IARF Nederland Nieuwsbrief 42
oktober 2011
Activiteit van de Interfaith Encounter Association (IEA), Jeruzalem 1
IARF is een ontmoetingsplaats voor hen die streven naar de vrijheid van godsdienst en levensovertuiging en het bevorderen van mensenrechten op dit gebied IARF Nederland organiseert twee maal per jaar een bijeenkomst, de voorjaars- en de najaarsbijeenkomst. De laatste wordt gecombineerd met de jaarvergadering. Op zaterdag 15 oktober van 10.15 tot 12.30 uur is onze jaarvergadering in de Muiderkerk, Linnaeussstraat 37, 1093 EG Amsterdam. Op zaterdag 15 oktober van 12.30 tot 16.30 uur Seminar Dialoog tussen de religies: Toekomst of verleden tijd? in de Muiderkerk, Amsterdam, IARF met partners in de NLS (Naar een Landelijke Stemgeluid). Aanmelden bij Annelies Trenning. Voor IARF leden toegang gratis. Niet-leden € 10. Op vrijdag 30 maart 2012 organiseert IARF Nederland een Servet Symposium met Prof. Gerard Wiegers (Amsterdam), Dr Sándor Kovács (Koloszvar) en Jaume de Marcos Andreu (Barcelona) (gevraagd) Van donderdag 19 tot zondag 21 juli 2012 IARF EME (Europa en het Midden-Oosten) conferentie in Mennorode, Elspeet. Meer info volgt. Bestuur IARF Nederland - At Ipenburg, Maastricht, voorzitter, tel: 043-3630808, e-mail:
[email protected] - Kees de Haas, Usquert, vice-voorzitter - Annelies Trenning, secretaris, Paduaweg 65, 3734 GJ Den Dolder tel: 030 2281777, e-mail:
[email protected] - Lucie Meijer, Amsterdam, penningmeester tel: : 020-6693912, e-mail:
[email protected] - Joop Wichers de Vries. lid - Onno Oeseburg. lid
2
Inhoud Mijn verhaal, Zainab Al-Touraihi
4
De vrijheid van godsdienst verouderd? Mr Adriaan Ribbeling
7
Interreligieus intermezzo, Ceylan Weber
12
Protestbrief van de President van de IARF
15
Parlement van de Religies in Brussel in 2014
17
Mijn weg naar vrede in het Heilige Land, Dr Yehuda Stolov
19
IARF Nederland tegen verbod op ritueel slachten
22
Het Soemoed programma, Dr Toine van Teeffelen
23
Zomerschool in Roemenië, Onno Oeseburg
27
IARF op het web
30
Training in mensenrechten in Azië
31
IARF VIGILANCE OVER THE HUMAN RIGHT TO FREEDOM OF BELIEF
3
Mijn verhaal Zainab Al-Touraihi, Amman
Op onze Voorjaarsbijeenkomst in Bussum had Zainab AlTouraihi een boeiende, inspirerende lezing. Ze is jurist en voorvechtster van mensenrechten. Zij zou spreken over de relaties tussen christenen en moslims in Nederland. Zij had een academische lezing voorbereid maar voelde, dat de aanwezigen meer zouden hebben aan een verhaal over haar persoonlijke ervaringen. Zainab is afkomstig uit Irak. Haar ouders zijn moslim. Op haar negende jaar kwam zij naar Nederland en groeide in Oud-Beijerland als moslimmeisje op. Ze realiseerde zich helemaal niet dat zij anders was. Toen ze in Leiden ging studeren was dit anders. Daar werd zij in de box moslims geplaatst. In Irak had zij vrienden onder christenen en joden. Nu zou dat daar overigens niet meer mogelijk zijn. In Nederland werd zij na haar studie secretaris van het Contactorgaan Moslims en Overheid (CMO). Dit orgaan adviseert de overheid over de relaties met de Islamitische gemeenschap en neemt initiatieven om de kloof tussen de Moslims en Christenen. Zainab betreurt het dat men te weinig naar elkaar luistert. Mensen kennen elkaar te slecht. Dat geldt voor christenen richting moslims, maar ook andersom. Voor moslims die hier komen wonen is het vaak nieuw dat zij christelijke buren hebben. Wanneer men elkaar veel ontmoet kunnen vooroordelen verdwijnen. Religieuze leiders kunnen
4
hierbij het initiatief nemen. We moeten beginnen bij het onderwijs. Daar hebben grote groepen allochtonen en autochtonen grote problemen. Er zijn initiatieven nodig om de mensen uit de uitkering te halen. Een uitkering betekent geen perspectief. Geen perspectief betekent wanhoop. De broer van Zainab voelde zich niet thuis in Nederland. Dit doet haar pijn. Hij werkt nu, evenals Zainab, in Jordanië. Met veel plezier kijkt Zainab terug op een reis van Nederlandse religieuze leiders naar Cairo. Aanleiding was de film Fitna van Geert Wilders. In Cairo zeiden ze, dat christenen en moslims in Nederland helemaal geen vijanden van elkaar zijn. Men moet zich niet gek laten maken door de media. Wij zijn allemaal burgers van Nederland met de dezelfde grondrechten. Dat is het uitgangs-punt. Verder is het van groot belang, dat we kijken wat ons bindt zoals de Nederlandse vlag en de tulp. Door de onbekendheid met elkaar ontstaan spanningen. Daarop moeten we in een vroeg stadium inspelen. Hoe is de dialoog tussen Joden, Moslims en Christenen? Er wordt wel gesteld, dat het belangrijk is de boeken te bestuderen, maar dit gaat alleen op voor een selecte groep. Veel belangrijker is om te kijken wat ons bindt. Er kan chemie ontstaan wanneer men zijn idee over de eigen superioriteit verlaat. Moslim scholen geven alleen informatie over de Koran. Dit belemmert toch de integratie? Het eigen rugzakje moet je niet afdoen. Dan verloochen je je eigen cultuur. Het is juist belangrijk meer dan alleen je eigen cultuur over te dragen, want dan is er de mogelijkheid elkaar te verstaan. Hoe komt het dat er negatieve associaties zijn wanneer we het over autochtonen en allochtonen hebben? Natuurlijk zijn in beide groepen rotte appels. Dan gaat bij de beeldvorming een rol spelen. De anderen krijgen dan de schuld. Het heeft te maken met de media en slechte verhalen vormen daar een verhaal. Goed nieuws is geen nieuws. Tot hoever gaat de vrijheid van godsdienst en meningsuiting?
