Normen en waarden een update!

Lassen EN 1090-2, 2014

28-5-2014

“Normen en waarden” een update!

‘Normen en Waarden’… 2014

Programma! •

Stand van zaken EN 1090 ▫ CPR en FPC ▫ Bottle necks o.a.  Snijden en boren  Richten  Hechten  Lasmethodekwalificatie  Uitvoeringsklassen

•

Laspersoneel ▫ EN-ISO 9606-1 Lasserskwalificatie ▫ EN-ISO 14732 Machine lasserskwalificatie ▫ EN-ISO 14731 Lascoordinatie

• • •

Lasmethodekwalificatie, nieuwe norm! Ontwikkelingen in EWF/IIW-IAB. Discussie….

Download presentatie op: http://www.bodtwelding.nl/download/EN1090-2lassen-13-LGZ.pdf 2

(C) Henk J.M. Bodt, 2009, 2014

1

Lassen EN 1090-2, 2014

28-5-2014

CPD en CPR…??? “Construction Products Directive” en “Construction Products Regulation”…. (“Bouwproduktenrichtlijn“ en “Bouwproduktenverordening“) • •

De CPD (89/106/EEC) is op 9 maart 2011 door CPR (305/2011) vervangen. De CPR concentreert zich op de positie van de aangemelde instanties (Notified Body, NB) en TBI (Technische BeoordelingsInstantie, TAB).

•

Het doel van CPD/CPR is om betrouwbare informatie te verstrekken over bouwproducten met betrekking tot hun prestaties.

•

Dit wordt bereikt door middel van een "gemeenschappelijke technische taal" en biedt gestandaardiseerde evaluatiemethoden voor de uitvoering van de bouw.

3

CPR

Doelstelling Deze verordening is van toepassing op voor de bouw bestemde producten, voor zover de fundamentele voorschriften voor bouwwerken, daarmee in verband staan. In deze verordening wordt onder „voor de bouw bestemde producten” verstaan producten die worden vervaardigd om blijvend deel uit te maken van bouwwerken, waaronder zowel gebouwen als kunstwerken zijn begrepen.

4

(C) Henk J.M. Bodt, 2009, 2014

2

Lassen EN 1090-2, 2014

28-5-2014

Toepassing van EN 1090 wettelijk verplicht?!!

5

CPR

Wat is wat? 1. „Bouwproduct”: elk product of kit dat wordt vervaardigd en in de handel wordt gebracht om blijvend te worden verwerkt in bouwwerken of delen ervan, en waarvan de prestaties gevolgen hebben voor de prestaties van het bouwwerk met betrekking tot de fundamentele eisen voor bouwwerken; 2. „Kit”: een bouwproduct dat door één fabrikant in de handel wordt gebracht met ten minste twee afzonderlijke componenten die gecombineerd moeten worden om in het bouwwerk te worden verwerkt; 3. „Bouwwerken”: bouwkundige en civieltechnische werken; 6

(C) Henk J.M. Bodt, 2009, 2014

3

Lassen EN 1090-2, 2014

28-5-2014

CPR FUNDAMENTELE EISEN VOOR BOUWWERKEN Het bouwwerk als geheel en ook de afzonderlijke delen ervan moeten geschikt zijn voor het beoogde gebruik, in het bijzonder rekening gehouden met de gezondheid en de veiligheid van de personen die er tijdens de hele levenscyclus van het bouwwerk bij betrokken zijn. Bij normaal onderhoud moeten bouwwerken gedurende een economisch redelijke levensduur aan onderhavige fundamentele eisen voor bouwwerken voldoen. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.

Mechanische weerstand en stabiliteit Brandveiligheid Hygiëne, gezondheid en milieu Veiligheid en toegankelijkheid bij gebruik Bescherming tegen geluidshinder Energiebesparing en warmtebehoud Duurzaam gebruik van natuurlijke hulpbronnen

7

CPR

Hoe fundamentele eisen definiëren? De link tussen “bouwproducten” en “fundamentele eisen” wordt gegeven door: • „Essentiële kenmerken”: kenmerken van het bouwproduct die verband houden met de fundamentele eisen voor bouwwerken; En wordt gedefinieerd als: • „Prestaties van een bouwproduct”: de prestaties met betrekking tot de essentiële kenmerken, uitgedrukt in niveau of klasse of op beschrijvende wijze;

8

(C) Henk J.M. Bodt, 2009, 2014

4

Lassen EN 1090-2, 2014

28-5-2014

CPR

De geharmoniseerde norm Tot slot, het verband tussen de bouw bestemde producten, met hun essentiële kenmerk, en de werken, met hun fundamentele eisen, kan worden "uitsluitend" bereikt door de conformiteit van het product met een Europese "geharmoniseerde technische specificatie (meestal de geharmoniseerde norm)" De essentiële kenmerken van bouwproducten worden vastgelegd en opgenomen in de geharmoniseerde technische specificaties (normen), alsook de criteria die moeten worden gebruikt voor de fabricage van de producten zelf en het beginsel voor de conformiteitsbeoordeling 9

CPR

EN 1090 -1 Geharmoniseerd ! http://ec.europa.eu/enterprise/newapproach/nando/index.cfm?fuseaction=cp.hs&cpr=Y

•

EN 1090-1 refereert op veel plaatsen aan EN 1090-2 en 1090-3!

10

(C) Henk J.M. Bodt, 2009, 2014

5

Lassen EN 1090-2, 2014

28-5-2014

Certificatieinstelling (NoBo) 1. Onderzoek naar de fabrieksproductiebeheersing zoals geschreven in het handboek. 2. Eerste inspectie van de fabriek en van de praktische uitvoering en documentatie van de FPC volgens een checklist van de NoBo. 3. Evaluatie van de conformiteit van de FPC met de eisen van EN 1090-1. 4. Certificering van de Fabrieksproductiebeheersing door de afgifte van een certificaat. 5. Permanente bewaking van FPC. 6. EN 1090-1 Nederlandse NoBo's voor CPR (20-5-2014): http://ec.europa.eu/enterprise/newapproach/nando/index.cfm?fuseaction=cp.nb_hs&sort=country&hs_id=144404: NB 0620 KIWA Nederland B.V.. NB 0958 SGS INTRON CERTIFICATIE B.V. NB 0960 SKG NB 1231 TÜV NEDERLAND QA B.V. NB 2388 Det Norske Veritas Certification BV 11

CPR

Type product De aard van het product "Structurele metalen, materiaal en toebehoren" omvat: • • • •

Basismaterialen (platen en profielen) Lastoevoegmaterialen Structurele metalen onderdelen Structurele connectoren (bouten, moeren, etc.).

De geharmoniseerde norm voor de structurele metalen onderdelen is de EN 1090-1!

12

(C) Henk J.M. Bodt, 2009, 2014

6

Lassen EN 1090-2, 2014

28-5-2014

EN 1090-1

Essentiële kenmerken      

Eisen Basisproducten Toleranties op afmetingen en vorm Lasbaarheid Breuktaaiheid Constructieve kenmerken:

Draagvermogen Vermoeingssterkte Brandwerendheid Vervormingen in bruikbaarheidsgrenstoestand    

Reactie bij brand Gevaarlijke stoffen Weerstand tegen stootbelasting Duurzaamheid 13

Taakverdeling (Fabrikant en NoBo) Taken Taken onder verantwoordelijkheid van de fabrikant

Inhoud van de taak

Aanvangstypebeproeving

Van toepassing zijnde parameters die verband houden met de prestatie kenmerken van tabel ZA.1

Fabrieksproductiebeheersing (FPC)

Van toepassing zijnde parameters die verband houden met de prestatiekenmerken van tabel ZA.1

Nemen van proefstukken, beproeving en keuring Van toepassing zijnde in de fabriek kenmerken van tabel ZA.1

Taken voor de geaccrediteerde Certificeren van FPC instelling

door een geaccrediteerde instelling op basis van:

Aanvangs- keuring van fabriek en van FPC

Van toepassing zijnde parameters die verband houden met de kenmerken van tabel ZA.1

Continu toezicht, beoordeling en goedkeuring van FPC

Van toepassing zijnde parameters die verband houden met de kenmerken van tabel ZA.1

14

(C) Henk J.M. Bodt, 2009, 2014

7

Lassen EN 1090-2, 2014

28-5-2014

EN 1090-1

Fabrieksproductiebeheersing (FPC) De fabrikant moet een fabrieksproductiebeheersing-systeem (FPC) opzetten, documenteren en onderhouden om te waarborgen dat de op de markt gebrachte producten voldoen aan de verklaarde prestatiekenmerken. Beschrijving in Bijlage B van de EN 1090-1, met nadere toelichting over: • Personeel, • Gereedschappen en machines, • Proces van constructief ontwerpen, • Basisproducten gebruikt in de fabrikage • Onderdelen specificatie • Productbeoordeling • Niet-conforme producten 15

