container Terminal (WCT) bij Vlissingen is ook nog een winning van circa 10Mm3 gepland, maar het jaar van uitvoering staat nog niet vast. In totaal vormen de winningen bij Ameland slechts 1,35% van alle winningen in 2010-2011; voor Egmond/Bergen is dit 0,9%.



18 2,3 349,31

5,15 0,66

Einddatum

3,72 85,88

31 37 31,5 99

Startdatum

13 300

11 11.4 2

20 KLZ 20 KLZ 4 KLZ Bodemdaling 40 KLZ 39 KLZ 34 KLZ 101,5 ZS

1-1-2010 1-1-2010 1-1-2010 1-5-2010 1-1-2010 1-1-2010 1-1-2010 1-1-2010

31-12-2011 31-12-2011 31-12-2010 1-11-2010 31-12-2011 31-12-2011 31-12-2010 31-12-2011

Eindraai

1,35 0,57 0,69 0,06 0,92 0,11 0,14 0,74

Start raai

4,7 2 2,4 0,21 3,2 0,4 0,5 2,6

KLZ of ZS

Ameland West NAM Ameland Midden Egmond/Bergen Egmond Bergen Scheveningen

vooroever strand strand vooroever vooroever strand strand Strand + VO

%

Ameland Midden

Hoeveelheid 3 (Milm situ)

Methode

De hoeveelheden zand die ten behoeve van de kustsuppleties in de jaren 2010-2011 zal worden gewonnen (data Rijkswaterstaat).

Lokatie

Tabel 5.1

Andere winningen Delfland Maasvlakte (ZH) Ophoogzand Voorne Totaal

Duincompensatie + Zwakke Schakel Maasvlakte 2 Kustlangs voor de grote havens

ZS

ZS

31-12-2008 31-12-2011 1-9-2008 1-9-2013 1-1-2010 31-12-2011 1-9-2009 31-12-2010

Een overzicht van alle zandwingebieden en suppletiegebieden voor de komende jaren is weergegeven in Bijlage 6. De concessiegebieden voor zandwinning liggen verspreid langs de kust buiten de doorgaande 20 meter dieptelijn. Voor de reguliere zandwinning en suppleties en Zwakke Schakels geldt eigenlijk hetzelfde. Ook ten Noorden van Ameland ligt een concessiegebied (Van Duin, et al, 2008). Zandwinning heeft drie directe hoofdeffecten gemeen: ontgraving van de zeebodem, verstoring door schepen, en een vrijkomende slibpluim. Uiteindelijk grijpen deze effecten aan op dezelfde groep dieren. De zandwinning heeft daarbij meer invloed op soorten uit open zee, terwijl de suppleties vooral invloed hebben op de ondiepe vooroever en het strand. 5.2.1.1 Ontgraving van de zeebodem Bij de zandwinning wordt buiten de 20 meter dieptelijn in open zee en buiten de Noordzeekustzone een deel van de zeebodem verwijderd. Ontgraving van de zeebodem leidt tot een verlies aan biomassa bodemdieren als voedsel voor beschermde waarden (vissen, vogels en zeezoogdieren). De ontgraving vindt weliswaar plaats buiten de 20 meter dieptelijn en buiten de Noordzeekustzone, maar het verlies aan biomassa voedsel in het vergraven gebied zou kunnen doorwerken in het ecosysteem van de hele kust. In totaal wordt 25 km2 bodem verwijderd voor Kustlijnzorg (continu) en Zwakke Schakels (tot 2015), 18 km2 voor Ophoogzand (2010-2011) en 23-45 km2 voor MV2 (tot 2011 (?)), in zijn totaliteit dus minder dan 100 km2. Die 100 km2 liggen buiten de Noordzeekustzone en betreft minder dan 0,2% van het Nederlandse Continentale Plat (NCP). In combinatie met de voorgenomen suppletiewinning in 2009-2012 gaat het om 0,35% van het NCP (zie Van Duin et al, 2008). De effecten van de ontgronding van de zeebodem beperkt zich tot de locaties van de zandwinningen zelf en betreft een zeker verlies aan biomassa bodemdieren. De effecten van ontgraving op de bodemfauna zijn tijdelijk, aangezien herstel zal optreden in een periode van circa 4 jaar. Na een half jaar zullen de plekken al weer gekoloniseerd zijn met een redelijke biomassa aan wormen en kleine kreeftachtigen die beschikbaar is als voedsel voor vissen. Er zijn van het verlies aan bodemfauna geen effecten te verwachten op de rest van de voedselketen (bodemdieretende vissen en vogels) omdat er geen schelpenbanken worden ontgraven (zie Van Duin et al, 2008) en de bodemdieren waarschijnlijk niet limiterend zijn voor hogere trofische niveau’s. De voorraden aan Ensis en ander benthos zijn enorm groot en de hoeveelheden vis ligt onder de maximale draagkracht. Deze conclusies gelden voor alle wingebieden (zie Van Duin et al, 2008).



5.2.1.2

Vrijkomende slibpluim

Winningen De belangrijkste bijdrage aan het slibgehalte in de kust in 2010 en 2011 zal komen door de winning ten behoeve van de aanleg van de Tweede Maasvlakte waarvoor 85% van het gewonnen zand in 2010-2011 zal worden gebruikt (zie Van Duin et al, 2008). Uit studies volgt dat de effecten van de aanleg van Maasvlakte 2 rondom het wantij ten zuiden van Ameland en in het oostelijk deel van de Waddenzee verwaarloosbaar zijn (Ledden et al, 2005)5. Alle andere winningen zullen beduidend minder impact hebben (zie ook Van Duin et al, 2008). Cumulatief is de bijdrage van de Tweede Maasvlakte vele malen groter (25%) dan welke bijdrage dan ook. De winningen bij Ameland zullen geen meetbaar effect hebben op de slibhuishouding rond Ameland (zie Van Duin et al, 2008). In de MER zandwinning suppletiezand (van Duin et al, 2008) is verder vastgesteld dat er door de zandwinning extra slib vrijkomt rond de suppletiegebieden en dat dit met de stroming langs de kust wordt verspreid. Dit slib zorgt voor een verminderde lichtindringing in het zeewater en daardoor tot een verlaagde productiviteit van het ecosysteem in het troebel gebied. Uit modelberekeningen blijkt dat, afhankelijk van het winscenario, de winningen tot veranderingen in de productiviteit van minder dan 0,5 % in de Noordzeekustzone en de Waddenzee zou kunnen leiden (zie figuur 5.1). De eventuele winningen ten behoeve van de WCT liggen zover weg dat geen effecten meer worden verwacht in de Noord Nederlandse kust. Uit de GEM-scenario’s, waarmee de productiviteit van het ecosysteem is geschat, is ook gebleken dat de jaarlijkse voorjaarsbloei van fytoplankton één tot twee weken later zou kunnen plaatsvinden voor de kust bij Noordwijk 10. Dit was echter voornamelijk het gevolg van de zandwinning ten behoeve van Maasvlakte 2. De invloed van de zandwinning hierop is gering. Bij de Waddenzeekust is deze verschuiving niet geconstateerd (Van Duin et al, 2008).

Figuur 5.1

Jaargemiddelde chlorofyl concentraties voor de verschillende zandwinscenario's voor de verschillende gebieden

Suppleties Vastgesteld is dat door de suppleties bij Ameland nauwelijks meetbare extra hoeveelheden slib zullen vrijkomen (zie bijlage 1). Dit zal ook het geval zijn bij de andere in 2010 en 2011 geplan5

Ledden, M van (2005) Effecten van Maasvlakte 2 op de Waddenzee en Noordzee kustzone Spoor 1 Gedetailleerd

Modellenonderzoek. Rapport Royal Haskoning



de suppleties, zeker gezien de veel kleinere hoeveelheden zand die daar worden gebruikt (zie tabel 5.1). De suppleties zelf zullen dus geen wezenlijke bijdrage leveren aan de slibhuishouding in de kust en de extra hoeveelheden slib die door de zandwinningen vrijkomen. Cumulatieve effecten met winningen zijn dus niet te verwachten. 5.2.1.3 Verstoring door schepen In vergelijking met voorafgaande jaren wordt er in 2010 en 2011 langs de kust meer zand gewonnen, vooral voor de aanleg van de Tweede Maasvlakte (85% van het gewonnen zand). Hierdoor kan verwacht worden dat alle suppleties samen ook meer verstorend effect zullen hebben op de beschermde natuurwaarden dan in 2008 en 2009. Nabij Ameland zal in vergelijking met andere jaren relatief veel worden gesuppleerd. Dat zal leiden tot meer vaarbewegingen en mogelijk een langere tijd waarin de suppletie wordt uitgevoerd. De winningen bij de Tweede Maasvlakte zijn weliswaar erg groot, maar zullen alleen lokaal tot verstoring leiden van vogels en zeezoogdieren. De zandwinning voor suppletiezand langs de kust kan leiden tot verstoring van de in de kustzone aanwezige soorten. Voor veel soorten heeft deze verstoring geen effect op de fitness van het individu omdat (Van Duin et al, 2008): • het verstoringsoppervlak te klein is in relatie tot het totale foerageergebied (<0,1%); • de verstoring kortdurend is (maximaal enkele minuten per uur); • ze niet plaatsgebonden foerageren, waardoor er dus goede uitwijkmogelijkheden zijn. De effecten van verstoring door de zandwinning op de fitness van soorten is beperkt tot soorten die plaatsgebonden verblijven of foerageren. Dit betreft de Zwarte zee-eend, de Roodkeelduiker, Parelduiker, Aalscholver, Gewone en Grijze zeehond en Bruinvis. Effecten op de fitness van deze soorten kunnen optreden indien de vaarbewegingen naar en van de kust plaatsvinden binnen de verstoringsafstand (75 - 4.800 m, zie Bijlage 3) in de periode waarin deze soorten aanwezig zijn. In tabel 5.2 is aangegeven op welke perioden en locaties deze effecten betrekking hebben en aan welke wingebieden deze effecten zijn gerelateerd. In MER suppletiezand (Van Duin et al, 2008) is aangegeven dat verstoring bij Ameland alleen voor de Zwarte zeeeend effecten zouden kunnen opleveren, omdat de schepen tijdens het varen van de wingebieden naar het suppletiegebied door een deel van de Noordzeekustzone varen waar tot voor kort Zwarte Zee-eenden op schelpdieren visten. In de vergunningsaanvraag voor de suppleties bij Ameland wordt dan ook voorgesteld om een afstand van 500 m tot eventuele concentraties Zwarte zee-eenden aan te houden (RWS bijlage vergunningsaanvraag Suppleties Ameland 2010-2011). Voor cumulatie van verstoring met de suppleties zelf (deze PB) moet enkel gekeken worden naar de effecten binnen de Noordzeekustzone. De wingebieden liggen hier buiten, dus het gaat enkel om schepen die van de wingebieden naar Ameland varen. In Bijlage 3 is het cumulatief effect berekend als er, naast supplerende schepen, nog 1 of 2 schepen van of naar de wingebieden varen (binnen de NZKZ). Uitgaande van 1 varend schip, blijft de totale cumulatieve mate van verstoring voor alle vogelsoorten onder de 1%. Voor Zeehonden en Bruinvis is de mate van verstoring wel groter dan 1 %. Zowel in deze PB als in de MER zandwinning (van duin et al., 2007) is echter voldoende aangetoond dat verstoring in de Noordzeekustzone voor zeezoogdieren door suppleties (varen en suppleren) geen significante effecten hebben. Zelfs als er nog 2 schepen varen, waarbij het worst case scenario van verstoring op 5,29 % ligt voor Zeehonden en 1,87% voor Bruinvissen, kan gesteld worden dat de instandhoudingsdoelstellingen voor deze soorten niet in gevaar komen. Voor de vogels blijft ook bij twee varende schepen de verstoring onder de 1 %. Hiervoor geldt echter dezelfde opmerking als reeds besproken in deze PB: de verstoring hangt vooral af van de beschikbaarheid van voedsel op het moment van suppleren. Hiervoor zijn mitigerende maatregelen mogelijk.



Tabel 5.2

Overzicht van belangrijkste effecten van verstoring (Van Duin et al, 2008)

Soort

Periode

locaties

Wingebieden/vaarroutes

Zwarte zee-eend

November-april

• • • •

• • • •

Monding Haringvliet Bollen van Ooster Bollen van ’t Nieuwe Zand Waddenkust

Voorne, Goeree, Goeree Schouwen Ameland, Vlieland, Texel, Terschelling

Roodkeelduiker

februari-maart

Gewone Zeehond

eind mei-half au-

• •

Brouwershavensche gat

• • •

Verklikkerplaat

Hinderplaat

• •

Schouwen

• • •

Schouwen

Voorne

gustus

Grijze zeehond

december-januari

Bollen van Ooster Razende Bol

Goeree Noord-Holland Noord

5.2.2 Suppleties in de vooroever en op het strand De komende twee jaar wordt alleen bij Egmond/Bergen en Scheveningen gesuppleerd, terwijl ook de Zwakke Schakel bij Delfland zal worden versterkt. Het zijn drie locaties die niet binnen een Natura 2000-gebied Noordzeekustzone vallen. Alleen de suppletie bij Egmond/Bergen zou kunnen interfereren met die bij Ameland en cumulatieve effecten kunnen veroorzaken op beschermde waarden in de Noordzeekustzone vanaf Petten naar het noorden. De suppleties bij Egmond/Bergen betreffen 9 km vooroever en 5,5 km strand, waarover respectievelijk circa 3,2 Mm3 en 0,9 Mm3 zand zal worden gesuppleerd. Het gesuppleerde oppervlak is vergelijkbaar met Ameland, maar de totale hoeveelheid opgebracht zand is beduidend minder dan bij Ameland. De lokale effecten bij Egmond/Bergen zullen dus ook waarschijnlijk een stuk minder groot zijn dan die bij Ameland. Bij Ameland zijn enkel (mogelijk) significante effecten van afdekking en verstoring (deze PB); als dezelfde effecten optreden bij Egmond/Bergen, dan vallen deze buiten het Natura 2000-gebied Noordzeekustzone, waardoor er geen cumulatieve effecten zijn voor de instandhoudingsdoelstellingen van de in deze PB besproken natuurwaarden. 5.2.3 Aanwezigheid 2de Maasvlakte Door de aanwezigheid van een nieuwe tweede Maasvlakte zal door de zeewaartse uitbouw wijzigingen kunnen veroorzaken in het transport van slib, nutriënten en vislarven rondom de Maasvlakte en langs de Nederlandse kust. Daardoor kunnen er ook effecten op de Waddenzee en Noordzeekustzone ontstaan. Er worden geen effecten op de getij-amplitude en/of het zandtransport kustzone verwacht (Ledden, 2005; Van Duin et al, 2008). Uit de resultaten van enkele modelstudies blijkt dat de gehalten aan slib en nutriënten in de Westelijke Waddenzee als gevolg van de aanwezigheid van Maasvlakte 2 zullen afnemen. Eventuele effecten op het transport van vislarven zijn nog niet eerder gekwantificeerd. Wel kan worden aangenomen dat effecten voor de larven van soorten die geen specifiek gedrag vertonen om bepaalde opgroeigebieden te bereiken (zoals Haring en Zandspiering) geringer zullen zijn dan voor larven van soorten die dat wel doen (zoals Schol). De invloed van de aanwezigheid van een Tweede Maasvlakte strekt zich uit tot en met de Westelijke Waddenzee en niet tot het gebied nabij Ameland (zie ook Ledden, 2005). Tevens zal het transport langs de kust richting Ameland van de meeste kleinere visjes, die als voedsel voor vogels dienen in de kustzone, niet ernstig worden verhinderd. 5.2.4 Windmolens op zee De aanleg van windmolenparken zou een tijdelijk effect op de vispopulatie en zeezoogdieren kunnen hebben door geluid en op de vogeltrek door aanvaringen met windmolens. Met name het heien van de palen heeft onder water een sterk effect op zeezoogdieren en mogelijk op vissen en kan zelfs tot sterfte leiden. Sommige zoogdieren kunnen vermijdingsgedrag tonen tot op enkele tientallen kilometers. Voor Zeehonden en Bruinvissen, die kwalificerend zijn voor de Noordzeekustzone, geldt een maximale vermijdingsafstand van maximaal 4800 meter en 2800 meter. De geplande windmolenparken liggen vele tientallen kilometers naar het zuidwesten en Project: 281002 Pagina 89 van 101


hebben daarmee geen effecten op Zeehonden en Bruinvissen in Natura 2000-gebied Noordzeekustzone, zeker niet nabij Ameland. Cumulatieve effecten met de suppleties bij Ameland zijn dan ook niet te verwachten. 5.2.5 Eems-Dollard Ten behoeve van de Eemshaven wordt de vaargeul naar de Noordzee verdiept. De vaargeul Eemshaven-Noordzee doorsnijdt het Eems-Dollard estuarium, dat onderdeel is van het waardevolle natuurgebied de Waddenzee. De benodigde vaargeulverruiming wordt gerealiseerd door daar waar noodzakelijk baggerwerkzaamheden uit te voeren en het vrijkomende bodemmateriaal op een beperkt aantal locaties in het omliggende gebied te verspreiden. De effecten hiervan zijn beschreven in een MER (Peerbolte en Inckel , 2009). Duidelijk is gebleken in het MER dat de optredende effecten op natuurwaarden klein (<1%) zijn en een zeer geringe uitstraling hebben naar een wijdere omgeving. Cumulatie met de suppleties zijn uitgesloten. 5.2.6 Duinverzwaring bij Ameland midden De duinen op Ameland zullen in 2010 worden versterkt tussen km 13 en km 13,3 (Molenaar en Krol, 2009) (zie figuur 5.2). Er zal circa 40.000 m3 zand worden aangebracht waardoor een zwakke plek wordt weggenomen en er een zeereep ontstaat van ongeveer gelijke sterkte aan de nabijgelegen kuststrook. De werkzaamheden zullen in combinatie met stranden vooroeversuppletie in 2010 worden uitgevoerd, exacte uitvoeringsdata zijn nog niet bekend. De verzwaring zal aan de landzijde van de zeereep worden aangebracht, de begrenzing aan de zuidzijde zal op circa 5 tot 10 meter afstand uit het fietspad liggen. Het zand zal tussen een gemaakte perskade (van zand) en het bestaande duin worden gespoten. Het vrijkomende perswater zal middels een stortkist via het strand worden afgevoerd. Het opgespoten zand zal met een hydraulische kraan en wiellader aansluitend aan de bestaande duinen worden geprofileerd en worden ingeplant met helm. Voorbereidende werkzaamheden bestaan uit de aanleg van ‘kerende zanddijkjes’ parallel aan het fietspad. Er zal een pijpleiding aangelegd worden vanuit de Noordzee. Hieraan wordt een zandzuigschip gekoppeld dat een mengsel van zeewater vermengd met zand in het projectgebied zal gaan spuiten. Het water wordt teruggeleid naar het strand en het achterblijvende zand zal vervolgens machinaal in het juiste profiel gebracht worden. Het zand zal opgezogen worden uit de Noordzee op een afstand van ongeveer 10 km. Op een diepte van ongeveer 20m



Figuur 5.2

Ligging plangebied in relatie tot natuurbeschermingsgebieden. Arcering: Natura 2000gebied (Vogel- en Habitatrichtlijngebied). Paarse rechthoek: locatie plangebied; Cijfers: Kilometerhoknummering.

Het plangebied bestaat uit de habitattypen H2120 Witte duinen en H2130B Grijze duinen (kalkarm). Het habitattype ‘Witte duinen’ wordt aangetroffen in de buitenste duinzone, vanaf de zeereep enkele tientallen meters landinwaarts. Het type komt langs de gehele zeekust van Nederland voor. Het type gaat landinwaarts over in ‘Grijze duinen (kalkarm)’. De verwachte effecten betreffen het vernietigen van twee duinhabitats (H2120 Witte duinen en H2130B Grijze duinen) en mogelijk verstoring van duinbroedvogels en enkele beschermde muizen soorten. Aangegeven is dat vergelijkbare ingrepen in de omgeving niet zullen gaan plaatsvinden en dat cumulatie met andere ingrepen niet verwacht mag worden. Dit wordt bevestigd door de conclusie uit bijlage 1, waarin staat aangegeven dat effecten van de suppleties op H2120 Witte duinen en H2130B Grijze duinen niet verwacht mogen worden. In het rapport is de aanleg van de suppletieapparatuur (buizen) en de verstoring rond de supplerende schepen niet behandeld. Beide zullen verstoring in de Noordzeekustzone veroorzaken. De duinverzwaring zal gelijktijdig met de vooroever en strandsuppleties worden uitgevoerd en de verstoring in de Noordzeekustzone door de stranden vooroeversuppleties zal dus door de duinverzwaring worden vermeerderd. Er wordt echter maar 40.000 m3 zand gebruikt voor de duinverzwaring, oftewel 0,6% van de hoeveelheid suppletiezand ten behoeve van de vooroever en het strand. De extra verstoring zal dan ook beneden 1% van de verstoring door de stranden vooroeversuppleties blijven en daarom geen wezenlijke extra bijdrage leveren aan de totale verstoring in de Noordzeekustzone bij Ameland. Significante cumulatieve effecten van beide projecten zijn dan ook niet te verwachten. 5.2.7 Uitgraven vaargeul bij Ameland west t.b.v. de suppletie bij Ameland west Ten behoeve van de suppleties wordt een vaargeul uitgediept in het zeegat tussen Terschelling en Ameland. De aanvaarroute vanuit het wingebied zal noordelijk van de oostpunt van Terschelling door een diep deel van de kustzone lopen en wordt via het Westgat en het Borndiep



doorgetrokken naar het suppletiegebied Ameland West. Daar zal ter hoogte van Paal 2 een klein geultje worden gegraven, zodat de schepen bij het strand kunnen komen. De baggerwerken ten westen van Ameland, in het Westgat en het Borndiep, zullen een tijdelijke toename van het gehalte zwevend slib veroorzaken in het zeegat tussen Terschelling en Ameland. Het effect zal niet alleen tijdelijk zijn, maar zal ook optreden in een gebied waar door getijdenbewegingen erg hoge slibgehaltes in het water kunnen optreden. Effecten van extra slib door de suppleties worden niet verwacht (zie bijlage 1). Er kunnen daarom geen cumulatieve effecten door extra zwevend stof in het water optreden. De baggerwerken voor de vaargeul zal ook tot verstoring leiden van het Borndiep en omgeving. Deze zullen vergelijkbaar zijn met de effecten van de geplande suppleties, maar dan in een korte tijdsspanne en voorafgaand aan de strandsuppleties. Het uitbaggeren van de geul zal in totaal hooguit een dag in beslag nemen en dus maar in een zeer kleine tijdsspanne in vergelijking met de strandsuppleties bij Ameland West. In feite wordt de duur van de verstoring bij Ameland west met hooguit enkele dagen verlengd. De strandsuppleties bij Ameland west kosten minstens 15 weken in totaal, oftewel 105 dagen. De extra baggerdagen zullen de verstoring door de strandsuppleties dus hooguit met 1% verhogen, wat te klein is om van enig cumulatief effect te kunnen spreken. 5.3 Cumulatieve effecten Er is sprake van mogelijke cumulatie van de effecten met andere plannen of ten aanzien van zandwinning, suppleties, aanleg van de Maasvlakte en lokale baggerwerkzaamheden. De conclusies zijn als volgt: • Ontgraving zeebodem: de cumulatie van alle voorgenomen ontgrondingen tezamen beperkt zich tot 0,35% van de bodem het NCP. Dit oppervlak ontgraven zeebodem ligt in zijn geheel buiten de Noordzeekustzone en bevat te weinig voedsel om op een schaal van de hele Noordzee van enige betekenis te kunnen zijn. • Bedekking vooroever: Er wordt zowel bij Ameland als bij Egmond en Bergen 9 km vooroever gesuppleerd. De effecten door bedekking zijn bij Ameland als beperkt beschreven. Bij Egmond/Bergen wordt slechts 75% van de hoeveelheid gesuppleerd bij Ameland, maar wel over een vergelijkbaar oppervlak, waardoor ook effecten bij Egmond en Bergen klein zullen zijn en herstel mogelijk sneller zal optreden dan bij Ameland (onderzoeksvraag uit het middenlange termijn onderzoeksprogramma). Omdat alleen effecten te verwachten zijn op soorten die echt afhankelijk zijn van de locale vooroever en het strand en moeilijk kunnen uitwijken naar andere locaties, zoals duikeenden (met name Zwarte Zee-eend) en nabij broedende viseters (met name Dwergsterns), zullen effecten ook alleen lokaal optreden en vanuit Egmond/Bergen geen uitstraling hebben naar de wijdere omgeving inclusief het noordelijk van Egmond/Bergen gelegen beschermde Natura2000 gebied Noordzeekustzone. Zwarte Zee-eenden die bij Egmond/Bergen foerageren, doen dat bovendien omdat daar grotere schelpenbanken zouden zitten dan bij Ameland en omgekeerd. Derhalve zullen Zwarte Zeeeenden niet snel afhankelijk zijn van de vooroever bij zowel Ameland als Egmond/Bergen. Cumulatie met effecten bij Ameland is dan ook niet te verwachten. • Bedekking strand: Er wordt zowel bij Ameland (13km) als bij Egmond en Bergen (9km) strand gesuppleerd. Bij Egmond/Bergen wordt 25% minder zand aangebracht dan bij Ameland, wel over oppervlak dat 75% bedraagt van de suppleties bij Ameland. De effecten door afdekking bij Egmond en Bergen zullen dus kleiner zijn dan bij Ameland. Omdat alleen effecten te verwachten zijn voor soorten die echt afhankelijk zijn van het strand en moeilijk kunnen uitwijken naar andere delen van de kust, zoals nabij broedende steltlopers en strandbroeders, zullen effecten ook alleen lokaal optreden en vanuit Egmond/Bergen geen uitstraling hebben naar de wijdere omgeving inclusief het beschermde Natura2000 gebied Noordzeekustzone. Vogels die bij Egmond/Bergen tijdelijk geen gebruik van het strand kunnen maken, zoals steltlopers, zullen uitwijken naar andere locaties, waaronder mogelijk stranden in het Natura2000 gebied Noordzeekustzone. Vanaf Bergen/Egmond tot aan Ameland is er echter voldoende onverstoord strand waar deze vogels naar kunnen uitwijken. Er wordt dan ook verwacht dat deze uitwijkende vogels genoeg ruimte langs de kust zullen vinden buiten het strand bij Ameland, dat ook verstoord wordt in dezelfde periode. Cumulatie met effecten bij Ameland is dan ook niet te verwachten.



• Toename slibgehalte: de cumulatie van toename aan slibgehalte door de voorgenomen ontgrondingen en aanleg van Maasvlakte 2 is meegenomen in de modelberekeningen die ten behoeve van de MER winning suppletiezand 2008-2012 (Van Duin et al, 2008) zijn uitgevoerd. De bijdrage van de suppletiezandwinning aan deze cumulatie is beperkt tot maximaal 3,5% afname aan chlorofylconcentratie, waarvan Maasvlakte 2 maximaal 25% veroorzaakt. Ook cumulatief is het niet waarschijnlijk dat er voedsellimitatie optreedt en zijn de voorraden van de sleutellaag (bodemdieren) dermate groot dat een eventueel optredende, kortdurende schommeling opgevangen kan worden. In absolute zin blijven de cumulatieve slibgehaltes binnen de letale waarden voor de bodemfauna (Van Duin et al, 2008). Er zal verder geen grote verandering optreden in het slibgehalte nabij Ameland. • Verstoring: de vaarbewegingen van de wingebieden naar de suppletiegebieden kunnen voor bijkomende verstoring zorgen op een aantal vogelsoorten en zeezoogdieren. Voor de zeezoogdieren is hier sprake van een verstoring van meer dan 1% van het leefgebied binnen de Noordzeekustzone, maar dit zorgt niet voor significante effecten op de instandhoudingsdoelen van de populaties. Voor vogels blijft het effect, ook bij gebruik van meerdere varende schepen (naast de supplerende schepen) bepert tot minder dan 1%. Eventuele mitigerende maatregelen zijn onder bepaalde omstandigheden enkel nodig voor de Zwarte zee-eenden. Dit geldt ook voor de effecten van het suppleren zelf. Mitigerende maatregelen worden daarom voorgesteld. • De twee werkzaamheden gepland in de rand van de suppleties bij Ameland (duinverzwaring en uitgraven geul tussen Westgat en Borndiep) hebben op zichzelf nauwelijks een invloed op de in deze PB besproken natuurwaarden. Er is dan ook geen sprake van cumulatieve effecten.


6

Mitigatie

6.1 Inleiding Uit hoofdstuk 4 blijkt dat er voor de Drieteenstrandloper mitigatie nodig is. Voor het habitattype 1140B (als strand) is mitigatie niet nodig maar wel gewenst en mogelijk. Indien aan bepaalde voorwaarden wordt voldaan, is mitigatie nodig voor de broedvogels Strandplevier en Dwergstern en voor de niet-broedvogels Zwarte Zee-eend en Eider. 6.2

Noodzakelijke mitigatiemaatregelen

6.2.1 Effect:

Drieteenstrandloper Mogelijke significante effecten van afdekking van het foerageergebied van de Drieteenstrandloper op het Noordzeestrand van Ameland zijn niet uit te sluiten. Dit is te wijten aan de omvang van de suppletie Dit effect geldt enkel voor de strandsuppleties Ameland midden en Ameland west Er zijn een aantal mitigatiemogelijkheden genoemd (zie 4.8.2.5) De meest kansrijke mitigatiemaatregelen zijn: • het spreiden van de strandsuppleties over 2 jaar: hierdoor wordt slechts 5% van het foerageergebied per jaar vernietigd, en blijven er voldoende uitwijkmogelijkheden binnen Ameland. Bij voorkeur zou hierbij in korte stroken (maximaal 2-3 km lengte per keer) gewerkt moeten worden, waardoor de herkolonisatie van Scolelepis squamata sneller kan verlopen (let wel: deze maatregel van gefragmenteerd suppleren is nog niet in de praktijk getest). • het vermijden van de foerageerperiode (december – februari) en de broedval van de belangrijkste prooisoort, Scolelepis squamata (april – augustus), waardoor de vogels minder verstoord worden en de herkolonisatie van het stapelvoedsel vlotter kan verlopen. Er is op dit moment onvoldoende informatie om aan te tonen of deze maatregel afdoende zou zijn om niet meer van een significant effect te spreken.

Suppletie: Mitigatie:

Als voor de eerste mitigatieoptie gekozen wordt, zullen de effecten nog steeds bestaan, maar komt de instandhoudingsdoelstelling voor de Drieteenstrandloper niet meer in het gevaar. De effectiviteit van de tweede optie is minder zeker, en vereist verder onderzoek. 6.3

Eventueel noodzakelijke mitigatiemaatregelen

6.3.1 Effect:

Strandplevier (als broedvogel) Significant effect treedt op als er broedgevallen zouden zijn van Strandplevier in het suppletiegebied, door afdekking en verstoring van de nesten. Effecten kunnen pas optreden als het broedseizoen reeds is begonnen, dus mitigatie is niet nodig als de werkzaamheden gestart worden voor begin april 2010 (voor het suppletiejaar 2010) en voor begin april 2011 (voor het suppletiejaar 2011). Dit effect geldt voor de strandsuppleties Ameland west en Ameland midden Indien de werkzaamheden starten vanaf april van het suppletiejaar (2010 en/of 2011), dient een inventarisatie te gebeuren van mogelijke nesten van Strandplevier tussen paal 2 en 4 en tussen paal 11 en 20, alvorens de werkzaamheden te starten. Indien er nesten gevonden worden, mag er tijdens het broedseizoen (april t.e.m. augustus) niet gewerkt worden in een straal van 250 meter rond de nesten, zodat het broedsucces niet beïnvloed wordt door de werkzaamheden.



Mitigatie

Als bovenstaande mitigatiemaatregel gevolgd wordt, komt de instandhoudingsdoelstelling niet in het gedrang. 6.3.2 Effect:


Dwergstern (als broedvogel) Significant effect treedt op als er broedgevallen zouden zijn van Dwergstern in het suppletiegebied, door afdekking en verstoring van de nesten. Effecten kunnen pas optreden als het broedseizoen reeds is begonnen, dus mitigatie is niet nodig als de werkzaamheden gestart worden voor begin april 2010 (voor het suppletiejaar 2010) en voor begin april 2011 (voor het suppletiejaar 2011). Dit effect geldt voor de strandsuppleties Ameland west en Ameland midden Indien de werkzaamheden starten vanaf april van het suppletiejaar (2010 en/of 2011), dient een inventarisatie te gebeuren van mogelijke nesten van Dwergstern tussen paal 2 en 4 en tussen paal 11 en 20, alvorens de werkzaamheden te starten. Indien er nesten gevonden worden, mag er tijdens het broedseizoen (april t.e.m. augustus) niet gewerkt worden in een straal van 250 meter rond de nesten, zodat het broedsucces niet beïnvloed wordt door de werkzaamheden.

Als bovenstaande mitigatiemaatregel gevolgd wordt, komt de instandhoudingsdoelstelling niet in het gedrang. 6.3.3 Effect:

Suppletie:

Mitigatie:

Zwarte Zee-eend (als niet-broedvogel) Effect significant als in 2010 de kuststrook voor Ameland een voor de Noordzeekustzone belangrijke schelpdierbank herbergt; voor de winter 2009-2010 is dit niet het geval, dus mitigatie is niet nodig als de werkzaamheden gestart worden voor eind juni 2010. Dit effect geldt voor de vooroeversuppletie Ameland midden (afdekking en verstoring) en voor de strandsuppletie bij Ameland midden (verstoring). Het verstoringseffect wordt versterkt door het varen tussen de wingebieden en Ameland. Er dient, indien de suppleties zullen starten na eind juni 2010, eind juni 2010 bepaald te worden of er voor Ameland een schelpdierbank ligt met een duidelijk hogere biomassa dan banken in de rest van de Noordzeekustzone (met name voor Terschelling en Schiermonnikoog). Is dit niet het geval, dan is voor de Zwarte zeeeend geen mitigatie nodig; is dit wel het geval, dan is mitigatie noodzakelijk: • Voor het varen en suppleren dient een afstand van minimum 1500 aangehouden worden tot aanwezige concentraties van Zwarte zee-eenden in de periode november – maart, zodat foeragerende dieren niet verstoord worden. • Als uit de monitoring blijkt dat in de zone voor de vooroeversuppletie bij Ameland midden een belangrijke schelpdierbankt ligt, mag deze niet afgedekt worden in de periode vanaf de broedval van tweekleppigen (vanaf juli) tot na het foerageerseizoen van de Zwarte zee-eend (maart). Op deze manier zorgen de werkzaamheden niet voor een significante vermindering aan voedselaanbod voor de Zwarte Zee-eend.