5
Vrijheid gaat zover tot men de ander belemmert in zijn geloof en meningsuiting. Het is jammer dat we op Europees niveau ons moeten focussen op extremen. Nederland is echter een land van kansen. Zainab Al-Touraihi studeerde rechtsfilosofie en Public International Law in Leiden, en internationale betrekkingen in Frankrijk. Ze werkt nu in Amman, Jordanië voor het Royal Institute for Interfaith Studies (RIFS) van Prins El Hasan bin Talal van Jordanië wat tot doel heeft religieuze verzoening te bewerkstelligen. Info: http://www.riifs.org/index.htm
6
De vrijheid van godsdienst een verouderd recht? Mr Adriaan Ribbeling, Amsterdam Is in het sterk geseculariseerde Nederland de vrijheid van godsdienst niet een beetje verouderd? Heeft de wetenschap zo langzamerhand niet van zoveel fenomenen bewezen hoe de werkelijkheid echt in elkaar zit, die de voorheen gegeven religieuze verklaringen met de grond gelijk maakt, dat ook voor fenomenen die wij nu nog niet kunnen verklaren, verwacht kan worden dat de wetenschap en niet de religie het laatste antwoord zal geven? Als je ziet hoe overal op de wereld fundamentalistische geloofsgemeenschappen proberen hun religie voor de wetenschap in de plaats te stellen moet dan de vrijheid van godsdienst zo langzamerhand niet eens tegen het licht worden gehouden? Ik zal dit vraagstuk benaderen vanuit academisch perspectief, want juist in de botsing tussen godsdienst-aanhangers en de wetenschappelijke gemeenschap is die vraag het meest aan de orde. Om antwoord op die vraag te geven moet je je eerst realiseren dat de vrijheid van godsdienst aan de vrijheid van meningsuiting is vooraf gegaan. In het Europa van de Middeleeuwen stond het dienen van God centraal. God had zich via de Schrift aan de mens geopenbaard. Wat de mens te doen stond was de Schrift te lezen en de aanwijzingen te volgen. De waarheid van de Schrift was absoluut en allesomvattend. Er was in principe slechts een juiste opvatting over wat er stond. De tekstuitleg was het monopolie van de Rooms-katholieke Kerk. Er was geen
7
waarheid buiten de Kerk. Het werkelijkheidsbeeld van de Scholastiek was allesomvattend. Iedere afwijkende opvatting werd gezien als een aanval op de goddelijke werkelijkheid, ongeacht welk onderwerp het betrof. In een dergelijke doctrine is de vrijheid van godsdienst gelijk aan de vrijheid van meningsuiting. Immers, iedere van de heersende leer afwijkende opvatting is ‘geloof’ in iets anders dan de enige ware uitleg van de in de Schift vastgelegde goddelijke werkelijkheid. In de Verlichting wordt het scholastische werkelijkheidsbeeld, dat de mens niet meer is als een dienaar in de centraal staande goddelijke werkelijkheid zonder een eigen rol heeft, vervangen door het humanistische werkelijkheidsbeeld, waarin de mens en zijn mogelijkheid tot onafhankelijk denken en handelen centraal staan. Eerst in die ontwikkeling wordt de vrijheid van menings-uiting als zelfstandig recht van belang. In Europa worden de vrijheid van meningsuiting en de vrijheid van godsdienst in zowel de verschillende nationale grondwetten als in het verdragenrecht in verschillende artikelen vastgelegd. In de Verenigde Staten zijn deze twee rechten, samen met de scheiding tussen kerk en staat in het Eerste Amendement op de Grondwet vastgelegd. Mijn twijfel Het antwoord op de in het begin gestelde vraag geef ik aan de hand van een ontwikkeling die zich de afgelopen jaren in mijn eigen denken heeft afgespeeld. Enige jaren heb ik geflirt met een anti-theïsme à la Christopher Hitchens of Sam Harris. Ik ben er een tijd lang bijna van overtuigd geweest dat via het onderzoek naar natuurlijke selectie en andere wetenschappelijk onderzoek een allesomvattend bewijs gevonden kon worden voor de verklaring van de hele werkelijkheid. Mijn twijfel begint bij het vraagstuk hoe het kan dat mensen die ik goed ken, die ik zeer bewonder en die hun werkzame leven met veel succes aan de universiteit doorbrengen, gelovig kunnen zijn zonder dat zij een innerlijk conflict ervaren tussen hun geloof en de wetenschap, terwijl ze ook niet hun wetenschappelijk werk door hun geloof laten leiden.