Permanente bewaking – Intervallen (1) 16

B.4.1 Algemeen De eerste controle moet één jaar na de eerste beoordeling worden uitgevoerd. De hoeveelheid inspecties kan worden verminderd zolang geen van de volgende situaties zich voordoet:  Hernieuwing of wijziging van de relevante instellingen;  Veranderen van lascoördinator;  Introductie van nieuwe lastechnieken, ...;  Introductie van nieuwe en relevante voorzieningen. (Zie tabel volgende sheet)

16

(C) Henk J.M. Bodt, 2009, 2014

8

Lassen EN 1090-2, 2014

28-5-2014

Permanente bewaking – Intervallen (2)

Tabel 8.3 - intervallen van routinetoezicht Uitvoeringsklasse

EXC1 en EXC2 EXC3 en EXC4

intervallen tussen keuringen van de FPC van de fabrikant na de ITT (Jaren)

1-2-3-3 1-1-2-3-3

17

De EN 1090-2

(C) Henk J.M. Bodt, 2009, 2014

9

Lassen EN 1090-2, 2014

28-5-2014

Lastechnische opzet van EN 1090-2 • • • • • • • • • • • • •

Algemeen Lasplan Acceptabele lasprocessen Kwalificatie van lasmethoden Kwalificatie van lassers en lasoperators Lascoördinatie Voorbewerking en uitvoering van lassen Acceptatie criteria Lassen van roestvast staal Verplichte aanvullende informatie Keuzemogelijkheden Richten Toelaatbare lastoevoegmaterialen 19

EN 1090-2 Bottle necks

Meest gehoorde problemen 1. 2. 3. 4. 5. 6.

Lascoordinatie (later) Snijden Richten Hechten Executie klasse Hoe te handelen met nieuwe versie normen (later)

20

(C) Henk J.M. Bodt, 2009, 2014

10

Lassen EN 1090-2, 2014

28-5-2014


Snijden - boren Er moeten vier proefstukken zijn geproduceerd van het basisproduct dat met het proces moet zijn gesneden: 1. een rechte snede van het dikste basisproduct; 2. een rechte snede van het dunste basisproduct; 3. een scherpe hoek van een representatieve dikte; 4. een boog van een representatieve dikte. Op de beide rechte proefstukken moeten metingen zijn gedaan over tenminste 200 mm lengte en op de eisen van de vereiste kwaliteitsklasse zijn gecontroleerd. Hoe….?

21


Snijden – boren (2) Tabel 10 – Toegestane maximale waarden voor de hardheid (HV 10) Productnorm

Staalsoort

Waarde voor hardheid

S235 tot S460

380

EN 10025-2 tot en met -5 EN 10210-1, EN 10219-1 EN 10149-2 en EN 10149-3

S260 tot S700

EN 10025-6

S460 tot S690

450

NOOT Deze waarden zijn in overeenstemming met EN ISO 15614-1, geldend voor staalsoorten als opgesomd in ISO/TR 20172.

22

(C) Henk J.M. Bodt, 2009, 2014

11

Lassen EN 1090-2, 2014

28-5-2014


Richten met de brander • •

Bij richten met de brander, moet de maximale staaltemperatuur en de afkoelingsprocedure beheerst worden. Voor EXC3 en EXC4 moet methodebeschrijving worden gemaakt. Deze moet op zijn minst omvatten: ▫ ▫ ▫ ▫

maximale staaltemperatuur en afkoelingsmethode; methode van verwarmen; methode gebruikt voor temperatuurmetingen; resultaten van beproevingen uitgevoerd voor goedkeuring van methode; ▫ aanduiding van personeel dat bevoegd is om methode toe te passen.

23


Hechtlassen • • • •

Bij EXC2, EXC3 en EXC4: gekwalificeerde lasmethode verplicht. Alle hechtlassen die niet worden opgenomen in uiteindelijke las moeten verwijderd worden. Hechtlassen die in uiteindelijke las zullen worden opgenomen moeten geschikte vorm hebben en worden gelegd door gekwalificeerd lassers. Hechtlassen moeten vrij zijn van lasfouten en moeten vóór het uiteindelijke lassen zorgvuldig worden gereinigd. Gescheurde hechtlassen moeten worden verwijderd.

24

(C) Henk J.M. Bodt, 2009, 2014

12

Lassen EN 1090-2, 2014

28-5-2014

EN 1090-2 Bottle necks Tabel 12- Methoden van kwalificeren van lasmethoden voor de processen 111, 114, 12, 13, en 14 Methode van kwalificeren Lasmethodebeproeving Lasproef voor aanvang van de productie

EXC2

EXC3

EXC4

EN ISO 15614-1

X

X

X

EN ISO 15613

X

Standaardlasmethode

EN ISO 15612

Opgedane laservaring

EN ISO 15611

Beproefde lastoevoegmaterialen

EN ISO 15610

X -

X

X

X

a

-

-

X

b

-

-

Toegestaan Niet toegestaan

a

Alleen voor materialen ≤ S 355 en alleen voor handlassen of gedeeltelijk gemechaniseerd lassen.

b

Alleen voor materialen ≤ S 275 en alleen voor handlassen of gedeeltelijk gemechaniseerd lassen.

De lassser moet zijn gekwalificeerd volgens EN-ISO 9606. Dat kan dus een héle andere WPS zijn!!!! Lascoordinator: neem je verantwoordelijkheid! © Henk Bodt, 2014

25


Geldigheid lasmethodekwalificaties Standaard is lasmethodekwalificatie onbeperkt geldig, maarrrrr….. Beperkingen in de EN 1090!! Deze eist extra beproevingen voor lasprocessen die NIET in “gebruik” zijn: a)

van één tot drie jaar: productie lasproef voor staalsoorten > S355. Onderzoek: visuele keuring, radiografische of ultrasone keuring (behalve hoeklassen), magnetisch of penetrant onderzoek, macro beoordeling en hardheidsmeting.

b)

voor periode meer dan drie jaar: 1)

macro, van productieproef moet worden gekeurd voor staalsoorten ≤ S355,

of 2)

© Henk Bodt, 2014

(C) Henk J.M. Bodt, 2009, 2014

moeten nieuwe methodebeproevingen worden uitgevoerd voor staalsoorten > S355.

26

13

Lassen EN 1090-2, 2014

28-5-2014


Uitvoeringsklassen (EXC’s) • •

EXC1 t/m EXC4 (eenvoudig ►kritisch) Wordt bepaald door:

 Gevolgklassen (Consequence Class, CC)  Productiecategorieën (Production Category, PC)  Gebruikscategorieën (Service Category, SC) (Nu in EN 1090-2 Bijlage B, binnenkort beschreven in EN 1993-1) Gevolg Gebruik Productie

Eenv.

Laag Stat.

Dyn.

Gemiddeld Stat.

Dyn.

Hoog Stat.

Dyn.

EXC1 EXC2 EXC2 EXC3 EXC3 EXC3

Moeilijk EXC2 EXC2 EXC2 EXC3 EXC3 EXC4

Beslissing: (meestal) Contract!!

27

LDR ‘Normen en Waarden’… 2013

Programma!  Stand van zaken EN 1090  CPR en FPC  Bottle necks o.a.  Snijden en boren  Richten  Hechten  Uitvoeringsklassen

•

Laspersoneel ▫ EN-ISO 9606-1 Lasserskwalificatie ▫ EN-ISO 14732 Machine lasserskwalificatie ▫ EN-ISO 14731 Lascoordinatie

• • •



(C) Henk J.M. Bodt, 2009, 2014

14

Lassen EN 1090-2, 2014

28-5-2014

LASPERSONEEL

EN-ISO 9606-1 (1)

• Lasser moeten worden gekwalificeerd volgens EN 287-1 nú dus de EN-ISO 9606-1, lasoperators volgens EN 1418, nú dus de EN-ISO 14732! • En toen….?

30

(C) Henk J.M. Bodt, 2009, 2014

15

Lassen EN 1090-2, 2014

28-5-2014

EN-ISO 9606-1 (2)

EN ISO: • EN 287-1: 2011 Deel 1: Staal • EN-ISO ISO 9606-1: 2012 DeelDeel 1: Staal 9606-1: 2013 1: Staal • EN-ISO 9606-2: 2005 Deel 2: Aluminium • EN-ISO 9606-3: 1999 Deel 3: Koper (oude 287 vorm) • EN-ISO 9606-4: 1999 Deel 4: Nikkel (oude 287 vorm) • EN-ISO 9606-5: 2000 Deel 5: Ti & Zr (oude 287 vorm) • EN 1418:1998: Operators • EN-ISO 14732: 2013 Operators ASME: • Section IX AWS: • Dx.x (bv. D1.1) 31

EN-ISO 9606-1 (3) EN-ISO 9606-1 •

Lasserskwalificatie

•

Grote veranderingen t.o.v. de oude EN 287-1:

1. Basismateriaal is lastoevoegmateriaal! 2. Materiaaloverdracht is belangrijke variabele! 3. Regels voor verlenging zijn ruimer!