Als bovenstaande mitigatiemaatregelen gevolgd worden, komt de instandhoudingsdoelstelling voor de Zwarte zee-eend niet in het gedrang. Dit geldt zowel voor de effecten van de suppletie zelfs als voor de cumulatieve effecten met de vaarbewegingen vanuit de wingebieden. 6.3.4 Effect:


Eider (als niet-broedvogel) Effect van verstoring mogelijk significant als in 2010 de kuststrook voor Ameland een voor de Noordzeekustzone belangrijke schelpdierbank herbergt EN er een slecht jaar is voor schelpdieren in de Waddenzee Dit verstoringseffect geldt voor de vooroeversuppletie Ameland midden en voor de strandsuppletie bij Ameland midden (verstoring). Er is geen bijkomende mitigatie nodig, de maatregelen voor de Zwarte zee-eend zijn voldoende.

Als de mitigatiemaatregelen voor de Zwarte zee-eend gevolgd wordt, komt de instandhoudingsdoelstelling voor de Eider niet in het gedrang. Project: 281002 Pagina 96 van 101

Mitigatie

6.4

Niet noodzakelijke doch mogelijke mitigatiemaatregelen

6.4.1 Effect:

Habitat 1140B: strand Indien met het natte strand als kwalificerend habitat zou aanzien, zijn er duidelijke significante effecten van afdekking op de kwaliteit van het habitat, omwille van de omvang van de suppletie. Dit effect van afdekking geldt voor de strandsuppleties Ameland west en Ameland midden Gezien de herstelkracht van het systeem is, ondanks de grootte van de ingreep, mitigatie mogelijk. De meest kansrijke mitigatiemaatregelen zijn: • Het opdelen van de suppleties in 2 jaren • Het alternerend suppleren van stroken van maximaal 2-3km lengte • Over de minst ongunstige suppletieperiode bestaat geen consensus. Er zijn in ieder geval voldoende argumenten om de periode april t.e.m. oktober te ontzien.


Mitigatie is niet noodzakelijk. Het volgen van éen van bovenstaande maatregelen zou de impact op het ecosysteem wel doen dalen.

6.5

Samenvatting

6.5.1

Suppletie Ameland west

Mitigatie nodig:

Mitigatie mogelijk: Mitigatie:

Drieteenstrandloper (6.1.1) Ja indien broedgevallen Strandplevier en/of Dwergstern (6.2.1 en 6.2.2) H1140B

Niet suppleren

Drieteenstrandloper

Suppleren over 2

dec - feb

jaar ** X

(X)

Strandplevier / Dwergstern

april – aug X X*

Zwarte zee-eend H1140B

X

* niet werken binnen afstand van 250 meter tot nesten ** in combinatie met suppletie Ameland midden Aanbeveling: • Het geheel van strandsuppleties van Ameland west en midden spreiden over 2 jaar. • Monitoren voor strandbroeders (voorjaar 2010 en ev. 2011) • Indien nodig van april tot augustus niet werken binnen een straal van 250 meter rond nesten 6.5.2 Strandsuppletie Ameland midden Mitigatie nodig: Drieteenstrandloper (6.1.1) Ja indien broedgevallen Strandplevier en/of Dwergstern (6.2.1 en 6.2.2) Ja voor Zwarte zee-eend indien belangrijke schelpdierbank (6.2.3) Mitigatie mogelijk: H1140B Mitigatie:


Mitigatie

Niet suppleren Afstand aanhouden

Suppleren over 2

dec - feb

van 1500 meter

jaar ** X

(X)

Drieteenstrandloper

april – aug X

Strandplevier / Dwergstern Zwarte zee-eend

X* X

H1140B

X

* niet werken binnen afstand van 250 meter tot nesten ** in combinatie met suppletie Ameland midden Aanbeveling: • Het geheel van strandsuppleties van Ameland west en midden spreiden over 2 jaar. • Monitoren voor strandbroeders (voorjaar 2010 en ev. 2011) en schelpdieren (juni 2010) • Indien nodig 1500 meter afstand houden van Zwarte zee-eend • Indien nodig van april tot augustus niet werken binnen een straal van 250 meter rond nesten 6.5.3

Vooroeversuppletie Ameland midden

Mitigatie nodig:

Ja voor Zwarte zee-eend indien belangrijke schelpdierbank (6.2.3)

Mitigatie:

Zwarte zee-eend

Afstand aanhouden van 1500 meter

Schelpenbank niet afdekking van

X

juli - maart X

Aanbeveling: • Monitoren voor schelpdieren (juni 2010) • Indien nodig 1500 meter afstand houden van Zwarte zee-eend en schelpdierbank niet afdekken van juli - maart Opmerking over onderzoeksvragen Verschillende vragen rond de ecologische effecten van suppleren zijn nog niet beantwoord. Rijkswaterstaat heeft in 2009 een convenant afgesloten met een aantal belanghebbende NGO’s, waarbij de afspraak is gemaakt om de komende 6 jaar deze kennisvragen waar mogelijk op te lossen in een onderzoeksprogramma Middenlange termijn. Hiertoe is ondertussen een voorstel tot onderzoeksprogramma opgesteld door Deltares, IMARES en de Vrije Universiteit Amsterdam. Ten behoeve van dit programma zijn in juli 2009 ook reeds benthosmonsters genomen in de vooroever van Ameland midden. Deze zullen gebruikt worden voor het bepalen van o.a. de hersteltijd van de kustfauna. Ook andere monitoringsprogramma’s zullen deel uitmaken van het onderzoeksprogramma Middenlange termijn. Deze PB is opgesteld met de meest actuele wetenschappelijke kennis; het spreekt voor zich dat het onderzoeksprogramma Middenlange termijn in de nabije toekomst de wetenschappelijke kennis rond suppleren zal doen toenemen, waarmee hopelijk een aantal van de leemtes bij bijvoorbeeld het opstellen van een PB kunnen opgevuld worden.


7

Literatuur

Arcadis (2009). Grondonderzoek zandwingebieden Noordzee 2010. Arcadis Nederland rapport. Arends E., Groen R., Jager T. en Boon A. (2008). Passende beoordeling Windpark West Rijn. Arens B. (2009). Effecten van suppleties op duinontwikkeling: geomorfologie. Rapportage fase 1. Bureau Arens rapport. Arts F. (2008). Midwintertellingen van zee-eenden in de Waddenzee en de Nederlandse kustwateren, februari 2008. Rapport Waterdienst 2008.030 Arts F. en Berrevoets C. (2006). Midwintertellingen van zee-eenden in de Waddenzee en de Nederlandse kustwateren, januari 2006. RIKZ/2006.009 Arts F. en Berrevoets C. (2007) . Midwintertellingen van zee-eenden in de Waddenzee en de Nederlandse kustwateren, januari 2007. RIKZ/2007.010 Baptist M., Tamis J., Borsje B. en van der Werf J. (2009). Review of the geomorphological, benthic ecological and biogeomorphological effects of nourishments on the shoreface and surf zone of the Dutch coast. Wageningen IMARES rapport. Bijlsma, R., Hustings F. en Camphuysen C. (2001). Algemene en schaarse vogels van Nederland ( Avifauna van Nederland 2). GMB Uitgeverij/KNNV Uitgeverij, Haarlem/Utrecht. Brasseur S., Tulp I., Reijnders P. et al. (2004). Voedselecologie van de Gewone en Grijze zeehond in de Nederlandse kustwateren. Alterra rapport 905 Brasseur S., Scheidat M., Aarts G., Cremer J. en Bos O.(2008). Distribution of marine mammals in the North Sea for the generic appropriate assessment of future offshore wind farms. Wageningen IMARES rapport C046/08 Brinkman A., De Leeuw J., Leopold M., Smit C. en Tulp I. (2007). Voedselecologie van een zestal schelpdieretende vogels. Wageningen IMARES rapport C078/07 Camphuysen, C. en Leopold M. (1994). Atlas of seabirds in the southern North Sea. IBNresearch reaport 94/6. Institue for forestry and nature research. Den Burg Capobianco, M., Hanson, H., Larson, M. et al. (2002). Nourishment design and evaluation: applicability of model concepts. Coastal Engineering, 47(2): 113-135. Dankers N., Cremer J., Dijkman E., Brasseur S., Dijkema K., Fey F., Jong M. de en Smit C. (2006). Ecologische atlas Waddenzee. Wageningen IMARES. Degraer S., Volckaert A. en Vincx M. (2003). Macrobenthic zonation patterns along a morphodynamical continuum of macrotidal, low tide bar ⁄ rip and ultra-dissipative sandy beaches. Est. Coast. Sh. Sc. 56: 459-468


Literatuur

Goudswaard K., Kesteloo J., van Zweeden C. en Vanagt T. (2009). Kwantitatieve bemonstering in het zandsuppletiegebied Ameland in 2009 op de aanwezigheid van schelpdierbanken. Wageningen IMARES rapport C083/09 Jak R., Bos O., Witbaard R. en Lindeboom H. (2009). Instandhoudingsdoelen Natura 2000gebieden Noordzee. Wageningen IMARES rapport. Janssen G. en Mulder S. (2004). De ecologie van de zandige kust van Nederland. RWS RIKZ rapport 2004.033 Janssen G., Kleef H., Mulder S. en Tydeman P. (2008). Pilot assessment of depth related distribution of macrofauna in surf zone along Dutch coast and its implications for coastal management. Mar. Ecol. 29: 186-194 Kersten, M.,Brenninkmeijer A. en van der Hut R. (2006). Ecoprofielen van zeevogels ten behoeve van een zeereservaat in de Voordelta. A&W-rapport 804. Altenburg en Wybenga ecologisch onderzoek. Krijgsveld K., Smit R. en van der Winden J. (2008). Verstoringsgevoeligheid van vogels. Bureau Waardenburg Rapport 08-173 Ledden, M van (2005) Effecten van Maasvlakte 2 op de Waddenzee en Noordzee kustzone Spoor 1 Gedetailleerd Modellenonderzoek. Rapport Royal Haskoning Leeuw, J.J. de (1997). Demanding Divers. Ecological energetic of food exploitation by diving ducks. Van Zee Land 61. Rijkswaterstaat, directoraat IJsselmeergebied, Lelystad. Proefschrift, Rijksuniversiteit Groningen Lindeboom (2005) McLachlan A. en Brown A. (2006). The ecology of sandy shores. Elsevier. 373pp. Mulder S., Raadschelders E. en J. Cleveringa (2005). Een verkenning van de natuurbeschermingswet-geving in relatie tot Kustlijnzorg. RIKZ rapport Peerbolte, B. en. Inckel M. (2009). Verruiming Vaargeul Eemshaven-Noordzee. Milieueffectrapport, deel A / B. Rapport Rijkswaterstaat. 9S4530.A0/R0016/416230/JEBR/Nijm Schlacher T., Schoeman D., Dugan J. et al. (2008). Sandy beach ecosystems : key features, sampling issues, management challenges and climate change impacts. Mar. Ecol. 29 : 70-90. Slijkerman D., Tamis J. en Jongbloed R. (2008) Voortoets bestaand gebruik Noordzeekustzone – Hoofdrapport – Rapport C091/08, Wageningen Imares SOVON (2005) Trends in Vogels in het Nederlandse Natura 2000 netwerk. SOVON rapport Speybroeck J., Bonte D., Courtens W. et al. (2005). How may beach nourishment affect the sandy beach ecosystem? The case of Belgian beaches. In: Herrier J.-L. et al. (eds). Proceedings of Dunes and Estuaries 2005: p557-568 Speybroeck J., Bonte D., Courtens W. et al. (2006). Beach nourishment: an ecologically sound coastal defence alternative? A review. Aquat. Conserv. Mar. Freshw. Ecosyst. 16: 419-435 Van der Wal D. (1998). The impact of grain-size distribution of nourishment sand on aeolian sand transport. J. Coast Res. 14: 620-631 Van Duin C., Gotjé W., Jaspers H. en Kreft M. (2007). MER winning ophoogzand Noordzee 2008 t/m 2012. Grontmij rapport.


Literatuur

van Roomen M., van Winden E., Koffijberg K. et al. (2004), SOVON Ganzen- en Zwanenwerkgroep & Soldaat L. 2004. Watervogels in Nederland in 2002/2003. SOVON-monitoringrapport 2004/02. SOVON, Beek-Ubbergen. van Roomen, M., van Winden E., Hustings F. et al. (2005) Watervogels in Nederland in 2003/2004. SOVON-Monitoringsrapport 2005/03. RIZA-rapport BM05.12, SOVON Vogelonderzoek Nederland, Beek-Ubbergen. Van Turnhout C. en van Roomen M. (2005). Effecten van strandsuppleties langs de Nederlandse kust op Drieteenstrandloper en kustbroedvogels. SOVON rapport.


Bijlage 1

Memo morfologische effecten

Memo Aan: Grontmij AquaSense: Thomas Vanagt Van: Jelmer Cleveringa Paraaf : Onderwerp : Morfologische aspecten zandsuppleties Ameland 2009 voor P.B. Datum : 24 september 2009 Kopie(en) : Rob Steijn Projectnummer : A2443

1

Inleiding

In het ontwerpsuppletieprogramma 2010 zijn drie zandsuppleties opgenomen in de Noordzeekustzone bij Ameland. In figuur 1 (Ontwerpbesluit inzake uit te voeren zandsuppleties programma 2010, Ministerie van Verkeer en Waterstaat 2009) zijn deze voorgenomen locaties aangegeven en in tabel 1 staan de kentallen. Voor het verlenen van een NB-wet vergunning wordt een passende beoordeling uitgevoerd van de effecten op de beschermde natuurwaarden die door de zandsuppleties worden beïnvloedt. De ecologische effecten van zandsuppleties worden deels bepaald door de morfologische doorwerking. Het aangebrachte zand beïnvloedt de natuurlijke ontwikkeling van de vooroever, het strand en de duinen. Fijn sediment dat bij de suppletiewerkzaamheden vrijkomt wordt door de getijstromingen getransporteerd.

Figuur 1. Indicatie van de locaties van de drie voorgenomen suppleties op Ameland (uit Ontwerpbesluit inzake uit te voeren zandsuppleties programma 2010, Ministerie van Verkeer en Waterstaat 2009). In dit memo worden de morfologische effecten van de drie zandsuppletie op de morfologie, de slibhuishouding en de zandhuishouding beschreven. Op basis van deze beschrijving zullen de ecologische effecten worden vastgesteld. Basis voor het beschrijven van de effecten is een overzicht van de morfologische processen op verschillende tijden ruimteschalen. Dit overzicht dient tevens als een afbakening van het invloedsgebied. De verschillende morfologische effecten van zandsuppleties zullen in beeld worden gebracht in de vorm van ingreep-effect relaties. Vanuit de ingreep effect relaties zullen de effecten van de drie zandsuppleties worden bepaald. Waar mogelijk zullen de effecten (semi-) kwantitatief in beeld worden gebracht.

Memo morfologie

Tabel 1. Kentallen van de drie voorgenomen suppleties op Ameland (uit Ontwerpbesluit inzake uit te voeren zandsuppleties programma 2010, Ministerie van Verkeer en Waterstaat 2009).

Memo morfologie

2

Huidige situatie morfologie

2.1

Studiegebied

De voorgenomen zandsuppleties vinden alle drie aan de Noordzeezijde van het Waddeneiland Ameland plaats. De Noordzeekust omvat de duinen, het strand en de onderwateroever. De Noordzeekust van de Waddeneilanden is onderdeel van het sedimentdelend systeem, samen met de buitendelta’s, de zeegaten en de Waddenzee (Louters en Gerritsen, 1994). Het studiegebied omvat daarom het gehele sedimentdelende systeem. In figuur 2 is het studiegebied weergegeven, met aan de westzijde het zeegat van Ameland, inclusief de bijbehorende buitendelta, ten zuiden van Ameland het grootste deel van het kombergingsgebied (ook wel vloedkom of getijdebekken genoemd) en aan de oostzijde het Zeegat Pinkegat, waarvan het kombergingsgebied ten zuiden van Ameland ligt. De twee kombergingsgebieden worden in de Waddenzee gescheiden door een relatieve ondiepte, die niet wordt doorsneden door geulen: het wantij.

Figuur 2. Ameland met de Noordzee, de Waddenzee met topografische namen en geomorfologische elementen (cursief). De beschrijving van de morfologie is opgesplitst in de drie deelgebieden die in figuur 3 zijn aangegeven. Figuur 3 is een verschilkaart van de Noordzee en waddenzeebodem en de patronen in de drie deelgebieden verschillen duidelijk. Deelgebied A Deelgebied A ligt rond het Zeegat van Ameland en omvat ook de buitendelta en de aangrenzende kust. In de kaart (figuur 1) is zichtbaar dat deelgebied A enkele grote geulen en ondiepten omvat. De locatie en de grootte van deze geulen en ondiepten varieert in de loop van de tijd. In de verschilkaart zijn dan ook grote gebieden zichtbaar zijn met veel erosie en sedimentatie, met de vorm van de geulen en ondieptes. De ontwikkeling van de Noordzeekust

Memo morfologie

wordt grotendeels bepaald door dynamiek van het Zeegat, zoals is beschreven in o.a. Israel (1998), Israel en Oost (2001) en Cleveringa e.a.(2005).

Figuur 3. Verschilkaart met de erosie (blauw) en de sedimentatie (rood) in een periode van ongeveer 18 jaar (1989-2007) met drie morfologische deelgebieden. Deelgebied B Het deelgebeid B is de langgerekte Noordzeekust in het midden van Ameland, met parallel aan het strand brekerbanken en tussenliggen troggen. In de verschilkaart (figuur 3) zijn parallel lopende stroken van erosie en sedimentatie zichtbaar, die worden veroorzaakt door het verplaatsen van de brekerbanken en troggen. Deelgebied C Deelgebied C omvat het Pinkegat zeegat en de oostpunt van het eiland Ameland. Ook dit zeegat wordt gekenmerkt door de aanwezigheid van geulen en ondiepten (figuur 1), die in de loop van de tijd van plaats en omvang veranderen. De verschilkaart (figuur 3) laat dan ook grote erosie en sedimentatie zien. De dynamiek van het zeegat is bepalend voor de ontwikkeling van de oostpunt van Ameland (Oost, 1994).

2.2

Morfologie rond het Zeegat van Ameland (deelgebied A) Morfologie

In de nabijheid van het suppletiegebied liggen zeewaarts (aan de west tot noordwestzijde) van het strand geulen. Ten zuiden van RSP 2 is dit het Borndiep, dat is hoofdgeul van dit zeegat. Ten noorden van RSP 1 2 gaat de geul onder de kust over in het “Oostgat”, een nog naamloze geul, die is ontstaan na het verhelen van de strandhaak met de kust (Cleveringa e.a., 1

RSP: Rijksstrandpaal. De RSP-nummering is tevens in gebruik voor de kustraaien.

Memo morfologie

2005). In de dwarsdoorsnede in figuur 4a is de geul dicht onder de kust met een diepte tot NAP -7 m zichtbaar, evenals het Borndiep zelf, met een diepte van meer dan NAP 15 m. In de dwardoorsnede uit het jaar 1991 is zichtbaar dat er toen nog een flink zandmassief aanwezig was tussen het strand en de geul: dit is de later met de kust verheelde zandplaat Bornrif.

Memo morfologie

Duinen

15

Raai 2.40 Getijdegeul

Strand

2008 10

2004

Hoogte/Diepte (m NAP)

2000 5

1991

Oostgat

0

-5

Borndiep

-10

-15

-20 500

0

-500

-1000

-1500

-2000

-2500

-3000

-3500

Afstand uit nulpunt (m)

Figuur 4a. Dwarsdoorsneden van de westkust van Ameland bij RSP 2.40 (Jaarlijkse kustlodingen-JarKus van Rijkswaterstaat, locatie in figuur 4c). Raai 2.40 15

Strand

Duinen

2008 2004

12,5

2000 1991


10 7,5 5 2,5 0 -2,5 -5 200

100

0

-100

-200

-300

-400


Figuur 4b. Detail van de dwarsdoorsnede van de westkust van Ameland bij RSP 2.40 (Jaarlijkse kustlodingen-JarKus- van Rijkswaterstaat, locatie in figuur 4c).

Memo morfologie

Figuur 4c. Locaties van de raaien en RSP palen op de westkust van Ameland. In figuur 4b is van dezelfde dwarsdoorsnede bij RSP 2.40 in detail het strand, de duinvoet en het duin weergegeven. De voorste duinregel is in de loop van de beschouwde periode in hoogte toegenomen en zeewaarts uitgebreid. De uitbreiding van de duinen is gestimuleerd door het actief beheer, middels het plaatsen van stuifschermen en het planten van helm. Het strand ligt in 2008 hoger dan in 1991, maar is in de tussentijd nog hoger geweest, zoals zichtbaar in de opname van 2000. Deze variatie in strandhoogte wordt veroorzaakt doordat op de westkust met enige regelmaat strandsuppletie zijn aangebracht, die daarna weer eroderen. Figuur 5 laat de afslag zien van een strandsuppletie op Ameland west, zoals die in het veld plaatsvindt.

Memo morfologie

Figuur 5. Erosie van de strandsuppletie bij Ameland west ((opname december 2005) uit Rijkswaterstaat(2006). Er zijn twee onderliggende morfologische processen die de kustdynamiek van de westkust en de noordwestkust van Ameland bepalen (Cleveringa e.a., 2005). Op de lange termijn van eeuwen zijn de veranderingen in het kombergingsgebied bepalend voor een netto oostwaartse verplaatsing een rotatie tegen de klok in van het Borndiep. Het resultaat hiervan is een permanente achteruitgang van de westkust. Het andere proces is de morfologische cyclus van de buitendelta van het Zeegat van Ameland, die zorgt voor een afwisseling van periodes van kustuitbouw en kustachteruitgang. Iedere 50 á 60 jaar landen zandplaten van de ondiepte op de buitendelta (het Bornrif) aan op de kust, zodat deze in één klap zeer breed wordt (Israël, 1998). Dit is voor het laatst in de jaren ’80 van de vorige eeuw gebeurd (figuur 6). Na de aanlanding wordt het zand langs de kust verdeeld door het sedimenttransport onder invloed van golven en getijdenstromingen (Israël en Oost, 2001). Door de herverdeling van het zand verandert de vorm van de zandplaat en wordt een strandhaak gevormd (figuur 6). Gevolg is dat het zeer brede strand waar de zandplaat is aangeland snel minder breed wordt en de stranden in de omgeving veel breder worden. De brede strandvlakte die ontstaan bij de aanlanding van de zandplaat biedt de ruimte voor de ontwikkeling van nieuwe duinregels en (natte) duinvalleien. Ten westen van het beoogde suppletiegebied is deze ontwikkeling in volle gang. Op de verheelde zandplaat vindt op grote schaal primaire duinvorming plaats. Ten oosten van deze primaire duintjes bevindt zich het groene strand, met een dichte vegetatie. En nog verder ten oosten daarvan vormen de restanten van de door de strandhaak omsloten lagune nog steeds een intergetijdegebied, met rijk bodemleven en veel foeragerende vogels (steltlopers, bergeenden en meeuwen). Zodra op grotere schaal duinvorming gaat plaatsvinden zou dit kunnen leiden tot een nieuwe duinvallei met duinregel op de noordwestkust.

Memo morfologie

Figuur 6 . Ontwikkeling van de (kustlijn van) de aangelande zandplaat / strandhaak bij de noordwestkust van Ameland (uit Cleveringa e.a., 2005)). Ook in de toekomst blijft de invloed van de morfologische cyclus op de buitendelta bepalend voor de ontwikkeling van de noordwestkust. In de komende jaren staat deze ontwikkeling in het teken van de afbraak van de strandhaak. De breedte van de strandvlakte neemt af en de locatie waar de strandhaak aan de kust aantakt verplaatst naar het oosten. Deze ontwikkeling van de strandhaak gaat samen op met de landwaartse verplaatsing van de getijdegeul Oostgat. Deze landwaartse migratie resulteert in een relatief snelle afname van de strandbreedte. Deze achteruitgang van de kust is zichtbaar in figuur 4a, maar is verder naar het noorden nog extremer, zoals zichtbaar is in figuur 7. In de ligging van MKL (Momentane kustlijn – zie voor een uitleg de Kustlijnkaarten (Rijkswaterstaat, 2009) en de referenties daarin- in de loop van de tijd, is voor de verschillen RSP-raaien bij noordwest Ameland de morfologische ontwikkeling ook zichtbaar (figuur 8). In alle raaien vertoont de MKL vanaf 1980 een landwaartse verplaatsing. De stabilisatie van de kustlijn in 1995 in de meest zuidelijke raaien is waarschijnlijk het gevolg van het aanbrengen van strandsuppleties: een verdere landwaartse achteruitgang was niet wenselijk. De landwaartse verplaatsing van de MKL laat alleen de afname van het sedimentvolume van de duinvoet (hier gedefinieerd op NAP + 2.2 m) tot een diepte van NAP -4.44 m zien. De afname van het sedimentvolume van het diepere deel van het kustprofiel, door de landwaartse verplaatsing van het Oostgat is hierin niet zichtbaar. De landwaartse migratie van de geul (figuur 9) en de bijbehorende afname van het strand zal waarschijnlijk doorgaan totdat zich op de buitendelta een nieuwe zandplaat heeft gevormd die met de kust verheeld. Een dergelijke

Memo morfologie

ontwikkeling, die een natuurlijke onderdeel is van de morfologische cyclus van het Zeegat van Ameland, wordt voorzien binnen een periode van tien tot twintig jaar. Profiel 3,6 15

Duinen

Strand

Getijdegeul 2008 2004


10

2000 1991 Oostgat

5

0

-5

-10 500

0

-500

-1000

-1500

-2000

-2500

-3000

-3500


Figuur 7. Dwarsdoorsnede van de westkust van Ameland bij RSP 3.6 (Jaarlijkse kustlodingen-JarKus van Rijkswaterstaat, locatie in figuur 4c). MKL ligging Ameland noordwest Ameland 2000 1800


1600 1400

Raai 2.40

Raai 2.60

Raai 2.80

Raai 3.00

Raai 3.20

Raai 3.40

Raai 3.60

Raai 3.80

Raai 4.0

1200 1000 800 600 400 200 0 1980

1985

1990

1995

2000

2005

2010

Jaar

Figuur 8. Grafiek met de positie van de MKL (Momentane kustlijn) van 1980 tot en met 2008.

Memo morfologie

Verplaatsing hoogte/dieptelijn RSP 3.40 2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

Afstand tov raainulpunt (m)

-300

-400

-500

-600

-700 NAP -4,00 m

-800

NAP -1,00 m -900

-1000

Figuur 9. Grafiek met de positie van waterlijn NAP -4 m. en de hoogtelijn NAP +1 m bij RSP 3.40.

Menselijke ingrepen De westkust is vanaf de periode 1850 tot ruwweg 1959 gestaag geërodeerd. Vanaf de jaren vijftig wordt het opdringen van de getijdegeul Borndiep tegengegaan, onder andere door de aanleg van strandhoofden en het uitbreiden van de bestortingen. Vanaf de jaren ’80 dragen ook strandsuppleties structureel bij aan het tegengaan van de achteruitgang van de westkust. In het gebied tussen ruwweg raai 1 en raai 3 wordt iedere 3 á 4 jaar een strandsuppletie uitgevoerd (tabel 2), om voldoende zand in de ondiepe kustzone te houden (in de MKL-schijf). Tabel 2:Zandsuppleties uitgevoerd op Ameland west en noordwest. Jaar

raai

m3 zand

1979

1-2

ca. 300.000 strandsuppletie

1994

48,6-49,6 190.000

strandsuppletie

1997 2000 2004

1,2-3 1-2,6 2-3,2

510.804 401.002 390.000

strandsuppletie strandsuppletie strandsuppletie

2007

2-3

400.000

Strandsuppletie

2007

2-3.5

1.600.000

Onderwatersuppletie

type werk met stortsteendam met zink- en stortwerk (geulwandbest orting) met banket

op de geulwand

Memo morfologie

De duinen in het gebied worden actief beheerd, dat wil zeggen dat stuifschermen worden geplaatst en helm wordt ingeplant. Het strand wordt ter hoogte van de strandopgang bij de vuurtoren (RSP 2) intensief gebruikt door recreanten. Stromingen, golven en de zand- en slibhuishouding Zoals hierboven is beschreven, wordt de sedimenthuishouding van de noordwestkust van Ameland op een termijn van tientallen tot honderden jaren bepaald door de morfologische cyclus van het zeegat en de buitendelta. Aan deze cyclus ligt een complexe interactie ten grondslag tussen de waterbeweging onder invloed van het getij, de sedimenttransporten onder invloed van getij en golven en de morfologisch veranderingen. In Cleveringa e.a. (2005) is, op basis van verschillende onderlinge studie samengevat hoe deze complexe interactie in elkaar steekt. In figuur 10 is iets van de complexiteit van de sedimenttransporten weergegeven. Ondanks de complexiteit kan, op basis de morfologische cyclus die is achterhaald uit de historische ontwikkeling, wel met enige zekerheid de verwachting worden uitgesproken dat in de toekomst wederom een zandplaat vanaf het Bronrif zal aanlanden op de Noordwestkust van Ameland. Voor de ontwikkeling op een tijdschaal van enkele jaren zijn de lokale sedimenttransporten, rond de noordwestkust, die resulteren in de veranderingen van de onderwateroever, het strand en de duinen bepalend. De sedimenttransporten worden bepaald door de getijstroming door het Oostgat en over het Bornrif, het golfgedreven sedimenttransport over het Bornrif en het golfgedreven sedimenttransport langs en dwars op de kust. Op het strand en in de duinen speelt het transport van zand door de wind een belangrijke rol.

Figuur 10. Netto sedimenttransportrichtingen in het Zeegat van Ameland (naar Roelvink en Steijn, 1999), over een periode van enkele jaren (bodem 1999), met een indicatie van de grootte van de transporten (grootte van de pijlen). De grijze pijlen geven de complexe patronen weer waarin het sediment wordt getransporteerd over de buitendelta (uit Cleveringa e.a., 2005).

Memo morfologie

De optelsom van de verschillende sedimenttransporten resulteert in een netto afvoer van sediment uit het gebied tussen RSP 2 en RSP 4. Het Oostgat fungeert als de afvoer voor het sediment, dat vanuit dit kustvak waarschijnlijk voor een belangrijk deel naar het zuiden, in de richting van de Waddenzee wordt getransporteerd. Over de mechanismen die ten grondslag aan de landwaartse verplaatsing van geulen zoal shet Oostgat is nog lang niet alles duidelijk, we verwijzen hiervoor naar het rapport ‘Vormverandering van getijgeulen op buitendeltas door laterale zandtoevoer’ (Steijn, 2002), waarin een verkenning is uitgevoerd naar de sedimentuitwisseling tussen buitendelta’s en eilandkusten. Naar verwachting is de (laterale) zandaanvoer die over het Bornrif naar het Oostgat plaatsvindt een bepalende factor in de ontwikkeling van de geul en daarmee van de kust.

2.3

Noordzeekust midden van Ameland (deelgebied B)

De Noordzeekustzone van Ameland is langgerekt, met parallel aan het strand brekerbanken en tussenliggende troggen. In het westen wordt dit gebied begrensd door de strandhaak, waarvan de overgang naar de kust van het einde van de jaren ’90 steeds verder naar het oosten is verplaatst. De oostwaartse verplaatsing van de strandhaak heeft een geresulteerd in een uitbouw van de kust tot ongeveer RSP 11.00. Aan de oostzijde gaat het gebied geleidelijk over in het Zeegat van het Pinkegat. Over het algemeen is sprake van een breed duingebied, met meerdere duinregels. De mate en intensiteit van de duinregels varieert langs de kust. Delen van de duinen worden intensief beheerd, met maatregelen die het doorstuiven moeten bevorderen en maatregelen om het zand te vangen. De strandbreedte is afhankelijk van de ontwikkeling van de zandsuppleties die met enige regelmaat op en voor dit deel van het eiland worden uitgevoerd. De vooroever loopt geleidelijk af naar de diepere Noordzee en is gekenmerkt door de aanwezigheid van twee brekerbanken met de bijbehorende troggen (figuur 11). De locatie van de brekerbanken verandert in de loop van de tijd, de brekerbanken verplaatsen zeewaarts. Zeewaarts op de vooroever neemt de hoogte van de bank af, zodat deze uiteindelijk verdwijnt. In de verschilkaart (figuur 12) zijn parallel lopende stroken van erosie en sedimentatie zichtbaar, die worden veroorzaakt door het verplaatsen van de brekerbanken en troggen.

Memo morfologie

Duinen

Strand

Vooroever

Profiel 14,0

15

2008 2004


10

2000 1991

5

Binnenste brekerbank

0

Buitenste brekerbank

-5

-10 500

0

-500

-1000

-1500

-2000

-2500


Figuur 11. Dwarsdoorsnede van de Noordzeekust bij het midden van Ameland bij RSP 14.0 (Jaarlijkse kustlodingen-JarKus van Rijkswaterstaat , RSP locatie in figuur 12).

Figuur 12. Verschilkaart met de erosie (blauw) en de sedimentatie (rood) van de Noordzeekust bij het midden van Ameland tussen 2007 en 2008 (Jaarlijkse kustlodingen-JarKus van Rijkswaterstaat). Op Ameland midden zijn verschillende strandsuppleties en duinverzwaringen uitgevoerd (tabel 3). Het doel van het aanbrengen van het zand verschilt, deels is het zand bedoeld om de structurele erosie te compenseren, terwijl de duinverzwaringen de zeereep hebben versterkt. In de periode 1998 –2008 zijn drie onderwatersuppleties uitgevoerd naar aanleiding van het succes van eerste onderwatersuppletie op Terschelling en het beleid uit de 3e kustnota (“onderwater waar het kan, op het strand waar het moet”). Het aanbrengen van onderwatersuppleties beïnvloedt de ontwikkeling van de brekerbanken en troggen (Steijn, 2005, van Rooij, 2008, de Ronde, 2008), Strandsuppleties

Memo morfologie

zijn in de periode 1998 –2006 niet uitgevoerd. De onderwatersuppletie in 1998 heeft de ondiepe kustzone gevoed, met name in het middelste deel van het gebied (raai 13-15). Na drie jaar nam de positieve invloed van de onderwatersuppletie af (Steijn, 2005). De invloed van de onderwatersuppletie uit 2003 op de MKL zone is niet geëvalueerd, maar uit de doorgaande overschrijdingen van de BKL in de kustlijnkaarten in de daaropvolgende periode kan worden vastgesteld dat de voeding van de ondiepe kustzone beperkt is geweest. Tabel 3. Zandsuppleties uitgevoerd op Ameland midden.

