Inleiding door rector. magnificus

Inleiding door rector magnificus

Colofon

Deze publicatie is een uitgave van de Universiteit Utrecht, en verschijnt in een oplage van 2.000 exemplaren. Samenstelling, teksten en redactie: Martijn de Graaff en Rolf Schreuder, BureauQ. Projectbegeleiding vanuit de Universiteit Utrecht: Mirjam Bok en Marieke de Bakker, Directie Onderwijs & Onderzoek. Vormgeving: Mirjam Veenstra, Vorm MV. Fotografie: Jan Vonk Fotografie. Druk: Drukkerij Leijten. Copyright Universiteit Utrecht

Bert van der Zwaan, Rector Magnificus.

Voorwoord

Het Sirius Programma is voor de Universiteit Utrecht van onschatbare waarde geweest: het heeft ons de gelegenheid gegeven om vier jaar lang uitgebreid te experimenteren met alle mogelijke variaties van honoursonderwijs. Het is een bijzonder vruchtbare proeftuin gebleken waarin honoursonderwijs over de volle breedte van de universiteit ontwikkeld en uitgebouwd kon worden, met ruimte voor de verscheidenheid, tradities en cultuur van de verschillende faculteiten en opleidingen. Er lag natuurlijk al een goede voedingsbodem: lang voor het Sirius Programma waren we in Utrecht al gestart met de University Colleges en het Utrecht Law College en op verschillende plekken werd geëxperimenteerd met honoursprogramma’s. Mede dankzij het Sirius Programma is honoursonderwijs niet meer weg te denken. Ik vind het ook onze verantwoordelijkheid en plicht jonge academici alle mogelijkheden te bieden om hun talenten maximaal te ontwikkelen, zeker aangezien zij zich steeds vaker zullen moeten onderscheiden in een internationale omgeving. We staan nu voor de uitdaging de fase van experimenteren af te sluiten en het honoursonderwijs te verankeren in universiteitsbreed onderwijsbeleid. De grote variëteit die

2 | Vier jaar Sirius op de Universiteit Utrecht


is ontstaan, heeft ook een keerzijde, waarover de auditcommissie haar zorg meermalen heeft uitgesproken: want wat kenmerkt nu het Utrechtse honoursonderwijs en wat levert het studenten eigenlijk op. De plannen voor de komende jaren liggen er en zijn ambitieus: voortbouwend op de verworvenheden van het Sirius Programma komen er herkenbare honours colleges binnen alle faculteiten, meteen vanaf het eerste bachelorjaar en niet meer bovenop maar ook onderdeel van de bachelor. In deze bundel laten we zien wat het honoursonderwijs ons de afgelopen jaren heeft gebracht: studenten die boven zichzelf uitstijgen, bevlogen docenten die hoge eisen durven te stellen en tegelijkertijd het vertrouwen geven aan studenten om tot deze prestaties te komen, studenten die over de grenzen van hun eigen vakgebied kunnen kijken en inmiddels vervolgopleidingen volgen waar ze niet van durfden te dromen. Kortom, een formidabele prestatie van alle betrokkenen bij het honoursonderwijs! Ik kan niet anders dan concluderen dat als ergens de kernwaarden van de Universiteit Utrecht ‘Ambitie’ en ‘Betrokkenheid’ tot uiting komen, het binnen ons rijkgeschakeerde honoursonderwijs is!

I n h o u ds o p g av e

Ov e r h e t Si r i u s P r o g r a m m a

Het Sirius Programma (www.siriusprogramma.nl) is een landelijke programma dat hogescholen en universiteiten in staat stelt de beste studenten uit te dagen het beste uit zichzelf te halen. Het doel is inzicht te verkrijgen in hoe excellentie het beste bereikt kan worden en welke belemmeringen hiervoor in de huidige situatie bestaan. In 2008 is de eerste lichting hoger onderwijsinstellingen, waaronder de Universiteit Utrecht, gestart met het bachelortraject. Dit jaar eindigt dat traject.

Verzilveren en vernieuwen. Vier jaar Sirius op de Universiteit Utrecht - Interview Marieke de Bakker en Mirjam Bok

6

“We doen het voor onze studenten” - Interview Rob van der Vaart

8

Een critical friend in tijden van excellentie - Interview Taede Sminia

10

De aansluiting met het vwo. Programma YES-USE - Interview Nina van Loon en Erwin van Sas

12

Resultaten Faculteit Bètawetenschappen en Faculteit Sociale Wetenschappen

14

Het verkennen van onderzoek. Undergraduate research - Interview Frank Dignum en Timo Koppenberg

16

Excellente docenten voor excellente studenten - Interview Hanne ten Berge en Gerard van der Ree

18

Resultaten University Colleges en Universiteitsbreed

20

Resultaten Faculteit Recht, Economie, Bestuur en Organisatie en Faculteit Geowetenschappen

24

Descartes College: vrijplaats van universele geleerdheid - Interview Paul Ziche, Thijs de Beus en Anita Honingh

26

Wendbare, innovatieve denkers. De internationale context - Interview Fried Keesen en Ruben van Bergen

28

Resultaten Faculteit Geesteswetenschappen en Resultaten aansluiting met het vwo

30

Gepassioneerd voor de arbeidsmarkt. Honoursstudenten in het bedrijfsleven - Interview Marie-Louise Weeda en Joost Kok

32

Onderzoek naar Excellentie - Interview Karin Scager en Ada Kool

34

Resultaten Faculteit Diergeneeskunde en Faculteit Geneeskunde

36

Publicatielijst

38

Ov e r d e z e p u b l ic at i e

De publicatie is bedoeld als afsluiting en overzicht van het Siriustraject van de Universiteit Utrecht. Per faculteit zijn beschrijvingen en resultaten van de projecten opgenomen die onder de noemer Sirius vallen. Ook de honoursprogramma’s van de twee faculteiten die niet meededen (Diergeneeskunde en Geneeskunde) zijn opgenomen. Daarnaast bevat de publicatie interviews met betrokkenen zoals studenten, docenten en externen.



Verzilveren en vernieuwen V i e r ja a r Si r i u s o p d e U n iv e r s i t e i t U t r ec h t In 2008 begon de Universiteit Utrecht aan het Sirius Programma om bestaande honoursactiviteiten uit te bouwen en waar nodig nieuwe te ontwikkelen. Vier jaar later is excellentie niet meer weg te denken op de universiteit. De twee Sirius-projectleiders Marieke de Bakker en Mirjam Bok zijn zeer tevreden: “Het is een fantastische opbrengst geworden.” Marieke de Bakker is adviseur onderwijsbeleid voor het College van Bestuur. Mirjam Bok is adviseur onderwijsbeleid voor het College van Bestuur.

Honoursonderwijs was in 2008 niet onbekend in Utrecht. Al in 1993 gingen de eerste programma’s van start bij Geowetenschappen en Diergeneeskunde. Vijf jaar later introduceerde Utrecht selectief internationaal undergraduateonderwijs in Nederland met de oprichting van het University College. In 2005 volgde het Utrecht Law College en niet lang daarna Sociale Wetenschappen met hun honoursprogramma’s. “We hadden dus een stevige basis om op te staan toen de call voor het Sirius Programma kwam”, vertelt Marieke. “Voor ons was het een uitgelezen kans om de bestaande initiatieven verder te ontwikkelen en een duidelijke plek te geven. Waar nog niets was, hebben we nieuwe initiatieven ontwikkeld. Nu hebben al onze bachelorstudenten de mogelijkheid om een honoursprogramma te volgen.”

De universiteit heeft een aantal gemeenschappelijke uitgangspunten voor de honoursprogramma’s gedefinieerd: de ketenbenadering, undergraduate research, interdisciplinariteit, communityvorming en onderzoek naar excellentie-onderwijs. In het kader van Sirius zijn er twaalf projecten verspreid over de faculteiten geweest die een of meerdere van deze thema’s in zich hadden. Marieke: “Er waren faculteitsbreed georganiseerde honoursprogrammas met een interdisciplinaire component, bijvoorbeeld bij Sociale Wetenschappen. Twee programma’s legden de link met het vwo: YES-USE bij Economie en BètaPlus voor de faculteit Bètawetenschappen. En ons excellentie-onderzoek levert steeds meer toepasbare resultaten op, zoals voor ons professionaliseringstraject in honoursdidactiek voor docenten.”

“Onze excellentie-activiteiten zijn op de werkvloer ontstaan”, zegt Mirjam. “Ik weet nog dat de Siriusauditcommissie dat een sterk punt vond, want voor elke student is er iets van zijn gading. Maar het was ook een zwakte: wat is ons honoursgezicht?. Daarom hebben we het Siriustraject aangegrepen om meer gelijkvormigheid te creëren in de honoursprogramma’s, zonder de eigenheid van elke faculteit of opleiding te kort te doen.”

Mirjam is erg enthousiast over de kennisdeling tussen en professionalisering van docenten. “Het is een wezenlijk onderdeel van excellent onderwijs. In 2011 zijn we begonnen met de leergang Honours Teaching om talentvolle docenten extra bagage mee te geven. Sinds de start hebben zo’n veertig docenten de leergang volbracht. Die geven aan dat het erg waardevol is. Ze krijgen nieuwe inzichten, vooral door hun collega’s van andere faculteiten en opleidingen, met verschillende mores, technieken en


werkvormen. Juist daardoor ga je reflecteren op je eigen onderwijs.”

Dan kun je niet anders dan tevreden terugkijken.”

Naast kennisdeling is kennisontwikkeling een belangrijke poot onder de excellentie-aanpak. “We hebben belangrijke inzichten opgedaan. We zijn bijvoorbeeld geneigd honoursstudenten heel veel vrijheid te geven”, zegt Marieke. “Dat is goed. Maar gezien de enorme ambities van deze groep, moet je ook sturing geven. Docenten moeten aan de ene kant honoursstudenten uit hun comfortzone halen en de lat hoog leggen. Maar ook een veilige omgeving bieden waar ze fouten mogen maken.”

Naast de cijfers is voor Marieke de omslag in het denken over honoursprogramma’s heel erg belangrijk. “Vijf jaar geleden was het lastig om docenten te enthousiasmeren voor honoursprogramma’s. Men was sceptisch. Maar als ze eenmaal deze studenten hebben begeleid, zijn ze erg enthousiast en willen ze meer. Omdat ze werken met gemotiveerde en goede studenten, gebruiken docenten de honoursprogramma’s ook als experimenteerruimte. Ze proberen nieuwe dingen uit. Als die werken, gebruiken ze deze in het reguliere onderwijs.”

Beide projectleiders zijn erg gelukkig met de opbrengsten van de afgelopen vier jaar. “Bijna 2.000 bachelorstudenten hebben meegedaan aan een honoursprogramma”, zegt Mirjam vol trots. “Dat is bijna 10% van het totaal. Als je het University College en Roosevelt Academy meetelt is dat zelfs 16%. En we kunnen ook constateren dat de uitval elk jaar afneemt. Het grappige is dat de Amerikaanse universiteiten waar we eerst van leerden, nu erg enthousiast zijn over onze aanpak, en jaloers zijn op de lage uitvalpercentages. Die liggen in Amerika veel hoger. Bedrijven als Philips laten ons weten dat ze steeds meer op zoek zijn naar interdisciplinair opgeleide studenten.