32

(C) Henk J.M. Bodt, 2009, 2014

16

Lassen EN 1090-2, 2014

28-5-2014

EN-ISO 9606-1 (4) Lasprocessen Wijzigingen in toe te passen lasprocessen (nieuwe EN-ISO 4063:2009) ▫ 135 kwalificeert voor 138 en vice versa ▫ 142 kwalificeert alleen voor 142…. ▫ Kortsluitboog MAG kwalificeert voor ALLE MAGmateriaal overdrachtsvormen. ▫ Globulair-, sproei- en pulslassen kwalificeren NIET voor kortsluitboog MAG lassen!

33

EN-ISO 9606-1 (5)

Kortsluitboog…..??

34

(C) Henk J.M. Bodt, 2009, 2014

17

Lassen EN 1090-2, 2014

28-5-2014

EN/ISO 9606-1 (6) EWF Zienswijze: Essentiele parameters en geldigheidsgebied • Hoe bepaal ik of ik in het kortsluitboog gebied aan het lassen ben? • Een zuiver kortsluitboogregime wordt bereikt als men last met een spanningbron bij een lage ingestelde boogspanning en draadsnelheid waarbij tijdens het lassen kortstondige kortsluitingen en doven van de boog optreden.

•

In veel moderne stroombronnen is geen sprake van een zuivere kortsluitboog, maar van een zogenaamde “gemodificeerde kortsluitboog”. Bijvoorbeeld CMT, Cold-Arc, Cold Weld, STT, Speedpulse, PCS, forceArc, Rapid Weld, SpeedArc, DeepARC, enz.. 35

EN-ISO 9606-1 (7) Geldigheidsgebied FM-nummers Groep

Toevoegmateriaal voor het lassen van

Voorbeelden van toepasbare ISO normen ([xx] verwijst naar de bibliografie in de norm) 2560, ISO 14341,[8]

Voorbeelden van toepasbare AWS normen

FM2

Ongelegeerde en ISO fijnkorrelige staalsoorten ISO 636,[1] ISO 14171,[6] ISO 17632[14] Hoge sterkte staalsoorten ISO 18275,[21] ISO 16834,[13] ISO 26304,[25] ISO 18276[22]

FM3

Kruipbestendige staalsoorten Cr < 3,75 %

ISO 3580,[3] ISO 21952,[23] ISO 24598,[24] ISO 17634[16]

AWS A5.5, AWS A5.28, AWS A5.28, AWS A5.23, AWS A5.29 AWS A5.5, AWS A5.28, AWS A5.23, AWS 5.29

Kruipbestendige staalsoorten 3,75 ≤ Cr ≤ 12 % Roestvaste en hittevaste staalsoorten Nikkel en nikkel legeringen

ISO 3580,[3] ISO 21952,[23] ISO 24598,[24] ISO 17634[16]

AWS A5.5, AWS A5.28, AWS A5.23, AWS 5.29

ISO 3581,[4] ISO 14343,[9] ISO 17633[15] ISO 14172,[7] ISO 18274[20]

AWS A5.4, AWS A5.9, AWS A5.22

FM1

FM4 FM5 FM6

AWS A5.1, AWS A5.18, AWS A5.17, A5.20

AWS A5.11, AWS A5.14

36

(C) Henk J.M. Bodt, 2009, 2014

18

Lassen EN 1090-2, 2014

28-5-2014

EN-ISO 9606-1 (8)

Geldigheidsgebied FM-nummers

Lastoevoegmateriaal gebruikt in de proeflas

Geldigheidsgebied FM1

FM2

FM3

FM4

FM5

FM6

X X X X -

X X X X -

X X -

X -

X X

X

FM1 FM2 FM3 FM4 FM5 FM6 2/3

37

EN-ISO 9606-1 (9) Symbolen voor proefstukken & lastoevoegmaterialen Coating type

Gedetailleerde informatie

03 Rutiel basische bekleding

Titaandioxide, calciumcarbonaat

10 Cellulose bekleding

Cellulose, natrium

11 Cellulose bekleding 12 Rutiel bekleding

Hoog cellulose, kalium Hoog titaandioxide, natrium

13 Rutiel bekleding

Hoog titaandioxide, kalium

14 Rutiel + ijzerpoeder bekleding

IJzer poeder, titaandioxide

15 Basische bekleding

Laag waterstof, natrium

16 Basische bekledingSymbolen voor proefstukken Laag waterstof, kalium & lastoevoegmaterialen 18 Basische + ijzerpoeder bekleding Laag waterstof, kalium, ijzerpoeder 19 Limoniet bekleding

IJzeroxide, titaandioxide, kalium

20 IJzeroxide bekleding

Hoog ijzeroxide

24 Rutiel + ijzerpoeder bekleding

IJzer poeder, titaandioxide

27 IJzeroxide + ijzerpoeder bekleding

Hoog ijzeroxide, ijzerpoeder

28 Basische + ijzerpoeder bekleding

Laag waterstof, kalium, ijzerpoeder


Elektroden voor neergaand lassen van pijpleidingen


Laag waterstof, kalium, ijzerpoeder

38

(C) Henk J.M. Bodt, 2009, 2014

19

Lassen EN 1090-2, 2014

28-5-2014

EN-ISO 9606-1 (10) Lasposities (EN-ISO 6947:2011-05) •

Verschil tussen lasposities (gepositioneerd in de ruimte) en hoofd-lasposities (= testposities)!

39

EN-ISO 9606-1 (11) Lasposities (EN-ISO 6947) Strikte scheiding tussen lasposities voor stompe lassen en lasposities voor hoeklassen:

40

(C) Henk J.M. Bodt, 2009, 2014

20

Lassen EN 1090-2, 2014

28-5-2014

EN-ISO 9606-1 (12) Essentiele parameters en geldigheidsgebied

Type las • Alternatief, gecombineerd proefstuk voor hoeklas (Annex C), waarin een gedeelte als hoeklas en een gedeelte als stompe verbinding kan worden gelast en in één kan worden beproefd. Echter pas op géén doorlassing mogelijk. • Geldigheidsgebied van de stompe lasverbinding! De toepassing van deze optie MOET speciaal op het certificaat worden aangegeven. 41

EN-ISO 9606-1 (13) Testmethode Visueel onderzoek volgens EN 970

Verplicht

Verplicht

Verplicht

abd

Buigproeven volgens EN 910

Verplicht

abf

Breekproeven volgens EN 1320

Verplicht

abf

c. d. e.

f.

(C) Henk J.M. Bodt, 2009, 2014

Hoeklas en knooppunt

Radiografisch onderzoek volgens EN 1435

a. b.

© Henk Bodt, 2014

Stompe verbinding (in plaat of pijp)

Niet verplicht Niet van toepassing Verplicht

ce

Radiografie OF buigproeven OF breekproeven is vereist. Bij radiografie moeten voor sommige processen aanvullende proeven worden uitgevoerd Breekproeven mogen worden vervangen door 2 macro’s Radiografie mag in sommige gevallen worden vervangen door ultrasoon onderzoek Breekproeven op pijp mogen worden vervangen door radiografie Bij kleinere pijpen mogen zowel de breek- als de buigproef worden vervangen door een gekerfde trekproef van het hele proefstuk. 42

21

Lassen EN 1090-2, 2014

28-5-2014

EN-ISO 9606-1 (14) •

Pas op: proefplaat afmetingen zijn veranderd!

▫ Stompe naad: korter (200 mm was 300 mm) ▫ Hoeklas: langer (200 mm was 150 mm) •

•

Was: één stop-start én één in de sluitlaag! Wordt: bij meer dan een lasproces: tenminste één stopstart voor ieder toegepast lasproces. Pas op: een overgang van massieve of metaal gevulde draad naar poeder gevulde draad is een proces-wissel! Wachttijd tussen stop en start: zolang het materiaal nodig heeft om te stollen.

Praktische tip: laat de lasser een krijtlijntje trekken daar waar hij is gestopt. In deze tijd heeft het lasmateriaal kunnen stollen. Vervolgens last hij verder.

43

EN-ISO 9606-1 (15) Grote verschillen bij geldigheidstermijn! Begin geldigheid op de datum van proeflassen! Verlengen: Drie methoden, vooraf aangeven welke te gebruiken! 1. Telkens na drie jaar opnieuw kwalificeren. 2. Telkens na twee jaar onderzoek twee productielassen uit laatste periode van zes maanden: RT, UT of DO. 3. Onbeperkt geldig als:

▫ Werkzaam bij zelfde werkgever ▫ Onder een kwaliteitssysteem conform EN-ISO 3834-2, of -3 (aantoonbaar). ▫ Lasser maakt lassen van acceptabele kwaliteit. Dus…. verantwoordelijkheid van de werkgever!! 44

(C) Henk J.M. Bodt, 2009, 2014

22

Lassen EN 1090-2, 2014

28-5-2014

Het NIEUWE certificaat!

Garandeert het ACTUELE kennen en kunnen!

45

© Henk Bodt, 2014

EN-ISO 9606-1 (17) Resumé nieuwe (EN-)ISO 9606-1 • •

Wereld van de LK’s gaat op zijn kop! De wijzigingen zijn technisch wel degelijk realistisch!

