Minderjarigheid in het recht Minderjarigen zijn personen onder de 18 jaar, tenzij voor hun 18e levensjaar huwelijk, geregistreerd partnerschap (GP) of meerderjarigverklaring van moeder van 16/17 jr Twee kenmerken van minderjarigheid: • onder gezag staan; dit is ouderlijk gezag of voogdij (= gezag door een niet-ouder) • handelingsonbekwaam (hob) tenzij
Handelingsonbekwaamheid • Bij minderjarigen en bij meerderjarigen
die onder curatele zijn gesteld • Ter bescherming tegen onervarenheid en mogelijk misbruik in het rechtsverkeer • Rechtshandeling (bijv. een overeenkomst) v.e. handelingonbekwame is vernietigbaar tenzij hij toestemming had/bekwaam was • Goede trouw bij de andere partij irrelevant
1
Twee soorten onbekwaamheid • Handelingsonbekwaamheid is een niet mogen (toch handelen leidt niet tot nietigheid, maar de rechtshandeling kan gemakkelijk worden teruggedraaid) • Wilsonbekwaamheid is een niet kunnen ; niet in staat tot een redelijke waardering van zijn belangen ter zake
Uitzonderingen op hob; toestemming maakt bekwaam Algemeen: minderjarige is bekwaam wanneer hij toestemming heeft van zijn wettelijk vertegenwoordiger d.i. degene die gezag over hem heeft; toestemming wordt verondersteld te zijn gegeven indien de handeling in het maatschappelijk verkeer gebruikelijk is voor jongeren van die leeftijd.
2
(Gedeeltelijk) bekwaam door toestemming ouder/voogd of door uitspraak van de rechter • Toestemming voor bepaald doel of bepaalde rechtshandeling, niet algemeen; (soms is de wettelijk vertegenwoordiger zelf niet bevoegd toestemming te geven) • Handlichting (gedeeltelijk meerderjarig) • Meerderjarigverklaring zwangere vrouw of jonge moeder vanaf 16 jaar
Huwelijk of GP bij minderjarigen Voor huwen of aangaan v.e. geregistreerd partnerschap is toestemming ouder(s), ev. voogd vereist; ook is ontheffing door minister van justitie vereist tenzij de a.s. echtelieden 16 jaar of ouder zijn en zij is zwanger of moeder Ev. vervangende toestemming door rechter
3
Uitzonderingen op hob, overig • Testament maken (vanaf 16 jaar) • Arbeidsovereenkomst aangaan • Aangaan geneeskundige behandelings-
overeenkomst (art. 7:447 en 450 BW) • Vanaf 12 jr en soms bij wilsbekwaamheid jonger dan 12, moet de rechter het kind oproepen bij procedures die hem aangaan • Vanaf 12 jr instemming vereist/ vetorecht
Belang juridisch ouderschap • Niet ieder kind heeft 2 juridische ouders • Juridisch ouderschap (familierechtelijke betrekking) is van belang i.v.m. erfrecht, onderhoudsplicht, nationaliteit, omgang en gezag; jur. ouder krijgt makkelijker gezag • Juridisch ouderschap valt niet samen met ouderlijk gezag al dan niet gezamenlijk
4
Juridische ouders, afstamming • Juridische moeder is de vrouw die heeft gebaard (draagmoeder?) of geadopteerd • Juridische vader is de man die gehuwd is met de vrouw die baart of met haar gehuwd was, maar binnen circa 10 maanden voor de bevalling is overleden of die heeft erkend of geadopteerd of wiens vaderschap gerechtelijk is vastgesteld
Erkenning (alleen voor mannen) • Voor erkenning gelden voorwaarden zoals de toestemming van de moeder (ev. kan de rechter vervangend toestemming geven aan de verwekker van het kind), van de betrokkene van 12 jaar of ouder • Niet is vereist biologische verwantschap • Erkennen, ev. voor de geboorte, bij de Ambtenaar van de Burgerlijke Stand
5
Afstammingsrecht, overig • GVV (gerechtelijke vaststelling van het