“Het mooiste blijft natuurlijk wat het met studenten doet en wat zij opleveren”, zegt Mirjam. “Ik kan veel voorbeelden opnoemen van studenten die een heel hoog niveau halen. Wij zijn daar steeds weer van onder de indruk. Bij Biologie bijvoorbeeld heeft een groepje studenten een boek gemaakt over de thema’s die er voor biologie toe doen in de 21e eeuw. Dat boek is het jaar erop in een eerstejaarscursus gebruikt. Of een project waar sociaal-geografen samenwerken met aardwetenschappers over het opwekken van energie uit brak water. Prachtig is dat. Uiteindelijk zijn goed opgeleide en gepassioneerde honoursstudenten onze beste ambassadeurs.”


“We doen het voor onze studenten” De afgelopen vier jaar zijn een vruchtbare periode geweest voor excellentie op de Universiteit Utrecht. Er zijn experimenten geweest en uitbreiding van bestaande programma’s. En vooral: er zijn heel veel goede resultaten geboekt. Nu is het tijd om vooruit te kijken. Wat gaat er de komende jaren gebeuren? Rob van der Vaart kijkt met veel genoegen terug op het Sirius Programma. “Er is een groot draagvlak ontstaan voor excellentie binnen de universiteit. Steeds meer studenten volgen een honoursprogramma, steeds meer docenten raken betrokken en bevlogen. Het is een onderdeel geworden van wie we zijn als universiteit. We hebben een track record en veel kennis opgebouwd.” Die kennis komt uit de praktijk en uit eigen onderzoek naar excellentie-onderwijs. “Het zijn soms simpele constateringen met een enorme impact. Bijvoorbeeld, de ene student is de andere niet. Sommige willen diep het onderzoek in, andere willen zich verbreden buiten de grenzen van hun vakgebied. Datzelfde geldt natuurlijk voor faculteiten en opleidingen, daar zie je een enorme diversiteit in cultuur. Ook het zorgen dat er een community ontstaat, is essentieel. Anders heeft het honoursonderwijs geen ziel. Studenten en docenten moeten elkaar fysiek kunnen ontmoeten. Nog een inzicht, je moet keuzes durven maken ten behoeve van het institutioneel belang. Een programma als YES-USE deed het erg goed bij de vwo-leerlingen. Helaas gingen ze daarna bij andere universiteiten studeren. Dan moet je op een gegeven moment een conclusie trekken.”


Dan de toekomst. Er is een raamplan om het honoursonderwijs in de gehele universiteit nog beter neer te zetten en nog meer te bieden aan studenten. Dat moet in 2015 klaar zijn. Van der Vaart coördineert het proces. Hij neemt de geleerde lessen zeer serieus. “Dat er heel veel verschil zit tussen studenten en tussen opleidingen heb ik erg goed tussen mijn oren zitten. De grootste fout die we kunnen maken is een blauwdruk opleggen. We introduceren een model: honours houdt globaal een aantal zaken in. Bijvoorbeeld dat 25% van de cursussen die je als honoursstudent doet ook daadwerkelijk een honourskarakter heeft. Het moet in je major zitten en je schrijft een honoursthesis. Verder willen we dat in de opleidingen zowel verdieping als verbreding mogelijk is. En je moet internationale ervaring op doen.” Van der Vaart heeft de afgelopen periode een ronde gedaan binnen de universiteit om te zien wat de stand van zaken is. “Zoals gezegd hebben we een basis om op te staan. Er is veel ervaring en kennis, er is enthousiasme. Nu gaat het erom dat we met elkaar het honoursonderwijs verder brengen. Dat lijkt simpel, maar in de praktijk is het een proces van afwegen en overtuigen. Van elkaar inspireren. Ik begrijp dat honoursonderwijs niet bij iedereen bovenaan de prioriteitenlijst staat. Ze moeten het plan BaMa 3.0

Rob van der Vaart is honours dean van de Universiteit Utrecht en dean van het University College Utrecht.

uitvoeren, en sommige faculteiten en opleidingen zitten midden in een reorganisatie. Het ijkpunt 2015 lijkt ook ver weg. Belangrijk op dit moment is dat de mensen die het binnen de verschillende faculteiten uitvoeren ook verder kunnen.” “Mijn stelling is dat geen enkel honoursprogramma zonder extra activiteiten kan”, zegt Van der Vaart. “Je moet de studenten meer bieden bovenop het bestaande curriculum. Faculteiten zullen het moeten opnemen in hun begroting, daar zijn we nu nog niet. Ik denk dat het extra onderwijs ongeveer 1% of 1,5% van de begroting zal bedragen. Dat valt mee.” Het raamplan geeft faculteiten en opleidingen veel ruimte om zelf invulling te geven aan hun honoursonderwijs. Wel ziet Van der Vaart een aantal zaken die gezamenlijk bedacht en uitgevoerd moeten worden. “Neem de ijking van termen. Wat bedoelen we met bijvoorbeeld honours of een College? Hetzelfde geldt voor de certificering voor deze opleidingen. Hoe doe je dat? Dat is een discussie die we universiteitsbreed moeten voeren. En landelijk met de andere universiteiten. Mijn gedachte daarbij is dat honoursonderwijs per definitie een plek is voor experimenten en innovatie. Je kunt het gewoonweg niet


helemaal vastleggen.” “We moeten goed kijken naar onze marketing”, vervolgt Van der Vaart. “Hoe communiceren we over ons honoursonderwijs zonder reguliere studenten af te schrikken? Daarnaast is in Amerika een fysieke ruimte waar honoursstudenten en -docenten bij elkaar kunnen komen een premisse. Dat hebben we nu nog niet. Bij de opleiding Farmacie zie dat bijvoorbeeld al wel. En we willen de keten doortrekken naar de masteropleidingen.” Wat is de essentie van honoursonderwijs? Voor Van der Vaart is dat duidelijk. “Studenten die de ruimte krijgen en zichzelf op alle manieren mogelijk kunnen ontwikkelen. Bevlogen docenten die kunnen experimenteren met hun onderwijs. En de community, dat blijft ook een belangrijk onderdeel. Ik zou iedereen willen meegeven dat de gedachte niet moet zijn dat we honoursonderwijs moeten invoeren. Het hoort bij ons en geeft enorm veel energie. En, we doen het voor onze studenten!”

Een critical friend in tijden van excellentie In de afgelopen vier jaar heeft de auditcommissie van het Sirius Programma de plannen, vorderingen en resultaten van de deelnemende instellingen nauwlettend in de gaten gehouden. Hoe kijken zij naar de aanpak en uitwerking van de Universiteit Utrecht? Taede Sminia was onder andere rector magnificus van de Vrije Universiteit Amsterdam en is nu voorzitter van de auditcommissie van het Sirius Programma.

Taede Sminia komt net uit een vergadering van de auditcommissie. Er is overlegd over de komende ronde aan auditgesprekken die deze keer ook peer-reviews (twee instellingen die met elkaar de resultaten kritisch bespreken) zal omvatten. Hij is erg uitgesproken over hoe het Sirius Programma tot nu toe is verlopen. En ook zichtbaar gelukkig met de uitkomsten. “Ik denk niet dat ik een programma heb meegemaakt waar zoveel positieve energie uit komt en zoveel wordt bewerkstelligd. In vier jaar tijd zie je hoe instellingen excellentie omarmen en ook na Sirius doorgaan. Excellentie staat op de agenda. Er is geen weg meer terug!” Ook over de Universiteit Utrecht is hij positief, vooral over de manier waar de universiteit de afgelopen periode haar koers heeft verlegd. “De universiteit zit in de kopgroep van Nederland als het gaat om excellentiebevordering. Utrecht heeft op een prachtige manier excellentieprogramma’s geïntegreerd in haar meerjarenbeleid en strategie. Ik vind dat knap voor zo’n grote universiteit. Je kunt het vergelijken met een mammoettanker die je van richting wilt laten veranderen. Dat doe je niet zomaar. De universiteit is daar wonderwel in geslaagd. Dat geeft ook veel energie aan de organisatie, om te zien wat er is bereikt in de afgelopen vier jaar.”


Door zijn jarenlange ervaring heeft Sminia een duidelijke visie ontwikkeld over wat belangrijk is als het gaat over onderwijsvernieuwing en excellentie. “Bij dit soort programma’s is de driehoek student, docent en context cruciaal. Alledrie behoeven ze evenveel aandacht. Ze kunnen ook niet zonder elkaar. De gebouwen en de omgeving moeten excellentie uitstralen. Dat beïnvloedt in positieve zin de cultuur om te willen presteren, om er alles uit te halen. Utrecht heeft dat fantastisch aangepakt. Natuurlijk heeft de universiteit mooie gebouwen, maar ze zet die ook goed in. Met de omgeving zet je de docenten en studenten in het zonnetje. Ik zie in Nederland dat daar nog te weinig aandacht voor is.” Nog iets dat de universiteit goed doet in de ogen van Sminia: kennisdelen binnen de universiteit. “Ook dat is belangrijk bij zo’n groot programma. Zorg dat de mensen met elkaar in verbinding staan, en kennis en ervaringen delen. Utrecht heeft een mooi traject voor professionalisering van docenten in honoursprogramma’s. Dat is ook nodig, want honoursonderwijs vraagt veel van docenten: nog meer reflectie op je eigen onderwijs en nog meer bijscholing op pedagogisch-didactisch terrein. Ik vind dat Utrecht echt een pluim verdient voor hoe ze dit hebben opgezet. Ook het ondersteunend onderzoek dat de

universiteit doet naar excellent onderwijs is belangrijk voor het groeien van iedereen die bij honoursprogramma’s is betrokken.” Kennis delen is niet alleen belangrijk binnen en tussen excellentieprogramma’s maar ook voor het reguliere onderwijs. Voor de auditcommissie was dat een belangrijk aandachtspunt. “Dat komt ook goed naar voren bij Utrecht. Inzichten sijpelen door naar het reguliere onderwijs. En elke faculteit krijgt nu een eigen College. Ik wil de universiteit nog wel meegeven om een scherpere visie te hebben op reguliere studenten. Hoe passen zij in het plaatje? Worden ze geen tweederangs studenten? En daarnaast zien we als commissie dat er nog te weinig kennis wordt gedeeld tussen hoger onderwijsinstellingen. Ik zie daar voor Utrecht een uitgelezen rol. Noblesse oblige. En natuurlijk zijn hoger onderwijsinstellingen terughoudend als het gaat om elkaar te helpen. Ik denk dat dat beter zal gaan als instellingen werken aan een eigen profiel: wat maakt mij anders dan de rest?” Dan de studenten. Sminia ziet ook daar dat Utrecht een voorsprong heeft. “Als talentvolle student moet je niet alleen goed zijn, maar ook hard willen werken. Passie hebben voor wat je doet. Het is belangrijk dat dit zichtbaar


is in de hele universiteit, zodat het een voorbeeld wordt voor andere studenten. Daartoe moet je wel een zekere massa hebben. En dat had Utrecht al, door bijvoorbeeld het Law College en het University College. Wat ik wel wil meegeven is om nog beter te kijken naar waarom studenten uitvallen. Nog beter analyseren en steeds weer de programma’s verbeteren. En als laatste zou ik zeker kijken naar de diversiteit. De homogeniteit van de groep honoursstudenten is nu groot. Terwijl diversiteit in gender, cultuur en achtergrond belangrijk is om tot excellentie te komen.”