Ook hier een belangrijke tekst in norm: “Aan het einde van de geldigheidsperiode mogen bestaande en geldige lasserskwalificaties worden her gewaardeerd naar deze Internationale Norm. Het nieuwe geldigheidsgebied moet dan worden geïnterpreteerd volgens deze Internationale Norm.”

46

(C) Henk J.M. Bodt, 2009, 2014

23

Lassen EN 1090-2, 2014

28-5-2014

EN-ISO 9606-1 (18) Resumé nieuwe (EN-)ISO 9606-1 (vervolg) •

Staat nergens een jaartal gespecificeerd bij de vermelding van de EN 287-1, dan wordt dat automatisch de EN-ISO 9606-1.

•

Staat er wel een jaartal achter de norm (bv. EN 287-1:2011) dan blijft die norm geldig.

•

Er zal een theoretische overgangsperiode zijn van maximaal 5 jaar.

•

Systematisch review van een norm is om de 5 jaar, na 5 jaar zouden alle EN normen aangepast moeten zijn.

•

In de EN 13445 is wel een verwijzing voor de EN 287-1:2004 dus deze norm zal pas in 2016 in aanmerking komen voor een review. (Of er moet voor die tijd nog een corrigendum worden uitgegeven waarin de wijziging is opgenomen.)

•

In de EN 1090-2 zit geen probleem daar is geen verwijzing naar jaartal voor de EN 287-1. 47

EWF praktijkrichtlijn De European Welding Federation (EWF) heeft een hulp-document gemaakt om EWF de industrie te helpen de document overgang van de oude EN 287-1 naar de nieuwe ENISO 9606-1 zo efficiënt mogelijk te maken. GRATIS verkrijgbaar op:

EWF-

http://www.ewf.be/media/documentosDocs/d oc_127_doc_142_ewf-654-13-ewf-guide-fortransition-287-to-9606.pdf

© Henk Bodt, 2014

(C) Henk J.M. Bodt, 2009, 2014

48

24

Lassen EN 1090-2, 2014

28-5-2014

Kwalificatie van bedieners van lasmachines (lasoperator)

)

De lasoperator (1) EN ISO 14732:2013 biedt vier mogelijkheden: •

Kwalificatie op basis van: ▫ lasmethode kwalificatieproef (EN ISO 15614); ▫ pre-productieproef (EN ISO 15613); ▫ standaard lasserskwalificatieproef (EN ISO 9606-1); ▫ productie test.

•

Aanvullend MOET de kennis van de functionaliteit van de apparatuur formeel worden getoetst!

LET OP: ook de geldigheidstermijn is anders dan bij handlassen!! 50

(C) Henk J.M. Bodt, 2009, 2014

25

Lassen EN 1090-2, 2014

28-5-2014

De lasoperator (2) Uitgaande van het feit dat gelast wordt volgens een gekwalificeerde WPS, kent het geldigheidsgebied de volgende grenzen: ▫ Verandering van lasproces (behalve voor 13); ▫ Lassen met of zonder boog- en/of lasnaadsensor (bij automatisch lassen); ▫ Verandering van directe visuele controle naar controle op afstand en vice versa (bij gemechaniseerd lassen); ▫ Verandering van één laags techniek naar meerdere lagen (niet omgekeerd); ▫ Weglaten van een automatische booglengte regeling; ▫ Weglaten van een automatisch lasnaad volgsysteem; ▫ Verandering van type lasapparatuur (incl. een robot bedieningssysteem); ▫ Toevoeging van nieuwe lasposities (bij gemechaniseerd lassen); ▫ Weglaten van backing (bij gemechaniseerd lassen); ▫ Weglaten van “consumable inserts” mee smeltende inzetstukken (bij gemechaniseerd lassen).

51

De lasoperator (3) Theorie: •

Lastechnisch: facultatief (helaas?)!

•

Functionele kennistoets: verplicht! : ▫ Begrip van lasprocedure en invloed van parameters; ▫ Overeenkomst van de lasnaadvoorbewerking met de lasmethodebeschrijving, WPS; ▫ Reinheid van de laskanten; ▫ Identificatie, oorzaken en remedie van lasfouten; ▫ Geldigheidsgebied van zijn kwalificatie; ▫ Functionaliteit lasproces:  Programmeren (wanneer relavant);  Bediening en signalering;  Parameters en correctie daarvan;  Start-stop procedures;  Bewegingsmechanismen en  Veiligheidsvoorzieningen.

(C) Henk J.M. Bodt, 2009, 2014

52

26

Lassen EN 1090-2, 2014

28-5-2014

De lasoperator (4) Ook grote verschillen bij geldigheidstermijn! Begin geldigheid op de datum van proeflassen! 6-maandelijkse bevestiging als bij EN-ISO 9606-1. Verlengen: Drie methoden, vooraf aangeven welke te gebruiken! 1. Telkens na zes jaar opnieuw kwalificeren. 2. Telkens na drie jaar onderzoek twee productielassen uit laatste periode van zes maanden: RT, UT of DO. 3. Onbeperkt geldig als:

▫ Werkzaam bij zelfde werkgever ▫ Onder een kwaliteitssysteem conform EN-ISO 3834-2, of -3 (aantoonbaar). ▫ Lasser maakt lassen van acceptabele kwaliteit. Dus…. verantwoordelijkheid van de werkgever!! 53

Lascoördinatie Super belangrijk! (EN ISO 3834-2 par. 7.3)

(C) Henk J.M. Bodt, 2009, 2014

27

Lassen EN 1090-2, 2014

28-5-2014

Lassen - Lascoördinator…

Q: Wat is een lascoördinator? A: Een lascoördinator is een persoon die verantwoordelijk is voor, en in staat is tot het uitoefenen van coördinatie van alle fabricageprocessen voor alle lastechnische en daaraan verbonden werkzaamheden. • • •

Één of meerdere personen. Altijd één eindverantwoordelijk: de RWC. Mag in principe worden uitbesteed (met restricties).

55

Taken van de Lascoordinator (EN-ISO 14731 Annex B) Taken

Specificatie & voorbereiding

Toezicht

Inspectie, controle of observatie

B.1 Beoordeling van eisen B.2 Technische beoordeling B.3 Uitbesteding B.4 Laspersoneel B.5 Uitrusting B.6 Productieplanning B.7 Goedkeuring van lasmethoden B.8 Lasmethodebeschrijvingen B.9 Werkinstructies B.10 Lastoevoegmaterialen B.11 Materialen B.12 Inspectie en beproeving voor het lassen B.13 Inspectie en beproeving tijdens het lassen B.14 Inspectie en beproeving na het lassen B.15 Warmtebehandeling na het lassen B.16 Niet-overeenstemming en corrigerende maatregelen B.17 Kalibratie en geldigverklaring van meet-, inspectieen beproevingsapparatuur B.18 Identificatie en naspeurbaarheid B.19 Kwaliteitsrapporten

(C) Henk J.M. Bodt, 2009, 2014

56

28

Lassen EN 1090-2, 2014

28-5-2014

Aanvullende taken van de Lascoordinator – 1 (EN 1090-2)

• • • • • • • • • •

Producten van constructiestaal (5.3) Lastoevoegmaterialen (5.5) Geschiktheid voor lassen Lijst van preventieve maatregelen bij de behandeling en opslag van materiaal (Tabel 8) Thermisch snijden (6.4.3) (hardheid..…) Richten met de brander (vlamrichten) (6.5.3) Koud vervormen (6.5.4) (warmtebehandelen) Specifieke eisen voor het lasplan (7.2) Lasprocessen (7.3) Kwalificatie van lasprocedures en laspersoneel (7.4) Etc.

57

Aanvullende taken van de Lascoordinator – 2 (EN 1090-2)

Meer van de EN 1090-2: • • • • •

Inspectie en testen onder toezicht van de (R)WC. Lasreparaties vereisen goedkeuring van de Lascoordinator. De Lascoordinator moet aangeven wat en hoe moet worden gekalibreerd! Soms zij extra lasprocedures vereist; de Lascoordinator moet dit behandelen Etc.

58

(C) Henk J.M. Bodt, 2009, 2014

29

Lassen EN 1090-2, 2014

28-5-2014

Lassen – De Lascoördinator: EN-ISO 14731

Criteria: • Taken en Verantwoordelijkheden • Kennis: ▫ Algemene Kennis ▫ Specifieke Kennis

59

De lascoördinator (EN ISO 14731) 2.1. Algemene kenniseisen voor de lascoördinator •

Voldoende technische kennis voor uitvoering van toegewezen taken.

•

Denk aan: ▫ algemene technische kennis; ▫ specialistische technische kennis van lassen en verwante processen die van belang is voor toegewezen taken, die kan worden

verworven door combinatie van theoretische kennis, scholing en/of ervaring.

•

Omvang van vereiste fabricage-ervaring, opleiding en technische kennis moet door fabrikant worden bepaald, en moet afhankelijk zijn van toegewezen taken en verantwoordelijkheden.

60

(C) Henk J.M. Bodt, 2009, 2014

30

Lassen EN 1090-2, 2014

28-5-2014

De lascoördinator (EN ISO 14731) 2.2. Specifieke kenniseisen verantwoordelijke lascoördinator (Responsible Welding Coordinator, RWC).