8
Hoewel ik die laatste vraag niet kan beantwoorden, heeft deze mij wel opnieuw doen kijken naar mijn idee dat ‘de’ wetenschap, en daarmee bedoel ik de empirische wetenschap, uiteindelijk op alle vraagstukken een antwoord zal kunnen geven. Inmiddels ben ik promotieonderzoek gaan doen. Vanwege mijn onderzoek kom ik steeds meer tot de conclusie dat empirie in mijn discipline, de rechtsgeleerdheid, slechts een zeer bescheiden rol kan vervullen. Rechtsgeleerdheid is een normatieve discipline. Hoewel voor allerlei vraagstukken empirisch onderzoek bruikbaar kan zijn om naar de ‘bandbreedte’ te zoeken waarbinnen de norm gesteld kan worden, zal zelden of nooit de te stellen norm door empirische gegevens kunnen worden bepaald. Iedere grens, hoe zorgvuldig ook getrokken, is arbitrair, bijvoorbeeld de meerderjarigheid. Maar zodra getrokken wordt deze de werkelijkheid waarmee een rechtsgemeenschap leeft. Meestal accepteert de rechtsgemeenschap dit vrij probleemloos. Waarheid en waarden Begrippen als waarheid, rechtvaardigheid en waarden zijn niet empirisch te toetsen. Ik licht waarheid eruit. Feiten worden vastgesteld en als iets niet wordt vastgesteld is het niet-vaststellen het feit. Maar waarheid is een waardering van (meestal) een complex van vastgestelde feiten. De waarheid is derhalve een metafysisch begrip, want die waardering is gebaseerd op, maar niet bepaald door de feiten. De grote helden van de wetenschap zijn tegenwoordig mensen als Schwaab. Met zijn boek:” Wij zijn ons Brein” tracht hij ons ervan te overtuigen dat ons denken bijna geheel is voor-geprogrammeerd, dat een vrije wil zo goed als een illusie is, dus dat ons bewustzijn een soort toevallige uitkomst van een chemisch proces zou zijn. Maar als dat zo is, hoe kan het brein dan het brein bestuderen?
9
Zonder dit debat hier verder inhoudelijk uit te werken is toch aan de universiteiten op dit moment empirie de nieuwe waarheid. Als je onderzoek gefinancierd wil krijgen, zal je, ook als jurist, een of ander empirische gimmick moeten inbouwen. Als wij ons brein zijn, dan is denken over denken zinloos. De geesteswetenschappen kunnen dan voor een groot deel worden afgeschaft. Nu wordt die afschaffing door Swaab c.s. niet bepleit. Dat is echter niet consequent. Daar ligt ook het gevaar van deze nieuwe monolithische werkelijkheids-ondervinding. In de scholastiek had de empirie zich aan de Schrift ‘aan te passen.’ Met de Verlichting dacht met dat de ratio in staat was alles te beredeneren en als dat niet lukte, moest je je maar beter inspannen. In onze postmoderne tijd is alleen wat meetbaar is waar, en wat is en wat waar is moet dus meetbaar zijn. De in de scholastiek verfijnde techniek van tekstuitleg is in de rechtspraktijk en de rechtsgeleerdheid nog altijd van onschatbare waarde. Zonder dat zou voorspelbare, en daarmee bruikbare rechtsbedeling in ons systeem niet goed denkbaar zijn. De menselijke rede, het rationele denken heeft een wetenschap en een samenleving geproduceerd die het voor een ongekend groot deel van de mensheid mogelijk maakt in redelijke welstand en redelijk gelukkig hun leven te kunnen leven. Wat de huidige hoofdrol van de empirie, althans zoals die in de academische gemeenschap nu opgeld doet, aan de mensheid toe zal voegen, zullen mensen in de toekomst moeten vaststellen. Maar, al is het voorspellen van de toekomst gratuit, naar alle waarschijnlijkheid zal ook de empirie als dominante invalshoek van waarheidsvinding in de academie ooit als slechts een fase in de menselijke ontwikkeling worden gezien. Zo kom ik tot mijn antwoord op de in het begin gestelde vraag.
10
Het zoeken naar de waarheid De vrijheid van godsdienst is nog net zo modern en net zo nodig als de vrijheid van meningsuiting. Ik zou de voorkeur geven aan de Amerikaanse manier, waarbij de scheiding van Kerk en Staat samen met de vrijheid van godsdienst , als facetten van hetzelfde beginsel, namelijk het zoeken naar de waarheid, in één artikel wordt vastgelegd. Maar tot aan het moment dat er een universele ‘Theorie voor het Zijn’ is, die alle mogelijke weerleggingen heeft doorstaan, is de enige techniek die wij kennen om verder te zoeken naar de waarheid de dialoog. Die is alleen mogelijk als alle invalshoeken naar het vinden daarvan op gelijke wijze worden gerespecteerd en als grondrecht worden beschermd. Adriaan Ribbeling doet als buitenpromovendus promotieonderzoek aan de UvA op het onderwerp Unjust Enrichment. Hij is oud-advocaat en is thans werkzaam als juridisch adviseur.