“Utrecht in de

kopgroep van

Nederland”

De aansluiting met het vwo p ro g r a m m a Y ES - USE De Universiteit Utrecht kent meerdere programma’s om talentvolle vwo-leerlingen uit te dagen en om de overstap naar de universiteit te verkleinen. Het programma YES-USE doet dat voor economie.

Nina van Loon is tweedejaars student economie en deed als vwo-leerling mee aan YES-USE. Erwin van Sas is universitair docent institutionele economie en de grondlegger van YES-USE.

De Utrecht University School of Economics is gelegen op de campus van het University College, in de Adam Smith Hall. Toepasselijk, want de theorie van de onzichtbare hand (als iedereen zijn eigen belang nastreeft, zullen alle inspanningen aan de gehele samenleving ten goede komen) van Smith lijkt ten grondslag te liggen aan het programma YES-USE. Net zoals een ander bekend economische fenomeen: marktwerking.

richt zich heel erg op theorie en verhalen. Op de universiteit verandert economie van een verhaal naar heel erg veel wiskunde. Ik merkte meteen het verschil toen ik aan YES-USE begon. We moesten bij een onderzoek een fatsoenlijke onderzoeksvraag neerzetten, modellen gebruiken om de theorie te ondersteunen en conclusies trekken. Dat was totaal anders dan ik op school had gekregen.”

Het begon voor Erwin van Sas met af en toe gastcolleges op middelbare scholen. “In die tijd werd het Junior College Utrecht voor bètavakken steeds bekender. Economiedocenten zagen de meerwaarde voor hun eigen school en vroegen mij of er ook iets dergelijks voor hun vak kon komen. Toen ik die vraag steeds vaker kreeg, zijn we begonnen met een kleinschalig programma. Het programma moest aanvullend en verbredend zijn op de lesstof van de middelbare school. En wel zodanig dat het een betere aansluiting op het eerste jaar zou bewerkstelligen. We merkten vaak dat zelfs de echt goede leerlingen problemen hadden als ze hier bij ons op de universiteit kwamen.”

Het verhaal van Nina is voor Erwin erg herkenbaar. “Die ‘schok’ is ook de bedoeling. We vragen andere kennis en vaardigheden van onze studenten. Daarnaast wil ik niet alleen de aansluiting verbeteren, maar ook dat leerlingen een bewuste keuze kunnen maken. Dat is ook belangrijk voor leerlingen die goed zijn in economie, zoals Nina. In dat kleine programma zijn we gaan experimenteren. Er kwamen veel goede reacties uit het veld, veel scholen deden mee. Toen het Sirius Programma kwam, konden we de proeftuin uitwerken naar een mooi en uitdagend programma: YES-USE.”

“De leerlingen nemen het extra werk en de reistijd voor lief ”, zegt Erwin. “Ze zijn allemaal toe aan een extra uitdaging. En die leerlingen willen we ook: zeer gemotiveerd en geïnteresseerd in een keuze voor een economische opleiding. Ze komen een middag in de week, van begin september tot half april. Er zijn drie grote blokken: een inleiding op de micro-economie en institutionele economie, het opzetten en uitwerken van academisch onderzoek en bedrijfseconomie. Je hebt dan een brede inleiding over de verschillende vakgebieden. Aan het einde van een jaar houden we 35 van de veertig deelnemers over, waarvan 25 leerlingen een volledig certificaat krijgen en de rest deelcertificaten.”

Voor Nina was het duidelijk dat ze iets met economie wilde doen, maar ze had geen goed beeld wat dat kon zijn. Door de slechte ervaringen op haar eigen school ging ze op zoek naar alternatieven. Ze kwam uit bij YES-USE. “Ik vond

Uit het enthousiasme waarmee Nina over het programma praat, is duidelijk dat het voor haar een enorme meerwaarde heeft gehad. “Ik vond het absoluut een uitdaging. Er wordt van je verwacht dat je boven je eigen kunnen uitstijgt.

Nina van Loon is het daar hartgrondig mee eens. “Ik heb dat zelf meegemaakt. Economie op de middelbare school


het een verademing om in een groep te zitten met leerlingen die het echt willen. Die alles eruit willen halen. De motivatie was voor mij ook nodig. Vanuit mijn school kreeg ik de vrijheid om het te doen, maar ik moest wel alle examenvakken inhalen. Daar bovenop kreeg ik ook huiswerk voor YES-USE.”


Je bent je academisch denkniveau al aan het ontwikkelen. En je wordt flink gepusht. Daardoor hadden we ook een hechte groep. We gingen ook regelmatig samen wat drinken of uit eten na het college. Toen ik aan het einde van dat project mijn diploma kreeg, was ik erg trots. Voor mij maakte het programma de stap naar de universiteit ook veel kleiner: ik wist waar ik aan begon.” Een economische afweging maakt ook een einde aan YES-USE, vertelt Erwin met veel spijt. “Van alle deelnemers gaat 80% naar een andere universiteit. Ik denk omdat de meeste uit de omgeving van Utrecht komen en liever gaan studeren in een andere stad. We leiden dus op voor andere universiteiten. Dan moeten we helaas een afweging maken om het programma niet te continueren, ook al krijgen we van docenten, leerlingen en zelfs de Sirius-auditcommissie heel veel lof toegezwaaid.”

Sociale Wetenschappen

Bètawetenschappen Meer informatie Science Honours Academy: http://www. betainutrecht.nl/ beta-in-utrecht/honour. html College of Pharmaceutical Sciences: www.uu.nl/honours/cps Het Von Humboldt College: www.uu.nl/honours/vhc

Sci e n c e H o n o u r s Ac a d e m y

Co l l eg e o f P h a r m ac eu t ic a l Sci e n c es

Dit honoursprogramma is bedoeld voor gemotiveerde en enthousiaste studenten die extra uitdaging zoeken en die hun bacheloropleiding willen verdiepen en verbreden. Elke opleiding van de faculteit (Biologie, Farmaceutische Wetenschappen, Informatica, Scheikunde, Natuurkunde & Sterrenkunde, Scheikunde) heeft een disciplinair honoursprogramma, waarvan de invulling opleidingsspecifiek is. Tevens worden er faculteitsbreed interdisciplinaire activiteiten georganiseerd voor en door honoursstudenten.

Het College is in 2010 gestart als een honoursprogramma van de bachelor Farmacie dat studenten zo snel mogelijk vertrouwd maakt met het functioneren in een onderzoeksgerichte omgeving. Daarbij staat onderzoek naar, en het ontwikkelen van, innovatieve geneesmiddelen centraal.

Wat zijn de kenmerken van het Science Honours Academy? Academische verrijking van het bachelorprogramma in de vorm van verbreding en verdieping, onderzoeksgericht, ‘community-building’, interdisciplinair, kleinschalig (maximaal 10% instroom per cohort per opleiding), vrijheid binnen kaders met ruimte voor persoonlijke keuzes. Wat is de opzet en inhoud van het Science Honours Academy? Er wordt gebruik gemaakt van andere onderwijsmethodes, zoals samenwerkend leren. Door kleinere groepen en meer contact met docenten en onderzoekers kan er intensiever feedback worden gegeven en is er meer ruimte voor het oefenen van academische vaardigheden (waaronder schrijfvaardigheden, kritisch denken en creatief denken). Ook wordt er meer aandacht besteed aan interdisciplinariteit, is ‘community-building’ van belang en wordt er aandacht besteed aan academische vorming (waaronder ethisch bewustzijn en wereldburgerschap).

Wat zijn de kenmerken van het College? Selectief, Engelstalig, onderzoeksgerichtheid, grote keuzevrijheid in ‘electives’, zes maanden undergraduate research, veel ruimte voor eigen initiatief studenten, enquiry-based learning, kleinschalig (op dit moment 25 studenten per cohort).

H e t Vo n H u m b o l dt Co l l eg e Coördinatoren Fred Wiegant Bètawetenschappen Irma Meijerman College of Pharmaceutical Sciences Bernadette van der Rijt Sociale Wetenschappen

Wat is de opzet en inhoud van het College? De eerste anderhalf jaar van het curriculum vormt een gemeenschappelijke basis. In deze periode maken studenten kennis met alle aspecten van het geneesmiddel-onderzoek, van epidemiologie tot moleculaire eigenschappen van geneesmiddelen. Daarna volgt een maximale keuzevrijheid waarbij de student zich kan focussen op de eigen interesse. Uiteindelijk mondt dit uit in een individueel onderzoeksproject naar keuze. Welke extra activiteiten zijn er? Informele bijeenkomsten voor alle College-studenten, excursies, extracurriculaire activiteiten van andere honours programma’s van de bètafaculteit (Science Honours Academy).

Het Von Humboldt College is het honoursprogramma van de faculteit Sociale Wetenschappen, bedoeld voor studenten die meer kunnen en meer willen naast hun reguliere bacheloropleiding Wat zijn de kenmerken van het College? Academische verdieping, interdisciplinariteit, maatwerk (ruimte voor persoonlijke keuzes), kleinschaligheid en betrokkenheid, communityvorming. Wat is de opzet en inhoud van het College? Het Von Humboldt College is extracurriculair met 30EC geprogrammeerd naast het tweede en derde jaar van de bachelor. Er is een gezamenlijke interdisciplinaire startcursus, en studenten volgen verschillende workshops (film maken, congres organiseren, tijdschrift maken, sociale media). Studenten maken daarna een keuze tussen disciplinair of interdisciplinair tracé. Binnen de tracés is er ruimte voor maatwerk middels de creative challenge. Studenten schrijven een verzwaarde bachelorthesis op een eigen gekozen onderwerp. Welke extra activiteiten zijn er? Gastlezingen, sociale activiteiten vaak georganiseerd door de studenten zelf.

Het Science Honours Academy in cijfers

College of Pharmaceutical Sciences in cijfers

Het Von Humboldt College in cijfers

Aantal deelnemende studenten (sinds 2009) Percentage van totaal aantal studenten Gemiddeld GPA (regulier gemiddeld GPA)

Aantal deelnemende studenten (sinds 2010) Percentage van totaal aantal studenten



171 7% 3,8 (3,1)

28 5%


189 6% 3,7 (3,1)

Cedric Lau (College of Pharmaceutical Sciences) “Als CPS-student neem je meer dan een kijkje in de keuken van het farmaceutisch onderzoek. Je bent meesterkok-inopleiding om nieuwe gerechten te bedenken en te bereiden.”