•

Verplichte indeling voor verantwoordelijke lascoördinatoren (verwijzend naar “aanbevelingen” in bijlage A van de norm; volgende sheet) : a) personeel met uitgebreide technische kennis, waarbij volledige technische kennis is vereist volgens vorige sheet, voor de planning, de uitvoering, het toezicht en het beproeven van alle taken en verantwoordelijkheden bij lastechnische fabricage; b) personeel met specifieke technische kennis, waarbij het niveau van technische kennis voldoende moet zijn voor de planning, de uitvoering, het toezicht en het beproeven van de taken en verantwoordelijkheden bij lastechnische fabricage binnen een geselecteerd of beperkt technisch gebied; c) personeel met technische basiskennis, waarbij het niveau van technische kennis voldoende moet zijn voor de planning, de uitvoering, het toezicht en het beproeven van de taken en verantwoordelijkheden binnen een beperkt technisch gebied met uitsluitend eenvoudige gelaste constructies.

61

De lascoördinator (EN ISO 14731) Bijlage A (informatief) Aanbevelingen voor technische kennis over lassen • Het International Institute of Welding (IIW) heeft aanbevelingen voor minimumeisen voor opleiding, examinering en kwalificatie van lascoördinatoren. • Deze aanbevelingen zijn in de volgende documenten opgenomen: ▫ International Welding Engineer (IWE), document IAB-252; ▫ International Welding Technologist (IWT), document IAB-252; ▫ International Welding Specialist (IWS), document IAB-252. •

Lascoördinatoren die voldoen aan de eisen in deze documenten of die erkende nationale kwalificaties bezitten, worden geacht te voldoen aan de relevante eisen van de norm.

62

(C) Henk J.M. Bodt, 2009, 2014

31

Lassen EN 1090-2, 2014

28-5-2014

European Qualification Framework Ontwikkelingen in Europa: European Qualification Framework (EQF) • E/IWE Level 6/7 • E/IWT Level 5/6 • E/IWS Level 5 • E/IWP Level 4 Daarbij behoort uitgebreide lijst met “Learning Outcomes”. Is nog volop in ontwikkeling!

63

EN 1090-2 par. 7.4.3 “Lascoördinatie”

•

Voor EXC2, EXC3 en EXC4: lascoördinatie tijdens lassen door lascoördinatiepersoneel, gekwalificeerd voor en ervaren met laswerkzaamheden waar ze toezicht op houden, zoals gespecificeerd in EN ISO 14731.

•

Met betrekking tot de laswerkzaamheden waarop toezicht wordt gehouden, moet het lascoördinatiepersoneel een technische kennis hebben volgens tabellen 14 en 15 (volgende sheets).

64

(C) Henk J.M. Bodt, 2009, 2014

32

Lassen EN 1090-2, 2014

28-5-2014

EN 1090-2 par. 7.4.3 “Lascoördinatie” (tabel 14) EXC

Referentienorm

S235 t/m S355 (1.1, 1.2, 1.4)

EN 10025-2 EN 10025-3 EN 10025-4 EN 10025-5, EN 10149-2, EN 10149-3 EN10210-1, EN 10219-1

BB

S420 t/m S700 (1.3, 2, 3)

EN 10025-3 EN 10025-4 EN 10025-6 EN 10149-2, EN 10149-3 EN10210-1, EN 10219-1

SS

S235 t/m S355 (1.1, 1.2, 1.4)


SS

C C

C C

S420 t/m S700 (1.3, 2, 3)

EN 10025-3 EN 10025-4 EN 10025-6 EN 10149-2, EN 10149-3 EN10210-1, EN 10219-1

Alle

Alle

C C C C

C C C C

C C C C

EXC2

EXC3

EXC4

Dikte (mm)

Staal (Staalgroep)

t≤25

a

a

25 < t ≤ 50

b

t>50

SS CC /S c

C CC/S C d

Kolomvoetplaten en kopplaten ≤ 50mm b Kolomvoetplaten en kopplaten ≤ 75mm c Voor staal tot en met S275 is niveau S voldoende d Voor staal N, NL, M en ML is niveau S voldoende

(Basic) Technische

basiskennis technische kennis (Comprehensive) Uitgebreide technische kennis

B: S: C:

(Specific) Specifieke

65

Voor het MKB! Europees alternatief voor de welding coördinator voor beperkte risicogebieden is er! • EWF heeft een Europees opleidingsschema geïntroduceerd, speciaal bedoeld voor het MKB in staalconstructiewerk. • Niveaus B en S; EXC 2, tot en met S355. EXC

Reference standards

S235 to S355 (1.1, 1.2, 1.4)


B

S420 to- S700 (1.3, 2, 3)

EN 10025-3 EN 10025-4 EN 10025-6 EN 10149-2, EN 10149-3 EN10210-1, EN 10219-1

S

S235 to S355 (1.1, 1.2, 1.4)


S

C

C

S420 to S700 (1.3, 2, 3)

EN 10025-3 EN 10025-4 EN 10025-6 EN 10149-2, EN 10149-3 EN10210-1, EN 10219-1

C

C

C

All

All

C

C

C

EXC2

EXC3

EXC4

Thickness (mm)

Steels (Steel group)

t≤25

a

25 < t ≤ 50

S

C

d

b

t>50

C

c

C

a

Column base plates and endplates ≤ 50mm Column base plates and endplates ≤ 75mm For steels up to and including S275 level S is sufficient d For steels N, NL, M and ML level S is sufficient b c

© Henk Bodt, 2014

(C) Henk J.M. Bodt, 2009, 2014

66

33

Lassen EN 1090-2, 2014

28-5-2014

Hoe lossen we de problemen van het MKB op?

IWS criteria + 3 yr ervaring

Hoe gaan we dit oplossen voor het MKB? (2)

IWS criteria + 6 yr ervaring

4 yr ervaring

8 yr ervaring IWP diploma + 6 yr ervaring 67

© Henk Bodt, 2014

De lascoördinator (EN ISO 14731)

•

DUS: de lascoördinator op drie niveaus: ▫ Uitgebreid technisch kennis ▫ Specialistisch technisch kennis ▫ Technische basiskennis

•

Soms (contract-) eis voor gecertificeerd lascoördinator.

•

Kunnen/mogen meerdere personen zijn.

•

Altijd één eindverantwoordelijke, de “RWC”!

68

(C) Henk J.M. Bodt, 2009, 2014

34

Lassen EN 1090-2, 2014

28-5-2014

De lascoördinator (EN ISO 14731)

• IIW diploma (IWE, IWT, IWS) biedt grote voordelen, maar is NIET noodzakelijk! • EWF biedt nieuwe mogelijkheden voor het MKB. • Een lascoördinator kan ALLEEN worden gecertificeerd in COMBINATIE met EN ISO 3834 en dus alléén in combinatie met een bedrijf!

69

Professional Interview Ten aanzien van het “Professional Interview”: •

Heeft de RWC voldoende kennis van de lasbewerkingen die hij/zij beheerst (zie EN-ISO 14731)?

•

Vervult de RWC de rol die hem wordt toebedeeld inclusief de bijbehorende verantwoordelijkheden (See EN-ISO 14731, Annex B.) ?

•

Heeft de RWC voldoende kennis van de relevante normen en specificaties (zie EN 1090-2, clause 7.4.3 en EN-ISO 14731, Annex B)?

•

Heeft de RWC de mogelijkheid om defecten te ontdekken en te kwalificeren en instructies te geven om ze te repareren en in de toekomst te voorkomen?

•

Heeft de RWC relevante technische kennis zoals gespecificeerd voor de IIW kwalificaties?

•

Enz….

Een technische rondgang door het bedrijf is een “must”! De beoordeling van de lascoordinator moet iedere lascoordinator betreffen volgens de “Lascoordinatie Matrix”!

70

(C) Henk J.M. Bodt, 2009, 2014

35

Lassen EN 1090-2, 2014

28-5-2014

EN ISO 3834 certificeren?

• IIW heeft mondiaal systeem om bedrijven te certificeren volgens EN ISO 3834! • Certificatie door aangewezen nationale “ANBCC’s” (NIL) (“Authorized National Bodies for Company Certification”)

• Deze certificatie kan worden erkend en overgenomen door een NoBo die de overeenstemming met de EN 1090-1 onderzoekt. 71



 Laspersoneel  EN-ISO 9606-1 Lasserskwalificatie  EN-ISO 14732 Machine lasserskwalificatie  EN-ISO 14731 Lascoordinatie

• • •



(C) Henk J.M. Bodt, 2009, 2014

36

Lassen EN 1090-2, 2014

28-5-2014

LMK

De lasmethodekwalificatie (EN ISO 3834-2 par. 10.2 & 10.3)

EN-ISO 15614-1 nieuw in 2014 (1) Een nieuwe EN-ISO 15614-1 in 2014 / 2015…?? Nu: Commentaar wordt verwerkt! Lasmethodekwalificatie • Twee niveaus: Niveau 1 “Level 1” en Niveau 2 “Level 2”

▫ Niveau 1 is gebaseerd op ASME code Sectie IX ▫ Niveau 2 is gebaseerd op de huidige EN-ISO 15614-1 • • • • •

Toepassingsnorm (Code) of contract geeft niveau aan, anders altijd Niveau 2! Niveau 2 kwalificeert automatisch ook niveau 1! Past een standaard proefstuk niet…dan EN-ISO 15613! Bedoeld voor lassen, reparatielassen en oplassen. Acceptatie criteria: verschillend per Niveau!