1990

m3 zand type werk 2.200.000,0 strandsuppletie 0 13,8-15,2 40.000,00 strandsuppletie

1990

12,4-17

1992 1992

11,5-19,6 1.442.000,0 strandsuppletie 0 11,5-12,8 230.000,00 strandsuppletie

1996

7,2-11,2

1998

13-21

2003

9,4-13,7

2006 2006

11-17 11-17

Jaar 1980

raai 10-16

930.000,00

1.554.514,0 0 2.498.125,0 0 1.430.000,0 0 1.000.000 1.500.000

strandsuppletie

met zeewaartse duinverzwaring met landwaartse duinverzwaring met zeewaartse duinverzwaring

met landwaartse duinverzwaring

strandsuppletie onderwatersuppletie onderwatersuppletie Strandsuppletie Onderwatersuppletie

Een blik op de ligging van de MKL (figuur 13) in de periode van 1980 tot 2008 laat geen eenduidig beeld zien van de morfologische ontwikkeling van de MKL zone (van NAP +2.20 tot -4.40). Het beeld wordt duidelijker wanneer dit lange kustvak wordt onderverdeeld in drie segmenten, die we midden - west (RSP 12- 14), midden - midden (RSP 15-17) en midden - oost (RSP 18-20) hebben genoemd. De positie van de MKL in de loop van de tijd is per deelgebied uitgezet in de figuren 14a-c. Bij Ameland midden – west (figuur 14a) )is de periode van kustachteruitgang van 1980 – 1990 gevolgd door een periode van stabilisatie die waarschijnlijk het directe resultaat is van de strandsuppleties die zijn uitgevoerd in de periode 1990-1996. Na 1998 is de trend van landwaartse verplaatsing van de MKL weer terug, totdat in 2006 wederom een strandsuppletie is aangebracht. Bij Ameland midden-midden (figuur 14b) gaat de periode van achteruitgang van 1980 tot 1990 gelijk op met west. Na 1990 is sprake van zeewaartse verplaatsing van de MKL, die ook hier waarschijnlijk het directe resultaat is van het aanbrengen van zand in de vorm van zandsuppleties. De toename van het zandvolume van het strand en ondiepe vooroever (de MKL-zone) gaat door tot ongeveer 2001, om daarna om te buigen in een achteruitgang van de kust. Het aanbrengen van de strandsuppletie in 2006 keert deze achteruitgang. De trends in de ontwikkeling bij Ameland midden - oost (figuur 14c) zijn veel minder uitgesproken dan bij midden - west en midden – midden. Per raai treden grote fluctuaties op en de trends Door de oogharen lijkt ook hier

Memo morfologie

sprake te zijn van achteruitgang in de periode tot 1990, gevolgd door stabilisatie tot ruwweg 1996, wederom gevolgd door achteruitgang. 2006 strand &OWS RSP 11-17

MKL ligging Ameland midden 1996 strand 1992 strand 1990 strand RSP 11-20 RSP 7-11 RSP 12-17 1998 OWS

1980 strand 100 RSP 10-16

RSP 13-21 2003 OWS RSP 9-14

80


60 40 20 0 -20 -40 -60 -80 1980

1985

1990

Jaar

1995

2000

2005

Raai 12.00

Raai 13,00

Raai 14.00

Raai 15.00

Raai 17.00

Raai 18.00

Raai 19.00

Raai 20.00

2010 Raai 16.00

Figuur 13. Grafiek met de positie van de MKL (Momentane kustlijn) van 1980 tot en met 2008 (RSP locatie in figuur 12). MKL ligging Ameland midden-west 20

Landwaarts

Relatief stabiel (strandsuppleties)

10


0

Landwaarts

-10

Relatief stabiel (strandsuppletie)

-20 -30 -40 -50 -60 -70 1980

1985 Raai 12.00

1990

Jaar

1995 Raai 13,00

2000

2005

2010

Raai 14.00

Figuur 14a. Grafiek voor Ameland midden – west met de positie van de MKL (Momentane kustlijn) van 1980 tot en met 2008.

Memo morfologie

MKL ligging Ameland midden-midden 80

60

Landwaarts

Landwaats Zeewaarts


Zeewaarts 40

20

0

-20

-40

-60 1980

1985

1990

Jaar

Raai 15.00

1995

2000

Raai 16.00

2005

2010

Raai 17.00

Figuur 14b. Grafiek voor Ameland midden –midden met de positie van de MKL (Momentane kustlijn) van 1980 tot en met 2008. MKL ligging Ameland midden-oost 100


80

60

40

20

0

-20 1980

1985 Raai 18.00

1990

Jaar

1995 Raai 19.00

2000

2005

2010

Raai 20.00

Figuur 14c. Grafiek voor Ameland midden – oost met de positie van de MKL (Momentane kustlijn) van 1980 tot en met 2008. De ontwikkeling van de Noordzeekust van Ameland ten oosten van de strandhaak wordt op de lange termijn gedomineerd door een structurele afname van het sedimentvolume. Op basis van de suppletievolumes en de opgetreden kustachteruitgang is een natuurlijke structurele erosie van 250.000 m3/jaar berekend voor de periode 1980-1990 (gerapporteerd in Vessem, e.a., 2006). In de periode 1990-2000 is de structurele erosie toegenomen tot 510.000

Memo morfologie

m3/jaar, vanwege het effect van bodemdaling als gevolg van gaswinning aan de oostzijde van Ameland (Vessem, e.a., 2006). De toename van 250.000 m3/jaar heeft de bodemdalingschotel in de Noordzeekust en in de Waddenzee opgevuld. Naar verwachting zal daarom gemiddeld 500.000 m3/jaar gesuppleerd dienen te worden om de kustlijn te handhaven (in Vessem, e.a., 2006). In van Rooij (2008) wordt een maximale sedimentafname gerapporteerd van 2,7 x 106 m3 in een jaar. De berekende gemiddelde afname van het sedimentvolume (inclusief de afname van de aangebrachte suppleties) bedraagt 0,9 x 106 m3/jaar. Het netto zandtransport langs de Noordzeekust van Ameland is langs de kust naar het oosten gericht (Steijn, 2005; De Rooij, 2008). Ook de bijdrage van de (onderwater)suppleties is door het overwegende oostelijke sedimenttransport naar het oosten gericht. In de ‘Richtlijnen onderwatersuppleties’ komt dit tot uiting in de aanbeveling om de onderwatersuppleties westelijk aan te brengen van het zone waar de netto zandwinst gewenst is (van der Spek e.a., 2007).

2.4

Morfologie rond het Pinkegat (deelgebied C)

Aan de oostzijde van Ameland gaat het strand over in de strandvlakte de Hon. Deze strandvlakte grenst aan het Pinkegat en kent perioden van oostwaartse uitbouw en perioden van afbraak. De dynamiek is gekoppeld aan de morfologische cyclus van het Pinkegat, die onder meer is beschreven in Oost (1995). In een periode van 20 tot 54 jaar verandert het van een zeegat met meerdere geulen in een zeegat met één hoofdgeul, zoals schematisch is aangegeven in figuur 15. Eens in de zoveel tijd vormt zich een nieuwe, kleine geul, uit een stormgeultje dat op de strandvlakte Oerd wordt gevormd. Deze nieuw gevormde geul verplaats naar het oosten, onder invloed van de aanvoer sediment vanaf Ameland. Dat geldt ook voor de al bestaande geulen. Omdat de nieuwe kleine geul sneller oostwaarts verplaats dan de oude grote geulen, worden deze als het ware ingehaald. De nieuwe geulen nemen gaandeweg ook het stroomvoerende vermogen van de bestaande geul over. Uiteindelijke blijft er dan één geul over, die relatief ver naar het oosten ligt. Die situatie duurt voort totdat er wederom een nieuwe geul wordt gevormd over het Oerd.

Memo morfologie

Figuur 15. Schematische weergaven van de morfologische cyclus van het Zeegat van het Pinkegat. A. Situatie met één geul; B situatie met nieuw gevormde geul; C Migratie van nieuwe geulen naar de oude en afname grootte oude geul. De pijlen geven de relatieve migratiesnelheid weer (uit Oost, 1995). De morfologische cyclus heeft direct invloed op lengte van de kust van Ameland. De kust is op zijn kortst na de vorming van een nieuwe geul en is op zijn langs wanneer er sprake is van een geul. De invloed op de kust van Ameland is aangeven in figuur 16. Zeewaarts van de geulen in het Zeegat ligt de ondiepte van de buitendelta van het Pinkegat, die aansluit bij de naastgelegen buitendelta van het Friesche Zeegat. Evenals op de buitendelta van het Zeegat van Ameland zijn de sedimenttransporten op deze buitendelta’s de complexe optelsom van het sedimenttransport onder invloed van de getijdestromingen, golven en golfgedreven stromingen. Steijn e.a. (1992) hebben de sedimenttransporten op de buitendelta berekend met een numerieke model. Het sedimenttransport wordt gemoduleerd door de morfologische cyclus, een deel van het sediment wordt in de vorm van ondiepten aan de buitenzijde van de buitendelta langs getransporteerd (figuur 16). Het netto resultaat van de sedimenttransporten rond het Pinkegat is dat een deel van het sediment, dat vanaf de kust vanaf Ameland naar het Oosten wordt aangevoerd, via het Pinkegat en de Holwerderbalg naar de Waddenzee wordt getransporteerd. En ander deel wordt langs de buitendelta verder getransporteerd en komt op de buitendelta van het Friesche Zeegat terecht. Hiervandaan wordt een deel van het sediment door de Zoutkamperlaag naar de Waddenzee getransporteerd terwijl een ander langs de Noordzeekust van Schiermonnikoog verder naar het oosten wordt getransporteerd.

Figuur 15. Kustlijnen van Ameland in de periode 19900-1996 (uit de Vlas e.a., 2005)

Memo morfologie

Ten oosten van de zogenaamde NAM-locatie, ter hoogte van RSP 23, op de strandvlakte Oerd vinden geen beheersingrepen plaats voor de kustlijnzorg. In dit gebied is geen Basiskustlijn (BKL) vastgesteld. De menselijke invloed in dit gebied bestaat uit de bodemdaling van de diepere ondergrond die het gevolg is van de gaswinning (figuur 17). De totale bodemdaling in de gehele schotel in 1999 is berekend op 9 x 106 m3 (de Vlas, 2005). Van de bodemdaling vindt een deel plaats op de vooroever en het strand en een deel onder het eiland en onder de Waddenzee. In de Noordzee- en Waddenzeebodem, op het strand en in de duinen is de bodemdaling niet meetbaar, omdat de sedimentatie en erosie die van dag tot dag plaatsvindt, de bodemdaling geheel vereffend.

Figuur 16. Berekenende netto jaarlijkse sedimenttransporten op de buitendelta van het Pinkegat onder invloed van getijstromingen en golven (oorspronkelijk uit Steijn, e.a., 1992, weergegeven in Oost, 1995)

Memo morfologie

Figuur 17. Voorspelde bodemdalingsschotel bestaande winningen Ameland (uit de Vlas e.a., 2005).

2.5

Conceptueel model morfologische veranderingen en sedimenttransporten Zeer korte termijn – van een getij tot een jaar

Bij Ameland west is de getijstroming in het Oostgat tegenwoordig het dominante proces voor het sedimenttransport. Ook het sedimenttransport door de golfwerking levert een bijdrage aan de morfologische factoren, maar vanwege de afschermende werking van de ondiepten op de buitendelta is deze bijdrage relatief beperkt. Op het strand kan het sedimenttransport door de wind een belangrijke bijdrage leveren aan het sedimenttransport. Bij Ameland midden zijn de golven de bepalende factor voor de optredende sedimenttransporten. Op het hoge strand is sprake van en combinatie van windgedreven transport en duinafslag door golven tijdens stormen. Korte termijn – jaren tot een tiental jaren De sedimenttransporten die van dag tot dag optreden leiden tot veranderingen in de morfologie. Op Ameland west bepaalt de landwaartse migratie van de getijgeul Oostgat in de huidige situatie de dynamiek. Deze lokale verandering gaat hand in hand met grootschalige veranderingen op de gehele buitendelta. Met deze veranderingen is zeer veel sediment gemoeid. In figuur 18 zijn de bruto veranderingen (erosie en sedimentatie) weergegeven voor zes vakken rondom Ameland. Op de buitendelta van het Zeegat van Ameland heeft in de periode van 1987-2005 ongeveer 134 x 106 m3 erosie en 119 x 106 m3 sedimentatie plaatsgevonden. In dezelfde periode is 3,5 x 106 m3 zand gesuppleerd. Op de buitendelta is dus zeer veel sediment in beweging, zonder dat er netto 2 veel verandert. Dit geldt evenzeer voor de Waddenzee zelf, 2

De verschillen tussen de bruto veranderingen in figuur 18 leveren een onjuist getal op voor de netto veranderingen, omdat de bodemligging in de opname van 2005 namelijk structureel ongeveer 1 dm lager ligt dan die van de oudere opnamen. Dit is het gevolg van de introductie van een nieuwe meetmethode. Voor die periode was sprake van een waterstandcorrectie, waarmee de lokaal gemeten waterdiepte werd omgerekend naar het vaste

Memo morfologie

waar met name de verplaatsing van de getijgeulen tot zeer veel erosie en sedimentatie leidt.

Figuur 18.Erosie en sedimentatie in de periode van 1987-2005 in zes vakken rond Ameland (gegevens Rijkswaterstaat). Op Ameland midden zijn de erosie en sedimentatie in de periode van 19872005, zoals aangegeven in figuur 18, relatief kleiner dan op de buitendelta en in de Waddenzee. Dat is echter een schijnbaar verschil, omdat er van jaar op jaar heel veel sediment in beweging is door de verplaatsing van de brekerbanken. Over de lange termijn, van 18 jaar, leidt dat echter niet noodzakelijk tot grote veranderingen, omdat het een zich herhalend patroon is. Door Steijn (2005) en Van Rooij (2008) is aangegeven dat met de migratie van de brekerbanken tenminste 1 x 106 m3 per jaar is gemoeid. Lange termijn – tientallen tot honderden jaren Op de lange termijn is het netto sedimenttransport door de zeegaten naar de Waddenzee gericht. In de Waddenzee wordt het sediment afgezet op de platen en in de geul, zodat de Waddenzee geleidelijk omhoog groeit. Dit omhoog groeien gebeurt in hetzelfde tempo als de stijging van de zeespiegel, zodat, ten opzichte van de zeespiegel, de Waddenzee zijn hydrodynamische en morfologische karakteristieken behoudt. Verder wordt met name langs de vastelandkust op de kwelders, maar ook op de wadplaten zeewaarts van de kwelders, iets meer sediment afgezet dan noodzakelijk om de stijging van de zeespiegel bij te houden. De kwelders en deze wadplaten worden hierdoor relatief, ten opzichte van de zeespiegel, steeds hoger. Dit effect is wel de verlanding van de Waddenzee genoemd (Stive en Eijsink, 1989, Eijsink, 1993). De netto sedimentvolumes die hier jaarlijks mee zijn gemoeid bedragen voor het Zeegat van Ameland 0,85 –2,1 x 106 m3 per jaar (ondergrens van Eijsink, 1993, bovengrens uit trend sedimentatie in Walburg, 2005). Voor het Pinkegat bedraagt het netto sedimenttransport naar de Wadenzee 0,3 x 106 m3 per jaar (Eijsink, 1993). Voor het Friesche Zeegat bedragen het transport naar de Waddenzee 0,3–0,5 x 106 m3 per jaar (ondergrens van Eijsink, 1993, referentievlak (NAP). Na die periode werd de gemeten waterdiepte tegelijkertijd gemeten met de hoogte van de boot ten opzichte van het vaste referentievlak, met een plaatsbepalingsysteem (DGPS-LRK). De grootte van orde van de bruto veranderingen is wel juist.

Memo morfologie

bovengrens uit trend sedimentatie in Walburg, 2005). Deze neto sedimenttransporten zijn aangegeven in figuur 19.

Figuur 19. Bruto zandtransporten en netto sedimenttransporten door de zeegaten en langs de kust van Ameland. Getallen afkomstig van Oost e.a. (1998), Eijsink (1993) en naar Walburg (2005). In het kombergingsgebied van het Pinkegat vindt bodemdaling plaats als gevolg van de winning van gas in de diepere ondergrond. In de Waddenzee vindt door alle sedimentatie en erosie (morfodynamiek) die van dag tot dag plaatsvindt een vereffening plaats van de bodemdaling, zodat deze aan de wadbodem niet zichtbaar is. De bodemdalingsschotel wordt opgevuld met sediment. In termen van de sedimentbalans is de bodemdaling in de Waddenzee vergelijkbaar het effect van de stijgende zeespiegel. Het sediment dat in de bodemdalingsschotel terechtkomt, zal uiteindelijk uit de kustzone komen. De bodemdaling door gaswinning levert daarom op een termijn van tientallen een extra netto sedimenttransport naar de Waddenzee. Een deel van de bodemdaling door de gaswinning bij Ameland vindt plaats op de vooroever en onder het strand. Dit deel van de bodemdalingschotel is, evenals die in de Waddenzee, niet zichtbaar aan het oppervlakte. Alle morfologische veranderingen die daar van nature optreden zorgen namelijk voor een vereffening van de, in vergelijking met alle morfologisch dynamiek, zeer langzame bodemdaling. Deze vereffening vindt plaats met sediment dat van elders uit de kust afkomstig is. Op deze wijze creëert de bodemdaling op de vooroever en onder het strand ook een zekere sedimentvraag. De netto sedimenttransporten door de zeegaten naar de Waddenzee zijn beduidend kleiner dan de sedimenttransporten die van getij op getij door de Zeegaten plaatsvinden. In figuur 19 zijn naast de netto sedimenttransporten naar de Wadenzee ook de bruto zandtransporten door de zeegaten weergegeven. Naast het transport van zand vindt een tenminste zo groot (in gewicht) bruto transport van fijn sediment door de zeegaten plaats (Eysink, 1993).

Memo morfologie

Het netto sedimenttransport langs de Noordzeekust is naar het oosten gericht en bedraagt 0,5-0,9 x 106 m3 per jaar (ondergrens uit van Vessem, e.a., 2006; bovengrens uit van Rooij, 2008).

2.6

De korrelgrootte van het sediment

De verschillende sedimenttransportprocessen, in combinatie met verschillende biologische processen, zoals die zich langs de Noordzeekust, op de buitendelta’s, in de zeegaten en op de geulen en platen van de Waddenzee afspelen, hebben allemaal een effect op de korrelgrootteverdeling van het sediment. In dit kader wordt ook wel gesproken van een ‘grote zeefmachine’. In de Waddenzee geldt over het algemeen dat van het zeegat naar de vastelandkust en naar het wantij de korrelgrootte afneemt (Eijsink, 1979). De grootste percentages fijn sediment worden dan ook aan getroffen op de wadplaten zeewaarts van de vastelandskwelders en rond het wantij. Op de wadplaten is het sediment over het algemeen fijn tot zeer fijn, maar lokaal kunnen zand- en schelpenbanken aanwezig zijn, met een beduidend grotere korrelgrootte. De aanwezigheid van mosselbanken leidt vaak tot lokale opeenhopingen van fijn sediment (Van Straaten 1963, Zwarts, 2004). In de Waddenzee wordt het grofste sediment aangetroffen op de bodems van de geulen, waar de stroomsnelheden het grootst zijn. Dit geldt ook voor de geulen op de buitendelta’s. Op het strand wordt het grofste sediment aangetroffen in de brandingszone. Het allergrofste materiaal bestaat uit schelpen en schelpfragmenten die in banken op het strand wordt aangetroffen. Hoger op het strand, van de brekerzone naar de duinvoet, neemt de korrelgrootte van het sediment af. De gemiddelde korrelgrootte van het zand in de afslagzone, die bestaat uit duin, strand en de ondiepe onderwateroever, varieert op Ameland van 163 μm (RSP 18.0) tot 187 μm (RSP 4.01) (TAW, 1984, in TAW 1995). Van de brekerzone naar dieper water neemt de korrelgrootte ook af. De brekerbaken en tussenliggende troggen kunnen dit patroon nog enigszins doen afwijken, met grof sediment op de toppen van de brekerbanken. Het fijnste sediment wordt aangetroffen rond de NAP –12 m. Op dieper sediment wordt het sediment weer grover (Guillen & Hoekstra, ). Op de buitendelta komt het patroon in de korrelgrootte verdeling in het bereik dat door golven wordt gedomineerd overeen met dat van de Noordzeekustzone. In de geulen wordt hetzelfde patroon aangetroffen als in de Waddenzee, met de grofste korrels op de plekken met de hoogste stroomsnelheden. De korrelgrootte van de toplaag van het sediment is in delen van het gebied afhankelijk van de seizoenen en van het optreden van stormen. Zowel op de wadplaten, als op de ondiepe vooroever kan onder rustige omstandigheden een laag fijn sediment worden afgezet . Dat is met name in het voorjaar en de zomer het geval. Tijdens stormen wordt dit fijne sediment opgewerveld.

Memo morfologie

Figuur 20: Schelphelft van een Zaagje (Donax vittatus) op het natte strand van Ameland midden(ter hoogte van RSP 2, 2009, foto Jelmer Cleveringa).

Memo morfologie

3

Ingreep-effect relaties

3.1

Vooroeversuppletie Noordzeekust: Invloed op de morfologie

Een vooroeversuppletie op de Noordzeekust vormt een bult ten opzichte van de reeds aanwezige brekerbanken. Het effect van de vooroeversuppletie op de morfodynamiek van de brekerbanken is een bepalende factor voor de ontwikkeling van zowel het strand als de vooroever, inclusief de suppletie zelf. Over het algemeen geldt dat de vooroeversuppletie de zeewaartse migratie van de banken tijdelijk stopt. Aan de beide uiteinden van de suppletie kan het patroon van de erosie en de sedimentatie leiden tot het in de langsrichting aanhechten van de onderwatersuppletie aan de bestaande brekerbank. Het profiel van de vooroeversuppletie verandert van de kunstmatige ‘bult’ in een normale brekerbank. Deze verandering kan relatief snel, binnen één jaar plaatsvinden. Na verloop van tijd, en voor Ameland is de geobserveerde periode slechts één jaar, gaat de vooroeversuppletie meedoen in met de reguliere zeewaartse migratie van de brekerbanken. De vooroeversuppletie verplaatst langzaam zeewaarts en verdwijnt gaandeweg op de vooroever. Het netto sedimenttransport dat langs de kust naar het oosten is gericht, wordt door de suppletie niet gewijzigd. Een deel van gesuppleerde sediment zal naar het oosten worden getransporteerd.

3.2

Strandsuppletie Noordzeekust: Invloed op de morfologie

Een strandsuppletie ligt, onder normale omstandigheden, boven het niveau van hoogwater. De morfologische veranderingen onder invloed treden dan alleen langs de zeewaartse begrenzing, dat wil zeggen rond de waterlijn. Aan de bovenzijde van de suppletie wordt zand door de wind verplaatst. Alleen tijdens stormen valt de strandsuppletie geheel binnen het bereik van de golven. Het effect van het sedimenttransport door de golven onder normale omstandigheden is dat de strandsuppletie vanaf de zeezijde als het ware wordt ‘afgeknabbeld’, door kleinschalige afslag van de suppletie (figuur 5). Het zand wordt dan door de golven herverdeeld over het strand en onderwaterprofiel en door de langstransporten afgevoerd in oostelijke richting. De winderosie aan de bovenzijde zal het zand transporteren in de richting die de wind blaast. Over het algemeen leidt dat, gegeven de overheersende windrichtingen in Nederland tot zandtransport naar de duinen (Arens en Mulder, 2008) en naar het oosten van het eiland. Tijdens stormen zal het ‘afknabbelen’ van de strandsuppletie veel sneller verlopen, omdat dan de waterstanden hoger zijn en de golfaanval zwaarder is. Het zand van de strandsuppletie komt dan ten goede aan het onderwaterprofiel. De snelheid waarmee de morfologische veranderingen van de strandsuppletie plaatsvinden is, sterk afhankelijk van het optreden van stormen.

3.3

Geulwandsuppletie Ameland west: Invloed op de morfologie

Een deel van het sediment bij Ameland-west wordt onder water aangebracht, zodat voldoende zand op het strand kan worden aangebracht (eigenlijk wordt het strand verbreedt). Dit deel van de suppletie komt aan de bovenzijde van

Memo morfologie

de geulwand van het Oostgat terecht. Het wordt daarom aangemerkt als een geulwandsuppletie. Dit deel van de suppletie staat met name onder invloed van de getijstromingen in het Oostgat en zal meedoen met de grootschalige morfologische ontwikkelingen van het gebied. Deze grootschalige ontwikkeling is de landwaartse migratie van de geul. Deze landwaartse migratie zal naar verwachting leiden tot een snelle erosie van de geulwandsuppletie. Mogelijk wordt een deel van het geërodeerde sediment aan de beide uiteinden van de suppletie afgezet, maar het is waarschijnlijk dat de geulwand als geheel, inclusief de suppletie, verder landwaarts zal migreren. Het sediment zal door de getijstromingen worden afgevoerd. Gezien de beperkte golfaanval in het gebied, die het gevolg is van de afschermende werking van het Bornrif (de ondiepte op de buitendelta) zal waarschijnlijk geen sediment van onderwater worden toegevoerd naar het strand.

3.4

Strandsuppletie Ameland west: Invloed op de morfologie

De ontwikkeling van de strandsuppletie op Ameland west zal voor een deel verlopen op vergelijkbare wijze als op Ameland midden. Ook hier wordt onder normale omstandigheden de strandsuppletie vanaf de zeezijde als het ware ‘afgeknabbeld’ door de golven, door kleinschalige afslag van de suppletie (figuur 5). Tijdens stormen het ‘afknabbelen’ van de strandsuppletie veel sneller verlopen, omdat dan de waterstanden hoger zijn. Het zand van de strandsuppletie dat naar zee wordt afgevoerd komt in het Oostgat terecht en wordt daar door de getijstromen getransporteerd. De landwaartse verplaatsing van de geulwand, die zoals hierboven is beschreven ook de ontwikkeling van de suppletie op de geulwand zal bepalen, is een bepalende factor voor de afname van de strandbreedte. Deze landwaartse verplaatsing van de geul zal in de toekomst doorgaan, ook bij de aanwezigheid van de suppletie, en leiden tot een verdere afname van de strandbreedte en van de strandsuppletie. Aan de bovenzijde van de suppletie wordt zand door de wind verplaatst. De winderosie aan de bovenzijde zal het zand transporteren in de richting die de wind blaast, dat wil zeggen dat het voornamelijk naar de duinen van de westkust en de zuidwestkust en naar de embryonale duinen aan de westzijde van strandhaak gaat. De snelheid waarmee de morfologische veranderingen van de strandsuppletie plaatsvinden is sterk afhankelijk van de verplaatsing van de geulwand van het Oostgat. De afvoer van zand van het strand en de duinvoet naar de geul wordt mede bepaald door het optreden van stormen.

3.5

Invloed op de korrelgrootteverdeling

Initieel zal de korrelgrootteverdeling van het aangebrachte sediment overeenkomen met die van het sediment uit het wingebied. Wel zal het percentage fijn sediment (veel) kleiner zijn dan in het wingebied, omdat het in de overflow tijdens het baggeren in de Noordzee terecht is gekomen. De lokale sedimenttransporten zullen de toplaag van de suppletie omwerken, waarbij een herverdeling van de verschillende korrelgroottes plaatsvindt. De richting waarin deze herverdeling plaatsvindt zal overeenkomen met de originele lokale verdeling van de korrelgroottes. Dat wil overigens niet zeggen dat de toplaag van de suppletie dezelfde korrelgrootte verdeling zal aannemen, als oorspronkelijk aanwezig was.

Memo morfologie

De toplaag van de strandsuppleties zal, zolang deze droog ligt, worden uitgeblazen door de wind. Uitgeblazen betekent in dit geval dat het zand dat door wind getransporteerd kan worden weggeblazen wordt (de korrelgrootte tot waar zandtransport kan plaatsvinden is tot op zekere hoogte afhankelijk van de windsterkte) en het grovere materiaal blijft liggen. Het grove sediment blijft achter en vormt een ‘pavement’, dat het verder wegblazen van zand deels verhinderd. Deze grove beschermende laag kan worden omgewerkt tijdens hoge waterstanden (stormen) maar ook door menselijke activiteiten. Dit proces verloopt op vergelijkbare wijze in kustvakken waar niet wordt gesuppleerd. De impact van een strandsuppletie op het proces kan wel afwijken van de natuurlijke situatie als meer, of minder grof materiaal is. De belangrijkste factor hiervoor is de aanwezigheid van schelpen en schelpfragmenten in het suppletiezand. De omwerking van de strandsuppletie door golven en stromingen blijft beperkt tot het niveau van de hoogst optredende waterstanden. In eerste instantie zal dit leiden tot de vorming van een afslagklif op het strand (figuur 5). Het gesuppleerde sediment dat hoger ligt dan de afslagrand behoudt de structuur, korrelgrootte verdeling en pakking (poriëruimte) zoals die door het aanbrengen van de suppletie is ontstaan (figuur 21). Het sediment dat in de brandingszone terecht komt wordt deels omgewerkt door de golven en stromingen, zodat de structuur vergelijkbaar wordt met die van het natuurlijke strand. Omdat de omwerking door de golven en stroming op de hogere delen alleen optreedt bij hoge waterstanden en deze omstandigheden niet heel regelmatig optreden, zal het gemiddeld langer duren voordat de structuur van de hogere delen van het strand overeenkomen met de natuurlijke situatie. Het is gemiddeld langer, omdat het optreden van stormen met hoge waterstanden, waarbij deze omwerking van de strandsuppletie voornamelijk plaatsvindt, variabel in de tijd plaats vindt.

Figuur 21. Detail van het afslagklif van de strandsuppletie bij Ameland west (opname december 2005).

Memo morfologie

Uiteindelijk wordt al het gesuppleerde sediment vermengd met het van nature aanwezige sediment. Het gesuppleerde sediment komt als het ware in de ‘grote zeefmachine’ terecht, waarbij het grove sediment bij het andere grove sediment terecht komt en het fijne sediment bij het fijne sediment. Wanneer het gesuppleerde sediment gemiddeld grover is dan het reeds aanwezige sediment, dan zal dit leiden tot een kleine, maar onmeetbare toename van de gemiddelde korrelgrootte in het gehele gebied. Het onmeetbare karakter ervan is het gevolg van de verhouding tussen het relatief kleine volume gesuppleerde sediment ten opzichte van het grote volume sediment dat in beweging is (figuur 18). En omgekeerd, wanneer het gesuppleerde zand fijner is dan het van nature aanwezige zand, dan zal dat leiden tot een kleine, onmeetbare afname van de korrelgrootte.

3.6

Invloed op de slibhuishouding

Fijn sediment komt tijdens het suppleren in de waterkolom terecht en na afloop van de suppletie kan het resterende fijne sediment uit de suppletie vrijkomen in de waterkolom. Overigens zal niet al het fijne sediment dat in het wingebied aanwezig is, in de suppletie of in de waterkolom bij de suppletie terechtkomen. Tijdens de zandwinning zelf is al (veel) fijn sediment verloren gegaan, in de overflow. Dit aspect komt aan de orde bij de MER zandwinning. Bij een onderwatersuppletie komt het fijne sediment direct in het water terecht, vanuit de beun bij het ‘klappen’, of vanuit de rainbowstraal. Bij een strandsuppletie komt het fijne sediment in de waterstroom terecht komen, die vanaf het strand naar de zee terugstroomt. Door Mulder (in Hoeksema e.a., 2004) is beredeneerd dat het directe effect van het vrijkomen van slib tijdens de suppleties gering is. Een belangrijk deel van het slib is gevangen in de zware vloeistof die de suppletie vormt en komt niet vrij in de waterkolom. Het fijne sediment dat wel in de waterkolom terecht komt levert een relatief grote toename van het gehalte zwevende stof in de waterkolom, maar deze is van korte duur. De achtergrondconcentratie van zwevend stof in de ondiepe vooroever is relatief hoog, zodat de kortdurende verhoging als gevolg van de suppletie slechts een beperkt afname van de lokale troebelheid veroorzaakt. Door Mulder (in Hoeksema e.a., 2004) zijn ook een beschouwing en verschillende berekeningen gewijd aan de bijdrage van het fijne sediment in de suppletie aan de slibaanvoer naar de Waddenzee. Op basis van zijn aannamen komt Mulder tot een toename van de concentratie fijn sediment van 0,24 tot 2,4%. De hoge waarde is gebaseerd op een situatie waarbij al het fijne sediment vanuit de kust naar één kombergingsgebied wordt getransporteerd. In werkelijkheid zal dit scenario nooit optreden, omdat het water met het fijne sediment deels langs de kust naar andere getijdebekkens wordt getransporteerd. De bijdrage van fijn sediment uit de zandsuppleties aan de aanvoer van fijn sediment naar de Waddenzee is minder dan 1%. In de Waddenzee zelf levert de bijdrage van het fijne sediment geen effecten op voor de sedimentatie van fijn sediment. De toename van het aanbod fijn sediment als gevolg van de suppleties is zeer beperkt. Daarbij is het aanbod van fijn sediment niet de enige factor die bepaalt hoeveel fijn sediment daadwerkelijk in de Waddenzee wordt afgezet. Verschillende biologische en fysische processen zijn tezamen bepalend voor de netto sedimentatie van fijn sediment. Deze processen leveren ook een enorme variatie in de tijd in de aanwezigheid van zwevend stof, inclusief fijn sediment, in de waterkolom. In

Memo morfologie

figuur 22 is het doorzicht aangegeven, zoals is gemeten in de geul Danziggat, in de Waddenzee ten zuiden van Ameland. In deze natuurlijke dynamiek vallen de effecten van het eventuele extra aangevoerde fijne sediment uit de zandsuppleties geheel weg. 7

6

doorzicht (d)

5

4

3

2

1

ju li au gu st us se pt em be r ok to be r no ve m be r de ce m be r

ju ni

ei m

ap ril

aa rt m

ja nu ar i fe br ua ri

0

Figuur 22. Jaargemiddelde doorzicht op het MWTL meetstation Danziggat tussen 1986 en 2006 (gegevens Rijkswaterstaat, www.waterbase.nl).