Het verkennen van onderzoek U n d e rg r a d uat e r es e a rc h Hoe krijg je excellente wetenschappers? Onder andere door hen al zo vroeg mogelijk kennis te laten maken met onderzoek. Niet alleen met de vaardigheden maar ook met de mogelijkheden binnen een kennisdomein. Dat is het uitgangspunt van undergraduate research bij de Universiteit Utrecht. Timo volgde het vak informatica al op de middelbare school. Hij koos dezelfde universitaire opleiding met het idee om wellicht programmeur te worden. Het liep anders. “Informatica heeft pas in het eerste jaar echt mijn hart veroverd, vooral omdat de wiskundige kant mij erg aansprak. Naast de vakken ben ik heel veel gaan lezen, en in het tweede jaar koos ik voor de Science Honours Academy. Ik wilde meemaken hoe het is om echt onderzoek te doen. Na een jaar honoursprogramma weet ik nu wat ik echt wil: een aio-positie en promoveren. Ik hou heel erg van onderzoek doen, diep over materie nadenken en met nieuwe dingen bezig zijn.” “Dat is onze bedoeling”, zegt Frank. “We willen laten zien wat er in het onderzoek gebeurt en welke mogelijkheden er zijn. Je kunt honoursstudenten natuurlijk ook extra kennis geven, maar die hebben ze al genoeg. De breedte en diepte van het onderzoek tonen is ook een belangrijk onderdeel van je wetenschappelijk vorming. In hun eerste honoursjaar gaan de studenten de verschillende onderzoeksgroepen langs en werken dan in groepjes aan een klein onderzoek van ongeveer een maand dat binnen bestaand onderzoek valt. Ze verkennen op die manier de reikwijdte van ons onderzoeksdomein. Regelmatig hebben we bijeenkomsten met de honoursstudenten waar ze aan elkaar hun werk


presenteren. In het tweede jaar kiezen ze een onderwerp waarmee ze een heel jaar de diepte in gaan.” “Het zijn echte onderzoekjes”, zegt Timo enthousiast. “Dat is voor mij het grootste verschil met het reguliere onderwijs. waar je vooral bezig bent met bestaande opdrachten in een strak tijdschema. Bij het honoursprogramma hebben we veel meer vrijheid. Als we meer tijd willen omdat we interessante resultaten hebben, dan kan dat. Als we een andere methode willen uitproberen, dan kan dat ook. De bedoeling is dat we bezig zijn met nieuwe zaken. Het regelmatige contact met de coördinatoren is ook erg fijn, meestal is dat wekelijks. We praten dan over het onderzoek waar je mee bezig bent. En ze geven feedback over je vooruitgang.” Voor Frank is de interdisciplinariteit een belangrijk aspect van het Science Honours Academy. “Ze praten met mensen van andere opleidingen en bezoeken en organiseren symposia. Dat kun je bij het normale onderwijs niet kwijt. Een groot verschil tussen Informatica en de rest van de bèta-opleidingen is dat die empirisch zijn: ze kijken wat er al is in de werkelijkheid. Terwijl wij vooral bezig zijn met het scheppen van nieuwe mogelijkheden, zeg ik altijd. Want elk computerprogramma dat je maakt, levert

Frank Dignum is universitair hoofddocent informatica. Timo Koppenberg is tweedejaars student informatica en honoursstudent in de Science Honours Academy.

mogelijkheden op om iets nieuws, iets anders te doen. We denken dat honoursstudenten daardoor een meerwaarde hebben na hun studie. Of ze nu onderzoek gaan doen bij een universiteit of gaan werken bij een bedrijf. Het feit dat je geleerd hebt buiten je eigen gebied te kijken, breed te denken en met mensen van verschillende achtergronden kunt praten, is ontzettend belangrijk.” Timo heeft een symposium georganiseerd samen met studenten van natuurkunde, biologie en scheikunde. “Het onderwerp was smart energy solutions. Daarbij heb ik zelf een workshop georganiseerd over een bepaald soort smart grids systeem. Dat is een onderwerp dat gedeeltelijk binnen informatica valt, maar waarbij ook wiskunde en economie komt kijken. De samenwerking met de andere studenten vond ik erg leerzaam. Of gewoon een uurtje met elkaar om de tafel zitten en een goed gesprek hebben over wat ons interesseert. En hoe de discipline van de ander kan helpen met de ontwikkeling van de jouwe.” Frank is overtuigd van de kwaliteiten die de honoursstudenten meekrijgen. “Ze hebben een breder perspectief en kunnen hun creativiteit kwijt. Ze hebben veel meer bagage als ze daarna een masteropleiding gaan doen. Ook voor het buitenland is het een pre als je dit


gedaan hebt, het maakt dat je veel makkelijker binnenkomt. En dat geldt uiteindelijk ook voor aio-posities. Je kunt laten zien dat je al ervaring hebt met onderzoek doen, je weet hoe het is, en dat scheelt gewoon. Je kunt gelijk van start.”

“Ik hou

erg van

onderzoek

doen”

Excellente docenten voor excellente studenten De leergang Honours Teaching helpt ervaren docenten die honoursonderwijs geven om nog beter in te spelen op de behoeftes van topstudenten. In mei 2012 rondden elf docenten de eerste leergang af. Gerard van der Ree was een van hen. Hanne ten Berge is een van de programmaleiders. “De leergang was precies wat ik zocht”, zegt Gerard met veel enthousiasme. “Ik heb me altijd ongemakkelijk gevoeld bij het standaard twee keer drie kwartier college geven. De afgelopen jaren heb ik geëxperimenteerd met onderwijsvormen en zocht ik naar mijn manier van lesgeven. En ook al kreeg ik erg goede reacties van de studenten, ik heb me er altijd onzeker over gevoeld. Ik doe maar wat, dacht ik. Het was een prettige verrassing dat mijn verhaal en ervaringen door de andere leergang-deelnemers met veel enthousiasme werden ontvangen. We hebben er vaak serieus over gesproken.” Het verhaal van Gerard was voor de deelnemers erg inspirerend, herinnert Hanne zich. “Wat in die groep erg leefde was hoe je met elkaar over je eigen grenzen heen kunt gaan, uit je comfortzone kunt komen. We willen dat docenten dat van hun studenten vragen, maar het geldt voor docenten net zo goed. Juist omdat je in honoursonderwijs als docent en student samen aan het werk bent met een bepaald vraagstuk waarvan de oplossing niet vastligt. Als docent kun je niet alleen een voorbeeld zijn van hoe je dat aanpakt, maar ook hoe je je eigen grenzen verlegt. Laat zien dat je nog steeds aan het leren bent en aan het zoeken naar de beste manier om studenten te begeleiden.”

“Sinds drie jaar geef ik een interdisciplinaire honourscursus voor rechten, economie en bestuurskunde”, vertelt Gerard. “Het idee is om honoursstudenten bij elkaar te brengen en niet van tevoren te zeggen wat ze moeten doen. Laat ze met hun eigen motivatie en inspiratie aan de gang gaan zonder een eisenlijstje van onze kant. Hoewel ik daar met een zekere radicaliteit in ben gegaan, was het voor mij een behoorlijk angstige ervaring. Ik ben er zelf erg enthousiast over en ben me steeds opener en kwetsbaarder gaan opstellen, bijvoorbeeld door steeds meer vragen te gaan stellen waar ik het antwoord ook niet op wist. Daardoor werd het niveau in de klas steeds hoger, merkte ik. En studenten werden ook steeds opener. Ze merken dat we samen het leren vorm aan het geven zijn, en gaan zich ook steeds meer zo gedragen. En dat brengt mij weer verder in mijn eigen leerproces.” Docenten met wie Gerard de cursus gaf hadden er meer moeite mee. “Er was een enorme spanning tussen de onderwijscultuur in het algemeen en dit soort projecten. Dat wierp bij mij veel vragen op. Wat kunnen we met deze manier van lesgeven? Wat levert het op? Hoe ga je verder? Dat waren concrete vragen die heel erg bij mij speelden.” “Docenten die honoursonderwijs geven, zijn vaak al


Hanne ten Berge is senior adviseur hoger onderwijs van het Centrum voor Onderwijs en Leren van de Universiteit Utrecht. Samen met Rob van der Vaart, honours dean van de Universiteit Utrecht, is zij programmaleider van de leergang Honours Teaching. Gerard van der Ree is docent aan het University College Utrecht en nam deel aan de eerste editie van de leergang Honours Teaching die onder auspiciën van het Centre of Excellence in University Teaching wordt uitgevoerd.

vernieuwend”, zegt Hanne. “Dat merk je al aan wat Gerard vertelt. Ze hebben ook veel andere cursussen en opleidingen gedaan, zoals de leergang Onderwijskundig leiderschap en hebben regelmatig een Senior Kwalificatie Onderwijs. Terwijl voor de leergang Honours Teaching alleen Basis Kwalificatie Onderwijs vereist is. Die vragen we omdat we willen dat deelnemende docenten op een bepaald niveau met elkaar kunnen praten over het vormgeven van onderwijs. Ze wisselen kennis uit en kunnen gebruik maken van elkaars inspiratie en ideeën. Groepsvorming was dus erg belangrijk. Belangrijk voor de universiteit is ook dat ze een netwerk vormen van honoursdocenten die als groep aangesproken kunnen worden voor de ontwikkelingen op de universiteit. We hebben ze natuurlijk ook gevoed met inzichten uit onderzoek naar de honoursstudent, de honoursdidactiek en de honoursdocent.” “Voorafgaand aan de leergang definieert elke deelnemer zijn eigen leervragen en een idee voor een klein project waarin deelnemers wat ze oppikken in de leergang toepassen in hun eigen onderwijs. Beide bespreken we in het intakegesprek. Dat is erg belangrijk”, vervolgt Hanne. “We weten daardoor waar de belangrijke thema’s zitten. Daarmee gaan we de tweede bijeenkomst vormgeven.


We zoeken naar gastsprekers of kennis die goed aansluiten op de leervragen en de deelnemers kunnen voeden met relevante inzichten. Daarmee en met de feedback van hun mede-deelnemers gaan ze aan de slag. In de derde en laatste bijeenkomst presenteert iedereen zijn project, wat ze hebben geleerd, waar ze nu staan en wat ze verder gaan doen.” “Voor mij was de grootste les niet wie honoursdocent en wie honoursstudent is”, zegt Gerard. “Maar hoe de relatie tussen deze twee vorm krijgt. In de interactie breng je zowel studenten als docenten verder. Dat geeft het onderwijs veel meer een honourskarakter dan de docenten en studenten zelf. En dat was ook waar ik naar op zoek was. Naar de meerwaarde van honoursonderwijs die uitstijgt boven kennis en vaardigheden. Uiteindelijk heeft de leergang mijn manier van lesgeven niet heel erg veranderd, het heeft het juist versterkt en me meer vertrouwen gegeven in mijn manier van lesgeven.”

Universiteitsbreed

University Colleges Meer informatie Roosevelt Academy: www.roac.nl University College Utrecht: www.uu.nl/ucu Descartes College: www.uu.nl/ descartescollege

H e t D es c a r t es Co l l eg e

U n d e rg r a d uat e r es e a rc h

I n d ivi d u e l e p ro g r a m m a’ s

( R o o s e v e lt Ac a d e m y )

( U n iv e r s i t y C o l l e g e U t r e c h t )

De Roosevelt Academy is een internationaal Liberal Arts and Sciences honourscollege van de Universiteit Utrecht. In het kader van Sirius is een gestructureerd en geïntegreerd programma ontwikkeld voor undergraduate research. Het gaat uit van de gedachte dat er geen betere manier is om excellentie te stimuleren dan door studenten samen met ervaren wetenschappers eigen, origineel onderzoek te laten uitvoeren. Het uitvoeren van authentieke taken met een hoog realiteitsgehalte vergroot de inzet, nieuwsgierigheid en motivatie van studenten.