74

(C) Henk J.M. Bodt, 2009, 2014

37

Lassen EN 1090-2, 2014

28-5-2014

EN-ISO 15614-1 nieuw in 2014 (2) Niveau 1: uit te voeren tests: •

For level 1: Type and the extent of testing shall be in accordance with the requirements of Tables 1. Test piece

Butt joint with full penetration - Figure 1 and Figure 2 T- joint with full penetration - Figure 3 Fillet welds - Figure 3

Type of test

Extent of testing

Visual

100 %

Transverse tensile test

2 specimens

Transverse bend test

4 specimens

Visual

100 %

Macroscopic examination

2 specimens

Visual

100 %

Macroscopic examination

2 specimens

Footnote a

b

b

a For bend tests, see 7.4.2. b Where mechanical properties are relevant to the application it shall be tested accordingly. If an additional test piece is needed, the dimensions should be sufficient enough to allow testing of the mechanical properties. For this additional test piece only the welding parameters range, parent material group, filler metal and heat treatment shall be the same.

75

EN-ISO 15614-1 nieuw in 2014 (3) Een toepassingsnorm kan aanvullende testen voorschrijven voor Niveau 1, zoals: ▫ ▫ ▫ ▫ ▫ ▫ ▫

longitudinal weld tensile test; all weld metal bend test; corrosion tests; chemical analysis; microscopic examination; delta ferrite examination; cruciform test.

76

(C) Henk J.M. Bodt, 2009, 2014

38

Lassen EN 1090-2, 2014

28-5-2014

EN-ISO 15614-1 nieuw in 2014 (4) Niveau 2: uit te voeren tests: •

For level 2: Examination and testing of the test pieces. Test piece Butt joint with full penetration - Figure 1 and Figure 2

Type of test

Extent of testing

Visual Radiographic or ultrasonic Surface crack detection Transverse tensile test Transverse bend test Impact test Hardness test Macroscopic examination

T- joint with full penetration Figure 3 Branch connection with full penetration Figure 4 Fillet welds - Figure 3 and Figure 4

Visual Surface crack detection Ultrasonic or radiographic Hardness test Macroscopic examination Visual Surface crack detection Hardness test Macroscopic examination

Footnote

100 % 100 % 100 % 2 specimens 4 specimens

-ab -cde -

2 sets required 1 specimen 100 % 100 % 100 % required 2 specimens 100 % 100 % required 2 specimens

f b and f a, f and g e and f f f b and f e and f f 77

EN-ISO 15614-1 nieuw in 2014 (5) Een toepassingsnorm kan aanvullende testen voorschrijven, ook voor Niveau 2, zoals: ▫ ▫ ▫ ▫ ▫ ▫ ▫ ▫ ▫ ▫

longitudinal weld tensile test; all weld metal bend test; corrosion tests; chemical analysis; microscopic examination; delta ferrite examination; cruciform test; hardness test; impact test; NDT. 78

(C) Henk J.M. Bodt, 2009, 2014

39

Lassen EN 1090-2, 2014

28-5-2014

EN-ISO 15614-1 nieuw in 2014 (6) Maximale hardheden lasmetaal, beide HAZ’s beide basismaterialen: Non-heat treated

Steel groups

Heat treated

ISO/TR 15608

a b c

1 a, 2 b

380

320

3b

450

380

4,5

380 c

350 c

6

-

350

9.1 9.2 9.3

350 450 450

300 350 350

If hardness tests are required. For steels with min ReH > 890 N/mm 2 special values shall be specified. For certain materials higher values may be accepted.

79

© Henk Bodt, 2014

EN-ISO 15614-1 nieuw in 2014 (7)

Acceptatie criteria voor onvolkomenheden ISO 5817 ISO 6520 Beschrijving ref. No. 1.1 1.5 1.6 1.16 1.9 1.10 1.21 1.11 1.12

100 401 4021 512 502 503 5214 504 505

1.7

5011 5012

Scheur Bindingsfout Onvoldoende doorlassing Overmatige asymmetrische hoeklas Te zware doorlassing (stompe las) Te bolle hoeklas Overmatige keelhoogte Overmatige doorlassing Onjuist aangevloeide las Doorlopende inkarteling Onderbroken inkarteling Alle andere onvolkomenheden

Niveau 1

Niveau 2: Kwaliteitsniveau in ISO 5817

Niet toegestaan Niet toegestaan Niet toegestaan h ≤ 3 mm Geen eisen Geen eisen Geen eisen Geen eisen Geen eisen

B (niet toegestaan) B (niet toegestaan) B (niet toegestaan) B C C C C C

Geen eisen

C

Geen eisen

B

80

(C) Henk J.M. Bodt, 2009, 2014

40

Lassen EN 1090-2, 2014

28-5-2014

EN-ISO 15614-1 nieuw in 2014 (8) Basismaterialen Table 5 — Range of qualification for steel groups and sub-groups a b c Test piece material B

Test piece material A

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

1-1

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

2

2-1 1-1

2-2 2-1 1-1

-

-

-

-

-

-

-

-

-

3

3-1 2-1

3-2 3-1

3-3 3-2 3-1

-

-

-

-

-

-

-

-

4

4-1

4-2

4-3

4-4 4-1 4-2

-

-

-

-

-

-

-

5-5

-

-

-

-

-

-

1

1

4-3 5

5-1

5-2

5-3

5-4

© Henk Bodt, 2014

81

EN-ISO 15614-1 nieuw in 2014 (9) Basismaterialen Tabel 5 — Geldigheidsgebied voor staalgroepen en subgroepen a b c

a) Materialen in groep 1, 2, 3 en 11 kwalificeren staal met een gelijke of lager gespecificeerde minimale rekgrens (onafhankelijk van de dikte van het materiaal). b) Materialen in groep 4, 5, 6 en 9 kwalificeren staal in dezelfde subgroep en in lagere subgroepen, binnen de groep. c) Materialen in groep 7, 8 en 10 kwalificeren staal in dezelfde subgroep.

82

(C) Henk J.M. Bodt, 2009, 2014

41

Lassen EN 1090-2, 2014

28-5-2014

EN-ISO 15614-1 nieuw in 2014 (10) 8.2 Gerelateerd aan de fabrikant

Een lasmethodebeproeving uitgevoerd door een fabrikant volgens deze norm, is geldig in werkplaatsen of bouwlocaties waar de fabrikant die de lasmethodebeproeving uitvoerde de volledige verantwoordelijkheid voor alle laswerk heeft.

83

EN-ISO 15614-1 nieuw in 2014 (11) Geldigheidsgebied dikte stompe lassen - cladding Dikte proefstuk

Niveau 1

≤3

Geldigheidsgebied Basismateriaal dikte Niveau 2 Een laag Meer lagen 0,5t – 2t

3 < t ≥ 12

1,5 – 2t

0,5t (3 min.) – 1,3t

3 – 2t

12 < t ≥ 20

5 – 2t

0,5t – 1,1t

0,5t – 2t

20 < t ≥ 40

5 – 2t

0,5t – 1,1t

0,5t – 2t

40 < t ≥ 100

5 – 200

-

0,5t – 2t

100 < t ≥ 150

5 – 200

-

50 – 2t

t > 150

1,33 t

-

50 – 2t

Lasmetaal laagdikte Niveau 1 en 2 max. 2s max. 2s )3 max. 2s max. 2s als s < 20 max. 2t als s ≥ 20 max. 2s als s < 20 max. 200 als s ≥ 20 max. 2s als s < 20 max. 200 als s ≥ 20 max. 2s als s < 20 max. 200 als s ≥ 20 max. 1,33s als s ≥ 150

t = Basismateriaaldikte s = Lastoevoegmateriaal dikte voor ieder toegepast lasproces )3 = Wanneer er kerfslageisen zijn, dan is de kwalificatiedikte beperkt tot 12 mm tenzij kerftaaiheidsproeven zijn uitgevoerd. 84

(C) Henk J.M. Bodt, 2009, 2014

42

Lassen EN 1090-2, 2014

28-5-2014

EN-ISO 15614-1 nieuw in 2014 (12) Geldigheidsgebied dikte stompe lassen - cladding Dikte proefstuk t > 150

Geldigheidsgebied 1,33 t

-

50 – 2t

max. 2s als s < 20 max. 200 als s ≥ 20 max. 1,33s als s ≥ 150

t = Basismateriaaldikte s = Lastoevoegmateriaal dikte voor ieder toegepast lasproces )3 = Wanneer er kerfslageisen zijn, dan is de kwalificatiedikte beperkt tot 12 mm tenzij kerftaaiheidsproeven zijn uitgevoerd. Voor niveau 1: Voor de processen 114, 12 en 13 waarbij ieder snoer dikker is dan 13 mm, is de maximale basismateriaaldikte 1,1t. Wanneer taaiheidsproeven vereist worden, voor proefstukken van 16 mm en dikker, is de minimale gekwalificeerde dikte 16 mm. Voor proefstukken dunner dan 16 mm, is de minimale gekwalificeerde dikte die van het proefstuk. Voor proefstukdikten kleiner dan 6 mm, is de minimale gekwalificeerde dikte 0,5 maal de dikte van het proefstuk.