Memo morfologie

4

Effecten van de zandsuppletie

4.1

Vooroeversuppletie Noordzeekust (Ameland midden)

De vooroeversuppletie op Ameland midden, tussen RSP 12 en 20 is ontworpen als een zandbank met een top op een waterdiepte van NAP -5 m (figuur 23). Aan de westzijde is de suppletie zeewaarts van de brekerbanken geprojecteerd (figuur 23a). Aan de oostzijde is de suppletie deels landwaarts van de diepste brekerbank geprojecteerd. Omdat de locatie en de grootte van de brekerbanken nog zal veranderen ten opzichte van de bodemligging van 2008, zoals die is weergegeven in figuur 23, zal de definitieve locatie afwijken van het voorlopige ontwerp. Het zand dat voor de zandsuppletie gebruikt zal worden heeft een korrelgrootte van gemiddeld 140 μm-180 μm (korrelgroottegegevens wingebied M9, Arcadis, 2009). Het zand heeft daarmee een korrelgrootte die overeenkomt met de korrelgrootte van het aanwezige zand. Het profiel van de onderwatersuppletie zal gaandeweg veranderen, zodat een meer natuurlijk gevormd profiel ontstaat. De snelheid waarmee dit gebeurt is mede afhankelijk van de golfcondities na het aanbrengen van de suppleties. Als gevolg van het aanbrengen van de suppletie zal de zeewaartse migratie van de brekerbanken tijdelijk tot stilstand komen. Dit zal naar verwachting (gebaseerd op eerder uitgevoerde onderwatersuppleties) één jaar duren. Na die periode zal de onderwatersuppletie de ontwikkeling volgen van een natuurlijke brekerbank en zeewaarts migreren. De invloed van onderwatersuppleties op de dynamiek van banken lijkt afhankelijk te zijn van het volume van de suppleties ten opzichte van het volume dat van nature in beweging is per strekkende meter kust. De grootte van de voorgenomen suppletie per strekkende meter kust komt overeen met eerder uitgevoerde onderwatersuppleties bij Ameland, zodat de invloed hoogstwaarschijnlijk vergelijkbaar zal zijn. Na het in de suppletie aangebrachte zand zal een deel ten goede komen aan de onderwateroever en het strand ten oosten van het gesuppleerde kustvak. Aan de beide uiteinden van de suppletie zal waarschijnlijk een proces van ‘barswitsching’ optreden ,waarbij de onderwatersuppletie en de bestaande brekerbank aantappen bij de bestaande brekerbank in het niet gesuppleerde gebied (van Rooij, 2008).

Memo morfologie

15 Profiel 2008 Ontwerp 10

5

0 -1000

-500

0

500

1000

1500

2000

-5

-10

Figuur 23a.Voorlopig ontwerp zandsuppletie Ameland midden, RSP 13. 20

15

10

2008 ontwerp

5

0 -1000

-500

0

500

1000

1500

2000

-5

-10

Figuur 23b.Voorlopig ontwerp zandsuppletie Ameland midden, RSP 19.

4.2

Strandsuppletie Noordzeekust (Ameland midden)

De suppletie op het strand is ontwerpen als een banket met een vaste hoogte van NAP + 3 meter. Op deze wijze sluit de zandsuppletie aan de duinvoet aan. Eventuele aanwezige embryonale duintjes benden de NAP -3 zullen door de suppletie worden bedekt. Op het strand loopt de zandsuppletie met een flauwe helling af, tot aan de laagwaterlijn (figuur 24). Ook voor de strandsuppletie geldt dat het zand een korrelgrootte heeft van gemiddeld 140 μm-180 μm (korrelgroottegegevens wingebied M9, Arcadis, 2009), die overeenkomt met de korrelgrootte van het aanwezige zand.

Memo morfologie

De morfologische veranderingen die optreden zijn sterk afhankelijk van het optreden van hoge waterstanden en de golfcondities na het aanbrengen. Het profiel van de suppletie zal vanaf de zeezijde veranderen in een regulier strandprofiel. Een deel van het suppletie zand zal door dwarstransport ten goede komen aan de ondiepe onderwateroever. Het zand zal ook langs de kust worden getransporteerd naar het oosten. Aan de bovenzijde zal zand door de wind worden weggeblazen. Omdat grof sediment ontbreekt in het zand in de winlocatie (over de aanwezigheid van schelpfragmenten = kalk in het suppletiezand, is niet afzonderlijk gerapporteerd), wordt hiervan geen invloed op het zandtransport door de wind verwacht. In de eerste periode na het aanbrengen van de suppletie, totdat het profiel van de suppletie een min of meer natuurlijke vorm heeft gekregen, zal de zandaanvoer door de wind toenemen ten opzichte van de huidige situatie. Wanneer zich na het aanbrengen van de suppletie een storm voordoet, met hogere waterstanden en een zwaardere golfaanval, dan zal de herverdeling van het gesuppleerde sediment sneller verlopen. In de suppletie zal zich een afslagrand vormen (figuur 5), die landwaarts verplaatst. Binnen een periode van enkele jaren (de levensduur is medeafhankelijk van de optredende hydrometeocondities) zal het zand van de strandsuppletie niet meer op de oorspronkelijke locatie aanwezig zijn. Het aangebrachte sediment zal zijn verdeeld over de duinen (transport door de wind), over de onderwateroever en naar het oosten zijn getransporteerd.

4.3

Suppletie Ameland noordwest

Het voorlopige ontwerp van de suppletie op Ameland noordwest is weergegeven in figuur 24. De voorgestelde suppletie omvat een strandsuppletie met een banket dat reikt tot NAP + 3 m. Eventuele aanwezige embryonale duintjes benden de NAP -3 zullen door de suppletie worden bedekt. Op het strand loopt de strandsuppletie flauw af naar de waterlijn. Bij RSP wordt dit banket ondersteunt door een suppletie op de wand van de getijgeul Oostgat (figuur 24b). De zeewaartse helling van de strandsuppletie gaat over in de helling van de geulwandsuppletie. De helling van de geulwandsuppletie ligt 150 tot 200 meter uit de geulwand van 2008. In de winlocatie voor de zandsuppletie heeft het zand een korrelgrootte van gemiddeld 140μm-150 μm (korrelgroottegegevens wingebied M8, Arcadis, 2009). Dat is een iets kleinere korrelgrootte dan de korrelgrootte van het aanwezige zand. De levensduur van de geulwandsuppletie is medebepalend voor de levensduur van de strandsuppletie. De geulwand verplaats bij RSP 2.80 met ongeveer 20 m per jaar en bij RSP 3.40 met ongeveer 40 m per jaar. Naar verwachting zal de geulwandsuppletie deze ontwikkeling volgen, zodat deze in vier tot zes jaar geheel verdwenen zal zijn. Aan de bovenzijde van de strandsuppletie zal zand door de wind worden getransporteerd. Het zandtransport door de wind zal hierdoor waarschijnlijk tijdelijk iets toenamen, totdat het profiel van de starndsuppletie min of meer overeenkomt met het reguliere kustprofiel. Het zand zal door de wind worden getransporteerd in de richting van de duinen van de westkust, de embryonale duintjes op de strandhaak en naar de zuidwestkust.

Memo morfologie

20

15

10

5

-4 2 5 -3 8 0 -3 3 5 -2 9 0 -2 4 5 -2 0 0 -1 5 5 -1 1 0 -6 5 -1 5 30 75 120 165 210 260 350 440 530 620 710 800 890 980 1070 1160 1250 1340 1430 1520 1610 1700 1790 1880 1970

0

-5

2008 Reeks2

-10

-15

-20

-25

-30

Figuur 24a.Voorlopig ontwerp zandsuppletie Ameland noordwest , RSP 2. 15

10

5

0 -500

0

500

1000

1500

2000

2500

3000

2008 ontwerp

-5

-10

-15

Figuur 24b.Voorlopig ontwerp zandsuppletie Ameland noordwest , RSP 3. De morfologische veranderingen die optreden bij de strandsuppletie zijn sterk afhankelijk van het optreden van hoge waterstanden en de golfcondities na het aanbrengen. Het profiel van de suppletie zal vanaf de zeezijde veranderen in een regulier strandprofiel. Een deel van het suppletiezand zal door dwarstransport in de getijdegeul terechtkomen en worden afgevoerd door de getijstromingen. Wanneer zich na het aanbrengen van de suppletie een storm voordoet, met hogere waterstanden en een zwaardere golfaanval, dan zal de herverdeling van het gesuppleerde sediment sneller verlopen. In de suppletie zal zich een afslagrand vormen (figuren 5 en 21), die landwaarts verplaatst. Binnen een periode van enkele jaren (de levensduur is medeafhankelijk van de optredende hydrometeocondities) zal het zand van de strandsuppletie niet meer op de oorspronkelijke locatie aanwezig zijn. Het aangebrachte sediment zal zijn verdeeld over de duinen (transport door de wind) en via de getijgeul getransporteerd.

Memo morfologie

4.4

Invloed op de sedimenthuishouding

Het sediment in de suppleties wordt op een termijn van enkele jaren herverdeelt over de kust. Het sediment op Ameland west komt via de getijgeul Oostgat beschikbaar op de buitendelta van het Zeegat van Ameland. Vanaf hier wordt een deel van het sediment naar Waddenzee getransporteerd. Mogelijk zal een deel langs de Noordzeekust van Ameland naar het oosten worden getransporteerd en het is ook denkbaar dat een deel van het sediment op de buitendelta aanwezig blijft en in de toekomst, in de vorm van een nieuwe strandhaak, aanland op de Noordwestkust van Ameland. Het zand wordt ondertussen vermengd met al het andere zand dat al van nature in beweging is op de buitendelta en in de getijgeulen, zodat niet getraceerd kan worden welk zand waar terecht komt. Het sediment van de suppleties op Ameland midden wordt naar het oosten getransporteerd en komt uiteindelijke op de buitendelta van het Zeegat van het Pinkegat en het Friesche zeegat terecht. Een deel van het sediment zal worden afgezet in de bodemdalingsschotel door gaswinning op de vooroever en het strand. Een ander deel van het sediment kan via het Pinkegat en de Holwerderbalg de Waddenzee bereiken. Een ander deel wordt via de buitendelta verder getransporteerd. Hiervan zal een deel via het Friesche Zeegat naar de Waddenzee worden getransporteerd, terwijl een ander deel verder naar het oosten, langs de kust van Schiermonnikoog kan worden getransporteerd. Ook voor dit gesuppleerde sediment geldt dat het wordt vermengd met het sediment dat van nature in beweging is op het strand, op de vooroever en de op de buitendelta’s. Ook van dit sediment is niet te traceren waar welk deel terecht is gekomen. Het sediment dat naar de Waddenzee wordt getransporteerd levert daar een bijdrage aan het bijhouden van de stijgende zeespiegel. In het kombergingsgebied van het Pinkegat levert het sediment ook een bijdrage aan de sedimentatie ter plaatse van de bodemdalingsschotel. De zandsuppleties vormen een aanvulling op de ‘sedimentvraag’ die het gevolg is van de zeespiegelstijging en de bodemdaling in de Waddenzee.

4.5

Invloed op de korrelgrootteverdeling

De gemeten korrelgrootteverdelingen in de zandwingebieden zijn vrijwel hetzelfde als de korrelgrootteverdelingen van het reeds aanwezige zand langs de kust van Ameland. Effecten op de korrelgrootteverdeling worden dan ook niet verwacht. Het sediment in de wingebieden M8 en M9 bevat volgens de metingen vrijwel geen grof sediment. Naar verwachting zal er dan ook geen ‘dessert pavement’ ontstaan op de strandsuppletie, als gevolg van het selectief wegblazen van het fijne sediment en het achterblijven van grof sediment. Zodra tijdens een situatie met een hoge waterstand schelpen en ander grof materiaal (‘floatsom’) rond de hoogwaterlijn wordt afgezet, verandert de situatie en lijkt deze wederom op de natuurlijke uitgangssituatie

4.6

Invloed op de slibhuishouding

De slibpercentages in de wingebieden (gedefinieerd als het gewichtspercentage sediment kleiner dan 63μm, zonder verdere voorbewerking van het sediment, bepaald door het nat zeven van de boormonsters, Arcadis, 2009) zijn gemiddeld 5,0% - 5,4% voor wingebied M8 en 2,1% tot 4,0% voor wingebied M9. De slibpercentages voor M8 zijn iets hoger dan het gemiddelde slibpercentages van de kustzone van 3,7 %, dat door Mulder (in Hoeksma,

Memo morfologie

2004) is gerapporteerd, die voor M9 zijn iets lager. Overigens zal het slibpercentage zoals dat wordt aangevoerd bij de suppleties kleiner zijn dan de percentages in het wingebied, omdat tijdens de winning een (groot) deel van het fijne sediment in de waterkolom terechtkomt. Tijdens het aanbrengen van de suppleties zal tijdelijk en lokaal sprake zijn van een verhoogde troebelheid, door de verhoogde percentages fijn sediment in de waterkolom. Deze effecten zijn tijdelijk en lokaal. De verbreiding (en tevens verdunning) van het troebele water is geheel afhankelijk van de condities tijdens het suppleren. Bij Ameland west zal de getijstroom het water meevoeren, zodat het tijdens vloed voornamelijk in de richting van de Waddenzee stroomt en tijdens eb naar de Noordzee. Bij Ameland midden zal het getij zorgen voor een transport naar westen of het oosten. Omdat bij Ameland midden ook sprake is van winden golfgedreven stroming is de richting waarin het troebele water wordt getransporteerd in nog grotere mate dan bij Ameland west afhankelijk van de condities tijdens het suppleren. Voor het vrijkomen van het fijne sediment uit het gesuppleerde sediment blijft de redeneerlijn die door Mulder (in Hoeksma, 2004) is gevolgd dezelfde, namelijk dat de toename van het gehalte fijn sediment in de waterkolom als gevolg van de suppleties marginaal is. Wanneer we uitgaan van een slibpercentage van het gesuppleerde materiaal dat 1% hoger is dan het reeds aanwezige sediment, dan is 0,14 x 106 ton slib extra beschikbaar. Deze extra aanvoer is klein ten opzichte van de jaarlijkse netto sedimentatie van slib in de Waddenzee die op 2,4 x 106 ton wordt geschat. Deze extra bijdrage van fijn sediment komt beschikbaar tijdens de omwerking van het gesuppleerde materiaal, zodat de jaarlijkse extra bijdrage om en nabij de 0.05 tot 0.03 x 106 ton slib/jaar bedraagt.

4.7

Zandsuppleties en de ‘salt spray’ en ‘zandspray’

De voorgenomen zandsuppleties hebben geen effect op de belangrijke processen voor het optreden van salt spray. Ook na het aanbrengen van de suppleties kunnen door de wind kleine druppels zoutwater worden meegevoerd van de brekende golven naar de kust. De invloed op het onderwaterprofiel is klein in vergelijking met de variatie die van nature optreedt door de dynamiek van de brekerbanken. De toename van de afstand tussen het strand en de waterlijn als gevolg van de strandsuppleties is dermate klein in verhouding tot de grootte van de zone waar de salt spray optreedt, dat deze verwaarloosbaar wordt geacht. Na het aanleggen van de strandsuppleties, met een relatief hoge en vlakke bovenzijde zal naar verwachting het zand transport door de wind (‘zandspray’) tijdelijk toenemen. De toename is beperkt, omdat het oppervlakte waarvan het zand kan verstuiven slechts in beperkte mate toeneemt. Deze toename duurt voort totdat weer een meer of meer natuurlijk profiel aanwezig is. Dit kan maximaal enkele jaren duren.

4.8

De bijdrage van suppletie voor de bodemdaling

In de bovenstaande beschrijving is geen onderscheidt gemaakt naar het doel van de suppletie. Een relatief klein deel van het suppletiezand zal worden aangebracht als een mitigerende maatregel voor de effecten van de bodemdaling door de gaswinning onder de Waddenzee. Een deel van het gesuppleerde sediment op Ameland midden zal zijn weg vinden naar het kombergingsgebied van het Pinkegat, waar de bodemdaling plaatsvindt. Het is op voorhand en achteraf niet mogelijk om vast te stellen welk sediment in de

Memo morfologie

bodemdalingsschotel terecht zal komen. Voor het bereiken van het mitigerende effect is dat ook niet van belang. Het doel van de mitigerende maatregel is dat de sedimentbalans van de Waddenzee, de buitendelta en de kustzone op orde blijft en dat effect wordt met deze suppletie bereikt. De bijdrage van 0,2 x 106 m3 zand aan de totale suppletievolume van 6,7 x 106 m3 dat op Ameland midden wordt aangebracht, is dermate klein dat het geen merkbaar effect zal hebben op de wijze waarop de stranden de onderwatersupleties zich zullen ontwikkelen.

4.9

De effecten op de natuur

Het aanbrengen van de strandsuppleties kan tot gevolg hebben dat lokaal bij de duinvoet enkele embryonale duinen worden bedekt. Omdat de suppleties zijn gepland op locaties waarde kustlijn landwaarts verplaats zijn de te suppleren gebeiden geen kansrijke locatie voor het ontstaan en nog minder voor de verdere ontwikkeling van embryonale duintjes. Indien lokaal de randvoorwaarden wel voldoende zijn, dan zal de vorming van nieuwe embryonale duinen op deze plekken vanzelf weer verder gaan. De strandsuppleties zullen tijdelijk (maximaal enkele jaren) leiden tot een toename van de aanvoer van zand door windtransport. Dit kan op bepaalde plaatsen (ten westen van het Groene Strand, bij zuidwest Ameland en op de strandvlakte de Hon) de ontwikkelingen en groei van duintjes stimuleren. De breedte van het strand zal tijdelijk toenemen, ten koste van de onderwateroever. Hierdoor zal tijdelijke een afname plaatsvinden van Habitattype H1110B. De suppleties hebben geen effecten op de Waddenzee. De zand- en slibtoevoer verandert niet door de suppleties. Indien geen suppleties zouden worden uitgevoerd, dan zou de doorgaande sedimenttoevoer naar de Waddenzee, onder invloed van de stijgende zeespiegel en de bodemdaling, leiden tot een doorgaande achteruitgang (structurele erosie) van de kust van Ameland. Op de lange termijn van tientallen jaren is het op peil houden van de sedimentvoorraad van de Noordzeekust van de Waddeneilanden de enige wijze waarop de structurele erosie van deze kust, tot stand kan worden gebracht. Het tegengaan van structurele erosie is noodzakelijk om ook op klange termijn de beschermde natuur op de Waddeneilanden (Amelander duin) in stand te houden.

Memo morfologie

5

Referenties

Arcadis, 2009. Grondonderzoek zandwingebieden Noordzee 2010. Arcadis rapport D03011.006005 de Ronde, 2008. Nadere analyse gedrag suppleties Ameland, Deltares notitie Deltares. Eysink, W.D. (1979) Morfologie van de Waddenzee; gevolgen van zand- en schelpenwinning, WL|Delft Hydraulics, rapport R1336. Eysink, W.D. (1993) Impact of sea level rise on the morphology of the Wadden Sea in the scope of its ecological function; General considerations on hydraulic conditions, sedimenttransports, sand balance, bed composition an impact of sea-level rise on tidal flats ISOS*2 project, Phase 4 , WL|Delft Hydraulics , rapport H1300. Hoeksema H.J., H.P.J. Mulder, M.C. Rommel, J.G. de Ronde, J. de Vlas, J.P.A. Roest, L. Van der Valk, W.D. Eysink, Z.B. Wang, H.J. de Vriend & K.S. Dijkema. (2004) Bodemdalingstudie Waddenzee 2004 : vragen en onzekerheden opnieuw beschouwd Rapport Rijkswaterstaat RIKZ/2004.025. Israël,C.G., 1998 Morfologische ontwikkeling Amelander Zeegat. RWS werkdocument RIKZ/OS/2001.116x Israël,C.G. en A.P. Oost, 2001 Strandhaakontwikkeling op de koppen van de Waddeneilanden. RWS werkdocument RIKZ/OS-98.147x Louters, T, & F. Gerritsen (1994) Met mysterie van de wadden; Hoe een getijde systeem inspeelt op de zeespiegelstijging, Rijkswaterstaat RIKZ, rapport RIKZ-94.040. Ministerie van Economische Zaken (2006) Gaswinning binnen randvoorwaarden; Passende beoordeling van het rijksprojectbesluit gaswinning onder de Waddenzee vanaf de locaties Moddergat, Lauwersoog en Vierhuizen. Rapport. Oost A.P., C.G. Israël en D.W. Dunsbergen, 2000 Kusterosie van noordwest Ameland: ontwikkelingen op verschillende tijdschalen. RWS rapport RIKZ/2000.057. Oost, A.P., B.J. Ens, A.G. Brinkman, K.S. Dijkema, W.D. Eysink, J.J. Beukema, H.J. Gussinklo, B.M.J. Verboom & J.J. Verburgh (1998) Integrale bodemdalingstudie Waddenzee, Nederlandse Aardolie Maatschappij, rapport. Oost, A.P.,1995 Dynamics and sedimentary development of the Dutch Wadden Sea with emphasis on the Frisian inlet. Ph.D. thesis RUU, number 126, Utrecht. Rijkswaterstaat (1998) Sedimentatlas Waddenzee, Ministerie van Verkeer en Waterstaat Rijkswaterstaat Rijksinstituut voor kust en zee; cd-rom. Rijkswaterstaat, 2008. Kustlijnkaarten 2009. Ministerie van Verkeer en Waterstaat Rijkswaterstaat Waterdienst, rapport RWS WD 208.053. Steijn, R.C., G. Hartsuiker en G.K.F.M. van Banning, 1992. Morphodynamic behaviour of “Het Friesche Zeegat”, numerical simulation of the hydroand morphodynamics of a mesotidal inlet in the Dutch wadden Sea. WL | Delft Hydrualics. rapport. Steijn, R.C., 2002. Vormverandering van getijgeulen op buitendeltas door laterale zandtoevoer; Een verkennende studie voor de buitendeltas van de Nederlandse kust. Alkyon Hydraulic Consultancy & Research , rapport A888.

Memo morfologie

Steijn, R.C., 2005. Effectiviteit van vooroeversuppleties langs de Waddenkust : aanzet tot ontwerprichtlijnen voor het ontwerp van vooroeversuppleties. Alkyon Hydraulic Consultancy & Research , rapport A1539. Stive, M.J.F. & W.D. Eysink,(1989) Voorspelling kustlijnontwikkeling 19902090, fase 3; deelrapport 3.1:dynamisch model van het Nederlandse kustsysteem, WL|Delft Hydraulics, rapport H825 IV. TAW (Technische Adviescommissie voor de Waterkeringen), 1984. Leidraad voor de beoordeling van de veiligheid van duinen als waterkering, s84-20. Als bijlage V opgenomen In TAW, 1995. Basisrapport zandige kust; Behorende bij de Leidraad zandige kust. Technische Adviescommissie voor de Waterkeringen, Delft. Van der Spek, A.J.F., A.C. de Kruif & R. Spanhoff. Richtlijnen onderwatersuppleties. Ministerie van Verkeer en Waterstaat, Rijkswaterstaat, Rijksinstituut voor Kust en Zee, raport RIKZ 2007.012. Van Straaten, L.M.J.U., 1964. De bodem der Waddenzee. In: Het Waddenboek, Thieme Zutphen. Van Rooij, S., 2008. Analyses of Amelander Nourishmenst, Deltares report Z4582.12. van Vessem, P. J. Cleveringa & T. Dijkhuis, 2006. Duinwaterkering Ameland : een technisch inhoudelijke beschouwing. Ministerie van Verkeer en Waterstaat Rijkswaterstaat, Rijksinstituut voor Kust en Zee (RWS, RIKZ), Rapport RWS RIKZ 2006.007 Vlas de, J.,e.a., 2005 Monitoring effecten van bodemdaling op Ameland-oost – evaluatiena 13 jaar gaswinning, begeleidingscommissie Monotoring Bodemdaling Ameland. Walburg, L. 2005. Zandvolumes in het Nederlandse kustsysteem. Ministerie van Verkeer en Waterstaat Rijkswaterstaat, Rijksinstituut voor Kust en Zee (RWS, RIKZ), Werkdocument RWS RIKZ/KW/2005.133w. Zwarts, L. (2004). Bodemgesteldheid en mechanische kokkelvisserij in de Waddenzee. Ministerie van Verkeer en Waterstaat, Rijkswaterstaat RIZA rapport RIZA/2004.028. incl. cd-rom.

Bijlage 2

Memo Duinen Ameland

Centrum Landschap

memo Aan Dr. Thomas J. Vanagt Grontmij|AquaSense Visserijweg 14a 4486 CX COLIJNSPLAAT

Op uw verzoek Volgens afspraak Ter informatie Ter goedkeuring Voor verdere behandeling Ten behoeve van bespreking

V AN

Stukken graag retour

Pieter Slim

Met dank voor inzage DOORKIESNUMMER

E - M AI L

(0317) 48 59 07

[email protected]

D AT U M

BI JLAGE(N )

31 augustus 2009

ONDERWERP

Passende Beoordeling Ameland

Concept

Passende beoordeling zandsuppleties Ameland Vooraf Alterra is goed geïnformeerd over de ecologie van Ameland vanwege meer dan 20 jaar doorlopend onderzoek naar ecologische effecten van bodemdaling door gaswinning (http://www.interwad.nl/Home.bodemdaling.0.html) op het oostelijke deel van dit Waddeneiland. Hieruit is een grote mate van voorspelbaarheid van effecten op de ecologie gebleken. Daarnaast wordt door Alterra in het kader van het Wageningen UR-speerpunt Kust en Zeeonderzoek een aioproject uitgevoerd naar duinvorming langs de kust (http://www.imares.wur.nl/NL/onderzoek/zee-en-kustzones/2kustverdediging/). Veldwerk vindt plaats aan de Noordzeekust van Ameland ter hoogte van het ‘groene strand’ bij Ballum. Tenslotte wordt een verkennend onderzoek uitgevoerd om een methode te ontwikkelen voor geautomatiseerde kartering van Natura 2000 Habitattypen van de kustzone. Behalve toepassing van Remote Sensing en GIS is hiervoor afgelopen seizoen 2009 op Ameland uitgebreid veldwerk verricht ten behoeve van validatie van de resultaten. De nauwkeurigheid van de ontwikkelde methode benadert die van klassieke karteringen. Een rapportage hierover is in voorbereiding. Aan de effecten van saltspray en sandspray is door Alterra veel aandacht besteed in het kader van de 2e Maasvlakte en vooral bij onderzoek naar de effecten van de aanleg van een eventuele luchthaven in de Noordzee (http://www2.alterra.wur.nl/Webdocs/PDFFiles/Alterrarapporten/AlterraRapport1092.pdf).

Alterra b.v. 6700 AA Wageningen

Alterra en het departement

B E Z O E K AD R E S

TELEFOON

Gebouwnummer 100+101

(0317) 48 07 00

Wageningen Universiteit werken

Droevendaalsesteeg 3

FAX

binnen Wageningen UR samen

6708 PB Wageningen

(0317) 41 90 00

op het gebied van onderzoek

INTERNET

en onderwijs ten behoeve van

www.alterra.wur.nl

de groene ruimte.

Omgevingswetenschappen van

Postbus 47

Strandsuppletie Ameland West (km 2-4) Over de kop van het eiland is Alterra minder goed geïnformeerd over het traject van ca. paal 2-4 omdat het karteringsonderzoek in het westen van het eiland niet zuidelijker reikt dan ca. paal 2.5. Van daar to paal 4 zijn in beperkte mate de kwalificerende habitats ‘Eenjarige vegetatie op vloedmerken’ (Habitattype 1210), ‘Embryonale wandelende duinen (Ht 2110), maar wel vooral ‘Wandelende duinen op de strandwal met Ammophila arenaria’(Ht 2120) en natuurlijk ’Vastgelegde kustduinen met kruidvegetatie’(Ht 2130) vastgesteld. Strandsuppletie zal waarschijnlijk de Habiattypen 1210 en 2110 bedelven en daarmee vernietigen. Door deze suppletie is verder effect te verwachten op het gebied ten oosten en mogelijk ook ten zuiden hiervan, vooral door opvolgend zandtransport door water en wind. In het gebied ten oosten van pl 4 vindt een bijzonder waardevolle natuurlijke ontwikkeling plaats door de aanlanding via de buitendelta van het Bornrif, een grote zandplaat. Grote natuurwaarden hebben zich hier ontwikkeld in de vorm van een strand, onbegroeide duinen (heuse barchanen) en in de luwte daarvan onder minder dynamische omstandigheden, een ‘groen strand’ met deels pioniervegetaties van het wad, kweldervegetaties en vegetaties met kenmerken van vochtige duinvalleien. De laatste hebben zich ontwikkeld onder invloed van zoete kwel afkomstig van de zuidelijk daarvan gelegen duinen. Een belangrijke broedkolonie van kustvogels heeft zich hier gevestigd. Kwalificerende habitattypen die in belangrijke mate en in kwalitatief goede toestand zijn aangetroffen zijn ‘Bij eb droogvallende slikwadden en zandplaten’ (Ht 1140), ‘Eenjarige pioniersvegetatie van slik- en zandgebieden met Salicornia ssp. en andere zoutminnende soorten’ (Ht 1310), ‘Atlantische schorren’ (Ht 1330), Ht 2110 en in beperkte mate Ht 1210. Verder zijn er vanzelfsprekend de achterliggende en belangrijke Htn 2120 en 2130. Het effect van deze ontwikkelingen die nog steeds doorgaan, strekt zich nu reeds naar het oosten uit tot ca. paal 11. Grote hoeveelheden zand die op natuurlijke wijze hier terecht zijn gekomen, zullen zich mettertijd langs de Amelandse Noordzeekust verder naar het oosten verplaatsen. Onder andere omstandigheden zou ook zand van de strandsuppletie ‘om de zuid’ getransporteerd kunnen worden richting ‘Tonneduinen’ en Natura 2000-gebied ‘Waddenzee’ alwaar het de duinen en het kwijnende kweldertje ‘Vogelpolle’ (o.a. Ht 1330) met een uiterst belangrijke broedkolonie van kustvogels (Grote stern, Noordse stern, Visdief, Kokmeeuw) positief zou kunnen beïnvloeden. Daarmee is mogelijk sprake van een cumulatief effect met de MER-plichtige dijkverzwaring van het Wetterskip Fryslân. Duinverzwaring (km 13-13.4) In de kleine kuststrook tussen paal 13 en 13.4 zijn naast Ht 1140, strand, onbegroeid duin, en in geringe mate Ht 1210, natuurlijk vooral ‘witte duinen’(Ht 2120) en ‘grijze duinen’ (Ht 2130) aanwezig, met in de laatste habitat struweelontwikkeling. Met het naar achteren opschuiven van deze duinen worden deze Habitattypen vernietigd. Voor dit gebied wordt verder verwezen naar de bijdrage van het NatuurCentrum Ameland. Strandsuppletie Ameland Midden (km 11.4-20) Langs de uitgebreide kuststrook tussen paal 11.4 en 20 (een derde van Amelands Noordzeekust) komen naast strand en onbegroeid duin uitgebreide oppervlakten kwalificerende habitats voor: Ht 1140, ‘witte duinen’ (Ht 2120) en grijze duinen’ (Ht 2130). Maar ook Ht 1210 en 2110 zijn aanwezig. Deels bevinden zich achter de ‘witte duinen’ ‘Duinen met Hippophae rhamnoides’ (Ht 2160), ‘Duinen met Salix repens ssp. argentea’ (Ht 2170) en ‘Vochtige duinvalleien’ (Ht 2190). De beide laatste zijn van zeer hoge kwaliteit. De duinvalleien zijn mede te danken aan recente natuurontwikkeling van de natuurbeheerorganisatie ‘It Fryske Gea’. Strandsuppletie zal waarschijnlijk (initiële stadia van) de Habitattypen 1210 en 2110 bedelven en daarmee vernietigen. Instuiving van suppletiezand naar gebied achter de zeereep zou significante effecten zou kunnen hebben. Basenminnende soorten hebben wellicht tijdelijk betere vestigingskansen door lichte kalkaanrijking. Kans op significant verhoogde mineralisatie door aanrijking met basen uit suppletiezand wordt gering geacht.