Het University College Utrecht (UCU) is een internationaal Liberal Arts and Science honourscollege van de Universiteit Utrecht. Het UCU heeft als doel de begaafdheid, motivatie en creativiteit van excellente studenten extra te stimuleren. Binnen het honoursprogramma is er een traject voor individuele programma’s voor studenten die een nog grotere uitdaging willen.

Wat zijn de kenmerken van de Roosevelt Academy? Vraaggestuurd, sterke onderzoekscomponent, undergraduate research, interdisciplinair, academic community, eigen ambities en interesses van studenten als uitgangspunt. Wat is de opzet en inhoud van de Roosevelt Academy? Het programma omvat speciale research seminars, waarin goede derdejaars studenten in onderzoeksgroepen samen met ervaren docenten een onderzoeksproject uitvoeren. Het onderzoek wordt deels uitgevoerd in het buitenland, in de vorm van veldonderzoek (field trips) voor de antropologie- en archeologiestudenten. Daarnaast zijn er summer internships, waarbij een zeer selecte groep studenten in de zomer een eigen, origineel onderzoek uitvoeren. Al deze onderzoeken kunnen leiden tot publicaties, en de resultaten worden gepresenteerd op undergraduate conferences.

De Roosevelt Academy in cijfers Aantal deelnemende studenten (sinds 2009) Percentage van totaal aantal studenten


Wat zijn de kenmerken van het UCU? Individueel werken binnen groep van gelijkgestemde en gemotiveerde studenten, balans tussen zelfstandigheid en supervisie, individuele verantwoordelijkheid voor het leerproces, kennis en ervaring van het UCU inzetten in het reguliere onderwijs, opzetten van een netwerk. Wat is de opzet en inhoud van het UCU? De seminars zijn vraaggestuurd: studenten definiëren hun eigen cursus en geven deze zelf vorm met een minimale vorm van supervisie. Studenten presenteren hun werk aan elkaar en schrijven een diepgravende paper over een gekozen wetenschappelijk onderwerp. Daarnaast worden studenten ondersteund om een onderzoeks-internship te vinden bij topinstituten als TNO en ISS. Welke extra activiteiten zijn er? Gastlezingen, symposia, gespreksavonden, filmavonden.

65 12%


Henk Meijer Roosevelt Academy Rosemary Orr University College Utrecht Paul Ziche Descartes College

Het Descartes College is het universitaire honoursprogramma voor bachelorstudenten. Het is een ontmoetingsplaats voor de beste wetenschappers en de beste studenten. Door hen samen te brengen maakt het Descartes College een vrije gedachtewisseling mogelijk over verschillen en overeenkomsten tussen de diverse wetenschapsgebieden en de relatie tussen de wetenschappen en de maatschappij. Wat zijn de kenmerken van het Descartes College? Colleges over wetenschap, kritische reflectie over elk academisch onderwerp, nadruk op open discussies, essays en papers om colleges te verwerken, sterk gemeenschapsgevoel. Wat is de opzet en inhoud van het Descartes College? Het Descartes College duurt twee jaar en bestaat uit vier cursussen. Elke cursus bestaat uit dertien colleges met minstens tien colleges van een gasthoogleraar. De vier cursussen zijn: 1. ‘Wetenschap - wat is dat?’ Een overzicht van diverse wetenschappen; 2. ‘Wetenschap in maatschappelijke context’, een overzicht van de relatie tussen wetenschap en maatschappij; 3. ‘De twintigste eeuw’, een ideeëngeschiedenis en wetenschapsgeschiedenis van de twintigste eeuw; en 4. ‘De eenentwintigste eeuw’, collegereeks die wordt samengesteld op basis van suggesties van studenten. Welke extra activiteiten zijn er? Studiereis, excursies, borrels, diner, uitreiking getuigschriften.

Het University College Utrecht in cijfers

Coördinatoren

Het Descartes College in cijfers 117 17%

Aantal deelnemende studenten (sinds 2009) Percentage van totaal aantal studenten Gemiddeld GPA


148 n.v.t. 3,6

Kate Backhouse (University College Utrecht) “UCU has not only given me the ambition to succeed within my own field of study, but the desire to understand and entertain concepts and ideas from other domains.”

Maaike Tol (Humanities College) “Bij Humanities ga je verder waar je eigen studie ophoudt.”

Isabelle Kappen (Geneeskunde) “Je haalt enorme motivatie uit het samenwerken met andere ambitieuze medestudenten.”

Merle Krebber (Science Honours Academy) “De interdisciplinaire excursie naar Heidelberg heeft mijn ogen geopend voor de mogelijkheden buiten mijn eigen vakgebied.”


Cristian Oranje (Descartes College) “Diepgang en interactie doet de student naar ware kennis streven.”


Meer informatie Utrecht Law College: www.uu.nl/honours/ulc of www.ulcsirius.nl Honours College Geowetenschappen: www.uu.nl/ geowetenschappen

Recht, Economie, Bestuur en Organisatie

Geowetenschappen

H e t U t r ec h t L aw Co l l eg e (ULC )

To p k l a ss e n REBO

H o n o u r s C o l l eg e G eow e t e n s c h a p p e n

Het ULC is het honoursprogramma binnen de reguliere bacheloropleiding rechtsgeleerdheid. Het ULC is bedoeld voor gemotiveerde en enthousiaste studenten die extra uitdaging zoeken en die hun bacheloropleiding willen verrijken. Momenteel zijn er twee colleges.

Het programma van de Faculteit Recht, Economie, Bestuur en Organisatie richt zich op de beste studenten uit de selectieve honoursprogramma’s van de bacheloropleidingen van de faculteit. Zij werken in dit project in topklassen aan actuele maatschappelijke thema’s met meerdere dimensies.

Wat zijn de kenmerken van het Law College? Academische verdieping, praktijkgerichtheid, ownership bij studenten, kleinschaligheid (maximale instroom 75 studenten), betrokkenheid, vrijheid binnen kaders, ruimte voor persoonlijke keuzes.

Wat is de opzet en inhoud van de Topklassen? In het programma worden studenten van University College, Economie, Rechtsgeleerdheid en B&O bij elkaar gebracht om gemeenschappelijk en op interdisciplinaire wijze zelfgekozen thema’s te bestuderen. Verschillende mogelijke thema’s worden ingeleid door inspirerende gastcolleges van wetenschappers en bestuurders. De studenten doen een eigen interdisciplinair groepsonderzoek naar een vrij te kiezen onderwerp. Het programma wordt afgesloten met een seminar waarin de groepen hun bevindingen presenteren, discussiëren over de meerwaarde van interdisciplinair onderzoek en de verbinding zoeken in hun werk. Dit programma wordt aangeboden in het Engels.

Wat is de opzet en inhoud van het Law College? Honoursstudenten volgen de vakken en het programma van de reguliere bacheloropleiding met daarnaast vaste werkgroepen met gemotiveerde studenten (gedurende 2 jaar) en een vast docententeam dat uitdagend onderwijs geeft. Er is een plusprogramma zonder studiepunten met een extra activiteit bij elk vak en extra activiteiten buiten het curriculum om, vooral georganiseerd door studievereniging Sirius. Welke extra activiteiten zijn er? Modules, gastlezingen, onderzoeksprojecten, jurisprudentiebesprekingen, leesclubs, oefenrechtbanken, ministages, studiereizen, sociale activiteiten.

Het Utrecht Law College in cijfers Aantal deelnemende studenten (sinds 2009) Percentage van totaal aantal studenten Gemiddeld GPA (regulier gemiddeld GPA)


De Topklassen REBO in cijfers

233 10% 3,5 (3,0)


Coördinatoren Marian van Gestel Recht, Economie, Bestuur en Organisatie Margien Bootsma Geowetenschappen

Het Honours College Geowetenschappen beoogt om aan talentvolle en ambitieuze studenten van alle bacheloropleidingen binnen de Faculteit Geowetenschappen een forum te bieden voor groepsvorming en persoonlijke en academische ontwikkeling. Wat zijn de kenmerken van het Honours College? Undergraduate reseach, interdisciplinaire benadering, ownership bij studenten, kleinschaligheid (maximaal 75 studenten instroom) en betrokkenheid, vrijheid binnen kaders, ruimte voor persoonlijke keuzes. Wat is de opzet en inhoud van het Honours College? Het programma is in totaal 60 EC, waarvan 30 extra en 30 vervangende EC (vervangend voor majorvakken of profilering). Het bestaat uit een honours-seminar (wekelijkse bijeenkomsten van alle honoursstudenten met als doel reflectie te geven op studeren, ontwikkeling van talent, een academic community en een (inter)disciplinaire wetenschapsattitude), Geohuis-bijeenkomsten met lezingen en discussie over actuele (geo)wetenschappelijk vraagstukken, een multidisciplinair project, undergraduate honours researchproject (individueel), honoursleeronderzoek (kleine groepen), Creative Challenge (zelf te organiseren door studenten, individueel of duo’s) en de honoursbachelorthesis (individueel).

Het Honours College in cijfers

72 n.v.t.



144 10% 3,6 (2,9)

Aalt Colenbrander (Utrecht Law College) “Het ULC maakte mij van luie scholier tot een pro-actieve student. Dat is voor mij nog steeds van grote waarde.”

Descartes College: vrijplaats van universele geleerdheid Het basisidee van het Descartes College lijkt simpel: een honoursprogramma voor studenten van alle faculteiten, op zoveel verschillende vakgebieden. Van theoretische natuurkunde en economie tot Franse literatuur en muziekwetenschap. De vraag is: wat kun je bieden aan zo’n diverse groep gemotiveerde studenten? “Het moeten thema’s zijn die aansluiten bij ieders expertise en vakgebied”, zegt Paul Ziche. “Maar die tegelijkertijd een gespreks- en discussiecultuur laten ontstaan, waarin iedereen mee kan doen. Dan kom je al snel uit bij uitgangspunten als interdisciplinariteit. In de twee jaar dat studenten het Descartes College doorlopen volgen ze vier grote cursussen. We beginnen met een hele brede cursus ‘Wat is wetenschap?’. Daarin confronteren we hen met veel verschillende wetenschapsgebieden en hun methodologieën.” “‘Wetenschap in de samenleving’ is de tweede cursus”, vult Thijs de Beus aan. “We kijken naar de functies die wetenschap heeft en welke problemen daar mee zijn verbonden. Doel is om studenten te leren reflecteren op hun eigen vakgebied. De derde cursus gaat over de grote ideeën en ontwikkelingen van de twintigste eeuw zoals postmodernisme, communisme, psycho-analyse en neurowetenschappen. Ideeën die onze maatschappij in belangrijke mate hebben gevormd. De vierde cursus geven de studenten zelf vorm. Ze dienen daarvoor suggesties in waar wij een selectie uit maken.” Groepsvorming is een ander belangrijk aspect. Paul is enthousiast over wat er in het College gebeurt tussen


studenten. “Heel simpel gezegd: waar in de universiteit vind je een plek waar gemotiveerde biologiestudenten gemotiveerde studenten Franse taal en cultuur ontmoeten om te praten over academische thema’s die ze allebei interessant vinden. Dan ontstaat iets nieuws dat voor ieder interessant is.” De groepsvorming begint bij het Descartes College al op de eerste dag. “We plaatsen de honderd beginnende studenten in twee groepen”, vertelt Thijs. “En in die groep blijf je twee jaar lang. Je ziet deze studenten waarschijnlijk vaker in een college dan bij je reguliere opleiding. We hebben veel gastsprekers die we vragen zoveel mogelijk tijd in te ruimen voor discussie, soms plenair, vaak in kleine groepjes. En na een aantal colleges geven wij zelf een college om met de studenten te reflecteren op de voorgaande college.” Voor Anita Honingh was het sociale aspect erg belangrijk om zich aan te melden voor het Descartes College. “Ik heb hele waardevolle contacten opgedaan, vooral met studenten van andere opleidingen. En ik doe mee voor de extra uitdaging en intellectuele verbreding. Bijvoorbeeld door het leren kritisch te denken. Niet zoals je dat in je eigen opleiding krijgt, het beoordelen van artikelen en onderzoeken op hun wetenschappelijke waarde, maar juist

Thijs de Beus is programmacoördinator Descartes College.

op een hoger overkoepelend niveau. Je leert dat er verschillende zienswijzen zijn. En daarmee kun je weer reflecteren op je eigen vakgebied.”