85

EN-ISO 15614-1 nieuw in 2014 (13) Geldigheidsgebied hoeklassen Level 1: een hoeklas kwalificeert voor alle hoeklassen in alle dikten Level 2: zie onderstaande tabel. Range of qualification

Thickness of test piece t Material thickness t ≤ 3 mm 3 mm < t < 38 mm t ≥ 38 mm

Throat thickness Single run

Multi-run

0,7 t to 2 t

0,75 a to 1,5 a

No restriction

3 mm to 2 t

0,75 a to 1,5 a

No restriction

≥ 5 mm

0,75 a to 1,5 a

No restriction

Note 1: The a is the throat thickness as specified in pWPS for the test piece. Note 2: Where a fillet weld is qualified by means of a butt weld test, the throat thickness range shall be based on the thickness of the deposited weld metal.

86

(C) Henk J.M. Bodt, 2009, 2014

43

Lassen EN 1090-2, 2014

28-5-2014

EN-ISO 15614-1 nieuw in 2014 (14) Lastoevoegmateriaal: F-nummers!

87

EN-ISO 15614-1 nieuw in 2014 (15) Neergesmolten lasmetaal; A-nummers! A-Nr. Type lasmetaal 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

Ongelegeerd staal C-Mo staal Staal met 0,4 – 2% Cr en Mo Staal met 2 – 4 % Cr en Mo Staal met 4 – 10,5 % Cr en Mo Martensitisch chroomstaal Ferritisch chroomstaal Chroom-nikkel staal (max. 0,15 C; 14,50 – 30 Cr; max. 4 Mo; 7,5 – 15 Ni) Chroom-nikkel staal (max. 0,30 C; 19 – 30 Cr; max. 6 Mo; 15 – 37 Ni) Staal met tot 4% Ni Mn-Mo staal Ni-Cr-Mo staal

88

(C) Henk J.M. Bodt, 2009, 2014

44

Lassen EN 1090-2, 2014

28-5-2014

EN-ISO 15614-1 nieuw in 2014 (16) 28 mei 2014

Bijzondere overige variabelen verschillen per niveau!: • • • • • •

Mechanisatiegraad “Optellen en aftrekken” van geldigheid Laspositie Type joint Lastoevoegmateriaal Voorwarm/interpass

89

EN-ISO 15614-1 nieuw in 2014 (17) Geldigheidsgebieden •

Level 1: herkwalificatie vereist bij: ▫ Verandering van F-nummer, of ▫ Verandering van A-nummer, of ▫ Verandering van fabrikant of handelsnaam wanneer geen F- of A- nummers voorhanden.

•

Level 2: ▫ Kwalificatie blijft geldig voor toevoegmaterialen met gelijke mechanische eigenschappen, zelfde bekledingstype (of kerndraadvulling), zelfde nominale chemische samenstelling en zelfde of lager waterstofgehalte.

½ 90

(C) Henk J.M. Bodt, 2009, 2014

45

Lassen EN 1090-2, 2014

28-5-2014

EN-ISO 15614-1 nieuw in 2014 (18) Warmte inbreng (HI) •

hoogste HI wordt begrensd door: ▫ De maximale HI die werd gebruikt bij het lassen van het proefstuk; of ▫ Een gemiddelde waarde van de HI die werd gebruikt tijdens het lassen van het proefstuk, vermeerderd met 25%,

•

laagste HI wordt begrensd door: ▫ De minimale HI toegepast bij het lassen van het proefstuk; of ▫ Een gemiddelde waarde van de HI toegepast bij het lassen van het proefstuk, verminderd met 25%.

• • •

De HI moet worden bepaald voor z.g. “typische” lasgebieden: grondlagen, vullagen en sluitlagen afzonderlijk! Geen thermisch rendement (de “k-factor”) meer (zit in lasproces). Ook alternatieve methoden voor bepalen van de HI: “energie per laslengte” en “vermogen per laslengte”.

91

EN-ISO 15614-1 nieuw in 2014 (19) Overige geldigheidsgebieden • • • • • • • • • • •

Lasprocessen Lasposities Type lasnaad Lastoevoegmateriaal (maat, type en fabrikant) Type stroomsoort Voorwarmtemperatuur Tussenlagentemperatuur Nawarmen Warmtebehandeling na het lassen Initiële warmtebehandeling Procesafhankelijke variabelen: ▫ OP-lassen (12) ▫ MIG/MAG lassen (13) ▫ TIG lassen (14) ▫ Plasma lassen (15) ▫ Autogeen lassen (311)

Hierover misschien een andere keer meer…. 92

(C) Henk J.M. Bodt, 2009, 2014

46

Lassen EN 1090-2, 2014

28-5-2014

EN-ISO 15614-1 nieuw in 2014 (20) Resumé nieuwe EN-ISO 15614-1 Allereerst wordt het een “EN-ISO” en dus verplicht! Tekst in norm is essentieel: “Alle nieuwe lasmethodekwalificatie proeven moeten worden uitgevoerd in overeenstemming met deze norm vanaf de datum van uitgifte. Echter deze Internationale Norm maakt eerder uitgevoerde lasprocedure proeven volgens eerdere nationale normen of specificaties of eerdere versies van deze norm, niet ongeldig.”

93

www.svets.se/overview

© Henk Bodt, 2014

(C) Henk J.M. Bodt, 2009, 2014

94

47

Lassen EN 1090-2, 2014

28-5-2014

The EWF/IIW Qualification System

Professional Qualification Combined System EWF and IAB/IIW

Qualification Levels / Guidelines: - IWE/EWE – Engineer - IWT/EWT – Technologist - IWS/EWS - Specialist - IWP/EWP – Practitioner - IWIP/EWIP – Inspection Personnel (3 levels) - IW/EW – Welder (3 levels, 4 processes) - IWSD – Structures Designer (2 levels) - Distance Learning - European/International Mechanized, Orbital and Robot Welding (2 levels)

ANBs and ATBs EWF and IAB/IIW

Rules for the Approval of

EWF System

Qualification Levels/Guidelines: - EAE/EAS/EAB – Adhesive Bonding - EWS-RW/EWP-RW – Resistance Welding - ETSS/ETSP/ETS – Thermal Spraying - MMA EW-Diver - Laser Processing - EN 1090 – Dedicated Knowledge for (R)WC-S/B - Railsafe – Aluminothermic; Arc Welder

Special Courses at “Specialist” Level: - Reinforcing Bars - Weld Imperfections for NDT Personnel - Macro and Micro Examination - Heat treatment - Risk Management in Welding Fabrication

95

The EWF/IIW Qualification System The EWF/IIW Training System for Welding & Inspection Personnel IWE/EWE International/European Welding Engineer

IWI-C/EWI-C International/European Welding Inspector Comprehensive level

In-service Inspector

IWI-S/EWI-S International/European Welding Inspector Standard level


IWI-B/EWI-B International/European Welding Inspector Basic level


IWT/EWT International/European Welding Technologist

IWS/EWS International/Eueopean Welding Specialist

IWP/EWP International/European Welding Practitioner

IW/EW International/European Welder

Possible Optional Access (if other access conditions are also met) Direct Optional Access

96

(C) Henk J.M. Bodt, 2009, 2014

48

Lassen EN 1090-2, 2014

28-5-2014

IIW International In-service Inspector

Qualification

Modulen General G-S

III(P)-S

X

III(P)-C

X

III(S)-S

X

III(S)-C

X

III(R)-S

X

III(R)-C

X

G-C

Specific pressure equipment SP-S SP-C

Specific construction products SC-S SC-C

Specific railway components SR-S

SR-C

X X

X

X X

X

X

X X

X

X

X

97

Een eerste aanzet; hierover zal nog worden gediscussieerd! 98

(C) Henk J.M. Bodt, 2009, 2014

49

Lassen EN 1090-2, 2014

28-5-2014

IIW Committees involved: IIW Comm. I II III IV V VI VIII IX X XI XII XIII XIV XV XVI XVII

Name

Contribution

Thermal Cutting and Surfacing (I-C, I-E) Arc welding and Filler Metals Resistance welding, solid state welding and allied joining processes Power Beam Processes Non-destructive Testing and Quality Assurance of Welded Products Terminology Health, safety and environment Behaviour of metals subjected to welding Structural performances of welded joints - Fracture avoidance Pressure vessels, boilers and pipelines (XI-E, XI-H) Arc welding processes and production systems (XII-A-C-D-E) Fatigue of Welded components and Structures (WG 4, WG 5) Education and training Design, Analysis and fabrication of welded structures Polymer joining and adhesive technology Brazing, soldering, and diffusion bonding

Yes No No No Yes No Yes No Yes Yes Yes Yes Yes No Yes Yes 99

EU Lifelong Learning Projects – 2013/2014

• 2 concluded projects in 2013: ▫ CSR-Matrix ▫ WELDIMP

• 5 ongoing projects for 2014: ▫ E-WELD ▫ SILANG ▫ WELDCUP ▫ INTERACTIVWELD ▫ RAILSAFE-TR >>

© Henk Bodt, 2013

(C) Henk J.M. Bodt, 2009, 2014

100

50

Lassen EN 1090-2, 2014

28-5-2014

WELDIMP – Welding Imperfections Dictionary

WELDIMP is an Leonardo da Vinci project, aimed at developing a multimedia dictionary of welding imperfections terms and definitions.