Door deze suppletie is verder effect te verwachten op het gebied ten oosten van paal 20, vooral door opvolgend zandtransport middels water en wind. Strandsuppletie en vooroeversuppletie De voorgenomen suppleties bestaan voornamelijk uit strandsuppleties en vooroeversuppleties. Omdat er van nature kustlangs zandtransport plaatsvindt in oostelijke richting, zal bij de voorgenomen activiteiten een deel van het suppletiezand in verder gelegen oostelijke delen terechtkomen. Verondersteld is wel dat het gebied voorbij de NAM-locatie op De Hon, met een grote oppervlakte uiterst waardevolle embryonale duinen, met een belangrijke broedkolonie van kustvogels (Stormmeeuw, Kleine mantelmeeuw), en met potenties voor een gedeeltelijke ontwikkeling naar een ‘groen strand’ (Ht 1310 en 1330), hiermee worden gevoed. Dit tot de Natura 2000-gebieden ‘Noordzeekustzone’ en ‘Waddenzee’ behorende gebied is een van Nederlands meest natuurlijke landschappen. Het door water en wind verplaatste zand wordt bij vooroeversuppleties op een meer natuurlijke wijze (met behulp van natuurlijke processen) gesorteerd en afgezet, en verdient daarom vanuit de ecologie sterk de voorkeur boven strandsuppleties. De meer klassieke strandsuppleties worden tegenwoordig om deze redenen steeds meer als ongewenst beschouwd en steeds minder toegepast. Suppleties ten oosten van km 17 Ten oosten van paal 17 vinden nog over een lengte van 3 km suppleties plaats. De vraag doet zich hierbij voor omtrent de noodzaak van deze kustversterking. In de Kooiduinen ten zuiden van deze kust is destijds een deltakering aangebracht die aansluit op de Waddenzeedijk. Voorbij paal 17 wordt met suppletie geen enkel kustveiligheidsbelang gediend. Integendeel, het duingebied ten oosten van paal 17 is recent onder beheer gekomen van ‘It Fryske Gea’, en het is immers de bedoeling vanaf hier naar het oosten ruimte geven aan ‘dynamisch kustbeheer’. Er vond recent natuurontwikkeling plaats door duinvalleien af te graven, en door instromend zeewater vanuit het oosten juist meer toegang tot het gebied te geven. Een ‘washover’ in de zeereep tussen paal 21 en 22 is na korte tijd op natuurlijke wijze weer gesloten geraakt. Momenteel wordt juist onderzocht of het mogelijk is om delen van het gebied vanuit het noorden of zuiden weer toegankelijk te maken voor zeewater. Het bodemdalingonderzoek heeft geleerd dat, aan de Waddenzeekant van de kust van Ameland, de kwelders die aan de meest dynamische omstandigheden zijn blootgesteld de (toekomstige) zeespiegelstijging hoogstwaarschijnlijk bij kunnen houden. Aan de Noordzeekust van Ameland onder evenzeer de meest dynamische omstandigheden, zijn sinds de invoer van het dynamisch kustbeheer de duinen nog nooit zo hoog geweest (tot meters hoger) en wordt de zeereep breder, mogelijk ook door zandsuppleties ver naar het westen. Ook hier ontstaan embryonale duinen aan de voet van de ‘witte duinen’ van de zeereep. Saltspray en sandspray Effecten van ‘saltspray’ en, in geringere mate, van ‘sandspray’ zijn zeer belangrijk voor de waardevolle natuur langs de kust; met name voor flora en vegetatie. Het belang van saltspray voor de Nederlandse kust vertaalt zich in een flora en vegetatie van het open duinlandschap van vooral de ‘grijze duinen’ die, met name in Europees perspectief, van zeer groot belang zijn. De meeste Nederlandse Rode Lijst-soorten komen voor in onze duinen. Bijna ons gehele duingebied is Natura 2000-gebied. Tegelijkertijd is dit veel minder het geval met onze bossen. Bij verstruweling en verbossing neemt de natuurwaarde in de duinen sterk af. Saltspray nu, voorkomt of remt deze ontwikkeling van houtige gewassen en draagt daardoor sterk bij aan de bijzonder hooggewaardeerde flora en vegetatie van de kustduinen. Sandspray is ook van belang voor de natuurwaarden in het duinlandschap. Vastleggen van de vegetatie (ook helmaanplant) draagt bij aan fixatie van het landschap en bevordert struweelontwikkeling. Verstuiving en instuiving van vers (kalkrijk) zand bevordert jonge vegetatiestadia van het open duinlandschap en houdt daarmee de hoge natuurwaarden (zie hierboven onder saltspray) in stand of vertraagt de achteruitgang daarvan. Tenslotte zorgt instuivend zand ook voor ophoging van het maaiveld (meer dan men geneigd is te denken) en is de invloed daarvan tot op enkele honderden meters vanaf de zeereep merkbaar.

Cumulatieve effecten en mitigatie Van onderlinge cumulatieve effecten zal bij de nu voorgestelde suppleties niet gauw sprake zijn. Wat betreft bodemdaling als gevolg van gaswinning worden door ons geen cumulatieve effecten met de voorgestelde suppleties verwacht. De gaswinning op Ameland vanaf 1985 kent een gemeten werkelijke bodemdaling van ca. 30 cm in het diepste punt van de bodemdalingschotel (waarvan de periferie tot bij Buren reikt). Deze winning is daarmee veel omvangrijker dan de nieuwe gaswinningen onder de Waddenzee vanuit Moddergat, Lauwersoog en Vierhuizen. Op Ameland is bij de bestaande gaswinning gebleken dat in de meest dynamische habitats (maar niet in de voor de zee moeilijk toegankelijke duinvalleien) de natuurlijke dynamiek (nagenoeg) in staat is geweest met opslibbing en opstuiving voor bodemdaling te compenseren (zie Suppleties ten oosten van km 17). Van de veel verder weg gelegen nieuwe gaswinningen met veel geringere volumes verwachten wij geen cumulatieve effecten aan de Amelandse Noordzeekust. Cumulatieve effecten van eerdere en de nu voorgestelde suppleties kunnen niet worden uitgesloten. Vanuit de ecologie zijn voor strandgemeenschappen hersteltijden van belang omdat bij nieuwe suppleties het strandleven opnieuw onder het zand wordt bedolven. In het voorgestelde gebied zijn er eerder suppleties geweest in 2003 en in 2006 (vooroever paal 12-17 en strand paal 11-16). Als mitigatie zijn een aantal eenvoudige maatregelen mogelijk. Voor broedkolonies van kustvogels (en vanwege recreatiebelangen) is suppletie in het zomerseizoen te vermijden. Maar ook tijdens najaars- en voorjaarstrek waarbij het strand gebruikt wordt om te foerageren moet niet worden gesuppleerd. Vooroeversuppletie zal in belangrijke mate mitigeren ten opzichte van strandsuppleties: op het droge strand zullen minder kwalificerende habitats onder substraat worden bedolven en een meer natuurlijke sortering, transport en afzetting vindt plaats. Tenslotte zou een beperking van de suppleties tot westelijk van paal 17 een belangrijke mitigerende maatregel zijn.

Bijlage 3

Bijlage Verstoring

1

Effecten van verstoring

Om een beeld te krijgen van de mate waarin een soort verstoord wordt, moet gekeken worden gedurende welke periode welk oppervlak aan leefgebied verstoord wordt. Voor verschillende relevante soorten uit de Noordzeekustzone wordt in deze bijlage een dergelijke berekening gemaakt. Parameters • Als eerste parameter is er de verstoringsafstand. Deze is soortsafhankelijk. Voor vogels is uitgegaan van de verstoringsafstanden zoals beschreven in Krijgsveld et al. (2008) met als parameters ‘water’ en ‘vluchten’ voor foeragerende/rustende vogels. Voor de toppereend is gebruikt gemaakt van de afstand vermeld in Platteeuw en Beekman (1994). Voor zeezoogdieren is gebruik gemaakt van de boven- en ondergrenzen uit Arends et al. (2008); voor zeehonden is eveneens gewerkt met de afstand vermeld in van Duin et al. (2008).

• Tweede parameter is de foerageerdiepte van de verschillende soorten, aangegeven als minimum en maximum diepte (verschillende bronnen, zie soortenprofielen). Zeker voor dieren die op de bodem foerageren, bepaalt deze parameter tot hoever uit de kust ze kunnen foerageren, en dus hoe groot hun foerageergebied is. Voor de Eider en de Zwarte zee-eend zijn 2 verschillende diepte-ranges aangegeven: de maximale en de optimale. Randvoorwaarden • De volgende waardes komen uit het aanwijsbesluit: ° Zeewaartse grens NZKZ: 5556 meter (= 3 zeemijl) ° Oppervlakte NZKZ: 1.231.340.000 m2 ° Oppervlakte H1110B: 252.370.000 m2 • De volgende waardes worden aangenomen of geschat: ° Breedte strand: 500 m (afstand van duinvoet tot laagwaterlijn) ° Lengte strand: 125.000 m (stranden Waddengebied) ° Lengte NZKZ: 177.000 m (Petten tot Duitse grens) • Op basis van bovenstaande waardes kunnen volgende getallen berekend worden: ° Oppervlakte strand: 62.500.000 m2 ° Oppervlakte subtidale deel NZKZ:1.168.840.000 m2 (= Oppervlakte NZKZ – Oppervlakte strand) • Er wordt uitgegaan van een schip dat suppletieactiviteiten uitvoert op 1000m van de kust • Voor de verschillende suppletiewerkzaamheden wordt uitgegaan van de berekeningen uit tabel 2.3. Hieruit kan berekend worden hoelang er uiteindelijk effectief gesuppleerd zal worden (activiteiten binnen de eerste kilometer):

I&M-1010547-TV/jj, revisie Pagina 4 van 8

Effecten van verstoring

Lostijd per cyclus Duur cyclus Verhouding lostijd/cyclus Netto duur Totale lostijd Lostijd

Rainbowen 1,5 uur 3,5 uur 43%

Dumpen 0,3 uur 2,2 uur 11%

Persen 1,5 uur 3,5 uur 43%

Totaal

166 dagen 72 dagen

107 dagen 12 dagen

312 dagen 134 dagen

585 dagen 218 dagen 37%

• Per jaar wordt dus, bij inzet van 1 schip, gedurende 37% van de tijd gesuppleerd. Bij inzet van 2 schepen wordt dit 30%, enz. • Er wordt uitgegaan van 1, 2 of 5 schepen die tegelijkertijd aan het suppleren zijn (i.e., op 1000 meter uit de kust liggen) • De foerageercapaciteit van een soort wordt homogeen gesteld op 24 uur per dag en 365 dagen per jaar. • Er wordt geen onderscheid gemaakt in geschiktheid binnen de foerageerrange van een soort.


2

Werkwijze

• Op basis van de verstoringsafstand, kan per soort een oppervlakte berekend worden als een cirkel rondom een supplerend schip, met de verstoringsafstand als straal (dus oppervlakte = verstoringsafstand 2 X pi). Indien de verstoringsafstand groter is dan 1000 m, is de bereking uitgevoerd volgens onderstaand diagram:

verstoringsafstand

Schip 1000 m

Kustlijn

• Op basis van de diepterange van foerageren, kan, gebruik makend van een totale lengte

• • •

•

van de NZKZ, berekend worden wat het potentiele foerageeroppervlak is. Het maximale oppervlak is begrensd door het maximale oppervlak van de NZKZ. Voor habitatsoorten is hierbij nog een onderscheid gemaakt tussen het totale oppervlak van NZKZ en het totale oppervlak van habitatrichtlijngebied. De verhouding tussen de verstoorde oppervlak rond een schip, en het totale foerageeroppervlak, geeft weer hoeveel % van het foerageergebied er verstoord wordt. Dit is berekend voor de situatie waarbij er met 1, 2 of 5 schepen gewerkt zou worden. Dit % verstoord oppervlak is dan vermenigvuldigd met de verstoringstijd (60%, zie hoger), om uit te komen bij de mate van verstoring als product van de daarin waarin een bepaald % foerageergebied verstoord wordt. Zeker voor soorten met een duidelijke seizoensvoorkeur, dient opgemerkt te worden dat de aanname van 24 uur per dag / 365 dagen per jaar, niet overeenstemt met de realiteit. Voor deze soorten kan dus van een worst case scenario uitgegaan worden: verstoring gedurende 100% van de foerageertijd. In dit geval moet men dus enkel naar het % verstoord oppervlak te kijken. Voor cumulatie is dezelfde redenering gevolgd. De verstoorde tijd hierbij is 31%. Op dezelfde wijze als hoger uitgelegd is een verstoringscirkel rond een schip berekend, en deze is vermenigvuldigd met de verstoorde tijd. Het cumulatief effect is dan de optelsom van de mate van verstoring (%) van suppleren en varen.


Werkwijze

Soort

verstoringsafstand (m)

Verstoorde oppervlak

foerageerdiepte (m)

totaal opp. foereageergebied in NZKZ

verstoord deel foerageergebied in Noordzeekustzone (%) bij N schepen

breedte foera1 2 geerstrook 75 17.663 0 20 5556 1.168.840.000 0,00 0,00 Aalscholver 0,54 1,09 875 2.404.063 0 9 2500 442.500.000 Roodkeelduiker 875 2.404.063 0 10 3000 531.000.000 0,45 0,91 Parelduiker 50 7.850 0 10 3000 531.000.000 0,00 0,00 Dwergstern 1,23 2,46 1500 6.532.500 0 10 3000 531.000.000 Eider 1500 750.000 0 3 250 44.250.000 1,69 3,39 Eider1 500 400.000 0 4,.5 400 70.800.000 0,56 1,13 Topper 0,60 1,21 1500 7.065.000 2 20 5356 1.168.840.000 Zwarte Zee-eend 2 1500 7.065.000 5 15 5056 894.912.000 0,79 1,58 Zwarte Zee-eend 4800 45.772.800 0 20 5556 1.168.840.000 3,92 7,83 Zeehond 1,90 3,80 4800 4.800.000 0 20 500 252.370.000 Zeehond* 3150 21.878.325 0 20 5556 1.168.840.000 1,87 3,74 Zeehond 3150 3.150.000 0 20 500 252.370.000 1,25 2,50 Zeehond* 0,68 1,36 1700 7.937.300 0 20 5556 1.168.840.000 Zeehond 1700 1.700.000 0 20 500 252.370.000 0,67 1,35 Zeehond* 1,53 3,06 2800 17.908.800 0 20 5556 1.168.840.000 Bruinvis 1,11 2,22 2800 2.800.000 0 20 500 252.370.000 Bruinvis* 0,22 0,45 800 2.604.800 0 20 5556 1.168.840.000 Bruinvis 800 800.000 0 20 500 252.370.000 0,32 0,63 Bruinvis* * Enkel rekening houdend met het deel van de NZKZ waarvoor deze soorten aangewezen zijn (habitatrichtlijngebied) min max

1 2

Optimale foerageerdiepte Optimale foerageerdiepte


% verstoorde tijd

Mate van verstoring (%)

0,37 0,37 0,37 0,37 0,37 0,37 0,37 0,37 0,37 0,37 0,37 0,37 0,37 0,37 0,37 0,37 0,37 0,37 0,37

0,00 0,20 0,17 0,00 0,46 0,63 0,21 0,22 0,29 1,45 0,70 0,69 0,46 0,25 0,25 0,57 0,41 0,08 0,12

5 0,01 2,72 2,26 0,01 6,15 8,47 2,82 3,02 3,95 19,58 9,51 9,36 6,24 3,40 3,37 7,66 5,55 1,11 1,58

Werkwijze

Soort

verstoringsafstand (m)

verstoorde oppervlak

foerageerdiepte (m)

min

max

breedte foerageerstrook

totaal opp. foereageergebied in NZKZ

Mate van verstoring (%)

Verstoord opp rond schip

% verstoord deel

% verstoorde tijd

Mate van verstoring varen (%)

Aantal schepen

Cumulatief effect

1

2

1

2

Aalscholver

75

17663

0

20

5556

1168840000

0,00

17662,5

0,00

0,31

0,00

0,00

0,00

0,00

0,00

Roodkeelduiker

875

2404063

0

9

2500

442500000

0,20

2404062,5

0,54

0,31

0,17

0,17

0,34

0,37

0,54

Parelduiker

875

2404063

0

10

3000

531000000

0,17

2404062,5

0,45

0,31

0,14

0,14

0,28

0,31

0,45

Zwarte Zee-eend

1500

7065000

2

20

5356

1168840000

0,22

7065000

0,60

0,31

0,19

0,19

0,37

0,41

0,60

Zwarte Zee-eend

1500

7065000

5

15

5056

894912000

0,29

7065000

0,79

0,31

0,24

0,24

0,49

0,54

0,78

Zeehond

4800

45772800

0

20

5556

1168840000

1,45

72345600

6,19

0,31

1,92

1,92

3,84

3,37

5,29

Zeehond

3150

21878325

0

20

5556

1168840000

0,69

31156650

2,67

0,31

0,83

0,83

1,65

1,52

2,35

Zeehond

1700

7937300

0

20

5556

1168840000

0,25

9074600

0,78

0,31

0,24

0,24

0,48

0,49

0,73

Bruinvis

2800

17908800

0

20

5556

1168840000

0,57

24617600

2,11

0,31

0,65

0,65

1,31

1,22

1,87

Bruinvis

800

2604800

0

20

5556

1168840000

0,08

2009600

0,17

0,31

0,05

0,05

0,11

0,14

0,19


Bijlage 4

Overzicht natuurwaarden

1

1 Waddenzee

1.1 Gebiedsbeschrijving De Nederlandse Waddenzee is onderdeel van het internationale waddengebied dat zich uitstrekt van Den Helder tot Esbjerg (Denemarken). Het is een natuurlijk en dynamisch zoutwatergetijdengebied dat bestaat uit een complex van diepe geulen en ondiep water met zand- en slibbanken, waarvan grote delen bij eb droog vallen. Deze banken worden doorsneden door een fijn vertakt stelsel van geulen. Langs het vasteland en op de eilanden liggen verspreid kweldergebieden, die door grote verschillen in vocht- en zoutgehalte bijdragen aan een zeer diverse flora en vegetatie. De kwelders langs de vastelandskust zijn tot stand gekomen door menselijk ingrijpen in de kwelderbodem. Op de overgang van de hoge, groene kwelders en de lager gelegen, nattere landaanwinningskwelders ligt een natuurlijke afslagrand, de zogenaamde kwelderklif. De kwelders op de Waddeneilanden hebben een natuurlijke geomorfologie, met geleidelijke hoogtegradiënten, meanderende kwelderkreken en afwisseling in de mate van natuurlijke drainage. De bodem is over het algemeen zandig, mede door de invloed van stuivend zand uit de nabijgelegen duingebieden. De geleidelijke overgangen van het wad richting duin leveren een grote biodiversiteit op. Enkele voorbeelden hiervan zijn de Boschplaat op Terschelling, Nieuwlandsreid (Zoute Weide) op Ameland en de Oosterkwelder op Schiermonnikoog. Er is een nagenoeg ongestoorde hydrodynamiek en geomorfologie aanwezig, waarin natuurlijke processen zorgen voor instandhouding en ontwikkeling van karakteristieke ecotopen en habitats en de grenzen van land en water voortdurend wijzigen. Dit is ook duidelijk zichtbaar aan diverse “wandelende” eilanden zoals Rottummerplaat. Tussen Harlingen en Terschelling ligt het door een dijklichaam beschermde eiland Griend dat belangrijke vogelkolonies herbergt. Het landschap kenmerkt zich door zijn vrijwel ongerepte en weidse en open karakter. De identiteit van het Waddengebied wordt mede bepaald door de natuurlijke samenhang tussen Waddenzee, Waddeneilanden, Noordzeekustzone en de vastelandkust en de karakteristieke overgangen tussen land en zee, zoet en zout en droog en nat. 1.2 Landschappelijke context en kenmerken begrenzing De Waddenzee behoort tot het Natura 2000-landschap “Noordzee, Waddenzee en Delta”. De ligging van de habitattypen en van de leefgebieden van de soorten waarvoor het gebied is aangewezen, vormt het uitgangspunt voor de begrenzing van de Habitatrichtlijngebieden. Dit is inclusief terreindelen die in kwaliteit zijn achteruitgegaan of gedegenereerd. Daarnaast omvat het begrensde gebied ook natuurwaarden die integraal onderdeel uitmaken van de ecosystemen waartoe de betreffende habitattypen en leefgebieden van soorten behoren, alsmede terreindelen (incl. nieuwe natuur) die noodzakelijk worden geacht om de betreffende habitattypen en leefgebieden van soorten in stand te houden en te herstellen. Bij de keuze en de afbakening van de gebieden is geen rekening gehouden met andere vereisten dan die verband houdend met de instandhouding van de natuurlijke habitats en de wilde flora en fauna. Het Vogelrichtlijngebied Waddenzee wordt gekenmerkt door de aanwezigheid van zoute kustwateren, intergetijdengebieden, kwelders en duingebieden die als geheel het leefgebied vormen van een aantal in artikel 4 van de Richtlijn bedoelde vogelsoorten. Het is een watergebied dat het leefgebied vormt van soorten van Bijlage I (art. 4.1) en tevens fungeert als broedgebied, overwinteringgebied en rustplaats in de trekzone van andere trekvogelsoorten (art. 4.2). De begrenzing van het Vogelrichtlijngebied is zo gekozen dat een in landschappelijk en vogelkundig opzicht samenhangend geheel is ontstaan dat voorziet in de beschermingsbehoefte met betrekking tot het voortbestaan en/of voortplanten van bedoelde vogelsoorten.

, revisie Pagina 4 van 35

1 Waddenzee

1.3 Begrenzing en oppervlakte De begrenzing van het Natura 2000-gebied is aangegeven op de bij de aanwijzing behorende kaart. Op hoofdlijnen bestaat het Natura 2000-gebied uit: de Waddenzee, inclusief het estuarium van de Eems-Dollard, dat grotendeels begrensd wordt door de waterkerende dijken van het vasteland, van de Waddeneilanden, de Afsluitdijk en bij het ontbreken daarvan de overgang van de eilandkwelders naar de duingebieden. In de zeegaten en ten oosten van Schiermonnikoog is de grens getrokken op grond van die van de Planologische Kernbeslissing Waddenzee (PKB)5. Het Natura 2000-gebied en het PKB-gebied vallen grotendeels samen. Belangrijkste verschillen zijn Polder Breebaart (bij Termunterzijl) en Oostelijk Ras (De Plaat onder West-Terschelling), die deel uitmaken van het Natura 2000-gebied maar niet van het PKB-gebied. Het Natura 2000-gebied beslaat een oppervlakte van 271.023 ha. Dit betreft de totale oppervlakte van het Vogelrichtlijngebied zoals dat nu wordt gewijzigd dan wel aangewezen. Het Habitatrichtlijngebied dat nu wordt aangewezen, betreft de Waddenzee zonder het estuarium van de Eems-Dollard: 249.171 ha. Van het estuarium (ruim 15.000 ha) zijn in mei 2003 de Dollard en de droogvallende platen bij de Europese Commissie als Habitatrichtlijngebied aangemeld. Het open water van de Eems is in 2007 aangemeld. Het estuarium zal in een later stadium in overleg met Duitsland als Habitatrichtlijngebied worden aangewezen (zie ook kaart). Deze cijfers betreffen bruto-oppervlakten omdat bij de berekening geen rekening is gehouden met niet op de kaart, tekstueel uitgesloten delen. 1.4 Habitatrichtlijn: habitattypen Het gebied is aangewezen voor de volgende natuurlijke habitats opgenomen in bijlage I van de Habitatrichtlijn, waarvoor het gebied een bijdrage levert aan de instandhouding op landelijk niveau. Ten behoeve van de nationale uitwerking van de Habitatrichtlijn is een deel van de habitattypen verdeeld in subtypen, vanwege de zeer ruime variatie in fysieke omstandigheden en soortensamenstelling. De namen van de habitattypen en daarvan afgeleide subtypen zullen verder met hun verkorte namen worden aangeduid. Prioritaire habitattypen en habitatrichtlijnsoorten zijn in bijlagen I en II van de Habitatrichtlijn en in dit besluit aangeduid met een sterretje (*). H1110 Permanent overstroomde zandbanken Doel Behoud oppervlakte en verbetering kwaliteit permanent overstroomde zandbanken, getijdengebied (subtype A). Toelichting Het habitattype permanent overstroomde zandbanken, getijdengebied (subtype A), dat momenteel landelijk een matig ongunstige staat van instandhouding kent, is nagenoeg beperkt tot de Waddenzee. Het habitattype betreft hier de ondiepe delen tussen platen (waarvan de platen zelf onderdeel uitmaken van habitattype H1140 slik- en zandplaten) en diepe geulen met hoge stroomsnelheden. Kwaliteitsverbetering is vooral mogelijk door een deel van de mosselbanken betere ontwikkelingskansen te bieden (diverse stadia van ontwikkeling aanwezig) en door het herstel van de omvang en samenstelling van de visstand. Kenmerkend voor het systeem is de functionele samenhang van verschillende deelsystemen zoals eb- en vloedgeulen en droogvallende platen (H1140). Herstel van zoet-zout gradiënten is tevens van belang voor verbetering van de kwaliteit van dit habitattype. H1140 Slik- en zandplaten Doel Behoud oppervlakte en verbetering kwaliteit slik- en zandplaten, getijdengebied (subtype A). Toelichting De Waddenzee is het belangrijkste gebied voor het habitattype slik- en zandplaten, getijdengebied (subtype A). De oppervlakte van de platen is hier nagenoeg natuurlijk. Wat de kwaliteit betreft is enerzijds behoud van de morfologische variatie van belang: de afwisseling tussen platen met een verschillende hoogteligging, mate van dynamiek en sedimentsamenstelling, anderzijds de overgangen daartussen en de overgangen naar diepere geulen en naar habitattypen permanent overstroomde zandbanken (H1110) en zilte pionierbegroeiingen


1 Waddenzee

(H1310). Kansen voor verbetering van de kwaliteit liggen met name bij herstel van droogvallende mosselbanken (en de daarbij behorende levensgemeenschappen) en bodemfauna en bij uitbreiding van zeegras- en ruppia-velden. Onder meer herstel van geleidelijke zoet-zoutovergangen is hiervoor van belang. Voor de mosselbanken op de droogvallende platen wordt gestreefd naar een toename van de oppervlakte. Het betreft een zeer dynamisch habitattype waarvan de exacte locatie en de oppervlakte jaarlijks sterk kunnen wisselen ten gevolge van erosie- en sedimentatieprocessen. H1310 Zilte pionierbegroeiingen Doel Behoud oppervlakte en kwaliteit. Toelichting Zilte pionierbegroeiingen, zeekraal (subtype A) zijn als matig ongunstig beoordeeld. Dit komt met name door de achteruitgang van het habitattype in het Deltagebied. Aan de vastelandskust is de oppervlakte van zilte pionierbegroeiingen, zeekraal (subtype A) momenteel hoog als gevolg van de kwelderwerken. Zilte pionierbegroeiingen, zeevetmuur (subtype B), verkeren in een gunstige staat van instandhouding. H1320 Slijkgrasvelden Doel Behoud oppervlakte en kwaliteit. Toelichting De goed ontwikkelde vorm van het habitattype slijkgrasvelden komt van oorsprong niet in het Waddengebied voor. Het wordt niet mogelijk geacht de hier aanwezige matig ontwikkelde vormen van het habitattype met de exoot engels slijkgras in goede kwaliteit te herstellen. H1330 Schorren en zilte graslanden Doel Behoud oppervlakte en verbetering kwaliteit schorren en zilte graslanden, buitendijks (subtype A). Behoud oppervlakte en kwaliteit schorren en zilte graslanden, binnendijks (subtype B). Toelichting Het habitattype schorren en zilte graslanden verkeert in een matig ongunstige staat van instandhouding. De Waddenzee is één van de belangrijkste gebieden in ons land voor schorren en zilte graslanden, buitendijks (subtype A). Voor de kwaliteit is het van belang de aanwezige variatie aan verschillende hoogtezones (inclusief pionierkwelders van zilte pionierbegroeiingen, H1310), geomorfologische vormen (groene stranden, slufters, zandige kwelders, kleiige kwelders) en beheersvormen (beweide en onbeweide kwelders) te behouden of te herstellen. H2110 Embryonale duinen Doel Behoud oppervlakte en kwaliteit. Toelichting Het Waddengebied is verreweg het belangrijkste gebied in ons land voor dit habitattype. Naast de Waddenzee komen embryonale duinen voor in aangrenzende Natura 2000-gebieden, met name in Noordzeekustzone (007) en ook op sommige waddeneilanden. Behoud oppervlakte geldt binnen de (sterke) natuurlijke fluctuaties, en kan gebeuren door behoud van het dynamische landschap met dit habitattype. H2120 Witte duinen Doel Behoud oppervlakte en kwaliteit. Toelichting Het Waddengebied is het belangrijkste gebied in ons land voor dit habitattype. Het komt hier in goede kwaliteit en over grote oppervlakten voor. Behoud van de oppervlakte geldt binnen de (sterke) natuurlijke fluctuaties. H2130 *Grijze duinen Doel Behoud oppervlakte en kwaliteit grijze duinen, kalkrijk (subtype A) en behoud oppervlakte en verbetering kwaliteit grijze duinen, kalkarm (subtype B). Toelichting Het habitattype grijze duinen komt over een geringe oppervlakte in het gebied voor. Het betreft zowel duingraslanden van relatief kalkrijk als relatief kalkarm substraat.


1 Waddenzee

H2160 Duindoornstruwelen Doel Behoud oppervlakte en kwaliteit. Toelichting Het habitattype duindoornstruwelen is over een kleine oppervlakte aanwezig op enkele plekken op de waddeneilanden. Uitbreiding van het habitattype duindoornstruwelen kan ten koste gaan van onder meer habitattypen grijze duinen (H2130) en vochtige duinvalleien (H2190). Omdat de landelijke staat van instandhouding gunstig is wordt behoud van oppervlakte en kwaliteit nagestreefd. H2190 Vochtige duinvalleien Doel Behoud oppervlakte en kwaliteit vochtige duinvalleien, kalkrijk (subtype B). Toelichting Het habitattype vochtige duinvalleien, kalkrijk (subtype B) komt voor op verzoetende delen van strandvlakten en levert thans een geringe relatieve bijdrage aan het bereiken van het landelijk doel. De begroeiingen zijn zeer jong. Verwacht wordt dat dit habitattype zich spontaan zal uitbreiden door verdere verzoeting. Het areaal binnen het gebied wisselt tengevolge van de natuurlijke dynamiek. 1.5 Habitatrichtlijn: soorten Het gebied is aangewezen voor de volgende soorten opgenomen in bijlage II van de Habitatrichtlijn, waarvoor het gebied een wezenlijke functie in de levenscyclus vervult. Hiermee wordt een bijdrage geleverd aan de instandhouding op landelijk niveau. H1014 Nauwe korfslak Doel Behoud omvang en kwaliteit leefgebied voor behoud populatie. Toelichting In 2006 en 2007 is de soort op de kwelders van Rottumeroog en Rottumerplaat aangetroffen. H1095 Zeeprik Doel Behoud omvang en kwaliteit leefgebied voor uitbreiding populatie. Toelichting De Waddenzee is als doortrekgebied voor de zeeprik van groot belang. In dit gebied zijn geen herstelmaatregelen noodzakelijk, omdat de oorzaak van de landelijk matig ongunstige staat van instandhouding niet in dit gebied ligt. Het elders verbeteren van zoet-zout overgangen is van betekenis voor uitbreiding populatie. H1099 Rivierprik Doel Behoud omvang en kwaliteit leefgebied voor uitbreiding populatie. Toelichting De Waddenzee is als doortrekgebied voor de rivierprik van groot belang. In dit gebied zijn geen herstelmaatregelen noodzakelijk. Het elders verbeteren van zoet-zout overgangen is van betekenis voor uitbreiding populatie. H1103 Fint Doel Toelichting

Behoud omvang en kwaliteit leefgebied voor uitbreiding populatie. De Waddenzee is als doortrek- en opgroeigebied voor de fint van zeer groot belang. In dit gebied zijn geen herstelmaatregelen noodzakelijk. Het gaat waarschijnlijk vooral om finten die in het bovenstroomse (Duitse) deel van de Eems paaien. Uitbreiding van deze populatie is afhankelijk van maatregelen in Duitsland, omdat de soort voor zijn voortplanting afhankelijk is van de paaigebieden die voornamelijk in Duitsland liggen.

H1364 Grijze zeehond Doel Behoud omvang en kwaliteit leefgebied voor behoud populatie. Toelichting De soort komt sinds de jaren tachtig weer in toenemende mate voor in de Waddenzee. Vooral de westelijke Waddenzee is van grote betekenis voor de grijze zeehond. De dieren verblijven vooral op hoge zandplaten zoals de Richel (ten oosten van Vlieland) en de Vliehors (westkant van Vlieland). De populatie van


1 Waddenzee

de grijze zeehond groeit vooralsnog gestaag en wordt als duurzaam beschouwd, hoewel de aanwas deels afhankelijk is van migratie uit het buitenland. H1365 Gewone zeehond Doel Behoud omvang en kwaliteit leefgebied voor uitbreiding populatie. Toelichting De Waddenzee is vooral van belang als rusten voortplantingsgebied. Ligplaatsen (getijdenplaten) worden gedurende het gehele jaar gebruikt. Tijdens de zoogtijd en de verharingsperiode worden de ligplaatsen langer bezocht. De meeste jongen worden in het oostelijk deel geboren. De gewone zeehond was in 2002 met circa 4.500 exemplaren in de Nederlandse Waddenzee aanwezig, waarna voor de tweede keer een terugslag door een virus optrad. Verwacht wordt dat de huidige, gestaag groeiende populatie, zich geleidelijk verder zal uitbreiden. 1.6 Vogelrichtlijn: vogelsoorten Het gebied is aangewezen voor de volgende broedvogelsoorten: A034 Doel

Lepelaar Behoud omvang en kwaliteit leefgebied met een draagkracht voor een populatie van ten minste 430 paren. Toelichting Naast de kolonies lepelaars in de duinen van de waddeneilanden hebben zich ook diverse kolonies gevestigd in natte valleien met rietgroei aan de wadkant van de eilanden: Boschplaat – Terschelling (vanaf 1962, in 2002 227 paren), De Schorren – Texel (vanaf 1982 in 2002 72 paren), Oosterkwelder – Schiermonnikoog (vanaf 1990, in 2002 240 paren), De Hon – Ameland (vanaf 1994, in 2002 17 paren), Rottumerplaat (vanaf 1998, in 2002 19 paren) en Rottumeroog (vanaf 2000, in 2002 5 paren). Ook op de kust van het vasteland heeft de lepelaar zich weten te vestigen (Balgzand). Net als op de eilanden en elders in Nederland heeft de populatie in de Waddenzee een flinke groei doorgemaakt tot een (voorlopig) maximum van 539 paren in 2002. Gezien de landelijk gunstige staat van instandhouding is behoud voldoende. Het gebied heeft voldoende draagkracht voor een sleutelpopulatie. A063 Doel

Eider

Toelichting

Behoud omvang en verbetering kwaliteit leefgebied met een draagkracht voor een populatie van ten minste 5.000 paren. Na vestiging van de eider als broedvogel in Nederland in het begin van de vorige eeuw, is het aantal paren met ups en downs toegenomen. Het overgrote deel broedt in het Waddengebied (circa 9.000 in 2001), waarvan ongeveer 1/3 in de Waddenzee en 2/3 op de eilanden in duinvegetaties, met voldoende openheid in combinatie met open struweel. Langs de Fries-Groningse kust wordt gebroed vanaf de jaren negentig (maximaal 31 paren in 1999). In de Waddenzee zijn de belangrijkste broedconcentraties te vinden op de kwelders van Schiermonnikoog (2.628 paren in 2001), de Boschplaat (1.190 paren in 2002) en op Rottumeroog en Rottumerplaat (in 2002 respectievelijk 558 en 793 paren). Voor de Waddenzee in totaal werden in de periode 1999-2003 gemiddeld 5.000 paren geteld. Aangezien de vermoedelijke oorzaak van de recente achteruitgang van de populatie in dit gebied is gelegen, is voor verbetering van de kwaliteit van het leefgebied gekozen (habitattypen H1110A en H1140A). Hiermee sluit de verbeterdoelstelling voor de eider aan bij de doelstellingen voor deze habitattypen. Het gebied heeft voldoende draagkracht voor een sleutelpopulatie.

A081 Doel

Bruine kiekendief Behoud omvang en kwaliteit leefgebied met een draagkracht voor een populatie van ten minste 30 paren. Toelichting Na het vrijwel verdwijnen van de bruine kiekendief als broedvogel in de jaren zestig vond in de jaren zeventig hervestiging en populatie-uitbreiding plaats.