11
Interreligieus Intermezzo Ceylan Weber
Enkele jaren geleden voer ik mee op de ‘Babylonboot’. Op initiatief van oecumenisch gesprekscentrum Babylon, maakte een divers gezelschap van ervaren ‘interreligieuze dialoogvoerders’ een boottocht over de Utrechtse Vecht. Onderweg spraken we over de vraag of de interreligieuze dialoog zoals we die meestal vormgeven nog wel effectief is. Het groepje waarvan ik deel uitmaakte, meende dat er een nieuwe vorm van dialoog nodig is. Omdat het aloude ‘praten over’ niet tot werkelijke toenadering leidt. Het stadium van kennismaken en uitwisselen heeft haar hoogtepunt wel gehad, concludeerden we. Zeker als we ons realiseren hoe klein de groep mensen is die zich überhaupt voor de interreligieuze ontmoeting interesseert. De vraag bleef me bezighouden. Uiteindelijk gebiedt de waarheid mij nu te bekennen dat ik er nauwelijks meer voor warmloop, als ik alle plussen en minnen van de traditionele interreligieuze ontmoeting tegen elkaar wegstreep. Interreligieuze dialoog kenmerkt zich meestal of door de uitwisseling van theologische leerstellingen, of door het delen van religieuze ervaringen. Soms worden er ook gezamenlijke activiteiten georganiseerd, waarbij men naar een gelijk aandeel voor iedere deelnemende religie streeft. Uiteraard zijn ontmoetingen met ‘de ander’ nooit zinloos. En er zijn genoeg mensen die er inspiratie uithalen of hoop op een positievere samenleving. Desondanks krijg ik steeds meer zicht op een flinke adder onder het gras. Die schuilt vooral in de doelstelling die aan de interreligieuze dialoog wordt toebedeeld. Die komt meestal neer op het bevorderen van
12
sociale cohesie door ontmoeting en uitwisseling. Maar tijdens mijn studie ‘Wereldreligies in Confrontatie en Dialoog’, werd het me duidelijk dat de werkelijke motivatie vaker op een behoefte aan bevestiging van de eigen religieuze keuze berust. “In gesprek met de ander word ik mij nog meer bewust van de waarde van mijn eigen religie”, hoorde ik regelmatig tijdens colleges en persoonlijke gesprekken. Sommige docenten noemden dit zelfs expliciet het doel van de interreligieuze dialoog. Ik herken die ervaring en het erbij komende plezier. Tegelijkertijd vraag ik mij af in hoeverre zo’n motivatie de sociale cohesie kan bevorderen en in hoeverre deze een werkelijke dialoog niet feitelijk onmogelijk maakt. Als we vooral onze eigen overtuigingen bevestigd willen zien, laat dat immers op voorhand bar weinig werkelijke ruimte voor de ander. Echte ontmoeting Als ik de ander echt wil ontmoeten, moet ik ten minste bereid zijn om mijn persoonlijke visie en aannamen kritisch te bevragen. Pas dan kan ik daadwerkelijk ruimte maken voor de idee en ervaring van de ander. Bovendien is het goedbeschouwd de enige manier om mijn eigen kennis en inzichten te verbreden. Het vermeerderen van theoretische kennis en informatie over de religie van de ander heeft anders een even geringe betekenis als het kunnen reproduceren van teksten en citaten zonder deze te hebben doordacht. Het staat interessant en werkt misshien statusverhogend, maar het brengt uiteindelijk niets in beweging. Zo’n dialoog leidt hooguit tot een bevestiging van de status quo. Het voeren van een dialoog zou er in essentie uit moeten bestaan dat we de ander daadwerkelijk beter willen leren kennen, en daarbij onze eigen kennis en inzichten willen uitbreiden. Ook als dat tot verwarring, twijfel of zelfs tot aanpassing van onze eerdere visie leidt. Pas als we iets van onze eigenheid ‘in het midden willen leggen’ en onszelf zodoende kwetsbaar maken, kan er wederzijdse beweging ontstaan. Die is op haar beurt noodzakelijk voor het bevorderen van sociale cohesie. Dat geldt voor iedere vorm van dialoog, ook de interreligieuze. In plaats van tijd en geld te blijven besteden aan goedbedoelde interreligieuze uitwisselingen, stel ik nieuwe vormen van ontmoeting
13
voor. Vormen die om meer openheid voor de positie en visie van de ander vragen. Ontmoetingen waarbij doelen samen worden gekozen en gerealiseerd. Op basis van gedeelde behoeften, in plaats van de behoefte om vooral onze eigen posities te bevestigen. Daarvoor hoeven we niet lang te zoeken. Ze dienen zich dagelijks aan: in het onderwijs, bij de opvoeding van kinderen, de zorg voor kwetsbaren, milieu- en andere maatschappelijke vraagstukken, op onze werkplek en in vrijwilligersorganisaties, of in woongebieden waar spanningen zijn of dreigen te ontstaan. De traditionele interreligieuze dialoog kan uiteraard blijven bestaan voor degenen die er voldoening in vinden. Maar laten we vanaf nu onze behoeften en doelen transparanter maken en aan de slag gaan met nieuwe vormen, zodat het bevorderen van sociale cohesie geen loze kreet wordt. Ceylan Weber is lid van de redactie van Nieuwemoskee website: http://www.nieuwemoskee.nl/
14
Protest IARF tegen de nieuwe wet op de kerken. Oproep van de President van de IARF aan de Hongaarse ambassadeurs in Washington, Tokyo en Londen De overgang naar de democratie van Hongarije twintig jaar geleden bracht de scheiding van kerk en staat tot stand. Echter op 12 juli van dit jaar nam het Hongaarse parlement een wet op de kerken aan, die aan meer dan 100 religieuze groepen de status van kerk afnam. Het gaat daarbij om alle islamitische, boeddhistische en hindoeïstische geloofsgemeenschappen, om de methodisten, de Pinksterkerken, de Adventsgemeenten en de liberaal- joodse gemeenten. Ook aan het Leger des Heils en de Getuigen van Jehovah werd de status van kerk ontnomen. Veel religieuze gemeenschappen zijn in een nacht paria's ’s geworden. In een klap verloren ze alle overheidssubsidie voor hun werk op sociaal gebied, in de gezondheidszorg en het onderwijs. Deze intrekking van subsidies valt negatief uit voor de groepen die nu door deze kerken geholpen, zoals daklozen, ouderen, de armen, Roma, gevangenen, en schoolgaande jongeren. In strijd met de democratische normen en het principe van de scheiding van kerk en staat, bepaalt de wet dat in de toekomst religieuze groepen al of niet erkend zullen worden op basis van een stemming hierover in het parlement. Alle religieuze groepen, zowel bestaande als nieuwe, moeten een verzoek indienen bij het ministerie, die hun religieuze overtuiging zal "beoordelen." Dit is een schending van het beginsel van de vrijheid en gelijkheid van religies. Het aannemen van deze wet maakt Hongarije de eerste EU-lidstaat, die breekt met dit principe. Tijdens de Sovjetoverheersing in de jaren 70, werden kerkgebouwen gesloten en gesloopt zonder de mogelijkheid van een beroep. Vandaag is Europa echter eensgezind in de erkenning van de beginselen van de vrijheid van godsdienst, van de gelijkheid voor de wet en van de scheiding van
15
kerk en staat. Dit is ook vastgelegd in Artikel 10 van het Handvest van de Grondrechten van de Europese Unie en in Artikel 9 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens. De IARF sluit zich aan bij de internationale oproepen aan de politieke leiders van Hongarije om deze wet te herzien en om het religieuze leven van de Hongaarse natie in overeenstemming te brengen met Europese normen.