Paul Ziche is hoogleraar Geschiedenis van de Nieuwere Wijsbegeerte en programmaleider Descartes College.

“Dat is een belangrijke meerwaarde die we meegeven”, zegt Paul. “Je kunt als student of wetenschapper beter zien wat je in je eigen discipline doet. En we geven een brede context: andere wetenschapsgebieden, wetenschap in de universitaire wereld en wetenschap in de samenleving. Het geeft relativeringsvermogen om te kijken naar je eigen gebied, zonder deze kwijt te raken. Dat is ook de dialectiek van het programma. Je ziet dat de ander het heel anders doet, maar je blijft geworteld in je eigen discipline.”

Anita Honingh is student aan het Descartes College.

Anita is erg blij met de dynamiek tijdens de colleges. “Soms sta je versteld van de vragen die studenten stellen. Er ontstaan mooie discussies. Ik merk aan alles dat ik met een groep zeer gemotiveerde en goede studenten zit. Dat stimuleert enorm. Het grappige is dat mijn studieresultaten van mijn eigen opleiding omhoog gingen toen ik bezig was met Descartes. Het is de wisselwerking van het College met de gewone opleiding, maar anders dan bij veel andere honoursopleidingen. Je komt gewoon niet weg met ‘slechts’ een zesje. Het is normaal om goed te presteren en dat slaat over naar je andere studiewerkzaamheden.”


Interdisciplinariteit is voor Paul een fundamenteel uitgangspunt, maar anders dan bij veel andere honoursopleidingen. “We benaderen interdisciplinariteit niet vanuit een vast stelsel van aannames en methodes. Grofweg gezegd komt het er op neer dat we mensen van verschillende disciplines bij elkaar zetten en kijken wat er gebeurt. Het is experimenteler, voor ons heeft interdisciplinariteit te maken met je laten verrassen, samen dingen ontdekken in een open gesprekscultuur en creatief zijn. Dat werkt het beste als je er niet van uitgaat dat er vaste grenzen zijn die we per se moeten onderschrijven maar dat je verschillende vakken bij elkaar brengt.”

“Je leert dat er verschillende

zienswijzen zijn”

Wendbare, innovatieve denkers D e i n t e r n at i o n a l e c o n t e x t Het University College Utrecht (UCU) bestaat al bijna vijftien jaar. Alumni zijn in die periode bij vele Nederlandse en buitenlandse universiteiten terecht gekomen. Hoe doen zij het? En welke vaardigheden en capaciteiten krijgen zij mee?

Fried Keesen is elke keer weer verbaasd over het niveau van de UCU-studenten. “We hebben Sirius-cursussen gehad met een behoorlijk stevige filosofische inslag, bijvoorbeeld over de verbintenis tussen kwantumfysica en filosofie. Sommige van onze studenten konden het debat aan met autoriteiten op dat gebied. Twee jaar terug hebben studenten, waaronder Ruben, een cyclus over het bewustzijn georganiseerd, met de invalshoek vanuit neurobiologie, psychologie en filosofie. Dat vond ik ook absoluut een hoogtepunt. Undergratuate studenten komen plotseling op het niveau van een international professional community. Als onze studenten solliciteren bij beroemde universiteiten en ze sturen zo’n werkstuk mee, worden ze met open armen ontvangen.” Ruben van Bergen heeft op het UCU een breed vakkenpakket in het Science-gebied gedaan. “Het ging mij om de neurowetenschappen, maar ik heb ook vakken gevolgd van moleculaire celbiologie en psychologie. Dat geeft aan hoe breed je hier kunt kiezen. In Oxford deed ik de master neuroscience. Daar heb ik veel gehad aan de kennis die ik heb kunnen opdoen tijdens mijn bachelor, vooral door de combinatie van disciplines. Dat is een erg goede mix geweest waar ik nu in mijn onderzoek ook van profiteer.”


“Studenten uit verschillende wetenschappelijke disciplines komen elkaar hier voortdurend tegen”, vertelt Fried. “Ze zitten in kleine groepen waar ze vanuit verschillende achtergronden en belangstellingen met hetzelfde onderwerp bezig zijn. Tradities van waarheidsvindingen ontmoeten elkaar in de klas. Dat maakt dat ze intellectueel heel wendbaar worden. Die verras je niet snel met een hele andere manier van naar dingen kijken. Datzelfde geldt voor de confrontatie tussen de verschillende culturen en onderwijsachtergronden van de studenten. Onze studenten krijgen daardoor een evenwichtiger respect voor tradities van waarheidsvinding. En kunnen hun eigen achtergrond beter relativeren.” Met het drie-componenten-model van Renzulli maakt Fried duidelijk hoe je excellentie kunt stimuleren. “Het is een simpel model. Je hebt drie cirkels: cognitie, creativiteit en ambitie. Bij de overlap van die drie cirkels zit de excellentie. Cognitie is van de drie componenten nog het makkelijkst te stimuleren. Daar hebben we eeuwenlange ervaring mee. Motivatie en ambitie is al lastiger, dat zit voor een deel in de studenten zelf, maar intrinsieke motivatie kun je aanwakkeren door studenten te plaatsen in een learning community, waarin ze elkaar stimuleren. Studenten moeten erachter komen wat bij hen de passie

Ruben van Bergen is alumnus van het University College Utrecht, studeerde in Oxford en is nu onderzoeker aan het Donders Instituut. Fried Keesen is onderwijsdirecteur van het University College Utrecht.

doet ontvlammen. Creativiteit is de lastigste component. Ik denk dat zaken als interdisciplinariteit en multiculturaliteit zorgen dat studenten creatiever worden: het maakt hen wendbare en innovatieve denkers.” Voor Ruben is dit herkenbaar. “Creativiteit is bij wetenschap 90% ideeën combineren en 10% wat je zelf toevoegt. Hoe meer concepten je kent van andere wetenschapsgebieden, hoe makkelijker je alles kunt combineren tot een nieuw idee. Ik denk dat hetzelfde geldt voor het leren van andere culturen. Wat betreft motivatie, het heeft me erg gestimuleerd om veel verschillende vakken uit meerdere disciplines te volgen. En het heeft meerwaarde als je onderzoek gaat doen.” Alumni van het UCU blinken niet extra uit in vakkennis als ze bij masteropleidingen aan Nederlandse en buitenlandse universiteiten binnenkomen. “Gemiddeld scoren alumni zichzelf bij binnenkomst 3,5 op een 5-puntsschaal als het gaat om de inhoudelijke voorbereiding. Op academische vaardigheden geven ze zichzelf een 4,3. Rond kerstmis hebben ze het inhoudelijke gat ingelopen, dankzij die academische vaardigheden. Ze hebben geleerd om zich snel nieuwe gebieden eigen te maken en dat houden ze de rest van hun leven. Dat halen


hun medestudenten uit monodisciplinaire bachelors niet zomaar in. Dat krijgen we ook terug van andere universiteiten: ze vinden onze studenten creatiever, intellectueel gevarieerder. Ze hebben meer durf om een probleem met een hele andere methodologie aan te pakken.” Bij de master neurowetenschappen in Oxford heeft Ruben veel baat gehad bij het interdisciplinaire karakter van het UCU. “De meeste studenten kwamen uit een wetenschapsrichting. Die wisten meer over die ene discipline. In de master komen verschillende disciplines aan bod. Ik merkte dat het erg nuttig was dat ik een stevige basis had in verschillende disciplines. Je kunt makkelijker het denken over het onderwerp voortzetten. Dat is anders voor iemand die heel erg bezig is geweest met psychologie, maar zich dan opeens helemaal moet gaan inlezen. De master is sowieso een sneltrein, het lijkt alsof er kennis van twee jaar in een jaar is gepropt. Als je een gevarieerde achtergrond hebt neem je het allemaal beter in je op dan wanneer je het allemaal in een keer op je af krijgt gegooid.”

Geesteswetenschappen

Aansluiting met het vwo

H u m a n i t i es Co l l eg e

Y ES - USE

B È ta p l u s

Het YES-USE is een programma voorafgaand aan een reguliere bacheloropleiding Economie en Bedrijfseconomie / Economics and Business. YES-USE is bedoeld voor gemotiveerde, getalenteerde en enthousiaste studenten in 5 en 6 vwo die extra uitdaging zoeken bovenop hun middelbare schoolprogramma.

Het BètaPlus-programma biedt leerlingen van scholen op reisafstand van Utrecht de kans een NLT-module te volgen aan de Universiteit Utrecht. De modules worden gegeven door universitair docenten in samenwerking met vodocenten. BètaPlus is bedoeld voor leerlingen die geïnteresseerd zijn in de bètavakken en meer uitdaging zoeken. Na afronding van de module krijgen de leerlingen en de meewerkende vo-docent een certificaat.

Het Humanities College is het honoursprogramma van de faculteit Geesteswetenschappen. Het College is bedoeld voor gemotiveerde, kritische en actieve studenten die willen nadenken over kennisvalorisatie en hun geesteswetenschappelijke kennis en vaardigheden in de praktijk willen brengen.

Tessa Mulkens (Humanities College) “Waardering voor elkaars vakgebied en kennis.”

Wat zijn de kenmerken van het Humanities College? Eigen project ontwikkelen en realiseren, samenwerken met maatschappelijke partners, verantwoordelijkheid nemen voor het project, academische verdieping, kennisvalorisatie, zelfstandigheid ontwikkelen Wat is de opzet en inhoud van het Humanities College? Het College wordt gevolgd in het tweede jaar van de bacheloropleiding en bestaat uit drie onderdelen: 1. Humanities Lab, een academische discussie over kennisvalorisatie aan de hand van gastcolleges, het leren opzetten en plannen van een project onder begeleiding van een docent en de ontwikkeling van een concreet eigen project in samenspraak met projectbegeleider en medestudenten (groepen van 2 tot 6 studenten); 2. Humanities Project. uitvoering van het project voor een maatschappelijke partner, in overleg met projectbegeleider en medestudenten; en 3. Humanities Podium, presentatie van het project tijdens een symposium of ander podium dat ontwikkeld is door studenten. Waar mogelijk wordt het product van het project vertoond (documentaire) of verspreid (boek, tijdschrift).