1 Waddenzee

Maximaal komt een dertigtal paren in het Waddengebied tot broeden in natte valleien met rietgroei. Belangrijkste broedplaatsen zijn de Dollard (12 paren in 2001) en De Boschplaat – Terschelling (9 paren in 2002).Voor de Waddenzee in totaal werden in de periode 1999-2003 jaarlijks 20-34 paren geteld. Gezien de landelijk gunstige staat van instandhouding is behoud voldoende. Het gebied heeft voldoende draagkracht voor een sleutelpopulatie. A082 Doel

Blauwe kiekendief Behoud omvang en kwaliteit leefgebied met een draagkracht voor een populatie van ten minste 3 paren. Toelichting Na vestiging op de waddeneilanden in de jaren veertig breidde de populatie blauwe kiekendieven zich gestaag uit tot een maximum begin jaren negentig. Sedertdien loopt het aantal paren gestaag terug. Blauwe kiekendieven broeden doorgaans in de duinen in duinvegetaties met voldoende openheid (met kort gras en verstuivend zand), in combinatie met open struweel als foerageergebied. In het Natura 2000-gebied Waddenzee komen slechts enkele paren tot broeden, met als enige regelmatige broedplaats De Boschplaat - Terschelling (4 paar in 2001 en 2 paar in 2002). Ondanks de landelijk zeer ongunstige staat van instandhouding is uitbreiding van de populatie niet ten doel gesteld omdat het slechts een overloop betreft van het duingebied. Het gebied levert onvoldoende draagkracht voor een zelfstandige sleutelpopulatie, maar draagt wel bij aan de draagkracht ten behoeve van een regionale sleutelpopulatie. A132 Doel

Kluut

Toelichting

Behoud omvang en verbetering kwaliteit leefgebied met een draagkracht voor een populatie van ten minste 3.800 paren. De helft van de Nederlandse kluten broedt in het waddengebied. Zij broeden verspreid over het hele Waddengebied met een duidelijk zwaartepunt op het gevarieerde grasland op de kwelders langs de kust van het vasteland: Balgzand en kust van Wieringen, Friese en Groninger waddenkust en de Dollard (meer dan 95% van de populatie in het Waddengebied). Na een sterke groei tot begin jaren negentig (maximaal 5.502 paren in 1990) is in de meeste deelgebieden recent een geringe afname geconstateerd (2.977 paren in 2003). Recent is de populatie echter nog sterker afgenomen. Met name verbetering van de kwaliteit van het leefgebied verdient hier aandacht om verdere achteruitgang van de populatie tegen te gaan. De soort verkeert landelijk in een matig ongunstige staat van instandhouding. Het gebied heeft voldoende draagkracht voor een sleutelpopulatie.

A137 Doel

Bontbekplevier Behoud omvang en kwaliteit leefgebied met een draagkracht voor een populatie van ten minste 60 paren. Toelichting Bontbekplevier broedt verspreid over het hele Waddengebied op zeer spaarzaam begroeide plaatsen langs kusten. Ook kunstmatig ontstane kale terreinen worden snel in gebruik genomen. Een zwaartepunt in de verspreiding in 2002 was te vinden langs de Friese kust. De populatie in de Waddenzee leek het aanvankelijk goed te doen. In recente jaren vindt een duidelijke afname plaats (van 92 in 1998 naar 45 in 2001 en 53 broedparen in 2003). Het gebied heeft voldoende draagkracht voor een sleutelpopulatie. A138 Doel

Strandplevier Uitbreiding omvang en/of verbetering kwaliteit leefgebied met een draagkracht voor een populatie van ten minste 50 paren. Toelichting Als broedvogel is de strandplevier vooral te vinden op zandige, schelpenrijke platen en in primaire duinen. De broedplaatsen bevinden zich vrijwel alle op de eilanden of eilandjes. Langs de kusten van het vaste land wordt maar sporadisch gebroed. De aantallen lopen al decennia lang terug. Gezien de landelijk zeer ongunstige staat van instandhouding is als doel uitbreiding omvang en/of


1 Waddenzee

verbetering kwaliteit leefgebied geformuleerd, de potentie van het gebied is hiervoor voldoende. Het gebied kan voldoende draagkracht leveren voor een zelfstandige sleutelpopulatie. A183 Doel

Kleine mantelmeeuw Behoud omvang en kwaliteit leefgebied met een draagkracht voor een populatie van ten minste 19.000 paren. Toelichting Na de vestiging als broedvogel in de jaren zestig zijn de aantallen kleine mantelmeeuwen sterk toegenomen. In de periode 1999-2003 zijn gemiddeld 19.000 paren vastgesteld. De belangrijkste broedplaats is De Boschplaat. Andere concentraties bevinden zich op de Oosterkwelder, De Hon en op Rottumeroog en Rottumerplaat. Zeer recent broeden ook paren langs de kusten van het vaste land (met name op het Balgzand: 38 paren in 2002). Het gebied heeft voldoende draagkracht voor een sleutelpopulatie. A191 Doel

Grote stern Behoud omvang en kwaliteit leefgebied met een draagkracht voor een populatie van ten minste 16.000 paren. Toelichting Het gebied heeft voor de grote stern voldoende draagkracht voor een sleutelpopulatie. De grote stern is van oudsher een broedvogel in het Waddengebied. Doorgaans broedt meer dan 50% van de Nederlandse populatie hier. De belangrijkste en enige regelmatige broedplaats is al tientallen jaren gelegen op Griend. In sommige jaren vestigen zich kleinere groepen op andere platen in het Waddengebied (grootste nevenvestigingen Rottumerplaat en Oosterkwelder). De populatie heeft zich goed hersteld van het dieptepunt in 1965 (900 paren), maar ligt nog ver onder het niveau van halverwege de 20e eeuw. In 2003 werden maximaal 11.810 paren geteld. Vanwege de landelijk matig ongunstige staat van instandhouding is uitbreiding van de populatie als doel gesteld. Gezien er zich al jaren lang een geleidelijke toename aftekent, volgt het herstel van de populatie dan ook uit het behouden van het huidige leefgebied. Het gebied heeft voldoende draagkracht voor een sleutelpopulatie. A193 Doel

Visdief

Toelichting

Behoud omvang en kwaliteit leefgebied met een draagkracht voor een populatie van ten minste 5.300 paren. De populatie van de visdief was in de jaren zestig sterk teruggevallen (minder dan 2.000 paren). Sedertdien is een redelijk herstel opgetreden, hoewel de aantallen slechts een fractie zijn van de circa 30.000 paren die er in de jaren vijftig broedden. In de periode 1999-2003 werden jaarlijks 4.796 – 5.722 paren geteld. Het gebied heeft voldoende draagkracht voor een sleutelpopulatie.

A194 Doel

Noordse stern Behoud omvang en kwaliteit leefgebied met een draagkracht voor een populatie van ten minste 1.500 paren. Toelichting In Nederland bereikt de noordse stern zijn zuidelijkste verspreidingsgrens. Het Waddengebied herbergt vrijwel de gehele Nederlandse populatie (in 2002 meer dan 1.500 tegen slechts 34 paren in de Zeeuwse Delta). Over het algemeen broeden de noordse sterns op zeer geëxponeerde broedplaatsen op eilandjes, platen en kwelderranden. Veruit de belangrijkste broedplaats is Griend (in de meeste jaren meer dan 1.000 paren; in 2002 echter 463). Andere belangrijke broedplaatsen in 2002 waren Engelsmanplaat (226 paren), Rottumeroog en Rottumerplaat (respectievelijk 108 en 87 paren), de Fries-Groningse Waddenkust (289 paren). Het gebied heeft voldoende draagkracht voor een sleutelpopulatie. A195 Doel

Dwergstern Uitbreiding omvang en/of verbetering kwaliteit leefgebied met een draagkracht voor een populatie van ten minste 200 paren.


1 Waddenzee

Toelichting

A222 Doel

Afhankelijk van het aanbod aan geschikte schelpenstrandjes vestigen dwergsterns zich verspreid over het hele Waddengebied. De belangrijkste broedplaatsen in de Waddenzee in recente jaren waren Rottumeroog, Rottumerplaat en het duingebied van Texel. Op het dieptepunt van de populatie in de jaren zestig broedden in heel Nederland slechts 100 paren, waarvan enkele 10-tallen in het Waddengebied. Daarna trad herstel op met in het afgelopen decennium maxima van circa 200 paren (201 paren in 1997, 212 paren in 2003). Gezien de landelijk matig ongunstige staat van instandhouding en de herstelpotentie van dit gebied is hier uitbreiding omvangen en verbetering kwaliteit leefgebied voor uitbreiding van de populatie als doel gesteld. Het gebied heeft voldoende draagkracht voor een sleutelpopulatie.

Velduil

Toelichting

Behoud omvang en kwaliteit leefgebied met een draagkracht voor een populatie van ten minste 5 broedparen. Verspreid aan de wadkant van de eilanden of langs de Fries-Groningse kust broeden velduilen. Op de meeste plaatsen gaat het doorgaans om losse paren, met uitzondering van De Boschplaat waar jaarlijks 2-4 paren broeden. De paren maken deel uit van de populatie die thuis is in de duinen van de waddeneilanden. In de periode 1998-2003 werden jaarlijks 5-7 paren vastgesteld voor het gehele gebied. Ondanks de landelijk zeer ongunstige staat van instandhouding is uitbreiding van de populatie niet ten doel gesteld, omdat het vooral een overloop betreft van het duingebied. Het gebied levert onvoldoende draagkracht voor een zelfstandige sleutelpopulatie, maar draagt wel bij aan de draagkracht in de regio waddeneilanden ten behoeve van een regionale sleutelpopulatie.

Verder is het gebied aangewezen voor de volgende niet-broedvogels (artikel 4.2): A005 Doel

Fuut

Toelichting

Behoud omvang en kwaliteit leefgebied met een draagkracht voor een populatie van gemiddeld 310 vogels (seizoensgemiddelde). Het gebied heeft voor de fuut met name een functie als foerageergebied. Aantallen zijn sinds 1990 aanzienlijk hoger dan daarvoor en sindsdien fluctuerend met een licht negatieve tendens. Behoud van de huidige situatie is voldoende, de waarschijnlijke oorzaak van de landelijk matig ongunstige staat van instandhouding is niet gelegen in dit gebied.

A017 Doel

Aalscholver Behoud omvang en kwaliteit leefgebied met een draagkracht voor een populatie van gemiddeld 4.200 vogels (seizoensgemiddelde). Toelichting Aantallen aalscholvers zijn van nationale en internationale betekenis. Het gebied heeft voor de soort met name een functie als foerageergebied en slaapplaats. De draagkrachtschatting heeft betrekking op de beide functies, maar is gebaseerd op hoogwatertellingen. De Waddenzee levert na het IJsselmeer de grootste bijdrage voor de aalscholver binnen Nederland. De soort is jaarrond aanwezig, maar met verreweg de hoogste aantallen in de nazomer en lage aantallen van november-maart. De populatiegrootte vertoont een doorgaande toename, net als in andere delen van het land, maar sterker, zodat het aandeel van de Nederlandse vogels dat in de Waddenzee verblijft geleidelijk is toegenomen van circa 5% in 1980 naar circa 20% in 2003. Deze ontwikkeling verloopt parallel aan een sterke groei van de broedpopulatie in de Waddenzee. Concentraties vormen zich minder rond hoogwatervluchtplaatsen door beperkte afhankelijkheid van laag water. Aan de andere kant zijn er wel gezamenlijke slaapplaatsen. Belangrijke concentratiegebieden zijn Richel, Griend, de haven van Den Oever en enkele van de grote waddeneilanden (moeilijk bereikbare plaatsen vanwege de verstoringsgevoeligheid van deze soort). Er wordt zowel in de Waddenzee als op de Noordzee gefoerageerd, veelal op platvis. Behoud


1 Waddenzee

van de huidige situatie is voldoende gezien de landelijk gunstige staat van instandhouding. A034 Doel

Lepelaar Behoud omvang en kwaliteit leefgebied met een draagkracht voor een populatie van gemiddeld 520 vogels (seizoensgemiddelde). Toelichting Aantallen lepelaars zijn van internationale en grote nationale betekenis. Het gebied heeft voor de soort met name een functie als slaapplaats en foerageergebied. De draagkrachtschatting heeft vooral betrekking op de slaapplaatsfunctie (hoogwatervluchtplaatsen). De Waddenzee levert de grootste bijdrage voor de lepelaar binnen Nederland, tegenwoordig met bijna de helft van het aantal Nederlandse vogels. De lepelaar is een zomervogel, aanwezig van februarioktober; het aantalsverloop is sterk gebonden aan de ontwikkelingen in de broedkolonies. De verdubbeling van de Nederlandse broedpopulatie in de jaren negentig is nagenoeg volledig toe te schrijven aan toenemend belang van het Waddengebied als broedgebied, dat gepaard ging met sterke toename van het aantal niet-broedvogels, met name sinds 1995. Na de broedtijd verspreidt de soort zich vanaf de eilanden over het gehele Waddengebied, onder andere Balgzand. Behoud van de huidige situatie is voldoende gezien de landelijk gunstige staat van instandhouding. A037 Doel

Kleine zwaan Behoud omvang en kwaliteit leefgebied met een draagkracht voor een populatie van gemiddeld 1.600 vogels (seizoensmaximum). Toelichting Aantallen kleine zwanen zijn van nationale en internationale betekenis. Het gebied heeft voor de soort met name een functie als slaapplaats, het gaat hierbij met name om de Friese, Groningse kust en het Balgzand. De Waddenzee levert voor de kleine zwaan één van de grootste bijdragen voor de soort in Nederland. De gegevens omtrent aantallen zijn niet toereikend voor een trendanalyse. De kleine zwaan is een wintergast. Behoud van de huidige situatie is voldoende, de waarschijnlijke oorzaak van de landelijk matig ongunstige staat van instandhouding is niet gelegen in dit gebied. A039 Toendrarietgans Doel Behoud omvang en kwaliteit leefgebied. Toelichting Aantallen toendrarietganzen zijn van internationale en grote nationale betekenis. Het gebied heeft voor de soort met name een functie als slaapplaats. De Waddenzee (met IJsselmeer en Bargerveen) levert binnen het Natura 2000netwerk de grootste bijdrage voor de toendrarietgans. De gegevens omtrent aantallen zijn niet toereikend voor een trendanalyse. Behoud van de huidige situatie is voldoende gezien de landelijk gunstige staat van instandhouding. A043 Doel

Grauwe gans Behoud omvang en kwaliteit leefgebied met een draagkracht voor een populatie van gemiddeld 7.000 vogels (seizoensgemiddelde). Toelichting De aantallen zijn van nationale en internationale betekenis. Het gebied heeft voor de soort met name een functie als foerageergebied en slaapplaats. De draagkrachtschatting heeft betrekking op beide functies. De Waddenzee levert buiten de Delta de grootste bijdrage binnen Nederland. De populatiegrootte vertoont een doorgaande toename sinds de jaren zeventig met een versnelling eind jaren negentig. De soort is jaarrond aanwezig, met hoogste aantallen in oktober-februari. Belangrijke mindere mate langs de Friese kust, op Schiermonnikoog, Balgzand en Terschelling. Behoud van de huidige situatie is voldoende gezien de landelijk gunstige staat van instandhouding. De doelstelling heeft geen betrekking op de eventuele functie van het gebied als broedgebied voor deze soort.


1 Waddenzee

A046 Doel

Rotgans Behoud omvang en kwaliteit leefgebied met een draagkracht voor een populatie van gemiddeld 26.400 vogels (seizoensgemiddelde). Toelichting Aantallen rotganzen zijn van grote internationale en zeer grote nationale betekenis. Het gebied heeft voor de soort met name een functie als foerageergebied en slaapplaats. De draagkrachtschatting heeft betrekking op beide functies. De Waddenzee levert met bijna 80% van de Nederlandse vogels verreweg de grootste bijdrage voor de rotgans binnen Nederland. De rotgans is een wintergast en doortrekker van september-mei, met een najaarspiek in oktober/november en toenemende aantallen naar het eind van het seizoen in april/mei. De soort vertrekt abrupt en massaal in de tweede helft van mei. In de jaren zeventig en tachtig is de populatie toegenomen, langer en sterker dan in de zoute Delta. In de jaren negentig zijn aantallen gestabiliseerd. Belangrijkste gebied is net als bij de brandgans de Friese Waddenkust, met op zekere afstand de waddeneilanden, de Groninger kust en Balgzand. Overwinterende vogels bevinden zich vooral in de westelijke Waddenzee. De soort foerageert vooral op kwelders en grasland, maar in het najaar ook op zeegras, zeesla en darmwier, en is daarmee gedeeltelijk getij-afhankelijk. Behoud van de huidige situatie is voldoende, op landelijk niveau is geen herstelopgave geformuleerd. A048 Doel

Bergeend Behoud omvang en kwaliteit leefgebied met een draagkracht voor een populatie van gemiddeld 38.400 vogels (seizoensgemiddelde). Toelichting Aantallen bergeenden zijn van grote internationale en zeer grote nationale betekenis. Het gebied heeft voor de soort met name een functie als foerageergebied en slaapplaats. De draagkrachtschatting heeft betrekking op beide functies. De Waddenzee levert met circa 70% van de Nederlandse vogels verreweg de grootste bijdrage voor de bergeend binnen Nederland. De soort is het hele jaar present, met de hoogste aantallen in september-november, laagste in april/mei en een kleiner minimum in augustus als een deel van de vogels voor de rui tijdelijk naar het Duitse Waddengebied trekt. Een groeiend aantal (1020.000) ruit echter ook in de Nederlandse Waddenzee, onder andere bij Wieringen en onder Ameland. Buiten de ruitijd zijn de grootste concentraties te vinden langs de kusten van het vasteland. Aantallen waren lange tijd stabiel, recent echter enige toename. Behoud van de huidige situatie is voldoende gezien de landelijk gunstige staat van instandhouding. A050 Doel

Smient

Toelichting

A051 Doel

Behoud omvang en kwaliteit leefgebied met een draagkracht voor een populatie van gemiddeld 33.100 vogels (seizoensgemiddelde). Aantallen smienten zijn van nationale en internationale betekenis. Het gebied heeft voor de soort met name een functie als foerageergebied en slaapplaats. De draagkrachtschatting heeft betrekking op beide functies. De Waddenzee levert de grootste bijdrage voor de smient binnen Nederland. De smient is een wintergast van oktober-maart. De soort laat in de Waddenzee geen duidelijke toename zien zoals in andere delen van het land. In sommige delen van het gebied is zelfs sprake van een afname, bijvoorbeeld door verandering van de vegetatiesamenstelling op de kwelder van de Dollard en door overschakeling op cultuur(gras)land. De soort is niet zeer gebonden aan het getij, maar foerageert ook op zeegrasvelden en concentreert zich vaak toch rond hoogwatervluchtplaatsen van steltlopers. Smienten vertonen soms nachtelijke voedselvluchten van de kwelders naar het binnenland. Behoud van de huidige situatie is voldoende gezien de landelijk gunstige staat van instandhouding.

Krakeend Behoud omvang en kwaliteit leefgebied met een draagkracht voor een populatie van gemiddeld 320 vogels (seizoensgemiddelde).


1 Waddenzee

Toelichting

Het gebied heeft voor de krakeend met name een functie als foerageergebied. De betekenis van de Waddenzee is ondergeschikt aan grotere zoetwatergebieden (met name Haringvliet, Biesbosch, Lauwersmeer) en Grevelingen. Het Balgzand is één van de meest relevante delen van het Waddengebied. Behoud van de huidige situatie is voldoende gezien de landelijk gunstige staat van instandhouding.

A052 Doel

Wintertaling Behoud omvang en kwaliteit leefgebied met een draagkracht voor een populatie van gemiddeld 5.000 vogels (seizoensgemiddelde). Toelichting Aantallen wintertalingen zijn van nationale en internationale betekenis. Het gebied heeft voor de soort met name een functie als foerageergebied. De Waddenzee levert de grootste bijdrage voor de wintertaling binnen Nederland. De soort is het hele jaar present, met lage aantallen in mei-juli en de hoogste in september-december. De populatiegrootte toonde lange tijd een afname (met grote fluctuaties) maar recent tekent zich mogelijk een herstel af. Dit patroon lijkt zich te concentreren in het belangrijkste deelgebied voor deze soort: de Dollard, dat recent iets van de nog grotere betekenis van de jaren zeventig lijkt te herwinnen. Het aantalverloop heeft vaak te maken met successie van vegetatie op de kwelders en vertoont vaak overeenkomsten met de ontwikkeling van smient (Dollard) en pijlstaart (rond Lauwersmeer in jaren zeventig). De wintertaling heeft een voorkeur voor beschutte, slikkige delen van de Waddenzee, waar zaden en ongewervelden worden gegeten bij laag water, waarna bij hoog water wordt overgeschakeld op de kwelders. Behalve de Dollard is ook de Friese kust belangrijk. Behoud van de huidige situatie is voldoende, op landelijk niveau is geen herstelopgave geformuleerd. A053 Doel

Wilde eend Behoud omvang en kwaliteit leefgebied met een draagkracht voor een populatie van gemiddeld 25.400 vogels (seizoensgemiddelde). Toelichting Aantallen wilde eenden zijn van nationale en internationale betekenis. Het gebied heeft met name een functie als foerageergebied. De Waddenzee levert de grootste bijdrage voor de wilde eend binnen Nederland. Aantallen zijn, met de nodige fluctuaties, toegenomen sinds de tweede helft van de jaren tachtig. Behoud van de huidige situatie is voldoende gezien de landelijk gunstige staat van instandhouding. A054 Doel

Pijlstaart Behoud omvang en kwaliteit leefgebied met een draagkracht voor een populatie van gemiddeld 5.900 vogels (seizoensgemiddelde). Toelichting Aantallen pijlstaarten zijn van grote internationale en zeer grote nationale betekenis. Het gebied heeft voor de soort met name een functie als foerageergebied. De Waddenzee levert met ongeveer de helft van de Nederlandse vogels verreweg de grootste bijdrage voor de pijlstaart binnen Nederland. De soort is het hele jaar present maar met lage aantallen in mei-juli, hoogste in oktoberfebruari, met doortrekpieken in oktober en januari/februari. Aantallen waren lange tijd stabiel/fluctuerend, maar recent is er sprake van beduidend hogere aantallen. Aantalsontwikkelingen vertonen overeenkomsten met die van andere eendensoorten (wintertaling) en zijn deels gerelateerd aan vegetatiesuccessie en natuurontwikkeling (onder andere hoge aantallen vastelandkust door uitwisseling Lauwersmeer in de jaren zeventig, net als bij wintertaling). Belangrijke gebieden zijn met name Boschplaat en Balgzand. De pijlstaart foerageert onder andere op wadslakjes bij laag water, maar vooral op zaden en andere plantendelen op natte kwelders en grasland. De soort vertoont soms nachtelijke voedselvluchten naar binnendijkse gebieden. Behoud van de huidige situatie is voldoende, op landelijk niveau is geen herstelopgave geformuleerd.


1 Waddenzee

A056 Doel

Slobeend Behoud omvang en kwaliteit leefgebied met een draagkracht voor een populatie van gemiddeld 750 vogels (seizoensgemiddelde). Toelichting Aantallen slobeenden zijn van nationale en internationale betekenis. Het gebied heeft met name een functie als foerageergebied. De Waddenzee levert na de Oostvaardersplassen en Oosterschelde de grootste bijdrage voor de slobeend binnen Nederland. De soort is jaarrond aanwezig, maar is vooral doortrekker met accent op het najaar. Het aantalsverloop toont sterke fluctuaties en geen duidelijke trend. Relatief belangrijke gebieden zijn de kust van Wieringen, Balgzand en de Fries kust. De slobeend heeft een voorkeur voor ondiep, brak of zoet water en slikkige bodems met veel plankton en zaden. Behoud van de huidige situatie is voldoende gezien de landelijk gunstige staat van instandhouding. A062 Doel

Topper

Toelichting

A063 Doel

Behoud omvang en verbetering kwaliteit leefgebied met een draagkracht voor een populatie van 3.100 vogels (seizoensgemiddelde). Aantallen toppers zijn van internationale en grote nationale betekenis. Het gebied heeft voor de soort met name een functie als foerageergebied. De Waddenzee levert na het IJsselmeer de grootste bijdrage. De topper is een wintergast van november-april. De soort lijkt in de Waddenzee te zijn afgenomen maar door de grote fluctuaties is deze trend niet significant. De aantallen fluctueren enerzijds door winterafhankelijke reacties op ijsvorming (in de Oostzee), anderzijds door verblijf op open water, waardoor de soort relatief moeilijk telbaar is. De topper is echter gevoelig voor veranderingen in het aanbod van schelpdieren. De landelijke trend is mogelijk een weerspiegeling van veranderingen in voedselaanbod in de Waddenzee, waarbij de aantallen een aantal jaren sterk verhoogd waren in het IJsselmeer. De trend in de Waddenzee vertoonde echter geen toename toen de aantallen in het IJsselmeer weer afnamen. De samenhang tussen beide gebieden wat betreft het verblijf van de topper is echter sterk. Uitwisseling tussen de twee gebieden vindt plaats naar aanleiding van fluctuaties in voedselaanbod of weersomstandigheden (meer op de Waddenzee in strenge winters). Slaap- en foerageerfunctie kunnen aan verschillende zijden van de Afsluitdijk liggen.

Eider

Toelichting

Behoud omvang en verbetering kwaliteit leefgebied met een draagkracht voor een populatie van 90.000-115.000 vogels (midwinter-aantallen). Aantallen eiders zijn van internationale en zeer grote nationale betekenis. Het gebied heeft voor de soort met name een functie als foerageergebied. De Waddenzee levert met circa 94% van de Nederlandse vogels verreweg de grootste bijdrage voor de eider binnen Nederland. De soort is het hele jaar present. In sommige jaren foerageert de totale Nederlandse eiderpopulatie in de Waddenzee. In jaren waarin een verlaagd voedselaanbod in de Waddenzee samen gaat met goede jaren voor andere schelpdieren (Spisula) in de Noordzeekustzone, foerageert een deel van de populatie in dat gebied. In de jaren negentig zijn de aantallen in de Waddenzee afgenomen door verhoogde sterfte en het uitwijken van vogels naar de Noordzeekustzone, in verband met slechte broedval en onvoldoende beschikbaarheid van mosselen. Recent (2003) zijn de aantallen in de Waddenzee weer toegenomen ten koste van de aantallen in de Noordzeekustzone. De landelijke trend is daardoor nog niet positief, maar is over de laatste tien jaar ook niet meer significant negatief. De landelijke staat van instandhouding voor de eider als niet-broedvogel is matig ongunstig en de internationale populatieomvang neemt af. Vanwege de grote betekenis van de Waddenzee voor de eider is hier verbetering kwaliteit van het leefgebied van toepassing.


1 Waddenzee

A067 Doel

Brilduiker Behoud omvang en kwaliteit leefgebied met een draagkracht voor een populatie van gemiddeld 100 vogels (seizoensgemiddelde). Toelichting Aantallen brilduikers zijn van nationale betekenis. Het gebied heeft voor de soort met name een functie als foerageergebied. Aantallen fluctueren sterk, zonder duidelijke trend. Behoud van de huidige situatie is voldoende gezien de landelijk gunstige staat van instandhouding. A069 Doel

Middelste zaagbek Behoud omvang en kwaliteit leefgebied met een draagkracht voor een populatie van gemiddeld 150 vogels (seizoensgemiddelde). Toelichting Aantallen middelste zaagbekken zijn van nationale betekenis. Het gebied heeft voor de soort met name een functie als foerageergebied. De soort is een wintergast van oktober-april. De Waddenzee levert één van de grootste bijdragen in Nederland, maar is ondergeschikt aan de Deltawateren. Aantallen fluctueren in de Waddenzee met relatief hoge aantallen in het midden van de jaren negentig. De soort neemt landelijk toe door ontwikkelingen in de zoute Delta waar de aantallen veel hoger zijn (Grevelingen). Behoud van de huidige situatie is voldoende gezien de landelijk gunstige staat van instandhouding. A070 Doel

Grote zaagbek Behoud omvang en kwaliteit leefgebied met een draagkracht voor een populatie van gemiddeld 70 vogels (seizoensgemiddelde). Toelichting Aantallen grote zaagbekken zijn van nationale betekenis. Het gebied heeft voor de soort met name een functie als foerageergebied. De Waddenzee levert één van de grootste bijdragen binnen het Natura 2000-netwerk, maar is ruimschoots ondergeschikt aan het IJsselmeer. Aantallen fluctueren, zonder duidelijke trend. Behoud van de huidige situatie is voldoende, de waarschijnlijke oorzaak van de landelijk zeer ongunstige staat van instandhouding is niet gelegen in dit gebied. A103 Doel

Slechtvalk Behoud omvang en kwaliteit leefgebied met een draagkracht voor een populatie van gemiddeld 40 vogels (seizoensmaximum). Toelichting Aantallen slechtvalken zijn van grote nationale betekenis. Het gebied heeft voor de soort met name een functie als foerageergebied. De Waddenzee is het belangrijkste wetland in Nederland, met ongeveer een kwart van de in de Nederlandse telgebieden aanwezige vogels. De slechtvalk is een wintergast en doortrekker, en recent ook broedvogel (Eemshaven). Sinds de jaren tachtig is de soort in aantal toegenomen als gevolg van internationaal herstel van de drastische terugval door pesticiden in de jaren zestig. In de Waddenzee is de populatie op onverklaarde wijze afgenomen in 1997, maar sindsdien neemt de populatie weer geleidelijk toe. Behoud van de huidige situatie is voldoende gezien de landelijk gunstige staat van instandhouding. A130 Doel

Scholekster Behoud omvang en verbetering kwaliteit leefgebied met een draagkracht voor een populatie van 140.000-160.000 vogels (seizoensgemiddelde). Toelichting Aantallen scholeksters zijn van grote internationale en zeer grote nationale betekenis. Het gebied heeft voor de soort met name een functie als foerageergebied en slaapplaats. De draagkrachtschatting heeft betrekking op beide functies (gebaseerd op tellingen van hoogwatervluchtplaatsen). Vanwege onzekerheden met betrekking tot herstel van schelpdierbanken in de westelijke Waddenzee is een range gehanteerd. De Waddenzee levert met ongeveer driekwart van de Nederlandse vogels verreweg de grootste bijdrage voor de scholekster binnen Nederland. De soort is het hele jaar present, met laagste aantallen in mei/juni en hoogste in augustus-februari, zonder duidelijke pieken. De populatiegrootte toonde een toename in de jaren zeventig, een doorgaande afname in de jaren negentig en is recent min of meer stabiel op het laagst bekende niveau. Samen


1 Waddenzee

met een afname in de zoute Delta zorgt deze trend voor een landelijk zeer ongunstige staat van instandhouding, zodat voor de Waddenzee een herstelopgave is geformuleerd. A132 Doel

Kluut

Toelichting

Behoud omvang en kwaliteit leefgebied met een draagkracht voor een populatie van gemiddeld 6.700 vogels (seizoensgemiddelde). Aantallen kluten zijn van internationale en zeer grote nationale betekenis. Het gebied heeft voor de soort met name een functie als foerageergebied en slaapplaats. De draagkrachtschatting heeft betrekking op beide functies (gebaseerd op tellingen van hoogwatervluchtplaatsen). De Waddenzee levert verreweg de grootste bijdrage voor de kluut binnen Nederland. De soort is vooral doortrekker en zomergast, met lage aantallen in decemberfebruari en pieken in oktober en april. Hoogste concentraties komen vaak voor aan de vastelandkust, in verband met voorkeur voor slibrijk habitat. Ruiconcentraties komen voor in de nazomer, met name in de Dollard. De populatie is toegenomen in de jaren tachtig, met daarna enige afname en is recent stabiel op gemiddeld niveau. De soort profiteert mogelijk van de toegenomen dichtheid aan wormen als gevolg van schelpdiervisserij. Behoud van de huidige situatie is voldoende, op landelijk niveau is geen herstelopgave geformuleerd.

A137 Doel

Bontbekplevier Behoud omvang en kwaliteit leefgebied met een draagkracht voor een populatie van gemiddeld 1.800 vogels (seizoensgemiddelde). Toelichting Aantallen bontbekplevieren zijn van internationale en zeer grote nationale betekenis. Het gebied heeft voor de soort met name een functie als foerageergebied en slaapplaats. De draagkrachtschatting heeft betrekking op beide functies (gebaseerd op tellingen van hoogwatervluchtplaatsen). De Waddenzee levert voor de bontbekplevier de grootste bijdrage binnen Nederland. De bontbekplevier is grotendeels doortrekker, met een piek in augustus/september en één in mei. Deze worden toegeschreven aan de populatie die naar West- en Zuid-Afrika trekt. Een eerdere aantalspiek in maart wordt toegeschreven aan de populatie die in West-Europa en Noord-Afrika overwintert. De soort komt meer voor op en bij de eilanden, dan langs de vastelandkust, maar er zijn geen echte concentratiegebieden. De soort heeft een voorkeur voor zandige plaatsen om te overtijen. In de jaren negentig zijn de aantallen in het Deltagebied toegenomen. De omvang van de populatie die in West- en Zuid-Afrika overwintert neemt internationaal gezien mogelijk af. Behoud van de huidige situatie is voldoende gezien de landelijk gunstige staat van instandhouding. A140 Doel

Goudplevier Behoud omvang en kwaliteit leefgebied met een draagkracht voor een populatie van gemiddeld 19.200 vogels seizoensgemiddelde). Toelichting Aantallen goudplevieren zijn van internationale en grote nationale betekenis. Het gebied heeft voor de soort met name een functie als foerageergebied en slaapplaats. De draagkrachtschatting heeft betrekking op beide functies. De Waddenzee levert binnen het Natura 2000-netwerk voor de soort de grootste bijdrage. De goudplevier is vooral doortrekker, met pieken in november en maart, lage aantallen in december/januari en is bijna afwezig in mei-juli. De soort komt verspreid voor langs eilanden vastelandkusten, met enige concentratie in onder andere de Dollard. De soort is in de jaren tachtig in de Waddenzee in aantal toegenomen en is sindsdien min of meer stabiel, met grote fluctuaties. De toename heeft mogelijk te maken gehad met verslechtering van binnenlandse leefgebied (landbouwgebieden). Behoud van de huidige situatie is voldoende, de waarschijnlijke oorzaak van de landelijk zeer ongunstige staat van instandhouding is niet gelegen in dit gebied. Ten gevolge van de voorgenomen ontpolderingen van zomerpolders zal de oppervlakte foerageergebied


1 Waddenzee

afnemen, waardoor mogelijk enige achteruitgang van het aantal goudplevieren zal plaatsvinden. A141 Doel

Zilverplevier Behoud omvang en kwaliteit leefgebied met een draagkracht voor een populatie van gemiddeld 22.300 vogels (seizoensgemiddelde). Toelichting Aantallen zilverplevieren zijn van grote internationale en zeer grote nationale betekenis. Het gebied heeft voor de soort met name een functie als foerageergebied en slaapplaats. De draagkrachtschatting heeft betrekking op beide functies (gebaseerd op tellingen van hoogwatervluchtplaatsen). De Waddenzee levert de grootste bijdrage voor de zilverplevier binnen Nederland. De soort is het hele jaar present, met lage aantallen in juni/juli, sterke doortrekpieken in augustus/september en nog sterker in mei. De zilverplevier komt meer voor langs de eilanden dan langs het vasteland, foeragerend op de platen, relatief veel in het oosten van het gebied. In de jaren zeventig en tachtig zijn aantallen fors toegenomen, sindsdien is de populatiegrootte min of meer stabiel. Behoud van de huidige situatie is voldoende gezien de landelijk gunstige staat van instandhouding. A142 Doel

Kievit

Toelichting

A143 Doel

Behoud omvang en kwaliteit leefgebied met een draagkracht voor een populatie van gemiddeld 10.800 vogels (seizoensgemiddelde). Aantallen kieviten zijn van nationale betekenis. Het gebied heeft voor de soort met name een functie als slaapplaats en als foerageergebied. De Waddenzee levert de grootste bijdrage voor de kievit binnen het Natura 2000-netwerk in Nederland. Aantallen vertonen een geleidelijke toename met fluctuaties. Behoud van de huidige situatie is voldoende, op landelijk niveau is geen herstelopgave geformuleerd. Ten gevolge van het ontpolderen van buitendijkse polders zal de oppervlakte zilte natte graslanden afnemen, waardoor mogelijk enige achteruitgang van het aantal kieviten zal plaatsvinden.