Most Rev. Mitsuo Miyake President IARF
Anglicaanse kerk van St Margaret in Boedapest
Meer info: http://www.iarf.net/2009sit e/Hungaryletters.htm en http://rfyn.tumblr.com/
16
Brussel gastheer voor het Parlement van de Religies in 2014 Brussel - de hoofdstad van de Belgen en van 500 miljoen Europeanen - is gekozen als de gaststad voor het Parlement van Wereldreligies in 2014. De Raad van Toezicht koos Brussel op haar bijeenkomst van 13 maart 2011 in Chicago. Meer dan 10.000 mensen van verschillende religieuze tradities zullen deelnemen aan het Parlement van 2014. Het Parlement duurt zeven dagen en biedt meer dan 500 programma's, workshops en dialoogsessies aan, naast muziek, dans, kunsttentoonstellingen en evenementen. Deze worden georganiseerd door verschillende religieuze gemeenschappen en culturele instellingen. Het eerste Wereld Parlement van Religies vond plaats in Chicago in 1893. Sindsdien zijn er parlementen gehouden in Chicago (1993), Kaapstad (1999), Barcelona (2004) en Melbourne (2009). Dit zijn de grootste interreligieuze bijeenkomsten van de wereld. Voor het Parlement worden individuen uitgenodigd, geen organisaties of officiële vertegenwoordigers. IARF Nederland zal u op de hoogte houden van de ontwikkelingen en aangeven hoe u aan dit Parlement in Brussel kunt deelnemen. Het Parlement streeft naar harmonie tussen de religies, niet naar de eenheid van religies. Het zoekt de convergentie van het doel, niet overeenstemming over geloof en praktijk. Het werkt meer als facilitator
17
dan als een instelling. Het Parlement van Religies gaat om spiritualiteit in brede zin en om levensbeschouwingen. Religieuze leiders zullen we aan het woord komen maar het Parlement is er vooral voor mensen uit alle lagen van de bevolking. Het is een groot religieus feest voor iedereen! Meer informatie op: http://www.brussels2014.eu/
18
Mijn weg naar Vrede in het Heilige Land Dr. Yehuda Stolov Ik ben geboren en getogen in de kuststad Tel Aviv. Na mijn eindexamen van de middelbare school ging ik naar Jeruzalem, om daar in de Merkaz HaRav Yeshiva te gaan studeren. 1 In deze Yeshiva, die in 1924 werd opgericht door Rabbijn Abraham Yitzhak Hakohen Kook, studeerde ik bijna zes jaar. Daarna rondde ik mijn legerdienst af en ging studeren aan de Hebreeuwse Universiteit van Jeruzalem, waar ik een MSc in de natuurkunde en een PhD in het joodse denken en de natuurkunde behaalde. Ik ben zeker niet typisch als afgestudeerde van de Merkaz HaRav. Ondanks dat het al bijna twintig jaar geleden is dat ik daar studeerde, kan ik zeggen dat de jaren die ik daar doorgebracht heb en de leringen van Rabbi Kook in hoge mate bepaald hebben wie ik ben. Dit blijft de belangrijkste bron van inspiratie in mijn leven en in mijn werk. Het is daar dat ik leerde dat alle standpunten hemelse vonken bevatten. Deze hebben hun rol in het goddelijk proces om de mensheid en de wereld terug te brengen naar God. Daar leerde ik over de verantwoordelijkheid die de Israëlische natie heeft voor de gehele mensheid en de hele schepping. Het eerste bracht me zo’n 15 jaar geleden tot deelname aan de interreligieuze dialoog en aan gesprekken over het geloof met christenen, moslims en anderen. Het tweede zorgde ervoor dat ik Een Yeshiva is een joodse religieuze academie, waar men de Talmud en deTorah bestudeert. 1
19
geleidelijk aan me realiseerde dat, indien op de juiste manier uitgevoerd, namelijk op een interactieve manier, de interreligieuze dialoog een zeer krachtig middel kan worden om bruggen te bouwen tussen de verschillende gemeenschappen, die zich in het Heilige Land en in het Midden-Oosten bevinden. Dit heeft ook betrekking op het feit dat ik het Arabisch-Israëlische conflict zie als een politiek conflict gevoed door vooroordelen, angsten, gebrek aan vertrouwen en haat. De negatieve gevoelens ten opzichte van 'de ander' hebben een diepere oorzaak. Maar er is een factor die het mogelijk maakt dat deze oorzaken de negatieve houding versterken en voor brandstof zorgen voor de conflicten. Zonder deze factor zouden de conflicten gewoon verdwijnen. Dit is vergelijkbaar met het feit dat, ondanks de grondoorzaak van de zwaartekracht, de computer die ik nu gebruik voor het schrijven van dit artikel niet naar beneden op de grond valt omdat er een tafel onder staat. Wanneer we bezig zijn met een intensieve en positieve interactie met elkaar, dan overwinnen we onze vooroordelen en angsten en vervangen deze door wederzijds begrip, respect en vertrouwen. Dit maakt het mogelijk om wederzijds vertrouwen en vriendschap op te bouwen. Zo bouwen we als het ware een tafel die voorkomt dat er brandstof kan stromen naar het conflict. Interactieve interreligieuze ontmoeting is de meest effectieve vorm voor een dergelijke diepe en positieve interactie. Toen ik me dit realiseerde moest ik het feit erkennen dat ik sterk afweek van wat ik nu noem de 'traditionele interreligieuze dialoog.’ Mijn interreligieuze dialoog is niet langer het belangrijkste doel, maar is een hulpmiddel voor de opbouw van vrede en verzoening. Het primaire doel is niet langer het leren van de religie van de ander, maar het stimuleren van de uitwisseling tussen de deelnemers. Daarom is het grootste deel van het programma niet meer de geleerde les, maar het werken in kleine dialooggroepen. Op deze grond is de Interfaith Encounter Association zo'n tien jaar geleden opgericht. Mijn werk bij de Interfaith Encounter Association was zeer verrijkend voor me. Ik leerde de vele vooroordelen, die ik had over moslims en christenen af. In plaats daarvan groeide mijn begrip en respect voor beide religies en zelfs nog meer voor veel van hun volgelingen. Deze unieke ontmoetingen vormen een bron van inspiratie
20
in mijn eigen religieuze werk en zijn een geweldige katalysator voor het verrijken van nieuwe vriendschappen.
