Nieuwsbrief Verschijnt driemaal per jaar
twaalfde jaargang nr. 1
P.V.H.
Mei 2012
snel geïrriteerd persoon zo werd genoemd, maar het plantje wil gewoon niet aangeraakt worden, heeft waarschijnlijk een traumatische ongewenste aanraking in het geheugen opgeslagen?? Zo had men nog meer interessante voorbeelden. Op de site “Plant van Hier” P.V.H. (doet me toch een beetje aan politiek denken) las ik dat veel struiken en bomen wel inheems zijn, maar vaak gekweekt in andere landen, die verstaan je dus niet als je er tegen praat, en zo zal het met Wilde Planten ook wel zijn. Ik stel voor, om elk plantje de kans te geven en dan burgeren ze vanzelf wel in en worden een Plant van Hier. Leen
Van onze correspondent Leen Verhoeven
Na de BoomFeestdag op 23 maart, waarop de schoolkinderen onze paden weer hadden opgefrist met nieuwe houtsnippers, lag de Wilde Plantentuin er letterlijk en figuurlijk zonnig bij: een heerlijke Lentezon en door de keurige paden zag men weer duidelijk de vorm van de tuin: de zon met haar stralen. Nu de perken nog, opnieuw weer een enorme klus, maar met een nieuwe vrijwilligster erbij zou het vast wel lukken. Veel kleur was er nog niet, alleen bloeiend Klein Hoefblad, het Longkruid, Sleedoorn en zoals ieder jaar vooral het wit van de Vroegeling in alle perken. Tijdens het voorjaarsoverleg werd het plan geopperd om voornamelijk Kempische planten te planten. Ik had me nog nooit afgevraagd welke typisch ‘kempisch’ zijn, er zou zelfs een lijst zijn. Op internet vond ik wel een lijst van bomen en struiken: “Plant van Hier”, nl. die het planten van inheemse struiken en bomen wil bevorderen. Wat ik wel weet is dat veel planten niet gedijen waar we het eigenlijk willen, maar na een cursus tuinieren van de, helaas halverwege de cursus plotseling overleden War Smeyers, die ons met veel kennis en op humoristische wijze de “kunst” van het tuinieren probeerde bij te brengen, weet ik al iets meer. Na de documentaire De Minds of Plants van Jaques Mitsch, onlangs op Canvas gezien, over het gevoel en geheugen van Planten, kijk ik ook er al heel anders tegen aan. Op de universiteit van Bonn en vooral in Japan doet men onderzoek en heeft men aangetoond dat planten met elkaar communiceren, een geheugen hebben en reageren op muziek. Vleesetende planten kennen we al wel, en dat praten tegen planten goed was voor de groei, dat zei mijn oma vroeger al, maar dansende groene theeplanten? (rock -muziek werd door planten niet gewaardeerd). Het Kruidje roer me niet (Mimosa soort) kennen we allemaal wel, al dacht ik altijd dat die stekels had, en dat daarom een
Vergunning
We kunnen aan de slag om de noodzakelijke verbeteringen aan de Wingerd te realiseren in een mooi concept. Veel vrienden van de Natuurtuin hebben ons geholpen om zover te komen. Er ligt een prachtig plan. Nu moeten we aan de slag. Het bestuur is enorm blij met de steun tot nu toe en vraagt alle medewerkers om uit te zien naar mensen die ons kunnen helpen met de financiën en met het uitvoeren van de werkzaamheden. Een concreet plan volgt na de zomer. Maar nu al is elke hulp welkom.
1
wat hij had gedaan. Als voorzitter van VELT, als gangmaker van de EcoDemoTuin van de gemeente Mol, als ondervoorzitter van het overleg over de berging van nucleair afval en nog veel meer. Zijn idealisme en door-zettingskracht verhinderden niet dat hij voor zeer velen een grote vriend was. Een man waarmee je serieus kon werken en even serieus plezier maken.