Meer informatie Humanities College: www.uu.nl/honours/ humanitiescollege YES-USE: www.uu.nl/rebo/ YES-USE BètaPlus: www.betasteunpuntutrecht.nl

Coördinatoren Eggo Müller Geesteswetenschappen Erwin van Sas YES-USE Ton van der Valk en Florine Meijer BètaPlus

Wat zijn de kenmerken van YES-USE? Academische oriëntatie, verbreding en verdieping middelbare schoolprogramma economie, vaardigheden (onderzoek, schrijven, presenteren), Engelstalig, wiskunde en statistiek, kleinschaligheid, relatieve ruimte voor persoonlijke keuzes binnen kaders. Wat is de opzet en inhoud van YES-USE? De drie vakken in het jaarprogramma van YES-USE (micro-economie/institutionele economie, academisch onderzoek en bedrijfseconomie) onderscheiden zich van elkaar op structuur, vorm en inhoud, zodat studenten een staalkaart van een academische opleiding te zien krijgen. Wanneer de vakken met een voldoende resultaat worden afgerond, en de studenten beginnen met een bacheloropleiding aan de Utrecht School of Economics (USE) krijgen ze vrijstelling in de vrijekeuzeruimte van het programma en een voorsortering voor het honoursprogramma van USE.

Wat zijn de kenmerken van BètaPlus? Voor 5/6-vwo leerlingen: uitdagend bètaonderwijs binnen een universitaire omgeving, oriëntatie op vervolgstudie, kennismaking met Universiteit Utrecht, na afronding een certificaat. Voor vwo-docent: verdieping van het vakgebied, ervaring met een nieuwe module, bijvoorbeeld ter voorbereiding op het geven van de module, contacten met wetenschappers. Wat is de opzet en inhoud van BètaPlus? In een schooljaar zijn er vier modules. Elke module wordt in acht bijeenkomsten gegeven in het Buys Ballot Laboratorium van de Universiteit Utrecht. In het schooljaar 2012 - 2013 werden de volgende modules gegeven: Complexe stromen, Hart en vaten, Kwantumstructuur van de materie en Van HIV tot Aids?

Welke extra activiteiten zijn er? Gastlezingen, oraties, excursies.

Het Humanities College in cijfers Aantal deelnemende studenten (sinds 2009) Percentage van totaal aantal studenten Gemiddeld GPA (regulier gemiddeld GPA)


86 3% 3,6 (3,2)

YES-USE Aantal deelnemende leerlingen (sinds 2009)


BètaPlus

111

Aantal deelnemende leerlingen (sinds 2009)

279

Gepassioneerd voor de arbeidsmarkt H o n o u r ss t u d e n t e n i n h e t b e d r i j f s l e v e n Honoursprogramma’s zijn een nieuw fenomeen in Nederland. Voor studenten en docenten wordt het steeds meer een vast gegeven. Hoe kijkt het bedrijfsleven naar honoursstudenten? Wat is de meerwaarde? Loyens & Loeff is een juridisch en fiscale dienstverlener met wereldwijd 1.500 professionals in dienst. Het kantoor aan de Amsterdamse Zuidas straalt die internationale allure uit. Sinds een jaar werkt Marie-Louise Weeda als advocaat bij het kantoor, nadat ze meerdere studies heeft afgerond, waaronder het Utrecht Law College. “Ik wilde graag nog een studie Nederlands recht doen waar er echt iets van je verwacht werd, waar ook je mede-studenten meer enthousiasme en energie zouden inbrengen dan bij de reguliere opleiding. Het Law College stond goed aangeschreven. Een aantal mensen dat ik kende zat op het College en waren erg enthousiast. Ook het kleinschalige karakter trok me aan.” Een van haar collega’s is Joost Kok, al vier jaar recruiter bij het Loyens & Loeff, en vanuit die functie veel bezig met studenten. En dus mogelijke werknemers. “We leggen contacten met studenten door middel van bestaande activiteiten en door eigen activiteiten. We gaan veel op pad. Met elke Rechten-faculteit hebben wij banden, daarnaast ook met alle studieverenigingen van Nederland.” Joost is duidelijk over wat startende medewerkers moeten kunnen. “Je leert het meeste in de praktijk. Om de omschakeling van theorie naar praktijk zo soepel mogelijk te laten verlopen, heeft ons kantoor een speciale opleiding in het


leven geroepen: de Loyens & Loeff Academy. Het Law College is een goede basis, omdat ze veel aandacht besteden aan die praktijk. En meer vaardigheden op doen en breder worden opgeleid. Ik denk dat ze daarom kritischer zijn en weten wat ze willen.” De snelle kennismaking met de praktijk was voor MarieLouise een belangrijk onderdeel van het Law College. “Je krijgt meteen een realistisch beeld van de juridische praktijk en van de mogelijkheden na afronding van je studie. Daardoor kun je beter inschatten of de studie echt iets voor je is. Al in de eerste weken begin je met de voorbereiding van een oefenrechtbank. Je weet op dat moment nog niets over het procesrecht, maar je krijgt wel meteen een dossier voor je neus waarvoor je de zitting moet voorbereiden. Je wordt meteen in het diepe gegooid, wat uiteraard spannend, maar voornamelijk heel leerzaam is. En in januari van het eerste studiejaar loop je ook een ministage bij een advocatenkantoor.” Ook Loyens & Loeff helpt daaraan mee, vertelt Joost. “Zo’n ministage vinden we een belangrijk aspect van de ontwikkeling van een student. Wij verzorgen altijd twee dagen, waarvan er een dag in ons kantoor in Rotterdam en de tweede dag in Amsterdam. Een van de onderdelen is dat

Joost Kok is recruiter bij Loyens & Loeff. Marie-Louise Weeda is alumna van het Utrecht Law College en advocaat bij Loyens & Loeff.

ze twee uur meedraaien met de Loyens & Loeff Academy waar advocaat-stagiares worden opgeleid.” Niet alleen de praktijkervaring was belangrijk voor Marie-Louise, ook de colleges zelf. “Bij de start van het Law College werd verwacht dat de werkgroepen korter zouden duren, omdat gemotiveerde studenten de stof goed voorbereiden. Het tegendeel bleek waar: juist vanwege de voorbereiding ontstonden er interessante discussies over de stof. Docenten vroegen veel inzet van de studenten. En ja, dat stimuleert enorm. En het leidt tot een grotere betrokkenheid van de student bij het onderwijs.” Daarnaast organiseert de studievereniging van het Utrecht Law College ‘Sirius’ elk jaar series van lezingen over diverse juridische onderwerpen. “Ook dat heeft mij een gevarieerd beeld gegeven van rechtsgeleerdheid. Er waren lezingen over bijvoorbeeld militair recht en faillissementsrecht. Tijdens het lustrum van Sirius discussieerden leden van de Tweede Kamer en de toenmalig voorzitter van de Sociaal Economische Raad Rinnooy Kan over de toekomst van het honoursonderwijs in Nederland. Dat stimuleert en ook op die manier zie je wat de mogelijkheden zijn. Dat is echt niet alleen de advocatuur. Sirius biedt in samenwerking met het Law College ook het traject ‘Van topstudent naar topjurist’.


Denk hierbij bijvoorbeeld aan het schrijven van een brief aan een cliënt of het opstellen van een contract. Deze vaardigheden zijn van groot belang voor de praktijk, maar komen tijdens de reguliere rechtenstudie nauwelijks aan bod.” “Wij zoeken de top van de studenten”, zegt Joost. “Het belangrijkste daarbij is, naast kennis natuurlijk, dat de student passie en ambitie voor het vak laat zien. We zien steeds meer universiteiten die honoursprogramma’s aanbieden. Inmiddels heeft het Law College een mooie naam weten op te bouwen omdat er hele goede studenten afstuderen. De nieuwe programma’s moeten zich daarin nog gaan bewijzen.”

Onderzoek naar excellentie In het kader van het Sirius Programma heeft de Universiteit Utrecht twaalf honoursprojecten uitgevoerd, verdeeld over de hele universiteit. Daarnaast is er onderzoek gedaan naar drie belangrijke aspecten van honoursonderwijs: de student, de leeromgeving en de didactiek. “We zijn begonnen met hoe honoursstudenten verschillen van reguliere studenten”, vertelt Karin Scager. “Wil je weten of je de leeromgeving of didactiek van honoursonderwijs moet aanpassen, dan moet je weten of deze groepook daadwerkelijk anders is. We zijn de bestaande literatuur ingedoken en van daaruit hebben we een onderzoek uitgezet onder reguliere studenten en honoursstudenten. Daarbij hebben we als eerste gekeken naar de instroom: wat krijgen we binnen? Vervolgens naar de doorstroom en de uitstroom.”

intrinsieke motivatie van studenten. Terwijl wij denken dat het goed is om daarnaast ook ambitie in een zekere mate te hebben. Docenten zien het wel, zeker bij het University College. Daar mag het ook. Verder is not-done om competitief ingesteld te zijn en voor de cijfers te willen gaan. Docenten vinden vooral intrinsieke motivatie belangrijk. Maar de wil om te presteren is ook een onderdeel van excellentie. Wij denken dat het allebei nodig is, het een sluit het ander ook niet uit. Het zou goed zijn om hier een discussie over te voeren.”

Ada Kool heeft onderzoek gedaan naar de instroom: vwo-leerlingen in excellentieprogramma’s. “Excellente leerlingen verschillen op een aantal punten van reguliere leerlingen, bijvoorbeeld op creativiteit. Ze scoren ook hoger op leermotivatie en prestatiemotivatie. Leermotivatie betekent dat ze echt heel graag de stof willen begrijpen. Bij prestatiemotivatie gaat het erom dat ze het goed willen doen en competitief zijn. Daarnaast hebben ze meer plezier in het leren en meer zelfvertrouwen.”