Dr Stolov is oprichter en directeur van de Interfaith Encounter Association (IEA) en al jaren actief op interreligieus gebied. Hij is lid van de Adviesraad van de Foundation for Interreligious Diplomacy, oprichter van The Future Shapers Institute en Trustee van de URI Global Council (URI = United Religious Initiative). IEA is lid van de IARF en neemt deel aan de internationale bijeenkomsten van de IARF. IEA krijgt steun van IARF Nederland. De VVP Kampen schonk onlangs via IARF Nederland een extra gift aan de IEA. Meer info: http://www.interfaith-encounter.org/ http://interfaithencounter.wordpress.com/ http://www.futureshapers.net/
21
IARF Nederland doet een dringend beroep op Nederlandse politieke partijen tegen een verbod op ritueel slachten te stemmen Op woensdag 22 juni 2011 was er een debat in de Tweede Kamer over een wetsvoorstel van mw Thieme van de Partij voor de Dieren voor een wettelijk verbod op onverdoofd slachten, wat het ritueel slachten van zowel islamitische als joodse slagers strafbaar maakt. IARF Nederland, gehoord hebbend de argumenten van zowel joodse als moslim organisaties, stuurde de volgende oproep naar de fractievoorzitters van de politieke partijen in de Tweede Kamer. “IARF Nederland doet een dringend beroep op u en op uw fractie om uw wetsvoorstel wat een verbod instelt op het ritueel slachten in te trekken. Het joodse en moslim geloof verbieden het eten van voedsel wat niet op een specifieke wijze (halal of koosjer) bereid is. Dit maakt een wezenlijk deel uit van hun geloofsuitoefening en is beschermd door hun vrijheid van godsdienst. De International Association for Religious Freedom, IARF, opgericht in 1900 in Boston, VS, heeft meer dan 90 groepen in meer dan 20 landen, waaronder Nederland. Bij de IARF zijn christenen, hindoes, sikhs, shintoïsten en joden aangesloten. De IARF heeft raadgevende status bij het United Nations Economic and Social Fund (ECOSOC). Hoogachtend,
Dr At Ipenburg Voorzitter IARF Nederland” Meer info: http://english.alarabiya.net/views/2011/09/02/165098.html
22
Het Soemoed programma in Bethlehem Toine van Teefelen
Toine van Teefelen gaf een inleiding op de Voorjaarsconferentie van IARF Nederland in Bussum over zijn werk bij het Arab Educational Institute in Bethlehem. Hieronder volgt het deel van zijn lezing dat gaat over het Soemoed programma van zijn Arab Educational Institute. Het begrip soemoed verwijst naar de wil en roeping van Palestijnen om de band met het land Palestina niet op te geven en het vaderland niet te verlaten. Maar er zijn meer dimensies. Zo heeft soemoed een tijdsperspectief. Het is de eigenschap geduld te hebben. De wil van Palestijnen om de wortels vast te houden tegen alle moeilijkheden in is op termijn de enige garantie dat het oude zionistische adagium van een “land zonder volk” (Palestijnen) voor een “volk zonder land” (het joodse volk), geen werkelijkheid wordt. Soemoed voorkomt dat de Palestijnse zaak door stille of openlijke etnische zuivering van het toneel verdwijnt. Soemoed is geen heroische eigenschap. Het is op zijn Nederlands burgermoed of, in het Duits, Zivilcourage. Het gaat om de eigenschap je hoofd overeind te houden, weerbaarheid te tonen in het dagelijks leven, op te komen voor je rechten en die van anderen in je gemeenschap. Het is een uitdaging aan het adres van degene die je vernedert en, letterlijk of figuurlijk, weg wilt hebben. In Palestina wordt soemoed wel eens
23
vergeleken met de kracht en geworteldheid van de olijfboom en de onverwoestbaarheid van de cactus in het onherbergzame woestijnlandschap. Ikzelf vind die taaiheid, die wel herinnert aan de standvastigheid van boeren gecultiveerd over eeuwen van vijandige heerschappij, een eigenschap die je door de hele bevolking heen terug vindt. De Palestijnse advocaat Raja Shehadeh (mede-oprichter van Al Haq) startte een serie dagboeken in 1981 met een bundel waarin hij het begrip soemoed terughaalde naar het dagelijks leven. Als een civiel, demokratisch begrip circuleren er talloze soemoed-verhalen in de Palestijnse gemeenschap. Hoe langer het conflict voortduurt en hoe meer Palestijnen letterlijk met hun rug tegen de Muur staan, des te meer en des te indrukwekkender de voorbeelden van soemoed. Zoals de boer die aan zijn grond blijft vasthouden ondanks een nederzetting die hem belaagt of die in een ongelooflijk ingewikkelde jurische strijd van soms tientallen jaren tegen een vijandig rechtspraaksysteem zijn eigendomstitel blijft bewijzen. Of, zoals we dat in Betlehem kennen, het gezin dat geheel omringd is door de Muur en weigert te vertrekken. Een Israelische vredesorganisatie als het Israeli Committee Against House Demolition kent tal van gevallen in het Jeruzalem-gebied van Palestijnse bewoners die hun “illegaal” gebouwde en daarna gebulldozerde huis wel drie of vier keer herbouwen. Soemoed is ook het behoud van menselijkheid in een dehumaniserende omgeving. Palestijnse taaiheid is als roeping uiteindelijk gebaseerd op een menselijk toekomstperspektief van gelijkberechtiging, verzoening en inclusiviteit – in een situatie waarin dat op zichzelf uiterst moeilijk voorstelbaar en op te brengen is. Raja Shehadeh definieert soemoed aan de hand van dit aspekt van menselijkheid als een “derde weg” tussen onderworpenheid aan bezetting en gevangen zijn in een vicieuze cirkel van haat. Soemoed Verhalenhuis In het het Soemoed Verhalenhuis van het Arab Educational Institute komen wekelijks een viertal groepen Palestijnse vrouwen bij elkaar. Ze proberen de christelijke buurt rond het Graf van Rachel levendiger te
24