IN MEMORIAM War Smeijers
Namens het bestuur van Natuurtuin ’t Loo: Jos van den Putte Voor het vierde jaar achter elkaar hingen we aan zijn lippen, letterlijk bijna. De winterse donderdagochtenden kregen fleur door de bezieling van een man, die de moeite nam om telkens van Balen naar Bergeijk te komen voor de wintercursus. Om zijn verhaal over ecologisch leven en ecologisch tuinieren te vertellen. Om gedreven en vakbekwaam uit te leggen hoe we kunnen meewerken met de natuur in plaats van die te bederven. Hoe de natuur ons kan helpen om milieuvriendelijk en met zorg voor de toekomst te tuinieren en zelf gezond te leven. Die man was War Smeijers. En dan gebeurt het ongelofelijke. Op 20 februari jl. laat VELT Mol weten dat War op vrijdag 17 februari plotseling is gestorven aan een hartinfarct. We zijn geschokt. Vorige week nog stond hij springlevend en dynamisch als altijd les te geven in de Wingerd. Niemand van de 45 deelnemers aan de cursus had iets gezien van vermoeidheid. War was enthousiast en levendig als altijd. En nu dood. Onze verslagenheid niet te beschrijven. Op donderdag 23 februari geen cursus in Natuurtuin ‘t Loo, maar een viering ten afscheid van onze leraar in de parochiekerk van St. Andries te Balen. Onder de toren stonden mevrouw Smeijers, haar zoon en haar dochter. Ontredderd. In de urn met vele bloemen omgeven de as van War. De pastor ging voor in de herdenkingsdienst en liet velen aan het woord om te vertellen wat War voor hen had betekend en
De stemmen in de kerk klonken hoog in de gewelven en diep in de harten van de bezoekers. Wie cynisch was over wat iemand kan betekenen, moest zijn ongelijk bekennen. Het maakt verschil of je iemand als War in je omgeving hebt. En vanuit de gewelven kaatsten de stemmen terug. Je leven was zinvol, War, je hebt het niet voor niets gedaan. Overal zijn mensen die met iets van jou verder leven, die meer zorg zullen hebben voor het leven en de kwetsbaarheid van de aarde. Ons grote verdriet blijft dat jij er niet meer bent om ons verder te leiden, zoals Mozes ooit zijn volk door de woestijn. De woestijn die ook de omgeving van Lommel en Mol was geworden door de zinkfabrieken en de atoomfabriek. Jij gaf een voorbeeld hoe je zonder rancune of cynisme een goede keuze kunt maken. Dat is en blijft je grote verdienste. Net als VELT Mol blijven wij verweesd achter. Het bestuur heeft daarom niet gepoogd om de cursus door iemand anders te laten afmaken. De cursus van War zal net als zijn leven voorgoed onaf blijven. Volgend jaar hopen we dat iemand de draad weer op kan nemen, iemand die net als War met passie kan praten over hoe wij de zorg voor de aarde in praktijk kunnen brengen. War, voor altijd bedankt.
2
Als eerbetoon aan hem willen we zijn kennis met velen delen. Onderstaand geven we in een aantal kernthema’s weer wat hij ons in de cursus wilde leren
vonden in regenwater, in de lucht, in rivieren, grondwater, kraantjeswater… Ze komen ook in onze voeding terecht. Ons lichaam neemt ze op als we eten of drinken, als we ademen of gewoon via onze huid. We staan voortdurend bloot aan een cocktail van verschillende soorten pesticiden. Niet verwonderlijk dat bestrijdingsmiddelen zo schadelijk zijn... Ze zijn ontwikkeld om levende organismen te doden. Als ze niet giftig zijn, tja, dan werken ze ook niet. Gratis werkkracht Als je bestrijdingsmiddelen achterwege laat, krijg je leuke visite in je tuin: bijen die bloemen bestuiven zodat je ook vruchten kan plukken, egels die graag slakken oppeuzelen, ... Het creëren van een natuurlijk evenwicht en aantrekken van ‘natuurlijke vijanden’ in je tuin is de beste remedie tegen plagen en andere ziekten. Planten waarvoor je een plaatsje kiest dat geschikt voor ze is, krijgen minder last van parasieten, groeien beter en leven langer. Lavendel geplant in ‘goede bladgrond’ wordt zo sappig dat bladluizen plots massaal op bezoek komen. Lavendel groeit normaal op stenige grond zoals in