Kanoet

Toelichting

Behoud omvang en verbetering kwaliteit leefgebied met een draagkracht voor een populatie van 44.400 vogels (seizoensgemiddelde). Aantallen kanoeten zijn van grote internationale en zeer grote nationale betekenis. Het gebied heeft voor de soort met name een functie als foerageergebied en slaapplaats. De draagkrachtschatting heeft betrekking op beide functies (gebaseerd op tellingen van hoogwatervluchtplaatsen). De Waddenzee levert voor de kanoet de grootste bijdrage binnen Nederland. De soort is het hele jaar present, met lage aantallen in mei-juli, relatief hoge aantallen in augustus-februari en een doortrekpiek in augustus die wordt toegeschreven aan ondersoort canutus uit de Siberische roedgebieden. De kanoet komt nauwelijks voor aan de vastelandkust (met uitzondering van Balgzand), overtijers hebben de voorkeur voor afgelegen zandvlakten als bijvoorbeeld Vliehors, Richel en Griend. De soort overtijt in zeer grote groepen maar wisselt sterk tussen de beschikbare plaatsen, met zeer grote actieradius. De overwinteraars behoren tot de Groenlands/Canadese ondersoort islandica. Aantallen waren eerst stabiel en zijn daarna fors toegenomen en sinds de eerste helft van de jaren negentig weer fors afgenomen. Deze afname wordt voor een (klein) deel gecompenseerd door toename in de zoute Delta en resulteert niet in aantallen die lager zijn dan in de jaren zeventig en tachtig, zodat de landelijke staat van instandhouding slechts matig ongunstig is. Daarom is uitgegaan van behoud van de huidige aantallen (gemiddelde van de seizoenen 1999/2000 t/m 2003/2004). De afname lijkt echter door te gaan en wordt toegeschreven aan veranderingen in de voedselbeschikbaarheid die verband houden met veranderingen van sedimentsamenstelling en afname van dichtheden en kwaliteit van schelpdieren als het nonnetje Macoma balthica. Omdat daardoor ook de andere aspecten van de staat van


1 Waddenzee

instandhouding (matig) ongunstig zijn, is verbetering van kwaliteit leefgebied in het doel opgenomen. A144 Doel

Drieteenstrandloper Behoud omvang en kwaliteit leefgebied met een draagkracht voor een populatie van gemiddeld 3.700 vogels (seizoensgemiddelde). Toelichting Aantallen drieteenstrandlopers zijn van internationale en grote nationale betekenis. Het gebied heeft voor de soort met name een functie als foerageergebied en slaapplaats. De draagkrachtschatting heeft betrekking op beide functies (gebaseerd op tellingen van hoogwatervluchtplaatsen). De Waddenzee levert voor deze soort de grootste bijdrage binnen Nederland. De soort is het hele jaar present, met lage aantallen juni, doortrekpieken in augustus en vooral in mei. De drieteenstrandloper ontbreekt nagenoeg langs de vastelandkust, foerageert deels op stranden (Noordzeekustzone). Voor overtijen heeft de soort de voorkeur voor afgelegen zandplaten als Richel, Noorderhaaks, Engelsmanplaat, Rottumerplaat, Simonszand en Vliehors. In de jaren negentig toonde de populatiegrootte een doorgaande toename, die nog niet lijkt af te vlakken. De landelijke staat van instandhouding is matig ongunstig omdat hoge recreatiedruk effect heeft op de verspreiding. Behoud van de huidige situatie is voldoende, op landelijk niveau is geen herstelopgave geformuleerd. A147 Doel

Krombekstrandloper Behoud omvang en kwaliteit leefgebied met een draagkracht voor een populatie van gemiddeld 2.000 vogels (seizoensmaximum). Toelichting Aantallen krombekstrandlopers zijn van zeer grote nationale betekenis. Het gebied heeft voor de soort met name een functie als foerageergebied en slaapplaats. De draagkrachtschatting heeft betrekking op beide functies (gebaseerd op tellingen van hoogwatervluchtplaatsen). De Waddenzee levert voor de krombekstrandloper binnen Nederland de grootste bijdrage. De soort is een doortrekker, voornamelijk in de herfst, met hoogste aantallen in juli/augustus (september), eerst vooral adulten en in augustus-september juvenielen. Aantallen fluctueren sterk, vermoedelijk in verband met slechte telbaarheid, en vertonen geen duidelijke trend. De draagkracht is berekend over de periode 19992002. Behoud van de huidige situatie is voldoende gezien de landelijk gunstige staat van instandhouding. A149 Doel

Bonte strandloper Behoud omvang en kwaliteit leefgebied met een draagkracht voor een populatie van gemiddeld 206.000 vogels (seizoensgemiddelde). Toelichting Aantallen bonte strandlopers zijn van grote internationale en zeer grote nationale betekenis. Het gebied heeft voor de soort met name een functie als foerageergebied en slaapplaats. De draagkrachtschatting heeft betrekking op beide functies (gebaseerd op tellingen van hoogwatervluchtplaatsen). De Waddenzee levert verreweg de grootste bijdrage voor de bonte strandloper binnen Nederland. De soort is het hele jaar present, met lage aantallen in juni (en juli), een breed doortrekpatroon met relatief hoge aantallen in augustus-november en maart-mei. De bonte strandloper foerageert in het intergetijdegebied op relatief slikkige platen en overtijt zowel langs de vastelandkust als op de eilanden, vaak in concentraties van tienduizenden vogels. Belangrijke concentraties komen voor op Griend, Richel, Dollard. Behalve op Vlieland komen relatief hoge dichtheden voor in het oosten van het Waddengebied, waar meer platen liggen. De populatie is afgenomen tot midden jaren tachtig, met daarna een doorgaande toename en recent de hoogst bekende aantallen. Behoud van de huidige situatie is voldoende gezien de landelijk gunstige staat van instandhouding. A156 Doel

Grutto Behoud omvang en kwaliteit leefgebied met een draagkracht voor een populatie van gemiddeld 1.100 vogels (seizoensgemiddelde).


1 Waddenzee

Toelichting

Aantallen grutto’s zijn van nationale en internationale betekenis. Het gebied heeft voor de soort met name een functie als foerageergebied en slaapplaats. De draagkrachtschatting heeft betrekking op beide functies (gebaseerd op tellingen van hoogwatervluchtplaatsen). De Waddenzee is het belangrijkste wetland van Nederland, afgezien van een aantal slaapplaatsen. Belangrijke deelgebieden zijn de kust van Wieringen, Friese kust en Dollard. In de Waddenzee, net als in de zoete Delta, toonde de populatiegrootte een doorgaande toename, die de recente afname in het rivierengebied en het IJsselmeergebied enigszins compenseert. Het Waddengebied wordt daardoor de belangrijkste regio voor niet-broedvogels. Toch is de landelijke toename afgevlakt en er is inmiddels een tendens tot afname die de broedvogelindex dreigt te gaan volgen. Behoud van de huidige situatie is voldoende, de waarschijnlijke oorzaak van de landelijk zeer ongunstige staat van instandhouding is niet gelegen in dit gebied. Ten gevolge van de voorgenomen ontpolderingen van zomerpolders zal de oppervlakte foerageergebied afnemen, waardoor mogelijk enige achteruitgang van het aantal grutto’s zal plaatsvinden.

A157 Doel

Rosse grutto Behoud omvang en kwaliteit leefgebied met een draagkracht voor een populatie van gemiddeld 54.400 vogels (seizoensgemiddelde). Enige afname in relatie tot herstel van schelpdierbanken is aanvaardbaar. Toelichting Aantallen rosse grutto’s zijn van grote internationale en zeer grote nationale betekenis. Het gebied heeft voor de soort met name een functie als foerageergebied en slaapplaats. De draagkrachtschatting heeft betrekking op beide functies (gebaseerd op tellingen van hoogwatervluchtplaatsen). De Waddenzee levert verreweg de grootste bijdrage voor deze soort binnen Nederland, met tegenwoordig circa 90% van de Nederlandse vogels. De soort is het hele jaar present, met lage aantallen in juni, doortrekpieken in augustus en mei. Deze pieken betreffen de Siberische vogels die onderweg zijn naar Noordwest en West-Afrika, de wat lagere aantallen overwinteraars zijn afkomstig uit Scandinavië. De soort overtijt veel meer op de eilanden dan langs de vastelandkust. Grote concentraties komen vooral voor op afgelegen zandplaten als Griend, Richel, Vlieland, samen met kanoet en bonte strandloper. In de jaren tachtig is de populatie licht afgenomen en sindsdien weer toegenomen. In het Deltagebied is van een dergelijke toename nauwelijks sprake, zodat het aandeel van de Waddenzee steeds verder is toegenomen. Net als bij andere wormeneters wordt dit in verband gebracht met veranderde samenstelling van sediment en bodemfauna. Behoud van de huidige situatie is voldoende gezien de landelijk gunstige staat van instandhouding. A160 Doel

Wulp

Toelichting

Behoud omvang en kwaliteit leefgebied met een draagkracht voor een populatie van gemiddeld 96.200 vogels (seizoensgemiddelde). Aantallen wulpen zijn van grote internationale en zeer grote nationale betekenis. Het gebied heeft voor de soort met name een functie als foerageergebied en slaapplaats. De draagkrachtschatting heeft betrekking op beide functies (gebaseerd op tellingen van hoogwatervluchtplaatsen). De Waddenzee levert met meer dan 85% van de Nederlandse vogels de grootste bijdrage voor de wulp binnen Nederland. De soort is het hele jaar present, met lage aantallen in mei en juni (broedtijd) en relatief hoge tijdens de najaarstrek in augustus-september. De soort komt zeer verspreid over het gebied, Friese kust is daarbij relatief belangrijk. De wulp foerageert in slikkige delen van het wad en op mosselbanken, overtijt op kwelders, liefst afgelegen (Richel, Griend) want de soort is nogal verstoringgevoelig. De doorgaande populatietoename in de Waddenzee, die in de zoute Delta pas zeer recent in enige toename weerspiegeld wordt, herinnert aan de trends bij de rosse grutto (A157). Bij de wulp wordt de toename echter in eerste instantie toegeschreven aan het beëindigen van de jacht in het buiten-


1 Waddenzee

land, met name in Denemarken (1994). Behoud van de huidige situatie is voldoende gezien de landelijk gunstige staat van instandhouding. A161 Doel

Zwarte ruiter Behoud omvang en kwaliteit leefgebied met een draagkracht voor een populatie van gemiddeld 1.200 vogels (seizoensgemiddelde). Toelichting Aantallen zwarte ruiters zijn van internationale en zeer grote nationale betekenis. Het gebied heeft voor de soort met name een functie als foerageergebied en slaapplaats. De draagkrachtschatting heeft betrekking op beide functies (gebaseerd op tellingen van hoogwatervluchtplaatsen). De Waddenzee levert met meer dan de helft van de Nederlandse vogels verreweg de grootste bijdrage voor de zwarte ruiter binnen Nederland. De soort komt vooral voor in de zomermaanden, met een klein piekje tijdens de voorjaarstrek in mei en een sterke piek tijdens de najaarstrek die al in juli/augustus plaatsvindt. De zwarte ruiter komt sterk geconcentreerd voor in de Dollard en in de rest van het gebied verspreid in kleine aantallen. De soort foerageert vaak in de directe omgeving van hoogwatervluchtplaatsen. Sinds de jaren zeventig zijn aantallen toegenomen, recent is er sprake van lagere aantallen maar nog geen doorgaande afname. Behoud van de huidige situatie is voldoende gezien de landelijk gunstige staat van instandhouding. A162 Doel

Tureluur Behoud omvang en kwaliteit leefgebied met een draagkracht voor een populatie van gemiddeld 16.500 vogels (seizoensgemiddelde). Toelichting Aantallen tureluurs zijn van internationale en zeer grote nationale betekenis. Het gebied heeft voor de soort met name een functie als foerageergebied en slaapplaats. De draagkrachtschatting heeft betrekking op beide functies (gebaseerd op tellingen van hoogwatervluchtplaatsen). De Waddenzee levert met meer dan 80% van de Nederlandse vogels verreweg de grootste bijdrage voor de tureluur binnen Nederland. De soort is het hele jaar present, met doortrekpieken in mei en vooral juli/augustus, als de populatie van Scandinavische en Baltische broedvogels doortrekken naar Zuid-Europa en West-Afrika. Aanzienlijk lagere aantallen overwinteraars zijn afkomstig van IJsland en de Faeröer (ondersoort robusta). De tureluur komt zeer verspreid voor over het gehele Waddengebied, zowel vastlandkust als de eilanden. Sinds de jaren zeventig vertonen de aantallen geen duidelijke trend. De meest recente aantallen vertonen weer een opgaande tendens na twee dieptepunten rond midden jaren tachtig en midden jaren negentig. Behoud van de huidige situatie is voldoende, op landelijk niveau is geen herstelopgave geformuleerd. A164 Doel

Groenpootruiter Behoud omvang en kwaliteit leefgebied met een draagkracht voor een populatie van gemiddeld 1.900 vogels (seizoensgemiddelde). Toelichting Aantallen groenpootruiters zijn van internationale en zeer grote nationale betekenis. Het gebied heeft voor de soort met name een functie als foerageergebied en slaapplaats. De draagkrachtschatting heeft betrekking op beide functies (gebaseerd op tellingen van hoogwatervluchtplaatsen). De Waddenzee levert met meer dan driekwart van de Nederlandse vogels verreweg de grootste bijdrage voor de soort binnen Nederland. De soort is afwezig van november-maart, met doortrekpieken net als de andere ruiters in mei en vooral juli/augustus. De groenpootruiter komt verspreid voor over de gehele Waddenzee, maar veel minder langs de vastelandkust dan op de eilanden. De beste gebieden zijn onder andere kwelders van Schiermonnikoog en Terschelling (Groede), Texel (Schorren) en Balgzand. Aantallen zijn toegenomen rond begin jaren negentig en zijn sindsdien stabiel/fluctuerend. Behoud van de huidige situatie is voldoende gezien de landelijk gunstige staat van instandhouding.


1 Waddenzee

A169 Doel

Steenloper Behoud omvang en verbetering kwaliteit leefgebied met een draagkracht voor een populatie van 2.300-3.000 vogels (seizoensgemiddelde). Toelichting Aantallen steenlopers zijn van internationale en zeer grote nationale betekenis. Het gebied heeft voor de soort met name een functie als foerageergebied en slaapplaats. De draagkrachtschatting heeft betrekking op beide functies (gebaseerd op tellingen van hoogwatervluchtplaatsen). De Waddenzee levert met meer dan 80% van de Nederlandse vogels verreweg de grootste bijdrage voor de soort binnen Nederland. De soort komt bijna het hele jaar voor, met lage aantallen in juni, hoogste aantallen rond augustus, als Scandinavische vogels doortrekken naar West-Afrika. Overwinteraars zijn vooral broedvogels uit Groenland en Oost-Canada. Terwijl de aantallen van de Scandinavische vogels min of meer stabiel zijn, is er bij de (in gemiddelde aantallen sterk overheersende) overwinterende populatie duidelijk sprake van afname. Vooral midden jaren negentig was er een forse afname, sindsdien zijn de aantallen (een deel van de meest recente getallen ligt inmiddels binnen de in het doel aangegeven range) toegenomen maar nog niet volledig hersteld. Door het grote belang van de Waddenzee resulteert dit in een landelijk zeer ongunstige staat van instandhouding, zodat een herstelopgave voor de Waddenzee noodzakelijk is. Dit geldt met name voor de afname in de jaren negentig, die wellicht verband houdt met onder andere slechte broedval. Met betrekking tot de eerdere afname wordt ook klimaatverandering als mogelijke oorzaak genoemd (overwintering dichter bij de broedgebieden). De verwachting is echter dat met het herstel van de droogvallende mosselbanken het leefgebied van de steenloper zich zodanig herstelt dat de aantallen nog wat verder kunnen toenemen. A197 Doel

Zwarte stern Behoud omvang en kwaliteit leefgebied met een draagkracht voor een populatie van gemiddeld 23.000 vogels (seizoensmaximum). Toelichting Aantallen zwarte sterns zijn van internationale en grote nationale betekenis. Het gebied heeft voor de soort met name een functie als slaapplaats. De slaapplaatsfunctie betreft vooral het Balgzand en in mindere mate de kust van Wieringen. De Waddenzee vormt binnen Nederland één van de gebieden die voor de zwarte stern de grootste bijdrage leveren. Gegevens omtrent aantallen zijn niet toerijkend voor trendanalyse. De vogels foerageren waarschijnlijk grotendeels op het IJsselmeer. De aantallen in de Waddenzee worden daardoor mede bepaald door het voedselaanbod in het IJsselmeer. De oorzaak van de negatieve trend en de landelijk zeer ongunstige staat van instandhouding in Nederland is niet goed bekend maar ligt mogelijk eerder in het IJsselmeergebied dan in de Waddenzee. Het gestelde doel moet daarom worden gezien in samenhang met dat van het IJsselmeer. De draagkracht is berekend over de periode 19992004.


2

5 Duinen Ameland

1

2.1 Gebiedsbeschrijving Duinen Ameland wordt landschappelijk gekenmerkt door een uitgestrekt duingebied dat zich over de gehele lengte van het eiland uitstrekt. In het oosten en in de noordwesthoek groeit het eiland aan, ter hoogte van Nes en Buren vindt kustafslag plaats. Het gebied heeft een grote diversiteit aan milieutypen als gevolg van de grote variatie in nat versus droog, zoet versus zout en kalkhoudend versus kalkarm. In het oosten zijn de duinen relatief kalkrijk en is de verstuivingsdynamiek hoog, waardoor de hier gelegen Kooiduinen en Oerderduinen soortenrijk zijn. In het westen liggen heideterreinen, in de Lange Duinen laagveenmoeras en bij Hollum korstmosrijke, oude duinkoppen. In de binnenduinrand is een relatief groot areaal aan natte duinheiden aanwezig met kraaihei en dophei. Het gebied omvat ook een paar kleine boscomplexen die bestaan uit aangeplant naald- en loofbos en spontaan ontstaan jong bos. De grenzen van een Vogelrichtlijngebied worden bepaald door het gebruik dat de aanwezige bijlage I-soorten, en/of trekkende watervogels, en/of overige trekkende vogels ervan maken, waarbij wordt uitgegaan van landschapsecologische eenheden en de biotoopeisen van de betrokken vogelsoorten. Het gebied Duinen Ameland is aangewezen als Vogelrichtlijngebied vanwege de aanwezigheid van kustduinen die het leefgebied vormen van een aantal in artikel 4 van de Richtlijn bedoelde vogelsoorten. Het is een gebied dat het leefgebied vormt van soorten van Bijlage I van de Vogelrichtlijn (art. 4.1) en dat tevens fungeert als broedgebied van andere trekvogelsoorten (art. 4.2). De begrenzing van het Vogelrichtlijngebied is zo gekozen dat een in landschapsecologisch opzicht samenhangend geheel is ontstaan dat - in samenhang met Vogelrichtlijngebied Waddenzee uit 1991 -voorziet in de beschermingsbehoefte met betrekking tot het voortbestaan en/of voortplanten van bedoelde vogelsoorten. 2.2

Landschappelijke context en kenmerken begrenzing Duinen Ameland behoort tot het Natura 2000-landschap “Duinen”. De ligging van de habitattypen en van de leefgebieden van de soorten (paragraaf 4.4) waarvoor het gebied is aangewezen, vormt het uitgangspunt voor de begrenzing van de Habitatrichtlijngebieden. Dit is inclusief terreindelen die in kwaliteit zijn achteruitgegaan of gedegenereerd. Daarnaast omvat het begrensde gebied ook natuurwaarden die integraal onderdeel uitmaken van de ecosystemen waartoe de betreffende habitattypen en leefgebieden van soorten behoren, alsmede terreindelen (incl. nieuwe natuur) die noodzakelijk worden geacht om de betreffende habitattypen en leefgebieden van soorten in stand te houden en te herstellen. Bij de keuze en de afbakening van de gebieden is geen rekening gehouden met andere vereisten dan die verband houden met de instandhouding van de natuurlijke habitats en de wilde flora en fauna. 2.3 Begrenzing en oppervlakte De begrenzing van het Natura 2000-gebied is aangegeven op de bij de aanwijzing behorende kaart. De noordelijke begrenzing loopt aan de zeekant over de duinvoet en sluit aan op het Noordzee. De zuidelijke begrenzing op het eiland van het Natura 2000gebied valt grotendeels samen met de eigendomsgrenzen van Staatsbosbeheer. Ten oosten daarvan loopt de grens over de duinvoet van de Kooiduinen, de Kooioerdstuifdijk en de duinvoet van het Oerd, de Oerderduinen en De Hon. Daarbij sluit de begrenzing aan op de begrenzing van de Wad1

LNV, aanwijzingsbesluiten 2009 http://www2.minlnv.nl/thema/groen/natuur/Natura2000_2006/Wadden_dab/Gebieden.htm#1)


5 Duinen Ameland

denzee (die gelijk is aan die van de PKB-Waddenzee) en op de begrenzing van de Noordzeekustzone. Het Habitatrichtlijngebied en het Vogelrichtlijngebied vallen geheel samen met de begrenzing van het Natura 2000-gebied, dat een oppervlakte beslaat van 2.055 ha. Dit cijfer betreft de bruto-oppervlakte omdat bij de berekening geen rekening is gehouden met niet op de kaart, tekstueel uitgesloten delen. 2.4 Habitatrichtlijn: habitattypen Het gebied is aangewezen voor de volgende natuurlijke habitats opgenomen in bijlage I van de Habitattrichtlijn, waarvoor het gebied een bijdrage levert aan de instandhouding op landelijk niveau. Ten behoeve van de nationale uitwerking van de Habitatrichtlijn is een deel van de habitattypen verdeeld in subtypen, vanwege de zeer ruime variatie in fysieke omstandigheden en soortensamenstelling. De namen van de habitattypen en daarvan afgeleide subtypen zullen verder met hun verkorte namen worden aangeduid. Prioritaire habitattypen en habitatrichtlijnsoorten zijn in bijlagen I en II van de Habitatrichtlijn en in dit besluit aangeduid met een sterretje (*). H2120 Witte duinen Doel Behoud oppervlakte en kwaliteit. Toelichting Het Waddengebied is het belangrijkste gebied in ons land voor dit habitattype. Het habitattype witte duinen is momenteel over voldoende oppervlakte aanwezig. Behoud van de kwaliteit (verstuiving) in de zeereep is tevens van belang voor herstel van de kwaliteit van achtergelegen duingraslanden, kwelders en/of duinvalleien. Het areaal op de waddeneilanden is relatief groot. H2130 *Grijze duinen Doel Uitbreiding oppervlakte en verbetering kwaliteit grijze duinen, kalkarm (subtype B) en grijze duinen, heischraal (subtype C). Behoud oppervlakte en kwaliteit grijze duinen, kalkrijk (subtype A). Toelichting Het habitattype grijze duinen is momenteel over verreweg het grootste deel van de oorspronkelijke oppervlakte sterk vergrast, vooral op het westelijke deel van het eiland. Landelijk verkeert het habitattype in een zeer ongunstige staat van instandhouding en geldt als doel uitbreidingoppervlakte en verbetering kwaliteit. Voor grijze duinen, kalkrijk (subtype A) levert het gebied slechts een geringe bijdrage. In de toekomst kan het gebied een zeer grote bijdrage gaan leveren voor het subtype grijze duinen, kalkarm (subtype B). Voor het subtype grijze duinen, heischraal (subtype C) liggen de mogelijkheden vooral in kwaliteitsverbetering in de binnenduinrand. H2140 *Duinheiden met kraaihei Doel Behoud oppervlakte en verbetering kwaliteit duinheiden met kraaihei, vochtig (subtype A) en behoud oppervlakte en kwaliteit duinheiden met kraaihei, droog (subtype B). Toelichting De habitattypen duinheiden met kraaihei, vochtig (subtype A) en duinheiden met kraaihei, droog (subtype B) zijn momenteel over een geringe oppervlakte aanwezig. Omdat de landelijke staat van instandhouding op het aspect kwaliteit matig ongunstig is (er zijn weinig jonge stadia), wordt in dit gebied verbetering van de kwaliteit nagestreefd voor het vochtige subtype (H2140A). H2150 *Duinheiden met struikhei Doel Behoud oppervlakte en kwaliteit. Toelichting Het habitattype is momenteel in goede kwaliteit aanwezig over een relatief grote oppervlakte. Het gebied is relatief belangrijk voor dit habitattype in ons land. Omdat de landelijke staat van instandhouding gunstig is wordt behoud van oppervlakte en kwaliteit nagestreefd.


5 Duinen Ameland

H2160 Duindoornstruwelen Doel Behoud oppervlakte en kwaliteit. Toelichting Het habitattype duindoornstruwelen is momenteel in goede kwaliteit over een kleine oppervlakte aanwezig. Omdat de landelijke staat van instandhouding gunstig is en uitbreiding van het type ten koste kan gaan van onder meer grijze duinen, wordt behoud van oppervlakte en kwaliteit nagestreefd. H2170 Kruipwilgstruwelen Doel Behoud oppervlakte en kwaliteit. Enige achteruitgang in oppervlakte ten gunste van habitattype H2190 vochtige duinvalleien is toegestaan. Toelichting Het habitattype kruipwilgstruwelen is momenteel in goede kwaliteit en over voldoende oppervlakte aanwezig, veelal in mozaïek met andere duinvalleibegroeiingen van habitattype H2190 vochtige duinvalleien. Omdat de landelijke staat van instandhouding gunstig is wordt behoud van oppervlakte en kwaliteit nagestreefd. H2180 Duinbossen Doel Behoud oppervlakte en kwaliteit. Toelichting Voor alle waddeneilanden geldt dat de duinbossen vrij jong en nog volop in ontwikkeling zijn. Omdat de landelijke staat van instandhouding gunstig is wordt behoud van oppervlakte en kwaliteit nagestreefd. H2190 Vochtige duinvalleien Doel Behoud oppervlakte en kwaliteit vochtige duinvalleien, open water (subtype A) en vochtige duinvalleien, hoge moerasplanten (subtype D), behoud oppervlakte en verbetering kwaliteit vochtige duinvalleien, ontkalkt (subtype C) en uitbreiding oppervlakte en verbetering kwaliteit vochtige duinvalleien, kalkrijk (subtype B). Toelichting Het habitattype vochtige duinvalleien is momenteel in goede kwaliteit en over voldoende oppervlakte aanwezig wat betreft de duinvalleien, maar binnen de diversiteit is het subtype vochtige duinvalleien, kalkrijk (subtype B) ondervertegenwoordigd. Ontwikkeling van jonge, kalkrijke successiestadia is mogelijk op recent ontstane groene stranden. Het gebied levert een grote bijdrage aan het landelijke doel voor de subtypen vochtige duinvalleien, kalkarm (subtype C) en vochtige duinvalleien, hoge moerasplanten (subtype D). H6230 *Heischrale graslanden Doel Uitbreiding oppervlakte en verbetering kwaliteit. Toelichting In de binnenduinrand komen momenteel plaatselijk kleine oppervlakten van het habitattype voor in matige kwaliteit. Er zijn lokaal mogelijkheden voor uitbreiding van de oppervlakte en verbetering van de kwaliteit van dit habitattype dat landelijk in een zeer ongunstige staat van instandhouding verkeert. Habitatrichtlijn: soorten Het gebied is aangewezen voor de volgende soorten opgenomen in bijlage II van de Habitatrichtlijn, waarvoor het gebied een wezenlijke functie in de levenscyclus vervult. Hiermee wordt een bijdrage geleverd aan de instandhouding op landelijk niveau.

H1903 Groenknolorchis Doel Uitbreiding omvang en verbetering kwaliteit biotoop voor uitbreiding populatie. Toelichting De groenknolorchis is momenteel nog slechts sporadisch aanwezig op het eiland omdat het biotoop zeldzaam is geworden. Uitbreiding van de omvang van het leefgebied hangt samen met de uitbreidingsopgave van duinvalleien, waaronder vochtige duinvalleien, kalkrijk (H2190B).


5 Duinen Ameland

2.5 Vogelrichtlijn: vogelsoorten Het gebied is aangewezen voor de volgende broedvogels: A021 Doel

Roerdomp Behoud omvang en kwaliteit leefgebied met een draagkracht voor een populatie van ten minste 2 paren. Toelichting In de jaren tachtig broedden maximaal 6 paren (1987). Daarna fluctueerde het aantal tussen 0 en 3. In de periode 2001-2003 broedden jaarlijks 2-3 paren op Ameland. Het gebied levert onvoldoende draagkracht voor een sleutelpopulatie, maar draagt wel bij aan de draagkracht in de regio waddeneilanden ten behoeve van een regionale sleutelpopulatie. A063 Doel

Eider

Toelichting

Uitbreiding omvang en/of verbetering kwaliteit leefgebied met een draagkracht voor een populatie van ten minste 100 paren. Na de vestiging van de eider in het open duin in de jaren dertig was de soort aanvankelijk zeer schaars. Vanaf de jaren vijftig zijn de aantallen toegenomen tot ruim 200 paren in het begin van de jaren tachtig (maximaal 275 in 1984). Daarna fluctueerde het aantal tussen de 100 en 235. Vervolgens trad een afname op met in 2003 nog slechts 25 paren. Het Waddengebied waaronder Ameland levert veruit de belangrijkste bijdrage aan het landelijke Doel. Gezien de landelijk matig ongunstige staat van instandhouding is als doel uitbreiding omvang en/of verbetering kwaliteit leefgebied geformuleerd. Het gebied kan voldoende draagkracht voor een sleutelpopulatie gaan leveren.

A081 Doel

Bruine kiekendief Behoud omvang en kwaliteit leefgebied met een draagkracht voor een populatie van ten minste 40 paren. Toelichting Na de hervestiging van de bruine kiekendief als regelmatige broedvogel in de natte duinvalleien aan het eind van de jaren zeventig is de populatie steeds verder toegenomen tot een maximum van 45 paren in 2001. In de periode 1999-20003 kwamen gemiddeld 40 paren tot broeden. Gezien de landelijk gunstige staat van instandhouding is behoud voldoende. Het gebied heeft voldoende draagkracht voor een sleutelpopulatie. A082 Doel

Blauwe kiekendief Uitbreiding omvang en/of verbetering kwaliteit leefgebied met een draagkracht voor een populatie van ten minste 20 paren. Toelichting Vanaf de vestiging in het open duin in 1940, is de blauwe kiekendief toegenomen tot maximaal 26 paren in 1990. Vanaf halverwege de jaren negentig heeft een sterke terugval opgetreden. In de periode 2000-2003 zijn jaarlijks 3 tot 5 paren waargenomen. Gezien de landelijk zeer ongunstige staat van instandhouding is als doel uitbreiding omvang en/of verbetering kwaliteit leefgebied geformuleerd. Het gebied kan voldoende draagkracht gaan leveren voor een sleutelpopulatie. A119 Doel

Porseleinhoen Behoud omvang en kwaliteit leefgebied met een draagkracht voor een populatie van 2 paren. Toelichting De porseleinhoen is altijd een zeer schaarse broedvogel geweest van vochtige duinvalleien met hooguit enkele paren. Gezien de geringe oppervlakte potentieel biotoop is een behoudsdoelstelling geformuleerd. Het gebied kan onvoldoende draagkracht leveren voor een sleutelpopulatie. A222 Doel

Velduil Uitbreiding omvang en/of verbetering kwaliteit leefgebied met een draagkracht voor een populatie van ten minste 20 paren.


5 Duinen Ameland

Toelichting

A277 Doel

Tot begin jaren negentig was de velduil een broedvogel van het open duin in fluctuerende aantallen, doch zonder een eenduidige trend. De broedvogelaantallen wisselden met de stand van de veldmuis (Ameland is het enige waddeneiland waar veldmuizen voorkomen). Een absoluut topjaar was 1989 met 42 paren. In daljaren zakte het aantal onder de 20 paren. Vanaf halverwege de jaren negentig is een sterke terugval opgetreden met een voorlopig minimum van 2 paren in 2002. Gezien de landelijk zeer ongunstige staat van instandhouding is als doel uitbreiding omvang en/of verbetering kwaliteit leefgebied geformuleerd. Het gebied kan voldoende draagkracht gaan leveren voor een sleutelpopulatie.