maken. Het Graf van Rachel, traditioneel heilig voor joden, moslims en christenen, is door Israel ommuurd en bij Jeruzalem ingelijfd. De buurt eromheen is desolaat, bijna ‘dood’. Families die vroeger overburen waren zijn radicaal van elkaar gescheiden. De Muur wordt op het moment ook aan de westelijke en zuid-westelijke kant van Betlehem uitgebreid. Steeds meer Palestijnen en bezoekers spreken over “ghetto Betlehem.” De vrouwen in het Soemoedhuis doen gevarieerd werk. Ze werken aan hun eigen vorming: ze volgen taalcursussen en leiderschapscursussen op de Universiteit van Betlehem, workshops rond reflectie- en discussieonderwerpen, bijvoorbeeld wat is de betekenis van het verhaal van Rachel voor de Palestijnen, en lessen ouderschap. De verhalen van vrouwen in Betlehem, met name hen die door de Muur zijn getroffen, worden uitgeschreven en verteld aan onder meer buitenlandse bezoekers die meer willen weten over het dagelijks leven in Betlehem. De vrouwen lezen verhalen, zingen, bidden en mediteren voor de Muur. Een van de meest recente initiatieven is een vrouwenkoor. Het is niet professioneel opgezet, maar straalt enthousiasme uit. Het gebeurt regelmatig dat een bezoekende groep met de vrouwen praat en dan aan het einde van een bijeenkomst meeklapt met ritmische liederen. Het creeren van leven in de buurt heeft zo ook betrekking op het behoud van de Palestijnse cultuur. Het is een uitdaging om die uit te dragen juist op ‘dode’ plekken zoals in de omgeving van de Muur. Jaarlijks vindt er vanuit het Huis een Soemoed-festival plaats waarbij de muziek over de Muren rond het Graf heenklinkt. Zowel buitenlandse als Palestijnse kunstenaars nemen eraan deel. Het laatst festival was getiteld: “Kan je me horen?” Met de laatste Kerst werd de geboorte van Jezus vlak voor een militaire wachttoren in de Muur gedramatiseerd, tegenover het Soemoedhuis. Tenslotte is het Kerstverhaal het gezichtsbepalende, levenverwekkende verhaal van Betlehem. Ook deze activiteit is bedoeld als teken dat de traditie en veerkracht van Betlehem door de verstikkende Muur niet teniet kan worden gedaan. Zo is er steeds die oude roeping van universele waarden, grensoverschrijdende communicatie en trots op de Arabische en Palestijnse identiteit die gepaard gaat met een oproep aan
25
de wereld, in vele vormen, de stille etnische zuivering in de bezette gebieden te keren en het recht te herstellen.
Vaak zie je de neiging vanuit het buitenland om de Palestijnse christenen net als andere Arabische christenen als een « bedreigde menselijke soort « te zien die op het punt staat te verdwijnen onder invloed van het moslimfundamentalisme. Of die alleen toekomst heeft wanneer ze onder de bescherming staat van een dictator. Zoals veel Irakese christenen zich onder de beschemring plaatsten van Saddam Hoessein, en zoals de Koptische kerk in Egypte (met name de Koptische patriarch) de zijde van Moebarak ook tijdens de revolutie bleef kiezen. Het is waar: Arabische christenen bevinden zich in een ambivalente positie waarbij ze soms gezien worden door bepaalde islamitische bewegingen als potentiele “verraders.” Maar anderzijds kunnen ze vanuit die positie bruggen bouwen, naar de islam, en ook naar het westen toe. Op het Tahrir plein in Cairo, waar de revolutie van onderop gestalte kreeg, was zo’n gedurfde en tegelijk bruggenbouwende houding van Egyptische Kopten waar te nemen: een christelijke naast een moslim viering in de open lucht, in een gistende en riskante omgeving, in dienst van mensenrechten en menselijke waardigheid. In die geest zien veel Palestijnse christenen hun roeping. Dr Toine van Teeffelen is antropoloog en onderwijskundige. Hij is directeur ontwikkeling van het Arab Educational Institute in Betlehem, Palestina. Info: http://www.aeicenter.org/ en http://www.spiritofsumud.ps/wall/
26
Zomerschool in Roemenië Onno Oeseburg Van 15 juni tot en met 29 juni 2011 hebben Nel Sanders van de Stichting Vriendenkring Groningen-Roemenië en Onno Oeseburg van de Taakgroep Europese Contacten van de Remonstrantse Broeder-schap een bezoek gebracht aan Roemenië. Het bezoek had een drieledig doel: Het bezoeken van de gezinnen die door de stichting gesponsord worden, het opzetten van de zomerschool voor zigeunerkinderen en een bezoek brengen aan ds. Csaba Kecskes van de Tweede Unitarische Gemeente in Târgu Mures. Een aantal gezinnen in Transsylvanië wordt door de stichting gesponsord met geld of met goederen. Dit jaar konden we enkele rolstoelen overhandigen. De Stichting Kinderen in Nood in Bussum heeft deze schenking mogelijk gemaakt. Verder kregen een aantal kinderen speelgoed. Eén rolstoel ging naar een dame in Rodna, een stadje tegen de Oekraïense grens. Ze is zwaar invalide en had de beschikking over een rolstoel die in het geheel niet meer rijden kon. Het tweede project, de Zomerschool, is bedacht door de onderwijzer van de school in Sarmasu. Het doel is de zigeunerkinderen tijdens de vakantie vier weken van de straat te houden. Zij krijgen les in de meest elementaire basisbegrippen zoals hygiëne. Ontspanning ontbreekt natuurlijk ook niet op het programma. Verder krijgen de kinderen tijdens hun verblijf op de school te eten en te drinken. Voor de begeleiding, het
27
kookteam en voor het eten is natuurlijk geld nodig. Ook hier springt de stichting in, dankzij de hulp van enkele verenigingen in Groningen. Deze zorgt voor de geldmiddelen en de controle op de uitgaven. Er werd berekend wat er allemaal nodig was en de stichting zorgde ervoor dat het geld er kwam. Tijdens het bezoek was de klas al aanwezig. De kinderen waren gekleed in de mooiste kleren, die overigens weer uitgaan, wanneer ze weer thuis zijn.