de Provence. Daar heeft ze houtige stengels en viltige, naaldachtige blaadjes. Lavendel haat ‘goede grond’: daar krijgt ze bladluizen. De juiste plant op de juiste plaats is dus de boodschap. Leven in de tuin De plantenkeuze bepaalt in grote mate de ecologische meerwaarde van je tuin – hoe klein die ook is. Planten met enkelvoudige bloemen zorgen voor stuifmeel en nectar (dus voor insecten en vogels). De dubbelbloemige variëteiten werden gekweekt voor het oog van de mens – maar daar hebben insecten niets aan. Als je voor de hongerige vogels wil zorgen, kies je het best voor struiken met bessen zoals vlier, lijsterbes, krentenstruik en wilde rozen met bottels. Stekelige
struiken zoals rozen, zuurbes en meidoorn bieden dan weer een prima plekje voor vogelnestjes. Weg met tuinafval Tuinafval, ‘organisch materiaal’, gazonmaaisel, bladeren kan je zelf composteren en verwerken in je tuin. Het resultaat is waardevol materiaal voor je bloembakken, terrasschalen of voor je bessenstruiken en eventueel voor je moestuintje. Groot snoeiafval kan in een grotere tuin gebruikt worden voor een takkenwal, een vlechtwand of een schuilparadijs voor tal van
CURSUS BIOLOGISCH TUINIEREN
door War Smeyers
De tuinkunst steunt op twee pijlers Deze pijlers zijn: esthetiek en vakmanschap. De ecologische siertuin voegt een derde pijler toe: ecologie. Een tuin waarin je rekening houdt met de logica van de natuur. Je verkent de principes van de ecologische siertuin, verwerft inzicht in de natuurlijke kringloop, in de successie van planten en in de samenhang. Wat is een ecotuin? Een ecotuin is een tuin waarin rekening wordt gehouden met mens, natuur, milieu en het landschap. De mens Een tuin moet een plaats zijn waarin de mens zich goed voelt. Voor de ene betekent dit een rustige, beschutte plek waar hij zich na een drukke werkdag kan terugtrekken, voor de andere is vooral gezonde, gifvrije en fantasierijke speelruimte voor de kinderen belangrijk. De natuur Natuurreservaten en openbaar groen bieden een onderkomen aan heel wat bedreigde dier- en plantensoorten. Ook jouw tuin kan een belangrijke bijdrage leveren aan het behoud van die natuur. Door je tuin ecologisch te beheren, geef je dieren en planten een veilig onderkomen. Het milieu Dat we zorgzaam moeten omspringen met ons leefmilieu lijdt geen twijfel. We kiezen voor duurzame oplossingen. Dat wil zeggen dat we op lange termijn denken: aan de volgende generaties, aan onze kinderen,... Enkele vuistregels voor een milieuvriendelijke tuin zijn: -Beheer uw tuin zonder gif, zonder chemische bestrijdingsmiddelen; -Streef naar een laag energiegebruik; -Gebruik duurzame materialen; -Verspil geen water; -Beperk tuinafval Waarom kiezen voor een ecotuin? Kies voor je gezondheid Bestrijdingsmiddelen –of pesticiden– zijn schadelijk voor onze gezondheid, voor de natuur en voor het milieu. Resten ervan worden terugge-
3
dieren. Om hopen snoeihout te vermijden geef je aan elke boom of struik voldoende ruimte. Als je ze niet te krap zet, hoef je ze ook niet te snoeien. Minder lawaai van motorheggenscharen en geen brandstofgeur. Mooi meegenomen. Laat je ook niet wijsmaken dat struiken gesnoeid moeten worden om te kunnen bloeien. Daarvoor hebben ze de mens echt niet nodig. Dieren in de ecotuin Dieren zijn niet alleen leuk om naar te kijken, ze zijn ook een essentieel onderdeel van een tuin en onontbeerlijk om een natuurlijk evenwicht in de tuin te krijgen. Bijen en hommels zorgen ervoor dat de bloesems van je appelbomen worden bestoven. Zonder hen kan je in het najaar geen appels oogsten. Ze bestuiven ook je bloemen die dan zaad kunnen vormen om zich in je tuin te verspreiden. Zo breiden je planten zich vanzelf uit. Lieveheersbeestjes en gaasvliegenlarven eten bladluizen op, sluipwespjes beperken vraat door rupsen, regenwormen verluchten de grond en zorgen voor een goede korrelstructuur. Planten kunnen niet zonder dieren. En dieren niet zonder planten.