vaderschap) lijkt op gedwongen erkenning maar de juridische relatie werkt terug tot de geboorte van het kind (erkenning niet) • Erkenning en GVV ook bij meerderjarigen • Vaderschap op grond van huwelijk met moeder en erkenning kunnen worden vernietigd (jur. vader is niet ‘echte’ vader)
Adoptie (mannen en vrouwen) • Geregeld in Wet opneming buitenlandse
kinderen ter adoptie, Adoptieverdrag en in boek 1 BW (Burgerlijk Wetboek) • Alleen minderjarigen; altijd via de rechter, voor mannen en vrouwen (ook twee m/v) • Veelal adoptie uit buitenland van jonge kinderen; Nederlandse adoptie o.a. stief• Voorwaarden m.b.t. leeftijd, termijnen enz
6
Ouderlijk gezag 1 Rechten en plichten t.a.v. minderjarigen en derden (school, hulpverl.) Ouderlijk gezag betreft: • opvoeden en verzorgen; vrijheid en grenzen, maar geen toepassing van geestelijk of lichamelijk geweld • voeren van het bewind over zijn vermogen • vertegenwoordigen van de minderjarige, bijv. sportclub, schoolreisje, huisarts
Ouderlijk gezag 2 Bij voogdij (gezagsuitoefening door een niet-ouder) geen verplichting tot zelf opvoeden en verzorgen en evenmin tot financiering; ouders (ook als ze geen gezag hebben) zijn wel onderhoudsplichtig, maar hebben ouderlijk vruchtgenot; maar bij gezamenlijke voogdij wel plicht tot zelf opvoeden en verzorgen en financieren ervan
7
Ouderlijk gezag 3 Onbevoegd tot uitoefening gezag zijn minderjarigen, personen onder curatele en niet-tijdelijk geestelijk gestoorden; Bij conflicten tussen de ouders tussenkomst van de rechter mogelijk en bij strijdigheid met belangen van de minderjarige is mogelijk benoeming bijzondere curator
Gezag door 2 ouders gezamenlijk • Van rechtswege bij geboorte van kind tijdens huwelijk, bij huwelijk na geboorte kind en als regel na echtscheiding; ook van rechtswege bij geboorte kind binnen GP indien beiden ouder zijn t.t.v. de geboorte d.w.z. GP bestaat uit vrouw en man die voor de geboorte heeft erkend; • Door inschrijving in gezagsregister
8
Gezag door ouder en partner gezamenlijk 1 Van rechtswege indien kind geboren binnen huwelijk of GP d.w.z. twee mensen zijn getrouwd of hebben een GP en een van hen is ten tijde van de geboorte ouder en de ander niet. Het gaat dus om een huwelijk van twee vrouwen of een GP van twee vrouwen of van een vrouw en een man die niet voor de geboorte heeft erkend; Na beslissing rechtbank op beider verzoek; partner heeft ‘feitelijk gezinsleven’ (art. 8 EVRM) met kind
Gezag door één ouder • Kind heeft alleen een moeder of, van rechtswege, na overlijden van de andere ouder of van de partner bij medegezag; • Door rechter opgedragen na scheiding, na meerderjarigverklaring of na overlijden van de ouder die gezag alleen uitoefende
9
Voogdij Voogd is testamentair benoemd of door de rechter. Ook mogelijk benoeming rechtspersoon (bureau Jeugdzorg); Wanneer één ouder gezag heeft en overlijdt, gaat de andere ouder voor de testamentaire voogd; Indien bij medegezag ouder overlijdt, is de partner van rechtswege voogd. Gezamenlijke voogdij op verzoek van voogd en partner (gezinsleven met kind; 2 pleegouders)
Kinderbeschermingsmaatregelen 1 Ondertoezichtstelling, beperking van gezag, tijdelijk ev. met uithuisplaatsing; Bij ontheffing, gedwongen ontheffing en ontzetting wordt het gezag ontnomen; bij ontheffing (ouder is onmachtig of ongeschikt) kan de ouder geen verwijt worden gemaakt, bij ontzetting wel.