Main results:

•

•

A Multimedia Welding Dictionary including the main welding imperfections in electronic format in English, German, French, Polish, Portuguese, Hungarian, Italian and Romanian;

Achievement of linguistic skills in the area of welding and joining technologies specially related to welding imperfections.

www.weldimp.com

101

© Henk Bodt, 2013

WELDCUP

WELDCUP is a Leonardo da Vinci Multilateral Partnership for the organisation of a European wide training competition for young welders. Main objectives: Organisation of an European Young Welders competition. The competition was an opportunity for young welding students to attend an international event, where they matched their skills against other trainees, exchanging their skills and expertise with professionals from around the world.

http://www.ewf.be/weldcup/

© Henk Bodt, 2013

(C) Henk J.M. Bodt, 2009, 2014

102

51

Lassen EN 1090-2, 2014

28-5-2014

InteractivWELD

InteractivWeld is a Leonardo da Vinci Partnership, to adapt and improve welders training based on the EWF harmonized system for training, qualification and certification. Main objectives:

• • • •

The creation of a system for lifelong education of welders – from trainees to professionals on the usage of conventional and modern teaching methods, based on the EWF system; Introduction of Virtual Welding Training System – VWTS as a component in welders’ training programmes; Introduction of psychophysical components related to welders’ well-being, in the welders’ training programme; Harmonisation of this new system at the European level.

www.interactivweld.eu

103

© Henk Bodt, 2013

RAILSAFE-TR

RAILSAFE-TR, a Leonardo da Vinci Transfer of Innovation project, brings together EWF, TWI, NIL, Gedik University and the Turkish National Railway Authority in a combined effort to implement the RAILSAFE education, training, qualification and certification system in Turkey. Main objectives:

• • •

To update the RAILSAFE2 Training Guideline and Implementation Rules; To transfer the RAILSAFE2 education, training, qualification and certification scheme to Turkey; To organize Pilot Courses based on the RAILSAFE system to provide validation for the work accomplished.

http://railsafe-tr.net/

© Henk Bodt, 2013

(C) Henk J.M. Bodt, 2009, 2014

104

52

Lassen EN 1090-2, 2014

28-5-2014

7th Framework Projects in 2013/2014

• 1 concluded project in 2013: ▫ TEST-PEP

• 6 ongoing projects for 2014: ▫ EMFWELD ▫ LASHARE ▫ FLEXIFAB ▫ TAILORWELD ▫ BONDTEST ▫ WELDAPRIME >>

105

© Henk Bodt, 2013

TEST-PEP

th TestPEP Project, a 7 Framework Programme, has addressed the pressing needs of a large community of SME-AGs and SMEs in the huge global plastic pipeline distribution industry sector for gas and water and also the large potential market of civil nuclear power generation and reprocessing.

Main results:

• •

Development of an effective NDE technique for systems and determining the significance of flaw types and sizes in relation to service requirements; A prototype system was developed and tested under both laboratory and field conditions, with extremely positive results.

http://www.testpep.eu/

© Henk Bodt, 2013

(C) Henk J.M. Bodt, 2009, 2014

106

53

Lassen EN 1090-2, 2014

28-5-2014

EMFWELD

EMFWELD – Analysis of workers exposure to electromagnetic fields (EMF) from welding and NDT processes, guidelines for risk assessment and development of risk assessment web based application. Main objectives: To develop an interactive web based software application to calculate and assess electromagnetic fields (EMF) exposure in metal fabrication, particularly in welding and non-destructive testing (NDT) against limits set by the European directive 2004/40/EC published in July 2013 and now referred as Directive 2013/35/EU

http://www.emfweld.com/

107

© Henk Bodt, 2013

LASHARE

LASHARE is a FP7 funded research project that will develop an assessment framework for innovative laser equipment. Main objectives:

• •

Accelerated introduction of innovative European laser equipment in strategic manufacturing lines; Strengthened competitive position of European SME laser suppliers (new markets), and industrial users (increased manufacturing efficiency).

http://www.lashare.eu/ /

© Henk Bodt, 2013

(C) Henk J.M. Bodt, 2009, 2014

108

54

Lassen EN 1090-2, 2014

28-5-2014

TAILORWELD

TailorWeld - “Tailored Energy distributions for Laser Welding” is EC FP7 funded research for the benefit of SME associations. Main objectives:

•

•

Development of a thermo-physical model, easily accessed through a DOE (diffractive optical element) design tool with a Graphical User Interface (GUI), that is capable of calculating the necessary laser beam energy distribution for a given joint (taking into account common materials and joint geometry); Production of a DOE laser welding head module, allowing for quick and simple interchange of DOEs for different laser welding processes, and incorporating process monitoring for Quality Assurance.

http://www.tailorweld.eu/

109

© Henk Bodt, 2013

WELDAPRIME

WeldaPrime - Anti-Corrosion Zinc-Free Primer for Steel Main objectives:

• •

Provide the European steel fabrication industry with an enabling technology that allows the steel to be protected with a new, high performance primer coating; Develop suitable molecular structures which incorporate the capability for excellent adhesion to the steel substrate, cohesive behaviour between the components targeted to provide protection, and good adhesion to the top-coat.

http://weldaprime.com/

© Henk Bodt, 2013

(C) Henk J.M. Bodt, 2009, 2014

110

55

Lassen EN 1090-2, 2014

28-5-2014

FLEXIFAB

FlexiFab - Flexible fabrication of lightweight aluminium transport structures

Main objectives:

• • •

Enable European fabricators, metal-workers and welding companies to effectively compete in the growing use of aluminium alloys for use in the light-weight transport sector; Capitalising on the increasing pressure to replace traditional iron and steel material with aluminium alloys to reduce weight and thus fuel consumption of vehicles, trains, ships/boats and aeroplanes; Reduce the costs associated with the fabrication of aluminium structures, especially focussed on components used within the transport sectors;

http://www.flexifab.info/

111

© Henk Bodt, 2013

BONDTEST

BondTest - is a FP7 funded research project for the Development of an ultrasonic testing technique to characterise diffusion bonds in layered structures

Main objectives:

•

• •

Development of a high sensitivity, fine focused Phased Array Ultrasonic Testing (PAUT) arrays capable of operating with a 1mm focal size at close range of less than 10mm below surface; Modelling software for the ultrasonic beam interaction with specified variable parameters for specified materials and material combinations; Development of an integrated “BondTest” system for the inspection of diffusion bonded samples.

www.bondtest.eu

© Henk Bodt, 2013

(C) Henk J.M. Bodt, 2009, 2014

112

56

Lassen EN 1090-2, 2014

28-5-2014

EWF Website (www.ewf.be)

From January 2013 until November 2013 close to

400 thousand visitors have visited the EWF Webpage.

113

EWF Website (www.ewf.be)

Now you can advertise on the EWF webpage via our new dedicated area. More information regarding how to advertise, please contact Eurico Assunção at EWF.

114

(C) Henk J.M. Bodt, 2009, 2014

57

Lassen EN 1090-2, 2014

28-5-2014

EWF TECHNICAL SHEETS (www.ewf.be)

115

© Henk Bodt, 2013

Welding Dictionary App

The App has seen an increase in downloads with more than 1500 being sold worldwide.

116

(C) Henk J.M. Bodt, 2009, 2014

58

Lassen EN 1090-2, 2014

28-5-2014

APP ADVERTISING

Advertising iPhone

Advertising iPad

117

117

© Henk Bodt, 2013

Welding Dictionary App

© Henk Bodt, 2013

(C) Henk J.M. Bodt, 2009, 2014

118

59

Lassen EN 1090-2, 2014

28-5-2014

Contactgegevens

Voor nadere informatie: •

Bodt Welding Consultancy [email protected] www.bodtwelding.nl

119



 Laspersoneel  EN-ISO 9606-1 Lasserskwalificatie  EN-ISO 14732 Machine lasserskwalificatie  EN-ISO 14731 Lascoordinatie

 Lasmethodekwalificatie, nieuwe norm! • Ontwikkelingen in EWF/IIW-IAB. • Discussie…. Download presentatie op: http://www.bodtwelding.nl/download/EN1090-2lassen-13-LGZ.pdf 120

(C) Henk J.M. Bodt, 2009, 2014

60

Normen en waarden een update!

Recommend Documents