Verschillen zijn er niet alleen tussen de twee onderzochte groepen, maar ook binnen de groepen. “Per faculteit en zelfs per opleiding ontdekten we verschillen hoe honoursstudenten anders waren dan de reguliere studenten”, zegt Ada. “We hebben voor elk programma een eigen rapport geschreven, waarin we dit hebben beschreven. De programmaleiders kunnen aan de hand van deze rapporten zelf nagaan of ze de juiste studenten binnen hebben.“

De onderzoekers hebben gemerkt dat de prestatiemotivatie van studenten voor docenten een vreemde eend in de bijt is. “Docenten vinden ambitie niet zo passen bij honoursstudenten, de selectie is meer gericht op de

Uitdaging is voor Karin een centraal concept als het gaat om excellentie. “Wat ik heb ontdekt, is dat studenten het meest leren als het net te moeilijk is. Je moet hen net uit hun comfortzone trekken. Dat is niet altijd leuk. Soms


Ada Kool doet haar PhD aan de Universiteit Utrecht en is betrokken bij het excellentieonderzoek. Karin Scager is senior onderwijsadviseur en docententrainer bij de Universiteit Utrecht en is betrokken bij het excellentie-onderzoek.

raken ze gefrustreerd, maar ze werken wel het hardst en ze leren het meest. Tijdelijke frustratie is dus niet zo erg is. Er moet wel een vangnet zijn, bijvoorbeeld door ze in groepen te laten werken of je organiseert het zelf als docent.” Een tweede aspect van uitdaging is wat honoursstudenten uitdaagt. “Dat is eigenlijk een combinatie. Het moet complex zijn. Dat kan zitten in het materiaal, bijvoorbeeld zeer technisch of ingewikkelde artikelen. Maar ook in wat je met de stof moet doen. Moet je het alleen uit je hoofd leren, of moet je er een kritische beschouwing over kunnen schrijven? Of het kunnen weerleggen met argumenten? Wat honoursstudenten prefereren is beide: uitdagend materiaal en op een hoog niveau nadenken. Controle over je eigen leerproces is daarbij ook belangrijk. Honoursstudenten schrijven veel liever een paper dan dat ze een toets krijgen. Het leren van een toets is toch een soort van kansfactor. Bij een paper hebben ze met harder werken ook meer kans op een goed cijfer.” “Wat ik zelf een interessante constatering vond is welke elementen een goed cijfer voorspellen”, zegt Ada. “Intelligentie is natuurlijk een goede voorspeller. Maar we ontdekten dat creativiteit negatief samenhangt met cijfers zoals die hier aan de universiteit worden gegeven. Dus: hoe


minder creatief, hoe hoger de cijfers. Er zit blijkbaar iets in onze manier van toetsen dat creativiteit niet beloont. Juist bij de honoursstudenten moet je daar rekening mee houden. Die hebben hun creativiteit nodig, nu en straks als ze gaan werken.” Karin legt de nadruk op het belang van goede docenten bij honoursonderwijs. “In literatuur gaat het bij excellent onderwijs vaak over de vorm, maar mijn stelling is dat het daar niet om gaat. Het gaat juist meer om de docent dan om de onderwijsvorm. Is de docent in staat de studenten te motiveren en te stimuleren en om verantwoordelijkheid aan studenten te geven, waardoor zij kunnen groeien? Als docent moet je passie hebben, voor je vak en voor de studenten. Je moet voor hen een extra stap willen zetten. En de durf hebben om je open te stellen voor meningen en vragen van studenten. Je bent eerder een stimulerende partner dan degene die doceert.”

Geneeskunde

Diergeneeskunde

A l e x a n d e r S u e r m a n P ro g r a m m a

H o n o u r s P ro g r a m m a

H o n o u r s P ro g r a m m a

( Bi o m e d i s c h e W e t e n s c h a p p e n )

Meer informatie Diergeneeskunde: www.uu.nl/dgk Geneeskunde: www.umcutrecht.nl/ opleiding-geneeskunde

Het programma bestaat uit een bachelor-, een master- en een MD/PhD-deel. Studenten kunnen in de bachelor en master een extracurriculair honoursprogramma volgen. Na afronding van de masteropleiding bestaat de mogelijkheid een MD-PhD-traject in te gaan. Wat zijn de kenmerken en opzet van het programma? Het programma wil studenten uitdagen om wetenschappelijke ambitie te koppelen aan academische vorming en verbreding. Het beoogt primair studenten te stimuleren om het beste uit zichzelf te halen. Het programma is gericht op verdieping en verbreding van kennis en vaardigheden ten opzichte van het reguliere onderwijsprogramma. De verdieping vindt met name plaats via het doen van wetenschappelijk onderzoek binnen een UMCU-onderzoeksgroep. Dit kan biomedisch of klinisch epidemiologisch onderzoek betreffen, maar ook onderzoek in bredere zin, zoals historisch, ethisch of beleidsonderzoek. De verbreding betreft vooral contextuele academische vaardigheden, die op het gebied van de geneeskunde ook wel worden aangeduid als ’medical humanities’. Daarnaast is het mogelijk om met een groepje honoursstudenten gezamenlijk een wetenschappelijk artikel te schrijven en te publiceren en een bestaand wetenschappelijk tijdschrift, onder begeleiding van de coördinator van het honoursprogramma.

Het Honours Programma van Biomedische Wetenschappen is een tweejarig, extracurriculair programma van 30 EC voor een geselecteerde groep van ongeveer 10 gemotiveerde en getalenteerde studenten per jaar. Wat zijn de kenmerken en opzet van het programma? Het programma is verdiepend en bestaat uit een gemeenschappelijk deel en een individueel project. In het individuele project werkt de student twee jaar lang aan een individueel project, en wordt hierbij begeleid door een senior onderzoeker. De inhoud van het project kan bijvoorbeeld zijn: het schrijven van een review, het doen van experimenteel onderzoek, een project in het bedrijfsleven. Het gemeenschappelijk deel bestaat uit maandelijkse thematische bijeenkomsten. Deze bestaan uit Journal clubs: bestuderen en bediscussiëren van een artikel van een high impact journal al dan niet in het bijzijn van een specialist en Seminars: een gerenommeerd spreker wordt uitgenodigd voor een presentatie over zijn/haar werk. Ter voorbereiding op elke seminar wordt aan de hand van stellingen of een casus literatuur bestudeerd. Van de studenten wordt een hoge mate van zelfstandigheid verwacht.

Het Alexander Suerman Programma


Adri Thomas Biomedische Wetenschappen Wim Kremer Diergeneeskunde

Dit programma biedt excellente studenten de mogelijkheid om zich te verdiepen in veterinair wetenschappelijk onderzoek. Het Honours Programma vangt aan na afronden van de bachelor en moet volledig zijn afgerond voor de start van de master. Wat zijn de kenmerken van het Honours Programma? De deelnemers van het programma doen een jaar wetenschappelijk onderzoek. Het betreft een onderzoek dat deel uitmaakt van de facultaire onderzoeksprogramma’s. De student heeft één of meerdere begeleiders en is gedurende dat jaar gestationeerd bij de betreffende onderzoeksgroep. Vaak betreft het een samenwerking van meerdere onderzoeksgroepen, soms ook buiten de faculteit Diergeneeskunde. Een samenwerkingsverband met een buitenlandse universiteit is ook mogelijk. Wat zijn de opzet en inhoud van het Honours Programma? Studenten worden door de begeleidingscommissie geselecteerd op studieresultaten, motivatie en geschiktheid. De begeleidingscommissie selecteert tevens een aantal onderzoeksprojecten die geschikt zijn voor honoursstudenten. De student kan uit deze projecten zelf een keuze maken. Vaak levert het door de student gedane onderzoek een aantal wetenschappelijke publicaties op. Welke extra activiteiten zijn er? Cursussen, gezelligheidsactiviteiten, presentaties op relevante congressen, eindsymposium, getuigschrift.

Welke activiteiten zijn er? Individueel onderzoekstraject, gastlezingen, intervisie, artikel schrijven en publiceren.

Aantal deelnemende studenten (sinds 2010) Percentage van totaal aantal studenten Gemiddeld GPA

Coördinatoren Marcel van der Heyden Geneeskunde

Het Honours Programma in cijfers 49 6% 3,7


Het Honours Programma in cijfers

24 5% 3,8 (3,1)



30 6% 3,5 (2,9)

Nikae Moller (Honours Programma) “Het honours programma bood mij de kans om zelf nieuwe kansen te creëren.”

p u b l ic at i e l i j s t

De onderzoeken en inzichten van de Universiteit Utrecht op het gebied van excellentie worden gepubliceerd in artikelen en rapporten. Hieronder vindt u een selectie. Ginkel, S. van, Eijl, P. van, Pilot, A. & Zubizarreta, J., (2012) Building a vibrant Honors community among Commuter Students. Journal of the National Collegiate Honors Council 13, 2 Ginkel, S. van, Eijl, P. van, Pilot, A. & Zubizarreta, J., (2012) Honors in the Master’s: A New Perspective? Journal of the National Collegiate Honors Council 13, 2 Kool, A., Mainhard, M.T., Jaarsma, A.D.C., Brekelmans, M., van Beukelen, P. (submitted) Effects of university honors program participation on study achievement and early career outcomes. Kool, A., Vaessen, B., Mainhard, M.T., Jaarsma, A.D.C., Brekelmans, M., van Beukelen, P. (2012) Honors, highachievers, and regular students: The UU Science honors program examined. Rapport: Universiteit Utrecht Kool, A., Vaessen, B., Mainhard, M.T., Jaarsma, A.D.C., Brekelmans, M., van Beukelen, P. (2012) Honors, highachievers, and regular students: The Utrecht Law College examined. Rapport: Universiteit Utrecht

Kool, A., Vaessen, B., Mainhard, M.T., Jaarsma, A.D.C., Brekelmans, M., van Beukelen, P. (2012) Honors, highachievers, and regular students: The UU Van Humboldt College examined. Rapport: Universiteit Utrecht Kool, A., Vaessen, B., Mainhard, M.T., Jaarsma, A.D.C., Brekelmans, M., van Beukelen, P. (2012) Honors, highachievers, and regular students: The UU Humanities College examined. Rapport: Universiteit Utrecht Kool, A., Mainhard, M.T., Jaarsma, A.D.C., Brekelmans, M., van Beukelen, P. (2011). Honors alumni op de arbeidsmarkt: toegevoegde waarde honors traject? Paper Nederlandse Vereniging voor Medisch Onderwijs (NVMO) congres, 2011. Scager, K., Akkerman, S.F, Keesen, F., Mainhard, M.T., Pilot, A., & Wubbels, T. (2012) Do honors students have more potential for excellence in their professional lives? Higher Education 64, 1, 19-39 Scager, K., Akkerman, S., Boonstra, J., Pilot, A., Wiegant. F., & Wubbels, T. (2012) Uitdagen van excellente studenten. Onderzoek van Onderwijs 41, 16-21 Scager, K. (2008). Vragen talentvolle studenten ander onderwijs? Onderzoek van Onderwijs, 37: 66-69.

Kool, A., Vaessen, B., Mainhard, M.T., Jaarsma, A.D.C., Brekelmans, M., van Beukelen, P. (2012) Honors, highachievers, and regular students: The UU geosciences honors program examined. Rapport: Universiteit Utrecht

Wiegant, Fred, Scager,Karin, and Boonstra,Johannes (2011). An undergraduate course to bridge the gap between textbooks and scientific research. CBE—Life Sciences Education, 10, 83–94.

Kool, A., Vaessen, B., Mainhard, M.T., Jaarsma, A.D.C., Brekelmans, M., van Beukelen, P. (2012) Honors, highachievers, and regular students: The UU Descartes honors program examined. Rapport: Universiteit Utrecht

Wolfensberger, M.V.C., P.J. van Eijl & A. Pilot (2012). Honours Programmes as an Educational Innovation Room: A Perspective from the Netherlands. Journal of the National Collegiate Honors Council 13, 2.


Inleiding door rector. magnificus

Recommend Documents