beeld hiervan is de chemische bestrijding van bladluizen. Bladluizen zijn vaak ongewenste gasten in je tuin omdat ze schade kunnen toebrengen aan je planten. Lieveheersbeestjes zijn verzot op bladluizen en vormen op die manier een natuurlijk bestrijdingsmiddel tegen bladluizen. Wanneer je bladluizen gaat doodspuiten, zullen lieveheersbeestjes in je tuin onvoldoende voedsel vinden en dan gaan ze weg trekken. Bovendien kan je nooit alle bladluizen doodspuiten. De sterkste overleven en zorgen voor nakomelingen die heel wat beter bestand zijn tegen dat bestrijdingsproduct. En die tweede generatie zal opnieuw je planten aantasten. Intussen zijn er minder lieveheersbeestjes in je tuin die je helpen om de bladluizen te bestrijden en die nieuwe generatie bladluizen zal dus ongehinderd door natuurlijke vijanden sneller kunnen uitgroeien tot een plaag. Je zal dus een tweede keer moeten spuiten, maar ook nu gaan niet alle bladluizen meteen dood. Bovendien zal je meer moeten spuiten voor hetzelfde effect. Ook zullen er weer een paar enkelingen overleven die zorgen voor nog sterkere nakomelingen. Het draait uit op een nutteloze, frustrerende veldslag zonder winnaar… Je kan dus maar beter zorgen dat er voldoende natuurlijke vijanden in je tuin zitten. Die houden plagen binnen de perken. Niet elke bladluis die je op een plant vindt is trouwens een plaag. Meestal gaat het om enkele onschuldige individuen en die doen de planten geen kwaad. De voedselketen Dieren eten planten op en dieren eten elkaar op. Dit kun je voorstellen door een lange keten van levende organismen die elkaar opeten. Een voedselketen is een opeenvolging van organismen, waarbij het ene organisme zich voedt met het vorige uit de keten en op zijn beurt gegeten wordt door het volgende. Omdat verschillende voedselketens elkaar kruisen, spreken we soms ook van een voedselweb.
Natuurlijk evenwicht In de natuur beïnvloeden levende organismen en niet-levende factoren elkaar. Omgevingsfactoren bepalen waar welke planten kunnen groeien, de aanwezigheid van bepaalde planten trekt bepaalde dieren aan, planten en dieren worden door hun natuurlijke vijanden opgegeten. Dit ‘eten en gegeten worden’ heeft een belangrijke functie in de natuur: zwakke of zieke planten worden opgeruimd… Er is een natuurlijk evenwicht. Door chemische bestrijdingsmiddelen te gebruiken verstoor je dit evenwicht. Een goed voor-
4
Planten staan aan de basis van elke voedselketen. Zij eten normaal gezien geen andere levende organismen op, maar groeien door de assimilatie van water, koolzuurgas en voedingsstoffen uit de bodem. Planten worden wel door tal van dieren opgegeten. Bladluizen en wantsen zuigen plantensappen op. Slakken eten bladeren en bloemen. Woelmuizen eten wortels. Meikevers maken gaten in de bladeren van de haagbeukenhaag. Emelten, de larven van de langpootmug, eten de wortels van het gras op en ‘vernielen’ het gazon. Maar… lieveheersbeestjes en gaasvlieglarven eten de bladluizen op. Merels, lijsters, glimwormlarven en egels verorberen slakken. Uilen en wezels doden woelmuizen. Mollen peuzelen engerlingen, de larven van de meikever en emelten op. Ook egels en padden eten zowat alles wat ze aan ‘vlees’ op hun weg ontmoeten. Egels eten bijvoorbeeld slakken, larven, kevers, rupsen en duizendpoten. Dode dieren en planten worden door bepaalde schimmels en bacteriën omgezet naar kleine bouwstenen, die door planten gebruikt kunnen worden als voedingsstoffen. En zo is de cirkel rond. Natuurlijke vijanden aan het werk Natuurlijke vijanden zijn die wezens die een beginnende aantasting in toom houden door de belager op te eten, ziek te maken of door er eitjes in te leggen. Het lieveheersbeestje werkt heel wat bladluizen naar binnen. Het verhindert dat bladluizen al te veel schade aanrichten in je tuin. Sommige sluipwespen leggen hun eitjes in larven van andere insecten. Als deze eitjes uitkomen, voeden ze zich met hun gastheer. Parasieten gaan anders te werk. Zij maken het schadelijke insect ziek. Zo zijn er heel wat bacteriën in de natuur die rupsen infecteren. Maak je tuin zo aantrekkelijk mogelijk voor natuurlijke vijanden. Als je natuurlijke vijanden wil aantrekken en in stand houden, kan je geen gebruik maken van chemische bestrijdingsmiddelen. Die doden niet alleen de schadelijke insecten maar ook alle insecten die hulp bieden. Als je iedereen een plaatsje gunt in je tuin, krijg je ook veel hulp bij het in toom houden van plagen. Dieren aantrekken Door je tuin zo in te richten dat verschillende soorten dieren er een onderkomen vinden help je het natuurlijk evenwicht in je tuin in stand houden.