10
Kinderbeschermingsmaatregelen 2 Bij ontheffing verzet de ouder zich niet; toch in 4 gevallen ondanks verzet van ouder gedwongen ontheffing o.a. bij mislukken ondertoezichtstelling (ots); In spoedsituaties voorlopige ots of voorlopige voogdij (vooruitlopend op gedwongen ontheffing of ontzetting) of bij ontbreken van gezag.
Toestemming voor behandeling Behandeling in vrijwillig kader: WGBO (Wet Geneeskundige BehandelingsOvereenkomst) Behandeling in gedwongen kader:Wet BOPZ (Bijzondere Opnemingen in Psychiatrische Ziekenhuizen) of Wet Gesloten Jeugdzorg; Ondertoezichtstelling op zich leidt niet tot gedwongen behandeling van de jongere
11
WGBO; leeftijdsgrenzen • 16 of 17 jr: toestemming minderjarige volstaat; • 12, 13, 14 of 15 jaar toestemming van beide ouders en van de minderjarige is vereist tenzij uitzonderingsgevallen • tot 12 jaar: alleen toestemming ouders; Bij wilsonbekwaamheid van minderjarige van 12 jaar of ouder volstaat de toestemming van de ouder(s). Ouders staat voor degene(n) die het gezag uitoefen(t)(en). Dus niet de gezinsvoogd.
WGBO, 12 t/m 15 jaar In twee gevallen volstaat de toestemming van de minderjarige: kennelijk nodig ter voorkoming van ernstig nadeel (bijv. een geslachtsziekte) of de minderjarige blijft de verrichting weloverwogen wensen (bijv. 15jarig zwanger meisje wil toch abortus en ouders willen geen toestemming geven
12
OTS en vervangende toestemming Indien een jongere onder de 12 jaar dringend een medische behandeling behoeft (‘noodzakelijk om ernstig gevaar voor zijn gezondheid te voorkomen’) en de ouder toestemming weigert, kan de kinderrechter vervangende toestemming verlenen op verzoek van de gezinsvoogd(Bureau Jeugdzorg)
WGBO; dwangbehandeling Dwangbehandeling van jongeren tot 12 jaar is mogelijk op verzoek van de ouder(s). Bij jongeren van 12 jaar of ouder is vereist dat zij wilsonbekwaam zijn. Indien de behandeling ingrijpend is en de jongere zich verzet, geldt de eis: Kennelijk nodig om ernstig nadeel voor de patiënt te voorkomen
13
Recht op informatie van ouders Hoofdregel: geen info naar derden dan met toestemming van de jongere vanaf 12 jaar; Uitzondering voor behandelteam en voor de ouders (met gezag); zij hebben, wanneer ze toestemming gaven voor de behandeling, recht op info van de hulpverlener, tenzij goed hulpverlenerschap dit recht beperkt
Ouder zonder gezag en recht of informatie Op grond van art. 1:377c BW heeft een ouder zonder gezag recht op informatie (op hoofdlijnen) van school of hulpverlener; hij moet daar in principe zelf om vragen. Weigeren van info mogelijk op grond van belang van het kind of wanneer de ouder met gezag de info ook niet zou krijgen.
14
Wet op de Jeugdzorg 1 Geen inzage dossier door jongere zelf indien hij nog geen 12 jaar is of wanneer hij 12 jr. of ouder is maar ter zake wilsonbekwaam; Bij wilsbekwaamheid van jongere vanaf 12 jaar inzage door jongere en ouder(s) indien jongere nog geen 16 jaar. Geen info naar ouder(s) indien strijd met belang jongere.
Wet op de Jeugdzorg 2 Voor info naar derden is toestemming vereist van jongere vanaf 12 jaar of van zijn ouders indien hij nog geen 12 jaar of 12 jaar of ouder maar wilsonbekwaam. Info zonder toestemming jongere of ouders aan wie beroepshalve is betrokken bij toegang jeugdzorg of bij een (ev.) KBmaaatregel
15