Tapuit

Toelichting

Uitbreiding omvang en/of verbetering kwaliteit leefgebied met een draagkracht voor een populatie van ten minste 100 paren. Vermoedelijk was het aantal broedparen van de tapuit in het open duin stabiel tot eind jaren tachtig (120-140 paren). Daarna volgde echter een sterke afname. Toch is het momenteel het belangrijkste broedgebied in Nederland (met 56 paren in 2001, 39 in 2002 en 35 in 2003). Gezien de landelijk zeer ongunstige staat van instandhouding wordt landelijk herstel nagestreefd. Gezien de historische potentie van het leefgebied kan het gebied bijdragen aan de landelijke instandhoudingdoelstelling; eind jaren tachtig werden meer dan 100 broedparen waargenomen. Het gebied kan voldoende draagkracht gaan leveren voor een sleutelpopulatie.

A295 Doel

Rietzanger Behoud omvang en kwaliteit leefgebied met een draagkracht voor een populatie van ten minste 230 paren. Toelichting De rietzanger is vermoedelijk pas een broedvogel van de natte duinvalleien sinds halverwege de vorige eeuw. In de jaren tachtig werd het gewenste niveau voor een sleutelpopulatie overschreden, bijvoorbeeld in 1987 waar in de Lange Duinen 264 paren werden geteld. Voor de periode 1999-2003 wordt het gemiddeld aantal paren geschat op 230. Gezien de landelijk gunstige staat van instandhouding met betrekking tot populatieomvang is behoud voldoende. Het gebied heeft voldoende draagkracht voor een sleutelpopulatie. A338 Doel

Grauwe klauwier Uitbreiding omvang en/of verbetering kwaliteit leefgebied met een draagkracht voor een populatie van ten minste 5 paar. Toelichting De grauwe klauwier is van oudsher een broedvogel van het gevarieerde duinlandschap in aantallen die altijd onder het niveau van een sleutelpopulatie bleven (maximaal 30 paren begin jaren zeventig). Daarna was de populatie stabiel tot eind jaren tachtig waarna een geleidelijke afname inzette. In 1998 werd het laatste broedgeval vastgesteld. Gezien de landelijk zeer ongunstige staat van instandhouding is als landelijk doel uitbreiding van de populatie geformuleerd. Gezien de historische potentie kan het gebied bijdragen aan de landelijke instandhoudingdoelstelling. Het gebied telde eind jaren tachtig nog 20-25 broedparen. In de periode 1993-1997 broedden gemiddeld 5 paren in het gebied.


3

7 Noordzeekustzone

3.1 Gebiedsbeschrijving Het zandige kustgebied langs de Noordzee bestaat uit kustwateren, ondiepten, enkele zandbanken (o.a. Noorderhaaks) en de stranden van noordelijk Noord-Holland en de Waddeneilanden. De kustwateren bestaan uit permanent met zeewater overstroomde zandbanken die maximaal 20 meter diep liggen. Op het land komen plaatselijk “groene stranden” voor. Op Schiermonnikoog zijn deze het beste ontwikkeld met een afwisseling van kwelders en vochtige duinvalleien. 3.2 Landschappelijke context en kenmerken begrenzing Het gebied Noordzeekustzone behoort tot het Natura 2000-landschap “Noordzee, Waddenzee en Delta”. De ligging van de habitattypen en van de leefgebieden van de soorten (paragraaf 4.4) waarvoor het gebied is aangewezen, vormt het uitgangspunt voor de begrenzing van de Habitatrichtlijngebieden. Dit is inclusief terreindelen die in kwaliteit zijn achteruitgegaan of gedegenereerd. Daarnaast omvat het begrensde gebied ook natuurwaarden die integraal onderdeel uitmaken van de ecosystemen waartoe de betreffende habitattypen en leefgebieden van soorten behoren, alsmede terreindelen (incl. nieuwe natuur) die noodzakelijk worden geacht om de betreffende habitattypen en leefgebieden van soorten in stand te houden en te herstellen. Bij de keuze en de afbakening van de gebieden is geen rekening gehouden met andere vereisten dan die verband houden met de instandhouding van de natuurlijke habitats en de wilde flora en fauna. Het gebied Noordzeekustzone is aangewezen onder de Vogelrichtlijn vanwege de aanwezigheid van kustwater, zandstranden en platen die als geheel het leefgebied vormen van een aantal in artikel 4 van de Richtlijn bedoelde vogelsoorten. Het is een watergebied dat het leefgebied vormt van soorten van Bijlage I van de Vogelrichtlijn (art. 4.1) en tevens fungeert Noordzeekustzone als broed-, rui-, overwinteringsgebied en rustplaats in de trekzone van andere trekvogelsoorten (art. 4.2). De begrenzing van de beschermingszone is zo gekozen dat een in landschappelijk en vogelkundig opzicht samenhangend geheel is ontstaan dat - in samenhang met het Vogelrichtlijngebied Waddenzee uit 1991 voorziet in de beschermingsbehoefte met betrekking tot het voortbestaan en/ of voortplanten van bedoelde vogelsoorten. 3.3 Begrenzing en oppervlakte De begrenzing van het Natura 2000-gebied is aangegeven op de bij de aanwijzing behorende kaart. Het Natura 2000-gebied Noordzeekustzone bestaat uit de kustwateren van de Noordzee tussen Petten en de Eems. De zeewaartse grens van het Vogelrichtlijngebied ligt op 3 zeemijlen van de kustlijn, die van het habitatrichtlijngebied op de dieptelijn van 5 meter. Op de (bewoonde) eilanden ligt de grens op de duinvoet. Langs de Noordhollandse kust ligt de grens op de laagwaterlijn. In de zeegaten en ten oosten van Schiermonnikoog valt de grens samen met die van de Waddenzee (deze grens is gebaseerd op de Planologische Kernbeslissing Waddenzee).


7 Noordzeekustzone

3.4 Habitatrichtlijn: habitattypen Het gebied is aangewezen voor de volgende natuurlijke habitats opgenomen in bijlage I van de Habitatrichtlijn, waarvoor het gebied een bijdrage levert aan de instandhouding op landelijk niveau. Ten behoeve van de nationale uitwerking van de Habitatrichtlijn is een deel van de habitattypen verdeeld in subtypen, vanwege de zeer ruime variatie in fysieke omstandigheden en soortensamenstelling. De namen van de habitattypen en daarvan afgeleide subtypen zullen verder met hun verkorte namen worden aangeduid. Prioritaire habitattypen en habitatrichtlijnsoorten zijn in bijlagen I en II van de Habitatrichtlijn en in dit besluit aangeduid met een sterretje (*). H1110 Permanent overstroomde zandbanken H1110 Subtype A: Permanent overstroomde zandbanken (getijdengebied) H1110 Subtype B: Permanent overstroomde zandbanken (Noordzeekustzone) Doel Behoud oppervlakte en kwaliteit permanent overstroomde zand banken, Noordzee-kustzone (subtype B). Toelichting Het subtype permanent overstroomde zandbanken, Noordzee-kustzone (subtype B) komt voor in de buitendelta’s bij de zeegaten. Dit subtype verkeert landelijk in een matig ongunstige staat van instandhouding. H1140 Slik- en zandplaten H1140 Subtype A:Slik- en zandplaten (getijdengebied) H1140 Subtype B:Slik- en zandplaten (Noordzeekustzone) Doel Behoud oppervlakte en kwaliteit slik- en zandplaten, Noordzee-kustzone (subtype B). Toelichting Slik- en zandplaten Noordzee-kustzone (subtype B) komen in de zeegaten voor. Ze zijn over het algemeen tijdelijk, behalve ten zuidwesten van Texel, waar nu de Razende Bol ligt. Het betreft een zeer dynamisch habitattype waarvan de exacte locatie en de oppervlakte jaarlijks sterk kunnen wisselen ten gevolge van erosie- en sedimentatieprocessen. H1310 Zilte pionierbegroeiingen H1310 Subtype A: Zilte pionierbegroeiingen (zeekraal) H1310 Subtype B: Zilte pionierbegroeiingen (zeevetmuur) Doel Behoud oppervlakte en kwaliteit. Toelichting Zilte pionierbegroeiingen, zeekraal (subtype A) en zeevetmuur (subtype B) komen voor op het Noordzeestrand van verschillende eilanden. Het gaat hier om een type dat door successie snel overgaat in andere habitattypen. H1330 Schorren en zilte graslanden H1330 Subtype A: Schorren en zilte graslanden (buitendijks) H1330 Subtype B: Schorren en zilte graslanden (binnendijks) Doel Behoud oppervlakte en kwaliteit schorren en zilte graslanden, buitendijks (subtype A). Toelichting Het habitattype schorren en zilte graslanden, buitendijks (subtype A) komt voor op het Noordzeestrand van verschillende eilanden. Het betreft een type dat door successie snel over kan gaan in andere habitattypen (onder andere H2190 vochtige duinvalleien). Binnen het gebied dient het habitattype ruim verspreid voor te komen.

H2110 Embryonale duinen Doel Behoud oppervlakte en kwaliteit. Toelichting Het habitattype embryonale duinen komt voor op het Noordzeestrand van verschillende eilanden. Behoud van de oppervlakte geldt binnen de (sterke) natuurlijke fluctuaties, en kan gebeuren door behoud van het dynamische landschap met dit habitattype.


7 Noordzeekustzone

H2190 Vochtige duinvalleien H2190 Subtype A: vochtige duinvalleien (open water) H2190 Subtype B: vochtige duinvalleien (kalkrijk) H2190 Subtype C: vochtige duinvalleien (ontkalkt) H2190 Subtype D: vochtige duinvalleien (hoge moerasplanten) Doel Behoud oppervlakte en kwaliteit. Toelichting Het habitattype embryonale duinen komt voor op het Noordzeestrand van verschillende eilanden. Behoud van de oppervlakte geldt binnen de (sterke) natuurlijke fluctuaties, en kan gebeuren door behoud van het dynamische landschap met dit habitattype. 3.5 Habitatrichtlijn: soorten Het gebied is aangewezen voor de volgende soorten opgenomen in bijlage II van de Habitatrichtlijn, waarvoor het gebied een wezenlijke functie in de levenscyclus vervult. Hiermee wordt een bijdrage geleverd aan de instandhouding op landelijk niveau. H1095 Zeeprik Doel Behoud omvang en kwaliteit leefgebied voor uitbreiding populatie. Toelichting De Noordzeekustzone is als leefgebied voor de zeeprik vermoedelijk van groot belang. In dit gebied zijn geen herstelmaatregelen noodzakelijk, omdat de oorzaak van de landelijk matig ongunstige staat van instandhouding niet in dit gebied ligt. Uitbreiding van de populatie kan tot stand komen door het elders verbeteren van de trekroute en verbeteren van zoet-zout overgangen. H1099 Rivierprik Doel Behoud omvang en kwaliteit leefgebied voor uitbreiding populatie. Toelichting De Noordzeekustzone is als leefgebied voor de rivierprik van vermoedelijk groot belang. In dit gebied zijn geen herstelmaatregelen noodzakelijk, omdat de oorzaak van de landelijk matig ongunstige staat van instandhouding niet in dit gebied ligt. Uitbreiding van de populatie kan tot stand komen door het elders verbeteren van de trekroute en zoet-zout overgangen. H1103 Fint Doel Toelichting

Behoud omvang en kwaliteit leefgebied voor uitbreiding populatie. De Noordzeekustzone is als leefgebied voor de fint van groot belang. Het gaat waarschijnlijk vooral om finten die in het Duitse deel van de Eems paaien. In dit gebied zijn geen herstelmaatregelen noodzakelijk. Uitbreiding van de populatie in deze regio is afhankelijk van maatregelen in Duitsland, omdat de soort voor zijn voortplanting afhankelijk is van de paaigebieden die voornamelijk in Duitsland liggen.

H1351 Bruinvis Doel Behoud omvang en kwaliteit leefgebied voor behoud populatie. Toelichting De Noordzeekustzone is het belangrijkste gebied voor de bruinvis. Hoewel de Nederlandse populatie nog steeds ver verwijderd is van de duurzame populatie die zich vroeger in dit gebied voortplantte, herstelt de populatie zich sinds de jaren negentig in onze wateren. Van een zeldzame wintergast is de bruinvis weer een vaste bewoner geworden. Ook worden sinds decennia opnieuw bruinvissen met jongen gezien. De toename in Nederlandse wateren kan een gevolg zijn van een andere verdeling over de Noordzee. Het staande beleid om de sterfte van bruinvissen in netten te beperken zal bijdragen aan verder herstel van de populatie. H1364 Grijze zeehond Doel Behoud omvang en kwaliteit leefgebied voor behoud populatie. Toelichting Naast de Waddenzee is de Noordzeekustzone het belangrijkste gebied voor grijze zeehonden in Nederland. Het gebied heeft een belangrijke foerageerfunctie, met name in de winter.


7 Noordzeekustzone

H1365 Gewone zeehond Doel Behoud omvang en kwaliteit leefgebied voor behoud populatie. Toelichting Het betreft één van de belangrijkste gebieden voor de gewone zeehond. Deze soort gebruikt ongestoorde, permanent of bijna altijd droogvallende zandplaten als rustgebied. Daarnaast heeft het gebied een belangrijke foerageerfunctie. 3.6 Vogelrichtlijn: vogelsoorten Het gebied is aangewezen voor de volgende broedvogels: A137 Doel

Bontbekplevier Behoud omvang en kwaliteit leefgebied met een draagkracht voor een populatie van ten minste 20 paren. Toelichting De bontbekplevier broedt verspreid in de Noordzeekustzone op zeer spaarzaam begroeide plaatsen langs kusten. De populatieomvang beweegt zich al enkele decennia tussen de 4 en 19 paren met een uitschieter in 2003 met 26 paren. Behoud van de verspreide en erratische populatie als link tussen de Delta en de Waddenzee is gewenst. Het gebied levert onvoldoende draagkracht voor een zelfstandige sleutelpopulatie, maar draagt wel bij aan de draagkracht in de regio westelijk Waddengebied ten behoeve van een regionale sleutelpopulatie. A138 Doel

Strandplevier Uitbreiding omvang en/of verbetering kwaliteit leefgebied met een draagkracht voor een populatie van ten minste 30 paren. Toelichting Als broedvogel is de strandplevier vooral te vinden op zandige, schelpenrijke platen en in primaire duinen. De broedplaatsen bevinden zich vrijwel allen op de eilanden of eilandjes. Langs de kusten van het vaste land wordt maar sporadisch gebroed. De aantallen lopen al decennia lang terug met begin 80-er jaren nog maximaal 38 paren, halverwege de 90-er jaren maximaal 26 en vanaf 2000 maximaal 12. Gezien de landelijk zeer ongunstige staat van instandhouding is als doel uitbreiding omvang en/of verbetering kwaliteit leefgebied geformuleerd, vooral ook gezien de verbindingsfunctie tussen de Delta en de Waddenzee. Het gebied levert onvoldoende draagkracht voor een zelfstandige sleutelpopulatie, maar draagt wel bij aan de draagkracht in de regio westelijk Waddengebied ten behoeve van een regionale sleutelpopulatie. A195 Doel

Dwergstern Uitbreiding omvang en/of verbetering kwaliteit leefgebied met een draagkracht voor een populatie van ten minste 20 paren. Toelichting De dwergstern is als broedvogel vrijwel verdwenen uit de Noordzeekustzone. Gezien de landelijk zeer ongunstige staat van instandhouding is als doel uitbreiding omvang en/of verbetering kwaliteit leefgebied geformuleerd. Het gebied kan onvoldoende draagkracht leveren voor een zelfstandige sleutelpopulatie, maar draagt wel bij aan de draagkracht in de regio Westelijk Waddengebied ten behoeve van een regionale sleutelpopulatie onder meer op Razende Bol en in Duinen Texel. Verder is het gebied aangewezen voor de volgende niet-broedvogels (artikel 4.2): A001 Roodkeelduiker Doel Behoud omvang en kwaliteit leefgebied. Toelichting Aantallen roodkeelduikers zijn van internationale en grote nationale betekenis. Het gebied heeft voor de soort met name een functie als foerageergebied. De verspreiding van de roodkeelduiker in Nederland is grotendeels beperkt tot de kustgebieden van de Noordzee. In de Noordzeekustzone worden soms hoge dichtheden gezien in de buitendelta’s tussen de waddeneilanden, waar gevist wordt op de scheiding tussen verschillende watermassa’s. In de reguliere tellin-


7 Noordzeekustzone

gen is deze soort slecht vertegenwoordigd, maar recent lijken de aantallen landelijk te zijn toegenomen. Behoud van de huidige situatie is voldoende, op landelijk niveau is geen herstelopgave geformuleerd. A002 Parelduiker Doel Behoud omvang en kwaliteit leefgebied. Toelichting Aantallen parelduikers zijn van grote nationale betekenis. Het gebied heeft voor de soort met name een functie als foerageergebied. De verspreiding van de parelduiker in Nederland heeft zijn zwaartepunt in de kustgebieden van de Noordzee. De absolute aantallen en de trend zijn onbekend (en daardoor ook de staat van instandhouding) door een combinatie tussen lage aantallen en verwarring met de veel talrijkere roodkeelduiker. Behoud van de huidige situatie is voldoende, op landelijk niveau is geen herstelopgave geformuleerd. A017 Doel

Aalscholver Behoud omvang en kwaliteit leefgebied met een draagkracht voor een populatie van gemiddeld 1.900 vogels (seizoensmaximum). Toelichting Aantallen aalscholvers zijn van nationale betekenis. Het gebied heeft met name een functie als foerageergebied en als slaapplaats. De Noordzeekustzone is één van de gebieden die voor de aalscholvers in Nederland de grootste bijdrage leveren. De gegevens zijn niet toereikend voor een trendanalyse. Behoud van de huidige situatie is voldoende gezien de landelijk gunstige staat van instandhouding. A048 Doel

Bergeend Behoud omvang en kwaliteit leefgebied met een draagkracht voor een populatie van gemiddeld 520 vogels (seizoensmaximum). Toelichting Het gebied heeft voor de bergeend met name een functie als foerageergebied en als slaapplaats. De slaapplaatsfunctie (strand) is van toepassing op bergeenden die elders in het Waddengebied foerageren. De gegevens zijn niet toereikend voor een trendanalyse. Behoud van de huidige situatie is voldoende gezien de landelijk gunstige staat van instandhouding. A062 Topper Doel Behoud omvang en kwaliteit leefgebied. Toelichting Het gebied heeft voor de topper met name een functie als foerageergebied. Midden jaren negentig zijn relatief hoge aantallen geteld in de Noordzeekustzone, min of meer volgend op de afname in het IJsselmeer en de Waddenzee. Vergelijking met de situatie bij de eider suggereert een opvangfunctie voor de Noordzeekustzone in tijden van voedselschaarste in de andere twee genoemde gebieden, maar data uit de Noordzeekustzone zijn schaars. Behoud van de huidige situatie is voldoende, de waarschijnlijke oorzaak van de landelijk zeer ongunstige staat van instandhouding is niet gelegen in dit gebied. A063 Doel

Eider

Toelichting

Behoud omvang en kwaliteit leefgebied met een draagkracht voor een populatie van gemiddeld 26.200 vogels (midwinter-aantallen). Aantallen eiders zijn van internationale en grote nationale betekenis. Het gebied heeft voor de soort met name een functie als foerageergebied. De Noordzeekustzone is belangrijk geworden in het begin van de jaren negentig, toen de aantallen hier toenamen, terwijl ze in de Waddenzee afnamen. Met name in jaren waarin een verlaagd voedselaanbod in de Waddenzee samen gaat met goede jaren voor andere schelpdieren (bijvoorbeeld Spisula) in de Noordzeekustzone foerageert hier een relatief hoog aantal. De recente afname in de Noordzeekustzone kan een teken zijn van een begin van herstel van de voedselsituatie in de Waddenzee, maar een dergelijk herstel is nog niet zichtbaar in de populatietrend. Omdat de aanwezigheid van eiders in de Noordzeekustzone waarschijnlijk is verbonden aan slechte omstandigheden in de Waddenzee,


7 Noordzeekustzone

wordt daar de herstelopgave gelegd en wordt in de Noordzeekustzone volstaan met behoud van de opvangcapaciteit. Behoud van de huidige situatie is voldoende, de waarschijnlijke oorzaak van de landelijk zeer ongunstige staat van instandhouding is niet gelegen in dit gebied. A065 Doel

Zwarte zee-eend Behoud omvang en kwaliteit leefgebied met een draagkracht voor een populatie van gemiddeld 51.900 vogels (midwinter-aantallen). Toelichting Aantallen zwarte zee-eenden zijn van internationale en zeer grote nationale betekenis. Het gebied heeft voor de soort met name een functie als foerageergebied. Het gebied levert verreweg de grootste bijdrage voor de zwarte zeeeend in Nederland. De soort is een wintergast. Er is geen duidelijke trend door grote fluctuaties, deels veroorzaakt doordat alleen tellingen uit januari beschikbaar zijn. De aantallen fluctueren mogelijk ook werkelijk van jaar op jaar door het wisselend aanbod aan schelpdieren (onder andere Spisula). De soort verkeert landelijk in een matig ongunstige staat van instandhouding. A130 Doel

Scholekster Behoud omvang en kwaliteit leefgebied met een draagkracht voor een populatie van gemiddeld 3.300 vogels (seizoensmaximum). Toelichting Het gebied heeft voor de scholekster met name een functie als slaapplaats. Als zodanig levert de Noordzeekustzone één van de grootste bijdragen voor de soort binnen Nederland. De slaapplaatsfunctie/ hoogwatervluchtplaatsen is van toepassing op vogels die grotendeels elders in het Waddengebied foerageren. De gegevens zijn niet toereikend voor een trendanalyse. Behoud van de huidige situatie is voldoende, de oorzaak van de landelijk zeer ongunstige staat van instandhouding is niet gelegen in dit gebied. A132 Doel

Kluut

Toelichting

Behoud omvang en kwaliteit leefgebied met een draagkracht voor een populatie van gemiddeld 120 vogels (seizoensmaximum). Het gebied heeft voor de kluut met name een functie als slaapplaats. De slaapplaatsfunctie/hoogwatervluchtplaatsen is van toepassing op kluten die grotendeels elders in het Waddengebied foerageren. De gegevens zijn niet toereikend voor een trendanalyse. Behoud van de huidige situatie is voldoende, op landelijk niveau is geen herstelopgave geformuleerd.

A137 Doel

Bontbekplevier Behoud omvang en kwaliteit leefgebied met een draagkracht voor een populatie van gemiddeld 510 vogels (seizoensmaximum). Toelichting Aantallen bontbekplevieren zijn van nationale betekenis. Het gebied heeft voor de soort met name een functie als slaapplaats. De Noordzeekustzone is voor de bontbekplevier het gebied dat na de Waddenzee de grootste bijdrage levert in Nederland. De functie slaapplaats/ hoogwatervluchtplaats is van toepassing op bontbekplevieren die grotendeels elders in het Waddengebied foerageren. De gegevens zijn niet toereikend voor een trendanalyse. Behoud van de huidige situatie is voldoende gezien de landelijke staat van instandhouding. A141 Doel

Zilverplevier Behoud omvang en kwaliteit leefgebied met een draagkracht voor een populatie van gemiddeld 3.200 vogels (seizoensmaximum). Toelichting Aantallen zilverplevieren zijn van nationale en internationale betekenis. Het gebied heeft voor de soort met name een functie als slaapplaats. Als zodanig levert de Noordzeekustzone voor de zilverplevier de grootste bijdrage binnen Nederland na de Waddenzee en de Oosterschelde. De slaapplaatsfunctie/hoogwatervluchtplaatsen is van toepassing op zilverplevieren die grotendeels elders in het Waddengebied foerageren. De gegevens zijn niet toereikend


7 Noordzeekustzone

voor een trendanalyse. Behoud van de huidige situatie is voldoende gezien de landelijk gunstige staat van instandhouding. A143 Doel

Kanoet

Toelichting

Behoud omvang en kwaliteit leefgebied met een draagkracht voor een populatie van gemiddeld 560 vogels (seizoensmaximum). Het gebied heeft voor de kanoet met name een functie als slaapplaats. De slaapplaatsfunctie/hoogwatervluchtplaatsen is van toepassing op kanoeten die grotendeels elders in het Waddengebied foerageren. Strekdammen langs de Noord-Hollandse kust zijn bij dichtvriezen van de westelijke Waddenzee van belang als opvang. De gegevens zijn niet toereikend voor een trendanalyse. Behoud van de huidige situatie is voldoende, de waarschijnlijke oorzaak van de landelijk matig ongunstige staat van instandhouding is niet gelegen in dit gebied.

A144 Doel

Drieteenstrandloper Behoud omvang en kwaliteit leefgebied met een draagkracht voor een populatie van gemiddeld 2.000 vogels (seizoensgemiddelde). Toelichting Aantallen drieteenstrandlopers zijn van internationale en grote nationale betekenis. Het gebied heeft met name een functie als foerageergebied en als slaapplaats. De draagkrachtschatting heeft betrekking op beide functies. Na de Waddenzee levert het gebied met ongeveer een kwart van de Nederlandse drieteenstrandlopers de grootste bijdrage. De soort is het hele jaar present, met lage aantallen in juni en juli. Sinds het midden van de jaren tachtig is de populatie fors toegenomen, net als in de Waddenzee. De landelijke staat van instandhouding is matig ongunstig omdat de hoge recreatiedruk effect heeft op de verspreiding. Desondanks nemen de aantallen toe. Behoud van de huidige situatie is voldoende, op landelijk niveau is geen herstelopgave geformuleerd. A149 Doel

Bonte strandloper Behoud omvang en kwaliteit leefgebied met een draagkracht voor een populatie van gemiddeld 7.400 vogels (seizoensmaximum). Toelichting Aantallen bonte strandlopers zijn van nationale betekenis. Het gebied heeft voor de soort met name een functie als slaapplaats. Als zodanig is het één van de gebieden in Nederland die de grootste bijdrage leveren. De slaapplaatsfunctie/ hoogwatervluchtplaatsen is van toepassing op vogels die grotendeels elders in het Waddengebied foerageren. De gegevens zijn niet toereikend voor een trendanalyse. Behoud van de huidige situatie is voldoende gezien de landelijk gunstige staat van instandhouding. A157 Doel

Rosse grutto Behoud omvang en kwaliteit leefgebied met een draagkracht voor een populatie van gemiddeld 1.800 vogels (seizoensmaximum). Toelichting Het gebied heeft met name een functie als slaapplaats. Als zodanig is de Noordzeekustzone voor de rosse grutto het gebied in Nederland dat na de Waddenzee en de Oosterschelde de grootste bijdrage levert. De slaapplaatsfunctie/ hoogwatervluchtplaatsen is van toepassing op vogels die grotendeels elders in het Waddengebied foerageren. De gegevens zijn niet toereikend voor een trendanalyse. Behoud van de huidige situatie is voldoende gezien de landelijk gunstige staat van instandhouding. A160 Doel

Wulp

Toelichting

Behoud omvang en kwaliteit leefgebied met een draagkracht voor een populatie van gemiddeld 640 vogels (seizoensmaximum). Het gebied heeft voor de wulp met name een functie als slaapplaats. De slaapplaatsfunctie/hoogwatervluchtplaatsen is van toepassing op vogels die grotendeels elders in het Waddengebied foerageren. De gegevens zijn niet toereikend


7 Noordzeekustzone

voor een trendanalyse. Behoud van de huidige situatie is voldoende gezien de landelijk gunstige staat van instandhouding. A169 Doel

Steenloper Behoud omvang en kwaliteit leefgebied met een draagkracht voor een populatie van gemiddeld 160 vogels (seizoensgemiddelde). Toelichting Aantallen steenlopers zijn van nationale betekenis. Het gebied heeft voor de soort met name een functie als foerageergebied en als slaapplaats. De Noordzeekustzone levert één van de grootste bijdragen voor de steenloper binnen Nederland (ondergeschikt aan de Waddenzee). Oudere trendgegevens ontbreken, maar beschikbare data vertonen een zelfde dip in de tweede helft van de jaren negentig als in de Waddenzee. Als dit te maken heeft met voedselbeschikbaarheid in de Waddenzee (mosselbanken en daaraan verbonden voedseltypen) biedt het Noordzeestrand blijkbaar geen uitwijkmogelijkheid, zoals bij enkele eendensoorten die naar de Noordzeekustzone uitweken. Ondanks de landelijk zeer ongunstige staat van instandhouding is geen herstelopgave geformuleerd voor de Noordzeekustzone, omdat de trend afgeleid is van die van de Waddenzee. A177 Dwergmeeuw Doel Behoud omvang en kwaliteit leefgebied. Toelichting Aantallen dwergmeeuwen zijn van (grote) nationale betekenis. Het gebied heeft met name een functie als foerageergebied. Het betreft één van de belangrijkste gebieden in Nederland. Behoud van de huidige situatie is voldoende, de waarschijnlijke oorzaak van de landelijk matig ongunstige staat van instandhouding is niet gelegen in dit gebied.


Bijlage 5

Kaart recreatie rond Ameland

Legenda

Gebruiker strandopgang

ruiters overig beide

Activiteit

excursie (apr t/m okt)

excursie (hele jaar door) ecologisch onderzoek strandjutten ruiters

kampvuur (zomerseizoen) paasvuur

visactiviteiten (algemeen) pieren steken catamaran

strandzeilen winden golfsurfen

strandsport (Kitesurfen) educatie (hele jaar)

EHBO walvisstrandingen strandbewaking

hulpverlening( Jetski) rijroute wildbeheer

auto / tractor (ritten) strandonderhoud (zwaar materieel) festival rugby/volleybaltournooi

5

4

festival: surffestival Madnes

7

6

10

9

8

11

12

14

13

16

15

18

17

20

19

strandsporten/recreatie

hardloopwedstrijden (Triatlhon)

3 31

32

2 33 34

1

40

49

41

42

48

43 45

47

46

DLG realiseert groene plannen voor 16 miljoen Nederlanders!

Ameland

26 februari 2009 schaal 1: 33.000

DLG Regio Noord

Bronnen: © De auteursrechten en databankenrechten: Topografische Dienst Kadaster, Emmen, 2004

44

23

24

25

29

35 39

Activiteiten in Natura 2000-gebieden

22

28

Festival: Ameland POP horeca op het strand

21

38

36 37

30

26

27

Bijlage 6

Menselijke activiteit in de Nederlandse kustzone

Ameland, zee Ameland, deel A Ameland, deel B

Terschelling, zee

Vlieland, zee

Terschelling

Te

Vlieland Pl.42

Texel, deel A

Pl.51-1

Pl.46

ie Vl

d l an

Pl.8-2

li hel r sc

Pl.4-5

Texel, zee

PL.28 PL.27

Pl.18 Pl.17 Pl.35 Pl.19 Pl.37-1

ng

PL. 1 PL. 2

PL.17 PL. 7 PL.12 PL.19

Ameland

PL.26 PL.25

Mt

Mt.

REDD.H Pl.33 Pl.32 Pl.34-2 Pl.27-1

el

Pl.25

Te x

Pl.21

Texel, deel B Pl.18-2 Pl.13-1

Pl.15-3

Pl.12

Pl.9 Pl.4 Pl.5 Pl.8-4 Pl.6-4 Pl.7-4

Noord-Holland Noord, deel D Noord-Holland Noord, zee, deel A Pl.5-1

Pl.6

Noord-Holland Noord, deel C

Pl.10

Noord-Holland Noord, zee, deel B Pl.9-1 Noord-Holland Noord, deel A Noord-Holland Noord, deel E Zeewering, zee

Pl.19-1

Zeewering Noord-Holland Zuid, zee

Pl.27

Pl.30

Pl.20 Pl.21-2

Pl.28

Pl.31

Noord-Holland Zuid, deel A Pl.37

Pl.40 Pl.39 Pl.47

Noord-Holland Zuid, deel B

Pl.54

Pl.45-1

Pl.48 Pl.50-1

Pl.53

Pl.56

H)

Pl.57

Pl.38

Pl.41

nd (N

Pl.60

Rijnland Noord-Holland

Pl.69

Rijn la

Rijnland Zuid-Holland, deel A

Pl.63

Pl.66

Pl.72

Pl.75

Pl.78

Pl.81

Pl.79

Ri jnl an d(

ZH )

Rijnland Zuid Holland, deel B Pl.90

Delfland, deel A Pl.93 Delftland, diep, deel A Pl.98

Delfland, deel B Pl.99 Delfland, deel C Pl.106 Delftland, diep, deel C

Slufter, zee Goeree, zee

ee

oe r

Pl.3-3

Pl.34.2 Pl.35.1 Hp.32.2 Pl.33.2 Pl.5.12 Hp.0.11 Pl.13-5 Pl.2.08

Pl.14.87 Pl.14.01

km

40

nd

Legenda

RWS suppletiezand

G

ho

ere n

Pln.28.1

30

Hp.15 Pln.14

Hp.8

Pl.1.00

Habitatrichtlijngebieden

uwen

Vogelrichtlijngebieden

Gebieden van Ecologische waarde

Sc

W

ch al

Hp.21.95 Hp.24

20

Pl.8 Pl.34

Belemmeringsgebied Offshore windparken

Pln.2

Pln.8 Hp.9 Pln.5 Pln.15.3 Pln.6

Hp.23

10

Pl.7-3

Hp.16.08 Pl.16.97

Pln.20

0

Pl.7

Pl.22-3

Pl.7.99 Pl.8.99 Pl.6.94

Pl.15.05

Walcheren, deel B Walcheren, deel A Zeeuws Vlaanderen

Pl.8-3

ne Voor

Hp.19

Schouwen Noord-Beveland

Pl.4-1

Goeree

Schouwen, zee

Pl.105

Pl.117

Slufter Voorne

Pl.14-4 Pl.11

Pl.113

De lfl a

Delfland, deel D

CPSID-1

Ankergebieden

Zeezandwinning RWS

Actieve zandwinvergunningsgebieden Baggerstortgebieden Strandpaal Platforms

Suppletiegebied 12 mijl grenslijn

-20m NAP (doorgetrokken)

Electra en telecom kabels Overig Verlaten In gebruik Toekomstig Umbilical kabels Verlaten In gebruik

Kabels naar NSW

Leidingen Overig Verlaten In gebruik Toekomstig

Projectnr.: 220255 | Grontmij20070827_Totaalbeeld_belemmeringen.pdf

Bijlage 7

Kaarten SOVON telvakken op Ameland

NZ3410 - Ameland strand: Westpunt - Paal 13

NZ3430 - Ameland strand: Paal 19 - Paal 25

Passende beoordeling suppleties bij Ameland

Recommend Documents