Hoe groter de biodiversiteit in je tuin, hoe makkelijker er een evenwicht ontstaat tussen de verschillende organismen. En hoe moeilijker een beginnende aantasting kan uitgroeien tot een echte plaag. WAT IS ER DE KOMENDE TIJD TE DOEN?
Op zondag 3 juni: VOORJAARSFEEST VELT houdt open tuin dag en de imkers van de natuurtuin organiseren een bijenkijkdag met een demonstratie honing slingeren. Vanaf 12:00 tot 14:30 uur: Bijenkijkdag en demonstraties honing slingeren in de Wingerd. Verse honing en andere bijenproducten te koop. Bovendien kan iedereen helpen met het maken van bijenhotels. De gemeente heeft boomschijven ter beschikking gesteld. Vanaf 13:00 uur: OPEN TUIN dag met elk uur een rondleiding door de Velt tuin. Bovendien verkoop door Velt van boeken over biologisch tuinieren en kruidenplanten. En om 15:00 uur een lezing over kruiden in de Wingerd. 22 juni: Nationale Nachtvlindernacht: nadere informatie in de kranten ECO-NATUURMARKT: 24 juni Op zondagmiddag 24 juni organiseert Natuurtuin ’t Loo weer een ecologische markt. Van 12.00 - 17.00 uur zijn er allerlei activiteiten gepland voor een breed publiek. Doel is om bezoekers te informeren en enthousiast te maken over de laatste ontwikkelingen op biologisch en ecologisch gebied. Ook bedrijven kunnen hun ecologische idee-en demonstreren en hun duurzame producten aanbieden.
5
Natuurtuin ’t Loo wil bijdragen aan een samenleving waarin steeds meer nadruk komt te liggen op verantwoord omgaan met de natuur en het milieu. In de natuurtuin, die er weer prachtig uit ziet, kunt U meteen rondwandelen en op ideeën komen om eventueel in uw eigen tuin toe te passen. Er is ook muziek: maar liefst twee orkesten komen afwisselend muziek maken! En natuurlijk zijn er lekkere en gezonde hapjes en drankjes te krijgen. Ook voor kinderen hebben we enkele leuke activiteiten bedacht. De entree bedraagt € 2,00 (kinderen tot 12 jaar gratis!)
Bouwbedrijf Gebr. Toonders, Bergeijk Box Accountants & Adviseurs, Bergeijk Burgmans&Alewijns, Bergeijk C1000 Bergeijk/Eersel Camping de Paal, Bergeijk Dhatec, Bergeijk Dommelsche watermolen, Dommelen Drukkerij Gielen, Bergeijk Gemeente Bergeijk Jansen verhuur, Bergeijk Moeskops Staalbouw b.v., Bergeijk Moeskops Bouwbedrijf, Bergeijk NTS Group Nebato-Te Strake, Bergeijk Putse Hoeve, Bergeijk Rabobank Bergeijk Sengers Metaal, Luykgestel Streekrestaurant de Hofkaemer TS Recame, Valkenswaard Wijnand Hoeks ICT Service, Bergeijk
Colofon Teksten: bestuur en inzenders Redactie: PR-werkgroep Redactieadres: De Wieken 17, 5571 RD Bergeijk e-mail redactie:
[email protected] webadres: www.natuurtuin.org e-mail:
[email protected]
14 en 15 juli: Nationale Imkerdagen We doen mee met het landelijke programma en richten ook weer een stand in, met honing, info enz. Daarnaast rondleidingen in de bijenhal.
STICHTING VRIENDEN VAN NATUURTUIN ‘T LOO Al voor een kleine bijdrage kunt u een vriend worden van de Natuurtuin. Stuur een email te sturen naar
[email protected] of neem contact op met Petra Speelman, secretaris Bestuur Natuurtuin ’t Loo, tel. 06 51459187
In het volgende nummer komen de activiteiten van september tot december, een reportage over het vogelpaneel en over de nieuwbouw van de Wingerd. VEGETARISCHE MAALTIJD Elke eerste vrijdagavond van de maand serveert de Velt-kookgroep een ecologisch 4-gangenmenu voor € 15,-- excl. Drankjes. Reserveren bij Ingrid van den Putte, tel. 040-2012489. Natuurtuin ’t Loo is mogelijk gemaakt met steun van: Gemeente Bergeijk – Provincie Noord Brabant – Stimulus – VSB fonds – Anjerfonds – Rabobank Bergeijk En de volgende SPONSOREN: Autoschadebrijf Beukers, Westerhoven Bakkerij L. van Poppel, Westerhoven
6