Ten slotte brachten we een bezoek aan Csaba Kecskes, predikant van de Tweede Unitarische Gemeente in Târgu Mures. De nieuwe kerk is bijna geheel klaar en heeft een moderne uitstraling. Het bijzondere aan deze kerk is, dat men beschikt over gastenkamers, zodat bezoek dat wat langer blijft, hier kan overnachten. Csaba is ook voorzitter van de foundation van de kerk. De leden ervan maken wandkleden en dergelijke. De rolstoelen zijn ook in beheer bij de foundation. De
28
vrijwilligers zorgen er voor dat de rolstoelen op de juiste plaats komen en weer terugkomen, wanneer ze niet meer nodig zijn.
Ondanks dat de situatie in Roemenië erg slecht geworden is, zijn er gelukkig ook lichtpuntjes, die de Stichting Vriendenkring GroningenRoemenië sterkt met dit werk door te gaan. Ono Oeseburg is bestuurslid ban IARF Nederland, lid van de Taakgroep Europese Contacten van Geloof en Samenleving van de Remonstrantse Broederschap Info: http://www.kindereninnood.nl/
29
IARF op het web Het web is een goede mogelijkheid om over nationale grenzen en grenzen van religie en levensbeschouwing heen contacten te leggen. De IARF heeft een vernieuwde website op http://iarf.net. U kunt hier deelnemen aan een forum, het Ibadat Khana Forum, op http://www.iarf.net/phpBB3/index.php . Er is ook een wiki, waar kennis en ervaring gedeeld kunnen worden: http://tinyurl.com/yhsakre. Het biedt mogelijkheid om met IARF leden in Japan, India of de VS te discussiëren en ervaringen te delen. U vindt hier ook het laatste nieuws over de IARF. Op de IARF website: http://rfyn.tumblr.com/ vindt u het laatste nieuws over de stand van godsdienstvrijheid in de wereld. De Nederlandse Ledengroep heeft ook de website vernieuwd op: http://iarf-nlg.net, http://iarf-nlg.nl en op http://iarf.net/nlg. Al deze domeinnamen verwijzen naar dezelfde website. De IARF is ook te vinden op sociale netwerksites als Facebook en LinkedIn. Hier zijn ook veel mogelijkheden voor het uitwisselen van data van bijeenkomsten, nieuws, foto’s enz. De virtuele IARF op Facebook heeft nu al 280 leden. U kunt lid worden door eerst lid te worden van Facebook op http://facebook.com en vervolgens van de IARF op: http://tinyurl.com/yhl69xv. De Nederlandse Ledengroep is te vinden op Linked In: http://tinyurl.com/ydnqznd. U wordt van harte uitgenodigd hieraan mee te doen.
30
IARF Project training in mensenrechten in India, Bangladesh en de Filippijnen afgesloten
In 2005 ontving de IARF een subsidie van de Nederlandse overheid voor de productie van materialen op het terrein van het recht op de vrijheid van godsdienst en levensovertuiging en deze te gebruiken in trainingen via ons netwerk in India, Bangladesh en de Filippijnen. Deze training is nu compleet. Het project wordt als het IARF Human Rights Education Project voortgezet. Er zijn films gemaakt. Trainers werden en worden opgeleid. Zij geven workshops op middelbare scholen en krijgen uitnodigingen om op universiteiten programma’s te verzorgen.
31
VIGILANCE OVER THE HUMAN RIGHT TO FREEDOM OF BELIEF
De IARF is in 1900 opgericht met als doel om mensen te verengen die zoeken naar “de zuivere religie en de volmaakte vrijheid.” IARF is nu een wereldwijde gemeenschap van organisaties, groepen en individuen met een verschillende godsdienstige of levensbeschouwelijke achtergrond. De IARF strijdt voor het fundamentele recht op godsdienstvrijheid en bevordert begrip en respect tussen mensen uit verschillende godsdienstige tradities. Er zijn afdelingen (“Chapters”) in: Bangladesh, Canada, Duitsland, India, Ierland, Japan, Nepal, Nederland, Pakistan, de Filippijnen, Sri Lanka, Thailand, het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten. IARF Nederland Secretariaat Paduaweg 65, 3734 GJ Den Dolder tel: 030 2281777, e-mail:
[email protected] Bankrekening: ING-bank 9676 t.n.v. Penningmeester IARF Nederlandse. Ledengroep, Amsterdam (ANBI status). Contributie € 30 per jaar.
32
